Olympiade: verschil tussen versies

Huidige versie van 14 mrt 2023 om 07:31

Een Olympiade (Grieks: Ὀλυμπιάς, Ὀλυμπιάδα) is een periode van vier jaar die als jaartellingssysteem werd gebruikt in de Griekse geschiedschrijving. Het systeem was gebaseerd op de periode van vier jaar, gedurende dewelke men zich voorbereidde op de Olympische Spelen.

Geschiedenis

Elke Griekse staat had een eigen plaatselijke kalender en telde de jaren op een eigen manier aan de hand van de ambtsperiode van plaatselijke functionarissen. In Athene telde men de regeringsjaren van de archon eponymos, in Sparta van de efoor, in Argos de ambtstermijn van de priesteres van Hera. Dit was een omslachtig systeem. Op die manier kon men data bijhouden van gebeurtenissen in het verleden, maar was het moeilijk om een datum in de toekomst vast te leggen. Het was eenvoudiger om data te berekenen in een era of tijdperk waarvan het beginpunt vastgelegd werd.

Toen Koroibos de Olympische Spelen won, zou zijn naam als eerste zijn genoteerd in een publieke lijst waaraan sindsdien ononderbroken bij elke Spelen de naam van de winnaar werd toegevoegd.^[1] Omgerekend naar de gebruikelijke tijdrekening, viel Koroibos’ overwinning in de zomer van het jaar 776 v.Chr. Deze lijsten waren een praktisch hulpmiddel voor de geschiedschrijvers om bepaalde gebeurtenissen die zich in verschillende tijdrekeningsystemen van de onafhankelijke Griekse stadstaten hadden voorgedaan, uit te drukken in een gemeenschappelijk tijdperk.

Rond het jaar 310 v.Chr. verbond en sorteerde Timaios van Tauromenion volgens de geschiedschrijver Polybios^[2] de namen van de olympische winnaars met de archonten van Athene, de koningen en eforen van Sparta en de priesteressen van Hera te Argos. Timaios wordt daarom gezien als degene die het gebruik van de olympiade als een chronologische telling lanceerde.

De eerste die het nut inzag van een universele tijdrekening, onafhankelijk van de plaatselijke heersers, was Herodotus. Maar er was in zijn tijd bijna niets volgens de olympiaden gedateerd, en omdat het ging om perioden van vier jaar, en geen jaartelling, kon men gebeurtenissen niet nauwkeurig vastleggen. Wegens deze twee moeilijkheden gebruikte Herodotus de olympiaden niet.^[3]

In de Alexandrijnse periode was het algemeen gebruikelijk om gebeurtenissen aan de hand van de Olympiaden te dateren.

„Vierjarig – Vijfjarig”

Hoewel het ons welbekend is dat de Olympiaden perioden van vier jaar waren, verwezen de Griekse en Latijnse schrijvers uit de oudheid ernaar als perioden van vijf jaar. (Grieks: pentaeterikoi, Latijn: quinquennales). Zij zagen de periode inclusief het jaar van de volgende Olympiade. Er werd nog geen nul gebruikt.

1e	2e	3e	4e	5e (= 1e)
Olympiade	.	.	.	Olympiade

De tot in een ver verleden teruggaande Olympische Spelen zouden volgens de legenden begonnen zijn door Herakles (Hercules) en door Ifitos opnieuw zijn ingevoerd.^[4]

De Spelen werden in de zomer gehouden: in de olympiaden met een even nummer in de maand boedromion (augustus / september), en in de olympiaden met een oneven nummer in de maand metageitnion (juli / augustus).^[5]

De laatste Spelen vonden plaats in het jaar 393 n.Chr., waarna ze door de Romeinse keizer Theodosius als heidense feesten werden afgeschaft.^[6] Hoewel het mogelijk zou zijn geweest de cyclus van vier jaar verder te tellen, was deze tegen het midden van de vijfde eeuw in onbruik geraakt.^[6] De tijdrekening met olympiaden werd vervangen door de Romeinse indictie.^[6]

Dit was één van de weinige jaartellingssystemen uit de klassieke oudheid dat onafhankelijk was van de regeerperiodes van bepaalde heersers. Een ander systeem was de ab urbe condita-jaartelling (sinds de stichting van de stad) die men in Rome ging gebruiken.

Historisch nut

Voor historici is het niet noodzakelijk om te weten of er in het jaar 776 v.Chr. ook werkelijk Olympische Spelen plaatsvonden om aan de hand van de olympiadenrekening gebeurtenissen te kunnen dateren. Omdat de geschiedschrijvers uit de oudheid de gebeurtenissen uit hun tijd dateerden aan de hand van de olympiadentelling, kan men met behulp van deze gegevens vaststellen wat het verband is met onze jaartelling.

Een moeilijkheid bij het rekenen met olympiaden is dat plaatselijke schrijvers het jaar lieten beginnen wanneer dat plaatselijk de gewoonte was. Op de ene plaats begon het jaar in de lente, op de andere plaats in de herfst, . . . De olympiade kon daarom, afhankelijk van de schrijver, in verschillende seizoenen beginnen.

Notering

De gebruikelijke notering van een jaartal was Ol. x.y. Het getal x is het nummer van de olympiade; het getal y is het nummer van het bedoelde jaar van deze olympiade. Bijvoorbeeld: Ol. 87.1 betekent het eerste jaar van de 87e olympiade.

Voorbeeld

De eerste olympiade begon in het jaar 776 v.Chr., zie eerste kolom hieronder. De omschakeling tussen de periode vóór en na Christus is soms verwarrend wegens het ontbreken van een „jaar nul”, en staat hieronder in de tweede kolom aangegeven.^[7]

776 v.Chr.	1e jaar van de 1e olympiade
775 v.Chr.	2e jaar van de 1e olympiade
774 v.Chr.	3e jaar van de 1e olympiade
773 v.Chr.	4e jaar van de 1e olympiade
772 v.Chr.	1e jaar van de 2e olympiade
771 v.Chr.	2e jaar van de 2e olympiade
770 v.Chr.	3e jaar van de 2e olympiade
769 v.Chr.	4e jaar van de 2e olympiade
768 v.Chr.	1e jaar van de 3e olympiade

Begin van de christelijke jaartelling: . . .
3 v.Chr.	1e jaar van de 194e olympiade
2 v.Chr.	2e jaar van de 194e olympiade
1 v.Chr.	3e jaar van de 194e olympiade
1 n.Chr.	4e jaar van de 194e olympiade
2 n.Chr.	1e jaar van de 195e olympiade
3 n.Chr.	2e jaar van de 195e olympiade
4 n.Chr.	3e jaar van de 195e olympiade
5 n.Chr.	4e jaar van de 195e olympiade

Doorgerekend naar het heden: . . .
2021	1e jaar van de 700e olympiade
2022	2e jaar van de 700e olympiade
2023	3e jaar van de 700e olympiade
2024	4e jaar van de 700e olympiade
2025	1e jaar van de 701e olympiade
2026	2e jaar van de 701e olympiade
2027	3e jaar van de 701e olympiade
2028	4e jaar van de 701e olympiade

Merk op: de olympische spelen werden gehouden in de zomer; het jaar van een olympiade begon in Athene ook in de zomer. De jaartallen die in bovenstaande tabel als jaar 1 van een olympiade staan aangegeven, zijn de jaren van de westerse of christelijke jaartelling waarop in de zomer van dat jaar een olympiadejaar begon.
Dit betekent in de praktijk dat de olympiadentelling in de eerste helft van het gregoriaanse jaar één voorloopt op de werkelijke telling van olympiade tot olympiade.

Omrekenen

Van olympiade naar huidige jaartelling

Om een datum om te rekenen van olympiaden naar de jaartelling die vandaag in de westelijke wereld het meest gebruikelijk is, ook wel de christelijke jaartelling genoemd, gaat men als volgt te werk.^[8]

Meestal staan de data uit de oudheid in verband met gebeurtenissen vóór de ’christelijke jaartelling’. We nemen als voorbeeld Olympiade 87.1.

Men vermindert het aantal olympiaden met 1, om de lopende olympiade te verkrijgen (in het voorbeeld wordt dit 86). Dit getal vermenigvuldigt men met 4 (vier jaar per olympiade; in het voorbeeld: 344). Men telt er dan het jaartal bij van het bedoelde jaar van die olympiade (in ons voorbeeld: 1). Dit resultaat (345) trekt men af van 777, het aantal jaren van het olympiadetijdperk dat reeds verlopen sinds het begin van onze jaartelling). Dit getal (432) is het jaar voor Christus waarin in de zomer het olympiadejaar (87.1) begon.

Wanneer het olympiadejaar 194.4 of groter is, betreft het een jaar na het begin van de christelijke jaartelling. Men gebruikt dan dezelfde berekening, maar in de plaats van het getal af te trekken van 777, telt men er 776 bij.

Van de huidige jaartelling naar olympiade

Wanneer het gaat om een jaartal v.Chr., dan trekt men dit af van 777; bij een jaartal n.Chr. voegt men er 776 bij. Het resultaat deelt men door 4. Het quotiënt is het aantal verlopen olympiaden. De rest (modulo) is het jaar van deze olympiade. Is de rest 1, 2 of 3, dan telt men nog 1 bij het aantal verlopen olympiaden. Wanneer het getal deelbaar is door 4 (dus rest = 0), is dit het vierde jaar van een olympiade; en hoeft men er niets bij het aantal olympiaden bij te tellen.

Synoniemen en andere betekenissen

Herodotus beschrijft dat men in zijn tijd (de 5e eeuw v. Chr.) het woord olympiade gebruikte voor zowel de periode van vier jaar als ook de Olympische Spelen. Dit is ook vandaag in vele talen het geval. In het Nederlands gebruikt men meestal de term Olympische Spelen wanneer men naar de spelen zelf verwijst, maar het is niet verkeerd om deze ook Olympiade te noemen. In het Engels gebruikt men het woord Olympiad vooral voor de tijdsperiode, terwijl met het woord Olympics de Spelen bedoeld worden.

In sommige talen gebruikt men het woord ook voor bepaalde andere wedstrijden, zoals Schaakolympiade of Wiskunde-Olympiade.

Moderne Olympiaden

De eerste moderne Olympische Spelen vonden plaats in 1896. Ook deze worden naar het voorbeeld uit de Oudheid om de vier jaar gehouden. Een moderne Olympiade begint op 1 januari van het jaar dat de Olympische Zomerspelen worden gehouden. Sinds januari 2024 zijn wij in de 32e Olympiade, de 33e begint op 1 januari 2024.^[9]

Zie ook

Olympische Spelen in de Klassieke Oudheid

Bronnen, noten en/of referenties

Weblinks en noten

(en) HMEPA Lijst van de Olympiaden 1 tot 1000. Numachi.com — In de tabellen op deze pagina wordt er rekening mee gehouden dat het jaar van de Attische kalender in de zomer begint: de olympiadejaren worden er begonnen met het Attische jaar. Dit betekent dat het olympiadenummer op de HMEPA-lijst in de eerste helft van het jaar één lager is dan in dit artikel, waarin wordt getoond in de zomer van welk juliaans-gregoriaans jaar een olympiadejaar begon.
(en) The Ancient Greek Calendar op Polysyllabic.org
(de) Prof. Friedrich Karl Ginzel, Handbuch der mathematischen und technischen Chronologie, deel II. Leipzig, J. C. Hinrichs’sche Buchhandlung, 1911. Hoofdstuk XI. Zeitrechnung der Griechen. §201. Zählung der Jahre, Olympiaden und Ären.

º Ginzel, p. 357.
º Polybios, XII, 11; verwijzing in Ginzel, p. 356.
º Histories II:160; V:22; VI:122-126
º Ginzel, p. 353.
º (de) Kalenderlexikon: Olympia, Olympiaden
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Ginzel, p. 358.
º Data gecontroleerd met o.a. het programma Calendar Magic en de functie Astro-Calendar in het programma Online Bible
º Hele berekeningswijze uit: August Faselius, Der attische Kalender, Weimar, uitg. Bernhard Friedrich Voigt, 1861. p. 94-95.
º zie Olympisch charter

Kalendersystemen

In gebruik: Armeens • Assyrisch • Bahá'í • Berbers • Chinees • Ethiopisch • Georgisch • Gregoriaans • Hindoe • IJslands • Indiaas • Iraans • Islamitisch • Joods • Juliaans • Koptisch • Liturgisch • Maçonniek • Samaritaans • Thai • Tibetaans

Oude kalenders: Attisch • Azteeks • Egyptisch • Georgisch • IJslands • Maya • Macedonisch • Quakers • (Frans) Republikeins • Romeins • Runen • Tabotkalender (rasta)

Voorgestelde kalenders of kalenderhervormingen: Darische kalender • Maréchal-kalender • New Earth Calendar • Positivistenkalender • Sovjetisch

Kalenderberekening: epacta • cyclus van Meton • gulden getal • indictie • martelaarsboekletter • zondagsletter • zonnecirkel

Jaartelling: Ab Urbe Condita • Anno Diocletiani • Anno Mundi (Byzantijns) • Boeddhistisch • Christelijke jaartelling • Olympiade • Seleucidische jaartelling

Verwante thema’s: Dionysische Paasperiode • juliaanse dag • oude Nederlandse maandnamen • schrikkeljaar

artikel in bloei

[1] º Ginzel, p. 357.

[2] º Polybios, XII, 11; verwijzing in Ginzel, p. 356.

[3] º Histories II:160; V:22; VI:122-126

[4] º Ginzel, p. 353.

[5] º (de) Kalenderlexikon: Olympia, Olympiaden

[Ginzel358-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Ginzel, p. 358.

[7] º Data gecontroleerd met o.a. het programma Calendar Magic en de functie Astro-Calendar in het programma Online Bible

[8] º Hele berekeningswijze uit: August Faselius, Der attische Kalender, Weimar, uitg. Bernhard Friedrich Voigt, 1861. p. 94-95.

[9] º zie Olympisch charter

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-Een '''Olympiade''' is een periode van vier jaar, gedurende dewelke men zich voorbereidde op de [[Olympische Spelen]]. Het werd in de Griekse Oudheid gebruikelijk om gebeurtenissen aan de hand van de Olympiaden te dateren. Deze Attische telling één van de weinige [[jaartelling]]ssystemen uit de [[klassieke oudheid]] die onafhankelijk is van de regeerperiodes van bepaalde heersers.
+[[Bestand:Olympic mosaic.jpg|360px|thumb|Een vloermozaïek met winnaars van de Olympische Spelen; in het museum te Olympia.]]
+Een '''Olympiade''' (Grieks: {{hopper|Ὀλυμπιάς}}, {{hopper|Ὀλυμπιάδα}}) is een periode van vier jaar die als jaartellingssysteem werd gebruikt in de Griekse geschiedschrijving. Het systeem was gebaseerd op de periode van vier jaar, gedurende dewelke men zich voorbereidde op de [[Olympische Spelen]].
-De Olympiaden-telling begon in 776 voor Christus. Om de olympiadenrekening als historicus te gebruiken voor dateringen, is het niet nodig om te weten of de ''Olympische Spelen'' in dat jaar ook echt plaatsvonden. De geschiedschrijvers uit de oudheid dateerden de gebeurtenissen uit hun tijd aan de hand van de olympiaden, en aan de hand van hun gegevens kan men de verbinding met onze jaartelling vaststellen.
+==Geschiedenis==
+Elke Griekse staat had een eigen plaatselijke kalender en telde de jaren op een eigen manier aan de hand van de ambtsperiode van plaatselijke functionarissen. In Athene telde men de regeringsjaren van de [[archon|archon eponymos]], in [[Sparta]] van de [[efoor]], in Argos de ambtstermijn van de priesteres van [[Hera]]. Dit was een omslachtig systeem. Op die manier kon men data bijhouden van gebeurtenissen in het verleden, maar was het moeilijk om een datum in de toekomst vast te leggen. Het was eenvoudiger om data te berekenen in een era of tijdperk waarvan het beginpunt vastgelegd werd.
-Een moeilijkheid bij het rekenen met olympiaden is dat plaatselijke schrijvers het jaar lieten beginnen wanneer dat plaatselijk de gewoonte was. Op de ene plaats begon het jaar in de lente, op de andere plaats in de herfst, . . . De olympiade kan daarom, afhankelijk van de schrijver, in verschillende seizoenen beginnen.
+Toen [[Koroibos]] de [[Olympische Spelen in de Klassieke Oudheid|Olympische Spelen]] won, zou zijn naam als eerste zijn genoteerd in een publieke lijst waaraan sindsdien ononderbroken bij elke Spelen de naam van de winnaar werd toegevoegd.<ref>{{Aut|Ginzel}}, p. 357.</ref> Omgerekend naar de gebruikelijke tijdrekening, viel Koroibos’ overwinning in de zomer van het jaar 776 v.Chr. Deze lijsten waren een praktisch hulpmiddel voor de geschiedschrijvers om bepaalde gebeurtenissen die zich in verschillende tijdrekeningsystemen van de onafhankelijke Griekse stadstaten hadden voorgedaan, uit te drukken in een gemeenschappelijk tijdperk.
+Rond het jaar 310 v.Chr. verbond en sorteerde [[Timaios van Tauromenion]] volgens de geschiedschrijver [[Polybios]]<ref>{{Aut|Polybios}}, XII, 11; verwijzing in {{Aut|Ginzel}}, p. 356.</ref> de namen van de olympische winnaars met de [[lijst van archonten van Athene|archonten van Athene]], de koningen en [[efoor|eforen]] van Sparta en de priesteressen van Hera te Argos. Timaios wordt daarom gezien als degene die het gebruik van de olympiade als een chronologische telling lanceerde.
+De eerste die het nut inzag van een universele tijdrekening, onafhankelijk van de plaatselijke heersers, was [[Herodotus]]. Maar er was in zijn tijd bijna niets volgens de olympiaden gedateerd, en omdat het ging om perioden van vier jaar, en geen jaartelling, kon men gebeurtenissen niet nauwkeurig vastleggen. Wegens deze twee moeilijkheden gebruikte Herodotus de olympiaden niet.<ref>Histories II:160; V:22; VI:122-126</ref>
+In de Alexandrijnse periode was het algemeen gebruikelijk om gebeurtenissen aan de hand van de Olympiaden te dateren.
+{| class="wikitable" style="float:right; clear:right; margin:0 0 1em 1em; width:300px;"
+|'''„Vierjarig – Vijfjarig”'''<br/>
 Hoewel het ons welbekend is dat de Olympiaden perioden van vier jaar waren, verwezen de Griekse en Latijnse schrijvers uit de oudheid ernaar als perioden van vijf jaar. (Grieks: ''pentaeterikoi'', Latijn: ''quinquennales''). Zij zagen de periode ''inclusief'' het jaar van de volgende Olympiade. Er werd nog geen nul gebruikt.
 {| class="wikitable" style="text-align:center;"
-|width="50"| '''1''' ||width="50"| '''2''' ||width="50"| '''3''' ||width="50"| '''4''' ||width="50"| '''5'''
+|width="60"| '''1e''' ||width="60"| '''2e''' ||width="60"| '''3e''' ||width="60"| '''4e''' ||width="60"| '''5e''' <font color="gray">(= '''1e''')</font>
 |-
 | Olympiade || . || . || . || Olympiade
 |}
+|}
+De tot in een ver verleden teruggaande Olympische Spelen zouden volgens de legenden begonnen zijn door [[Herakles]] (Hercules) en door [[Ifitos]] opnieuw zijn ingevoerd.<ref>{{Aut|Ginzel}}, p. 353.</ref>
+De Spelen werden in de zomer gehouden: in de olympiaden met een even nummer in de maand ''boedromion'' ([[augustus]] / [[september]]), en in de olympiaden met een oneven nummer in de maand ''metageitnion'' ([[juli]] / [[augustus]]).<ref>{{de}} Kalenderlexikon: [http://www.kalenderlexikon.de/anzeigen.php?Eintrag=Olympia,%20Olympiaden Olympia, Olympiaden]</ref>
+De laatste Spelen vonden plaats in het jaar 393 n.Chr., waarna ze door de Romeinse keizer [[Theodosius I|Theodosius]] als [[Heiden (geloof)|heidense]] feesten werden afgeschaft.<ref name=Ginzel358>{{Aut|Ginzel}}, p. 358.</ref> Hoewel het mogelijk zou zijn geweest de cyclus van vier jaar verder te tellen, was deze tegen het midden van de vijfde eeuw in onbruik geraakt.<ref name=Ginzel358/> De tijdrekening met olympiaden werd vervangen door de Romeinse [[indictie]].<ref name=Ginzel358/>
+Dit was één van de weinige [[jaartelling]]ssystemen uit de [[klassieke oudheid]] dat onafhankelijk was van de regeerperiodes van bepaalde heersers. Een ander systeem was de [[Ab Urbe Condita|ab urbe condita]]-jaartelling (sinds de stichting van de stad) die men in Rome ging gebruiken.
-In [[529]] verbood de Romeinse keizer [[Justinianus I]] de Olympische Spelen (en andere [[Heiden (geloof)|heidense]] instellingen), waardoor het gebruik van deze jaartelling vanaf de 327e olympiade niet meer gebruikt werd.
+==Historisch nut==
+Voor historici is het niet noodzakelijk om te weten of er in het jaar 776 v.Chr. ook werkelijk Olympische Spelen plaatsvonden om aan de hand van de olympiadenrekening gebeurtenissen te kunnen dateren. Omdat de geschiedschrijvers uit de oudheid de gebeurtenissen uit hun tijd dateerden aan de hand van de olympiadentelling, kan men met behulp van deze gegevens vaststellen wat het verband is met onze jaartelling.
-De eerste olympiade was in 776 v.Chr., en er werd steeds toegerekend naar de volgende olympiade, dus de jaarnummering zou zijn geweest:
+Een moeilijkheid bij het rekenen met olympiaden is dat plaatselijke schrijvers het jaar lieten beginnen wanneer dat plaatselijk de gewoonte was. Op de ene plaats begon het jaar in de lente, op de andere plaats in de herfst, . . . De olympiade kon daarom, afhankelijk van de schrijver, in verschillende seizoenen beginnen.
+==Notering==
+De gebruikelijke notering van een jaartal was '''Ol. <font face="Times New Roman"><big>x.y</big></font>'''. Het getal '''<font face="Times New Roman"><big>x</big></font>''' is het nummer van de olympiade; het getal '''<font face="Times New Roman"><big>y</big></font>''' is het nummer van het bedoelde jaar van deze olympiade. Bijvoorbeeld: '''Ol. 87.1''' betekent het eerste jaar van de 87e olympiade.
+==Voorbeeld==
+De eerste olympiade begon in het jaar 776 v.Chr., zie eerste kolom hieronder. De omschakeling tussen de periode vóór en na Christus is soms verwarrend wegens het ontbreken van een „jaar nul”, en staat hieronder in de tweede kolom aangegeven.<ref>Data gecontroleerd met o.a. het programma [http://www.stokepoges.plus.com/calendar.htm Calendar Magic] en de functie ''Astro-Calendar'' in het programma [[Online Bible]]</ref>
 {| class="vatop"
 |
 {| class="wikitable"
 |-bgcolor="#fffaf0"
-|[[776 v.Chr.]] || 1e olympiade
+|[[776 v.Chr.]] || 1e jaar van de 1e olympiade
 |-bgcolor="#f5f5f5"
 |{{nowrap|[[775 v.Chr.]]}}
-| {{nowrap|jaar 1 van de 2e olympiade}}
+| {{nowrap|2e jaar van de 1e olympiade}}
 |-bgcolor="#fffaf0"
 |[[774 v.Chr.]]
-| jaar 2 van de 2e olympiade
+| 3e jaar van de 1e olympiade
 |-bgcolor="#f5f5f5"
 |[[773 v.Chr.]]
-| jaar 3 van de 2e olympiade
+| 4e jaar van de 1e olympiade
 |-bgcolor="#fffaf0"
 |[[772 v.Chr.]]
-| 2e olympiade
+| 1e jaar van de 2e olympiade
 |-bgcolor="#f5f5f5"
 |[[771 v.Chr.]]
-| jaar 1 van de 3e olympiade
+| 2e jaar van de 2e olympiade
 |-bgcolor="#fffaf0"
 |[[770 v.Chr.]]
-| jaar 2 van de 3e olympiade
+| 3e jaar van de 2e olympiade
 |-bgcolor="#f5f5f5"
 |[[769 v.Chr.]]
-| jaar 3 van de 3e olympiade
+| 4e jaar van de 2e olympiade
 |-bgcolor="#fffaf0"
 |[[768 v.Chr.]]
-| 3e olympiade
+| 1e jaar van de 3e olympiade
+|}
+|
+{| class="wikitable"
+|-bgcolor="#fffaf0"
+| colspan="2" align=center | '''Begin van de christelijke jaartelling: . . .'''
+|-bgcolor="#f5f5f5"
+|{{nowrap|3 v.Chr.}}
+| {{nowrap|1e jaar van de 194e olympiade}}
+|-bgcolor="#fffaf0"
+| 2 v.Chr.
+| 2e jaar van de 194e olympiade
+|-bgcolor="#f5f5f5"
+| 1 v.Chr.
+| 3e jaar van de 194e olympiade
+|-bgcolor="#fffaf0"
+| 1 n.Chr.
+| 4e jaar van de 194e olympiade
+|-bgcolor="#f5f5f5"
+| 2 n.Chr.
+| 1e jaar van de 195e olympiade
+|-bgcolor="#fffaf0"
+| 3 n.Chr.
+| 2e jaar van de 195e olympiade
+|-bgcolor="#f5f5f5"
+| 4 n.Chr.
+| 3e jaar van de 195e olympiade
+|-bgcolor="#fffaf0"
+| 5 n.Chr.
+| 4e jaar van de 195e olympiade
 |}
 |
 {| class="wikitable"
-| colspan="2" align=center | '''''Doorgerekend naar het heden: . . .'''''
+| colspan="2" | '''Doorgerekend naar het heden: . . .'''
 |-bgcolor="#f5f5f5"
 |[[{{#timel:Y|3 years ago}}]]
-| {{#ifexpr:({{#timel:Y|3 years ago}}-1) mod 4 = 0
+|{{nowrap|{{#switch: {{#expr: (({{CURRENTYEAR}}+772) mod 4)}}|0 = 1 |1 = 2 |2 = 3 |3 = 4
-|{{#expr:(({{#timel:Y|3 years ago}}/4)+195) round 0}}
+}}e jaar van de {{#expr:(({{CURRENTYEAR}}+776)/4 -.5)round 0}}e olympiade }}
-|jaar {{#expr:(({{#timel:Y|3 years ago}}-1) mod 4)}} van de {{#expr:(({{#timel:Y|3 years ago}}/4)+195) round 0}}
-}}e olympiade
 |-bgcolor="#fffaf0"
 |[[{{#timel:Y|2 years ago}}]]
-| {{#ifexpr:({{#timel:Y|2 years ago}}-1) mod 4 = 0
+|{{#switch: {{#expr: (({{CURRENTYEAR}}+773) mod 4)}}|0 = 1 |1 = 2 |2 = 3 |3 = 4
-|{{#expr:(({{#timel:Y|2 years ago}}/4)+195) round 0}}
+}}e jaar van de {{#expr:(({{CURRENTYEAR}}+777)/4 -.5)round 0}}e olympiade
-|jaar {{#expr:(({{#timel:Y|2 years ago}}-1) mod 4)}} van de {{#expr:(({{#timel:Y|2 years ago}}/4)+195) round 0}}
-}}e olympiade
 |-bgcolor="#f5f5f5"
 |[[{{#timel:Y|1 year ago}}]]
-| {{#ifexpr:({{#timel:Y|1 year ago}}-1) mod 4 = 0
+|{{#switch: {{#expr: (({{CURRENTYEAR}}+774) mod 4)}}|0 = 1 |1 = 2 |2 = 3 |3 = 4
-|{{#expr:(({{#timel:Y|1 year ago}}/4)+195) round 0}}
+}}e jaar van de {{#expr:(({{CURRENTYEAR}}+778)/4 -.5)round 0}}e olympiade
-|jaar {{#expr:(({{#timel:Y|1 year ago}}-1) mod 4)}} van de {{#expr:(({{#timel:Y|1 year ago}}/4)+195) round 0}}
-}}e olympiade
 |-bgcolor="#FFE39B"
+<!----------------
+  Lopend jaar:
+----->
 |[[{{#timel:Y}}]]
-| {{#ifexpr:({{#timel:Y}}-1) mod 4 = 0
+|{{#switch: {{#expr: (({{CURRENTYEAR}}+775) mod 4)}}|0 = 1 |1 = 2 |2 = 3 |3 = 4
-|{{#expr:(({{#timel:Y}}/4)+195) round 0}}
+}}e jaar van de {{#expr:(({{CURRENTYEAR}}+779)/4 -.5)round 0}}e olympiade
-|jaar {{#expr:(({{#timel:Y}}-1) mod 4)}} van de {{#expr:(({{#timel:Y}}/4)+195) round 0}}
-}}e olympiade
 |-bgcolor="#f5f5f5"
 |[[{{#timel:Y|1 year}}]]
-| {{#ifexpr:({{#timel:Y|1 year}}-1) mod 4 = 0
+|{{#switch: {{#expr: (({{CURRENTYEAR}}+776) mod 4)}}|0 = 1 |1 = 2 |2 = 3 |3 = 4
-|{{#expr:(({{#timel:Y|1 year}}/4)+195) round 0}}
+}}e jaar van de {{#expr:(({{CURRENTYEAR}}+780)/4 -.5)round 0}}e olympiade
-|jaar {{#expr:(({{#timel:Y|1 year}}-1) mod 4)}} van de {{#expr:(({{#timel:Y|1 year}}/4)+195) round 0}}
-}}e olympiade
 |-bgcolor="#fffaf0"
 |[[{{#timel:Y|2 years}}]]
-| {{#ifexpr:({{#timel:Y|2 years}}-1) mod 4 = 0
+|{{#switch: {{#expr: (({{CURRENTYEAR}}+777) mod 4)}}|0 = 1 |1 = 2 |2 = 3 |3 = 4
-|{{#expr:(({{#timel:Y|2 years}}/4)+195) round 0}}
+}}e jaar van de {{#expr:(({{CURRENTYEAR}}+781)/4 -.5)round 0}}e olympiade
-|jaar {{#expr:(({{#timel:Y|2 years}}-1) mod 4)}} van de {{#expr:(({{#timel:Y|2 years}}/4)+195) round 0}}
-}}e olympiade
 |-bgcolor="#f5f5f5"
 |[[{{#timel:Y|3 years}}]]
-| {{#ifexpr:({{#timel:Y|3 years}}-1) mod 4 = 0
+|{{#switch: {{#expr: (({{CURRENTYEAR}}+778) mod 4)}}|0 = 1 |1 = 2 |2 = 3 |3 = 4
-|{{#expr:(({{#timel:Y|3 years}}/4)+195) round 0}}
+}}e jaar van de {{#expr:(({{CURRENTYEAR}}+782)/4 -.5)round 0}}e olympiade
-|jaar {{#expr:(({{#timel:Y|3 years}}-1) mod 4)}} van de {{#expr:(({{#timel:Y|3 years}}/4)+195) round 0}}
-}}e olympiade
 |-bgcolor="#fffaf0"
 |[[{{#timel:Y|4 years}}]]
-| {{#ifexpr:({{#timel:Y|4 years}}-1) mod 4 = 0
+|{{#switch: {{#expr: (({{CURRENTYEAR}}+779) mod 4)}}|0 = 1 |1 = 2 |2 = 3 |3 = 4
-|{{#expr:(({{#timel:Y|4 years}}/4)+195) round 0}}
+}}e jaar van de {{#expr:(({{CURRENTYEAR}}+783)/4 -.5)round 0}}e olympiade
-|jaar {{#expr:(({{#timel:Y|4 years}}-1) mod 4)}} van de {{#expr:(({{#timel:Y|4 years}}/4)+195) round 0}}
-}}e olympiade
 |}
 |}
+*'''Merk op:''' de olympische spelen werden gehouden in de zomer; het jaar van een olympiade begon in Athene ook in de zomer. De jaartallen die in bovenstaande tabel als '''jaar 1''' van een olympiade staan aangegeven, zijn de jaren van de westerse of christelijke jaartelling waarop ''in de zomer'' van dat jaar een olympiadejaar begon.
+*Dit betekent in de praktijk dat de olympiadentelling in de eerste helft van het gregoriaanse jaar ''één voorloopt'' op de werkelijke telling van olympiade tot olympiade.
+==Omrekenen==
+===Van olympiade naar huidige jaartelling===
+Om een datum om te rekenen van olympiaden naar de jaartelling die vandaag in de westelijke wereld het meest gebruikelijk is, ook wel de [[christelijke jaartelling]] genoemd, gaat men als volgt te werk.<ref>Hele berekeningswijze uit: {{Aut|August Faselius}}, ''Der attische Kalender'', Weimar, uitg. Bernhard Friedrich Voigt, 1861. p. 94-95.</ref>
+Meestal staan de data uit de oudheid in verband met gebeurtenissen vóór de ’christelijke jaartelling’. We nemen als voorbeeld Olympiade '''87.1'''.
+Men vermindert het aantal olympiaden met 1, om de lopende olympiade te verkrijgen (in het voorbeeld wordt dit '''86'''). Dit getal vermenigvuldigt men met 4 (vier jaar per olympiade; in het voorbeeld: '''344'''). Men telt er dan het jaartal bij van het bedoelde jaar van die olympiade (in ons voorbeeld: '''1'''). Dit resultaat ('''345''') trekt men af van 777, het aantal jaren van het olympiadetijdperk dat reeds verlopen sinds het begin van onze jaartelling). Dit getal ('''432''') is het jaar '''voor Christus''' waarin in de zomer het olympiadejaar ('''87.1''') begon.
+Wanneer het olympiadejaar '''194.4''' of groter is, betreft het een jaar '''na''' het begin van de christelijke jaartelling. Men gebruikt dan dezelfde berekening, maar in de plaats van het getal af te trekken van '''777''', telt men er '''776''' bij.
+===Van de huidige jaartelling naar olympiade===
+Wanneer het gaat om een jaartal '''v.Chr.''', dan trekt men dit af van 777; bij een jaartal '''n.Chr.''' voegt men er 776 bij. Het resultaat deelt men door 4. Het quotiënt is het aantal verlopen olympiaden. De rest (modulo) is het jaar van deze olympiade. Is de rest 1, 2 of 3, dan telt men nog 1 bij het aantal verlopen olympiaden. Wanneer het getal deelbaar is door 4 (dus rest = 0), is dit het vierde jaar van een olympiade; en hoeft men er niets bij het aantal olympiaden bij te tellen.
+==Synoniemen en andere betekenissen==
+[[Herodotus]] beschrijft dat men in zijn tijd (de 5e eeuw v. Chr.) het woord ''olympiade'' gebruikte voor zowel de periode van vier jaar als ook de Olympische Spelen. Dit is ook vandaag in vele talen het geval. In het Nederlands gebruikt men meestal de term ''Olympische Spelen'' wanneer men naar de spelen zelf verwijst, maar het is niet verkeerd om deze ook ''Olympiade'' te noemen. In het Engels gebruikt men het woord ''Olympiad'' vooral voor de tijdsperiode, terwijl met het woord ''Olympics'' de Spelen bedoeld worden.
+In sommige talen gebruikt men het woord ook voor bepaalde andere wedstrijden, zoals Schaakolympiade of Wiskunde-Olympiade.
+[[Bestand:Postzegel_1928_olympiade.jpg|right|360px]]
 ==Moderne Olympiaden==
-De eerste moderne [[Olympische Spelen]] waren 1896. Ook deze worden naar het voorbeeld uit de Oudheid om de vier jaar gehouden. Een moderne Olympiade begint op 1 januari van het jaar dat de Olympische Zomerspelen wordt gehouden. Op dit moment zijn wij in de 30e Olympiade, de éénendertigste begint op 1 januari 2016.
+De eerste moderne [[Olympische Spelen]] vonden plaats in 1896. Ook deze worden naar het voorbeeld uit de Oudheid om de vier jaar gehouden. Een moderne Olympiade begint op 1 januari van het jaar dat de Olympische Zomerspelen worden gehouden. Sinds januari {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-({{CURRENTYEAR}} mod 4)}} zijn wij in de {{#expr:(({{CURRENTYEAR}}-1895)/4)round 0}}e Olympiade, de {{#expr:((({{CURRENTYEAR}}-1895)/4)round 0)+1}}e begint op 1 januari [[{{#expr:1896+((({{CURRENTYEAR}}-1895)/4)round 0)*4}}]].<ref>zie [http://www.olympic.org/Documents/Olympic%20Charter/Charter_en_2010.pdf Olympisch charter] </ref>
-{{Appendix|1=Weblinks
-* {{en}} [http://www.numachi.com/~ccount/hmepa/ HMEPA] Lijst van de Olympiaden 1 tot 1000. Numachi.com
+==Zie ook==
+* [[Olympische Spelen in de Klassieke Oudheid]]
+{{Appendix|1=Weblinks en noten
+* {{en}} [http://www.numachi.com/~ccount/hmepa/ HMEPA] Lijst van de Olympiaden 1 tot 1000. Numachi.com — In de tabellen op deze pagina wordt er rekening mee gehouden dat het jaar van de Attische kalender in de zomer begint: de olympiadejaren worden er begonnen met het Attische jaar. Dit betekent dat het olympiadenummer op de HMEPA-lijst in de eerste helft van het jaar één lager is dan in dit artikel, waarin wordt getoond in de zomer van welk juliaans-gregoriaans jaar een olympiadejaar begon.
 * {{en}} [http://www.polysyllabic.com/?q=calhistory/earlier/greek The Ancient Greek Calendar] op Polysyllabic.org
+* {{de}} Prof. {{Aut|Friedrich Karl Ginzel}}, ''Handbuch der mathematischen und technischen Chronologie'', deel II. Leipzig, J. C. Hinrichs’sche Buchhandlung, 1911. Hoofdstuk XI. Zeitrechnung der Griechen. §201. Zählung der Jahre, Olympiaden und Ären.
 }}
 {{Navigatie kalendersystemen}}
+{{authority control|TYPE=t|Wikidata=Q221956}}
-[[Categorie:Kalender]]
+{{bloei}}
-[[Categorie:Griekse oudheid]]
+[[Categorie: Jaartelling]]
-[[Categorie:Geschiedenis van Attika|Kalender]]
+[[Categorie: Griekse oudheid]]

Olympiade: verschil tussen versies

Huidige versie van 14 mrt 2023 om 07:31

Inhoud

Geschiedenis

Historisch nut

Notering

Voorbeeld

Omrekenen

Van olympiade naar huidige jaartelling

Van de huidige jaartelling naar olympiade

Synoniemen en andere betekenissen

Moderne Olympiaden

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

Navigatiemenu

Olympiade: verschil tussen versies

Huidige versie van 14 mrt 2023 om 07:31

Geschiedenis

Historisch nut

Notering

Voorbeeld

Omrekenen

Van olympiade naar huidige jaartelling

Van de huidige jaartelling naar olympiade

Synoniemen en andere betekenissen

Moderne Olympiaden

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

Navigatiemenu

Zoeken