Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Tand (gebit)
Zie ook : tand (doorverwijzing), voor andere betekenissen en toebehoren van "tand".
Een tand is een harde, witte structuur in de mond, een onderdeel van het gebit. Onder andere mensen, andere zoogdieren en reptielen hebben tanden. Diersoorten die geen tanden hebben zijn bijvoorbeeld de meeste vissen en vogels.
Tandtypes en gebruik
Tanden hebben twee hoofdfuncties. Enerzijds zijn het, net als nagels, wapens. Dieren met veel en sterke tanden zijn vaak roofdieren. De andere hoofdfunctie is het afsnijden en fijnmalen van voedsel. Vleeseters knippen hun prooi ermee in kleinere stukken en planteneters kauwen (en herkauwen) er hun voedsel mee.
Alvorens het voedsel in de slokdarm en maag komt, kan het worden fijngekauwd door de kiezen. Hoektanden houden het voedsel op zijn plaats zodat indien het spartelt toch te eten valt. Snijtanden zijn bedoeld om groente, fruit en ander plantaardig materiaal te eten. Melktanden zijn tijdelijk, en worden bij het volwassen worden vervangen door hardere 'echte' tanden; de doorgaans laatste (de kies in de verste stand) wordt daarom verstandskies genoemd.
Aan de vorm van tanden is te zien wat voor dieet het dier heeft, bijvoorbeeld herbivoor, carnivoor, insectivoor. Ook een combinatie tussen beide, de alleseter, is te herkennen aan zijn gebit.
Een giftand is een soort 'injectienaald', waarmee diverse slangen en andere dieren een prooi of vijand een dosis dodelijk of verlammend vergif kunnen toedienen bij elke beet.
Mensentanden
De mens is een typische alleseter; het gebit is zowel geschikt voor het eten van vlees als van plantaardig materiaal. Zelden gebruikt een mens zijn tanden als wapen. Als iemand zijn tanden laat zien is dit meestal niet als aanval gezien, maar juist 'ontwapenend' bedoeld.
Er zijn mensen die geen tanden hebben: deze noemt men edentaat. Dit is vooral het geval bij jonge kinderen en (hoog)bejaarden. Vaak is het niet hebben van tanden de oorzaak van een ingevallen bovenlip. In het extreemste geval rust de punt van de neus op de bovenlip.
Voor mensen die wél tanden hebben gelden een aantal richtlijnen om deze niet te verliezen. Hiervoor is een perfecte mondhygiëne onontbeerlijk. Men kan tandpasta op een tandenborstel smeren om vervolgens de tanden in te wrijven met tandpasta. Bacteriën worden op deze wijze verwijderd. Na het tandenpoetsen dient de tandpasta alleen uitgespuugd te worden. De achtergebleven fluoride versterkt het glazuur. Met tandzijde (flosdraad) (zijden draad die met was doordrongen is), tandenstokers of interdentale ragertjes (kleine borsteltjes) worden de interdentale ruimtes rein gehouden.
Als tanden niet tijdig gereinigd worden, gaan ze er geel uitzien. Het niet bijhouden van tanden komt de frisheid van de adem niet ten goede, men spreekt dan van halitose of foetor ex ore. Ook kan tandbederf (cariës) ontstaan met als gevolg kiespijn. Door regelmatig en correct te poetsen kan men gaatjes en andere problemen zoals tandsteen voorkomen. Ook meer dan 6 zoetmomenten op een dag verhoogt de kans op gaatjes. Een tandarts kan de problemen vaak oplossen, maar er zijn veel mensen die uit angst niet op bezoek durven te gaan. In Nederland en België wordt veelal de richtlijn gehanteerd van een halfjaarlijkse gebitscontrole om gebitsproblemen vroegtijdig op te sporen en te verhelpen.
Een volwassen mens heeft normaal 32 tanden, een kind met een melkgebit 20. Het gebit wisselt bij de mens maar één keer. Als nieuwe tandjes doorkomen is dit een vervelend gevoel. Veel kauwen kan het doorkomen versnellen.
De mens heeft als tandformule I|C|P|M = 2|1|2|3, te tellen vanaf de middenlijn, zowel boven als onder, links en rechts. Dit wil zeggen dat een volwassen gebit in ieder kwadrant 2 incisivi, 1 caninus, 2 premolaren en 3 molaren heeft. Zie ook internationale tandnummering.
Samenstelling
De tand bestaat uit de volgende 6 componenten:
Er zijn 4 onderdelen als zodanig te benoemen:
Metonymie
Niet voor bijten bedoelde, maar op tanden gelijkende lichaamsdelen worden ook tand genoemd, met name de eitand waarmee jongen van sommige (vogel- e.a.) diersoorten zich een weg door de eischaal breken.
Zie ook
Vrije mediabestanden over Tooth op Wikimedia Commons
| Uitwendige delen van het menselijk lichaam |
|---|
|
Huid |