Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Turf (brandstof)
Turf is gedroogd veen dat vroeger als brandstof werd gebruikt.
Het gebruik van veen als brandstof is erg oud. De Romein Plinius maior beschreef in Naturalis Historia dat de Chauken van modder ballen draaiden en die als brandstof gebruikten. Vanaf de Middeleeuwen werd veen in de vorm van turf op grote schaal als brandstof toegepast. Niet alleen voor huisgebruik, maar ook door de ambachtslieden en bij industriële activiteiten. In de moerassige veengebieden hadden afgestorven planten na honderden jaren een metersdikke veenlaag gevormd die men kon wegsteken of weg kon baggeren, en vervolgens te drogen leggen op legakkers. De turf werd daarna met platbodemschepen, deels langs speciaal aangelegde kanalen, naar de gebruikers gevaren. Turf afkomstig uit hoogveen was in het algemeen van betere kwaliteit dan turf uit laagveen.
Turfwinning in Nederland
 Zie ook : Vervening |
Noordwest- en West-Nederland
In Holland, Vlaanderen en sommige andere delen van Europa was turf tot de komst van de steenkool in de 19e eeuw de belangrijkste brandstof. Omdat de groeiende steden grote behoefte hadden aan deze brandstof werd het veen in West-Nederland op grote schaal van onder de waterspiegel weggebaggerd. Op deze manier zijn veel grote plassen ontstaan, bijvoorbeeld de Nieuwkoopse Plassen en de Vinkeveense Plassen. Het Haarlemmermeer kon mede door de turfwinning aan de oevers uitgroeien tot het grootste meer in Holland. Vele plassen zijn later ingepolderd om het verlies aan land binnen de perken te houden. Andere plassen uit die tijd zijn echter nog aanwezig en zijn nu recreatiegebied of natuurreservaat.
Noordoost-Nederland
In Noordoost-Nederland en het aangrenzende Duitse gebied lag een uitgestrekt moerasgebied, het Bourtanger Moor. Door het vanaf 1600 vanuit de stad Groningen stichten van de zogenoemde Groninger Veenkoloniën, werd het gebied stap voor stap ontdaan van de veenlaag. De gewonnen turf werd voor een groot gedeelte naar Holland verscheept. Het gebied maakte men na de vervening geschikt voor de akkerbouw.
Dit proces is in het Drentse deel van het hoogveengebied doorgegaan tot ongeveer 1980, toen ten oosten van Emmen de laatste commerciële vervening gesloten werd. Turf als brandstof was al eerder verdrongen door andere fossiele energiebronnen als olie en gas. De veenwinning was na 1950 nog wel van belang voor de productie van potgrond en actieve kool. Nog steeds wordt hiervoor turf als grondstof gebruikt, alleen wordt het nu elders in Europa gewonnen. Duitsland en in toenemende mate de Baltische landen, zijn de belangrijkste leveranciers.
In Barger-Compascuum wordt in het Veenpark de geschiedenis van de turfwinning in Zuidoost-Drenthe nog levend gehouden.
Zuidoost-Nederland
In Zuidoost-Nederland lag het belangrijkste veengebied in de Peel, op de grens van Noord-Brabant en Limburg bevindt. In dit gebied vond vervening op individuele basis plaats vanaf de middeleeuwen. Deze vervening leverde brandstof voor eigen gebruik, maar een deel werd ook voor de markt geproduceerd. Grootschalige vervening vond plaats vanaf 1853 door de Maatschappij Helenaveen. De vervening ging door tot 1984, toen de laatste activiteiten in de Deurnese Peel werden gestaakt.
Andere veengebieden in het zuiden lagen in West-Brabant (Dongen, Zundert, Reusel) en in de langgerekte streek achter de Maasduinen, aan de huidige rijksgrens met Duitsland.
Turfwinning in België
Met name in het aan de kust grenzende gedeelte van West-Vlaanderen en in het noorden van Oost-Vlaanderen bestonden afzettingen van verdronken hoogveen die vanaf de Middeleeuwen zijn gewonnen, waarvan vele plaats- en veldnamen getuigen: Moerkerke, Moerbeke, Moerbrugge enzovoort.
In de provincie Luik is eveneens veen te vinden in het gebied Hoge Venen. De veenlaag is hier echter betrekkelijk dun en tot grootschalige ontginning is het hier niet gekomen.
Eigenschappen
| gedroogd | geperst | |
| soortelijk gewicht (kg/m3) | 160-200 | 200-400 |
| stookwaarde (MJ/kg) | 11-14 | 15-17 |
Zie ook
Externe links
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Peat op Wikimedia Commons.
| Delfstoffen in Nederland |
|---|
|
Delfstoffen: Keukenzout · Turf · Aardgas · Aardolie · Steenkool
|