Vuur

(Zie vuur (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van "vuur")

---

Vuur is het zichtbare (licht) en voelbare (warmte) verschijnsel dat optreedt als een brandbare stof een oxidatiereactie ondergaat bij hoge temperatuur. Door opwarming van naburige materie komen brandbare gassen vrij, waarmee het proces zichzelf in stand houdt. De warmteontwikkeling veroorzaakt convectie en een verticale luchtstroom vanwege de zwaartekracht omdat de verhitte gassen lichter zijn. Bij ongecontroleerde uitbreiding spreekt men van een brand. De kleinste eenheid van een vuur noemt men een vlam.

Geschiedenis

In oude beschavingen was vuur een kostbaar goed voor koken, licht, verwarming, ontginning van bos voor landbouwgrond en materiaalbewerking zoals smeden en pottenbakken. Het werd met moeite verkregen en onderhouden. Daarom was het heilig en met rituelen omgeven (zie Goudsblom: Vuur en beschaving en Fraser: The golden bough voor een klassiek overzicht). Oorspronkelijk moest het waarschijnlijk uit de natuur gehaald worden bij een bosbrand of blikseminslag. Daarom werd het bewaard in een vuurhuis - ieder dorp of stad had er een. In Griekse steden had men een prytaneion met een eeuwige vlam, later door zijn belangrijke functie de zetel van het plaatselijk bestuur. In Rome bewaakten de Vestaalse maagden een eeuwig vuur. De kaarsen en lampen in de katholieke kerk zijn een moderne afgeleide, net als de vlam bij gedenktekens van gesneuvelden in oorlogen. Ook onder de Arc de Triomphe brandt een eeuwig vuur.

Het element vuur

De Griekse wijsgeer Herakleitos beschouwde vuur als het oerelement waar alles uit was voortgekomen. Empedocles nam aan dat vuur één van de vier elementen was, naast aarde, lucht en water.

In de Oosterse filosofie die we kennen in praktische toepassingen als shiatsu, feng shui, macrobiotiek en acupunctuur wordt uitgegaan van vijf elementen of transformatiefases namelijk hout, vuur, aarde, metaal en water die elkaar voeden en in toom houden. Het element vuur staat voor het hoogste energieniveau, zichtbaarheid, roem, ongrijpbaarheid, de kleur rood, de organen hart en dunne darm, het zuiden, de tijd van de dag dat de zon het hoogst staat, hoogzomer, een bittere smaak. De vuurtransformatiefase wordt gevoed door de houttransformatie en voedt op zijn beurt de aarde transformatiefase. Vuur wordt in toom gehouden door water. In de extreme gevallen blust water vuur (te veel waterenergie) of laat water vuur uit de hand lopen (te weinig waterenergie).

Mythologie

Volgens de Griekse mythologie stal Prometheus het vuur van de goden om het aan de mensen te geven. Als straf werd hij opgehangen aan een rots en elke avond kwam een vogel zijn lever eruit eten die elke ochtend weer aangroeide. Zie ook Hephaestus, Noordse mythologie, Loki, Nodfyr, Vestaalse maagden. Volgens de bijbel bevindt er zich in de hel een onuitblusbaar vuur (Mar. 9:43). Tevens is vuur in de bijbel het beeld van de Heilige Geest.

Brandstoffen

Belangrijke brandstoffen zijn:

• steenkool
• aardgas
• olieproducten (van minerale of plantaardige oorsprong)
• biomassa
• ethanol, spiritus

Andere brandstoffen, die tegenwoordig minder gebruikt worden in de westerse wereld zijn:

• hout
• turf

Vroeger gebruikte de armere bevolkingsklasse ook gedroogde uitwerpselen van koeien en paarden als brandstof. In sommige derde wereldlanden wordt dit nog steeds toegepast.

Toepassingen

Het vuur heeft vele toepassingen. Enkele voorbeelden zijn:

Verwarming

• Verwarming van huizen enzovoorts
• Voedselbereiding (koken)

Verlichting

• gaslamp
• fakkel
• vuurtoren

Opwekking van elektriciteit

• Electriciteitscentrale, gestookt met bijvoorbeeld olie, gas, biomassa of vuilnis.

Materiaalbewerking

• Metaalbewerking (smeden)
• Pottenbakken
• Lassen

Aandrijving

• stoommachine
• verbrandingsmotor

Chemische processen

• Industriële chemische processen
• Pyrolyse
• affakkelen aardgas
• Houtskool branden

Landbouw

• Ontginning van bos voor landbouw
• Verbranden van stoppels op het veld

Rituelen

• Kaarsen in de christelijke kerk
• Brandende kruisen van de Ku Klux Klan
• Eeuwige vlam, voor onder meer onbekende soldaat
• Wierook
• Gezelligheid (kampvuur, vuurkorf, open haard, kaarslicht)

Overig

• Crematie
• Brandmerken
• Vuurwerk
• Vlamspectroscopie
• Oorlog
• stunts zoals vuurspuwen

Methoden om vuur te maken

• Lucifer of zwavelstok
• Vuursteen
• Tondeldoos (een doos met vuursteen en een licht ontvlambare stof, tondelzwam)
• Brandglas (een soort vergrootglas)
• Elektriciteit (door vonk of kortsluiting)
• Wrijving (bijvoorbeeld bij het vastlopen van een lager)

Symboliek

Vuur staat symbool voor geestdrift en hartstocht (het vuur van de liefde) en tevens voor zuiverheid (het heilig vuur).

Een van de belangrijkste toespraken van de Boeddha is de vuurrede, waarin hij uitlegt hoe de zintuigen en daarvan afhankelijke gevoelens in brand staan met hartstocht, haat en illusies.

In de Bijbel staat vuur symbool voor de nabijheid van God. Op Pinksteren (Handelingen van de Apostelen 2:1-13) stortte de Heilige Geest zich uit over de gelovigen: "Op hun hoofden vertoonden zich tongen als van vuur". En in het Oude Testament toont God zich aan Mozes middels een brandende struik: "Mozes zag dat de struik in brand stond en toch niet door het vuur werd verteerd" (Exodus 3:2).

De vlam symboliseert ook de levenskracht.

Sommige dieren zijn vanwege de felle gele tot rode kleuren vernoemd naar vuur, zoals de vuurbuikpad, de vuursalamander en de vuurskink.

Vuur in de taal

• Zich het vuur uit de sloffen lopen (zich heel veel moeite en inspanning getroosten)
• In vuur en vlam (verliefd, of heel enthousiast)
• De kastanjes uit het vuur halen (het riskante of onaangename werk doen om iets op te lossen)
• Zich verspreiden als een lopend vuurtje (zich razendsnel verspreiden)
• Uit het vuur slepen (met veel moeite voor elkaar krijgen)
• Olie op het vuur gooien (de onenigheid erger maken)
• Het heilig vuur (de inspiratie en hartstocht voor een activiteit)
• Het vuur ontsteken (als pionier beginnen, iets belangrijks in gang zetten)

(Zie ook Lijst van Nederlandse spreekwoorden)

• vuurrood

Het woord vuur wordt ook gebruikt voor het schieten met vuurwapens:

• Het commando "Vuur" betekent: begin nu met schieten.
• Het commando "Staakt het vuren" betekent: Stop nu met schieten.
• "Onder vuur liggen" betekent: beschoten worden.

Zie ook

• Grieks vuur
• Bengaals vuur

Verder lezen

• Goudsblom, J: Vuur en beschaving. Meulenhoff, Amsterdam, 1992. ISBN 9057136074
• Frazer, J.G.: The golden bough, 1890 en later

Externe link

• De Vuurrede door de Boeddha, Nederlandse vertaling.