Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Reptielen

Uit Wikisage
(Doorverwezen vanaf Reptiel)
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Reptielen
Formentera-muurhagedis (Podarcys pityusensis)
Formentera-muurhagedis (Podarcys pityusensis)
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Onderrijk:Eumetazoa (Orgaandieren)
Superstam:Deuterostomia (Nieuwmondigen)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Onderstam:Vertebrata (Gewervelden)
Klasse
Reptilia
Laurenti, 1768
Wikimedia Commons Afbeeldingen Reptielen
Reptielen op Wikispecies Wikispecies
rel=nofollow

De reptielen oftewel Reptilia vormen een klasse van koudbloedige, gewervelde dieren. Reptielen komen over de gehele wereld voor behalve in heel koude gebieden zoals de polen en de toppen van bergen. Er zijn tegenwoordig ruim 8700 soorten maar de groep van reptielen is al zeer oud en een groot deel van de bekende reptielen is alleen bekend als fossiel. Tot de uitgestorven reptielen behoorden monsterlijke soorten, zoals de in zee levende Mosasaurus die ook in Nederland gevonden is. Een belangrijke uitgestorven groep zijn de vliegende reptielen. Deze dieren domineerden miljoenen jaren geleden het luchtruim, maar worden niet meer vertegenwoordigd door nog levende verwanten. De groep van reptielen in bredere zin (alle bekende reptielen) verschilt wezenlijk met de groep van reptielen in engere zin (de moderne soorten).

Reptielen worden vaak in één adem genoemd met de amfibieën terwijl het heel verschillende diergroepen zijn. Amfibieën hebben een permeabele huid en geen schubben, in tegenstelling tot de reptielen. Het belangrijkste verschil met de amfibieën is echter het ontbreken van een larvaal stadium bij alle reptielen.

Traditioneel wordt het opgevat als een klasse die de volgende ordes met nog levende vertegenwoordigers omvat:

Volgens moderne opvattingen over classificatie wordt de traditionele klasse niet langer als geldig beschouwd, omdat het een parafyletische groep is. (Lees meer onder 'indeling'). In dit artikel worden, tenzij anders vermeld, de vogels en de zoogdier(reptiel)en buiten beschouwing gelaten.

Eigenschappen

Vrijwel alle reptielen leven op het land, de huid is bedekt met schubben die deinen ter bescherming maar ook gekleurd zijn voor camouflage of schrikkleuren. Krokodillen en schildpadden bezitten hoornplaten, die in de lederhuid worden gevormd. Zowel krokodillen als hagedissen hebben soms osteodermen; kleine botjes die in de huid worden gevormd en zorgen voor een stevige bepantsering. In principe hebben reptielen vier poten die zijwaarts van het lichaam staan. Slangen hebben echter geen poten en kruipen met behulp van buikschubben en ribben. Ook sommige groepen van de hagedissen missen soms ledematen zoals de hazelwormen.

De meeste reptielen zijn carnivoor, slechts een aantal soorten leeft van planten en vaak alleen als volwassen exemplaar. Ze zijn meestal in staat de prooi in één keer te verslinden maar sommige schildpadden en hagedissen en vrijwel alle krokodilachtigen scheuren de prooi in stukken.

Het grootste deel van de reptielen zet eieren af op de bodem. Bij de soorten die eieren leggen, zijn de eieren voorzien van een leerachtige of kalkachtige schaal. Sommige soorten broeden de eieren uit (bijvoorbeeld de pythons), maar meestal komen de eieren uit in het warme zand of in rottende bladerhopen. Er zijn ook soorten waarbij de eieren in het moederlichaam tot ontwikkeling komen, zoals de adders. Zij zijn eierlevendbarend, andere voorbeelden zijn de meeste wurgslangen en sommige hagedissen. Bij de schildpadden en de krokodilachtigen komt eierlevendbarendheid niet voor. Er is altijd eerst een inwendige bevruchting en de jongen lijken morfologisch meteen op volwassen dieren, al wijken de kleuren vaak sterk af. Een aantal reptielen heeft geen geslachtschromosomen maar kent een temperatuursafhankelijke geslachtsbepaling, hierbij bepaalt de omgevingstemperatuur het geslacht van de zich ontwikkelende embryo's. Dit is waargenomen bij alle krokodilachtigen en een aantal schildpadden. Bij de schildpadden ontstaan mannetjes bij een lagere temperatuur en vrouwtjes bij een hogere, bij krokodilachtigen is dit juist andersom.

Reptielen ademen door longen, in verhouding met de lichaamsgrootte hebben de longen van reptielen een veel kleinere totale oppervlakte dan die van zoogdieren, maar groter dan die van amfibieën. Alle reptielen, behalve slangen, hebben twee longen. Bij veel slangen is de linker long rudimentair of zelfs geheel verdwenen. De lucht stroomt bij reptielen meestal de longen in door het samentrekken van de ribben of door spieren in de keel, die ervoor zorgen dat lucht naar binnen wordt gezogen.

Bij schildpadden zorgt het harde pantser ervoor dat deze niet met hun borstkas kunnen ademhalen. Daarom vindt de ademhaling plaats via beweging van de huid en spieren tussen de nek en voorpoten, die de longen ventileren. Krokodilachtigen gebruiken ook een methode waarbij de lever naar achter wordt getrokken door een spier aan het schaambeen, waardoor dan weer de achterkant van de longen naar achteren wordt getrokken. Hierdoor wordt de longinhoud groter. Tijdens het eten gaat bij reptielen de ademhaling vaak moeizaam, omdat bij hen de neusholte eerder uitkomt in de mondholte. Hoewel alle reptielen met de longen ademen, wordt deze bij sommige in het water levende reptielen ook nog ondersteund door huidademhaling in de sterk doorbloede wand van bek en cloaca, waar water langs zuurstofopnemende cellen wordt gevoerd, een voorbeeld zijn enkele schildpadden uit Australië, zoals de Fitzroy schildpad.

Het hart bestaat bij de meeste reptielen uit twee boezems en een kamer die niet geheel van elkaar gescheiden zijn. Bij krokodillen is het tussenschot tussen de kamers wel compleet, maar ook bij deze groep vindt vermenging van zuurstofrijk met zuurstofarm bloed plaats, doordat de slagaders die uit de kamers komen niet geheel van elkaar gescheiden zijn aan hun basis. Hierdoor kan er dus bij reptielen gemengd bloed in de longen komen. Het hart van de meeste reptielen bestaat uit één kamer met twee boezems, maar het hart van een krokodil bestaat dus uit twee kamers met twee boezems. Het hart van de hagedissen is een combinatie hiervan; het heeft twee boezems en één kamer waarin echter een tussenschot zit waardoor de enkele kamer (deels) de functie van twee kamers vervult.

De meeste reptielen kunnen, vergeleken met warmbloedige dieren, met weinig voedsel toe omdat ze hun lichaam niet op temperatuur hoeven te houden. Een nadeel van hun koudbloedigheid is echter dat ze bij lage temperaturen vaak traag zijn en niet in staat zijn snel weg te lopen of snelle prooien te vangen. Daarom wordt een winterslaap gehouden gedurende de koude maanden van het jaar. Dit geldt echter niet voor soorten die in zeer warme gebieden leven. Hoog in het noorden kan de winterslaap wel zeven of acht maanden duren.

Leefomgeving

Reptielen komen wereldwijd voor, van de tropen tot boven de poolcirkel en zowel op het land, in het zoete water en in de zee. Zeebewonende soorten zijn vrij uitzonderlijk, er zijn minder dan 10 soorten schildpadden, enkele krokodilachtigen en slechts één hagedis die in zee kunnen worden aangetroffen. De meeste reptielen zijn landbewonend en komen voor in tropische en subtropische gebieden. De meeste reptielen leven vaak op plaatsen die voor andere dieren onaantrekkelijk zijn, zoals steppen, woestijnen en bergstreken. Reptielen kunnen hier beter overleven omdat ze koudbloedig zijn en weinig voedsel nodig hebben in vergelijking met warmbloedige dieren zoals zoogdieren en vogels. Daarnaast hebben reptielen allemaal een gepantserde huid van schubben, die niet alleen een beschermende functie heeft maar tevens ondoordringbaar is voor water en zo uitdroging bemoeilijkt. Hierdoor kunnen sommige reptielen in bloedhete en kurkdroge woestijnen overleven. Dit geldt zowel voor de hagedissen, de slangen als de schildpadden. Sommige soorten zijn volledig vegetarisch en hebben net als plantenetende zoogdieren een goed ontwikkeld darmstelsel. Uitzondering zijn de krokodillen, die allemaal carnivoor zijn en in rivieren en meren leven.

Een aantal soorten leeft ook in gematigde gebieden zoals Nederland en België, zie de lijst van reptielen en amfibieën in Nederland. Veel soorten die in onze streken voorkomen hebben zich gespecialiseerd om in een koel klimaat te overleven. Reptielen kennen hiervoor verschillende trucjes zoals eierlevendbarendheid (zie onder eigenschappen). Ook komt melanisme voor waarbij de dieren geheel zwart van kleur zijn en zo efficiënter zonnewarmte opnemen.


Indeling

Reptielen moeten ontstaan zijn rond 300 miljoen jaar geleden; de oudst bekende soort is Hylonomus uit het Carboon. In de loop van die tijd zijn er duizenden soorten gekomen en gegaan, waaronder de alom bekende dinosauriërs. Tegenwoordig leven er ongeveer 8863 soorten reptielen, waarvan ongeveer 5000 hagedissen, 3100 slangen en 300 schildpadden. De overige groepen zijn beduidend kleiner wat betreft soortenaantal; de wormhagedissen worden door 168 soorten vertegenwoordigd, de krokodilachtigen door 23 soorten en er zijn slechts 2 soorten brughagedissen[1].

Een eerste onderverdeling in de uitgestorven reptielen wordt gemaakt naar de openingen in de schedel achter de oogkas. De oorspronkelijke reptielen hadden geen opening daar. Deze groep staat bekend als de Anapsida. Hieruit ontstonden twee groepen. De synapsiden hadden één gat bovenaan achter de oogkas, de Diapsida twee. Uit de Synapsida zijn de zoogdieren ontstaan. De meeste huidige reptielen zijn Diapsida. Een uitzondering zijn de schildpadden, die als Anapsida gelden, hoewel er ook biologen zijn die denken dat het Diapsida zijn die hun openingen later weer verloren hebben. Een vierde groep, Euryapsida, met één opening onderaan achter de oogkas wordt tegenwoordig ook beschouwd als afgeleid van het diapside bouwplan.

Volgens veel huidige opvattingen over classificatie is de traditionele klasse der reptielen niet geldig, omdat ze parafyletisch is. De vogels stammen namelijk van een groep dinosauriërs af, en krokodillen zijn hierdoor nauwer verwant aan vogels en dinosauriërs dan de andere reptielen. Binnen de cladistiek is het daarom gebruikelijk een definitie toe te passen waardoor ook vogels tot de reptielen worden gerekend, maar niet de Synapsida, waaronder zowel zoogdieren als de voorouderlijke zoogdierachtige reptielen onder vallen.

Onderstaand de taxonomische indeling van de reptielen, waar ook de zoogdieren en de vogels onder vallen, volgens Benton (2004).

Zie ook

Externe links

Referenties

  1. º The Reptile Database - Species Numbers (as of February 2008) - Website
rel=nofollow

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Reptilia op Wikimedia Commons.

rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Reptielen&oldid=24973"