Popmuziek

De 'popmuziek' producerende Bruce Springsteen.

Popmuziek is een afkorting van populaire muziek. Het is evenals eigentijdse muziek een verzamelnaam voor tal van stijlen in de muziek, maar meer gericht op de populariteit dan de diversiteit van de muziek. Popmuziek is in hoofdmoot meer een vorm van amusementsmuziek dan kunstmuziek. De gemeenschappelijke noemer van popmuziek is dat een breed publiek toegang toe heeft tot de muziek. In wezen is dat tegenwoordig altijd het geval, maar in de tijd dat de term ontstond, grofweg ongeveer na 1945, was het voor het eerst dat muziek bereikbaar werd voor iedereen. Het kopen van of luisteren naar muziek was voordien vaak voorbehouden aan mensen die dat konden betalen.

De term 'popmuziek' is nauw verbonden met termen als jeugdcultuur, massacultuur en commercie. Popmuziek is te zien als een van de verworvenheden van de nieuwe cultuurbeleving na de Tweede Wereldoorlog, waarin cultuur gemeengoed werd voor iedereen, veroorzaakt door verbetering en beschikbaarheid van de technologie. Daarnaast gaf de economische impuls die in de jaren vijftig ontstond jongeren de gelegenheid consument te worden. In de eerste jaren van de popmuziek wordt zij dan ook steeds meer de uitingsvorm voor jongeren. Muziekinstrumenten die in de popmuziek worden gebruikt zijn hoofdzakelijk de elektrische gitaar, de basgitaar, drums en de synthesizer.

Geschiedenis in vogelvlucht

De jaren vijftig

Eind jaren 40 en begin jaren 50 maakte Hank Williams de countrymuziek in Amerika populair, met hits als Lovesick Blues.

Na de jazz en blues als mainstreamvarianten ontstond in de jaren vijftig de rock-'n-roll. Chuck Berry en Bo Diddley vormden de blues om tot een snellere variant en zo ontstond de rock-'n-roll. De platenmaatschappijen gingen hierin de blank georiënteerde 'high school'-variant sterk promoten, met Buddy Holly, Jerry Lee Lewis en Elvis Presley.

Een hoogtepunt in de popmuziek werd zichtbaar in de carrière van Elvis Presley, die voor het eerst het medium televisie gebruikte als een verlengde van het traditionele podium (gestimuleerd door zijn manager). Zijn bekendheid en populariteit namen voor die tijd ongekende vormen aan. Het begrip popidool was geboren. Vanaf nu had de jeugd de popmuzikant om zichzelf aan te spiegelen en aan op te trekken.

Motown

In 1959 richtte Berry Gordy het Motown-label op, startpunt voor vele soulartiesten.

De jaren zestig

Beatmuziek

(Zie ook : Beatmuziek)

In het Verenigd Koninkrijk kregen jonge muzikanten ook interesse voor rock-'n-roll en blues, en er ontstond een mengvorm met de eigen stijlen, zoals de skiffle. Het resultaat was de zogenaamde beatmuziek, met als pionier The Beatles. Hiermee verplaatste het zwaartepunt van de popmuziek zich ook van de Verenigde Staten naar Groot-Brittannië. In de Verenigde Staten werd gesproken over een Britse invasie, een golf van Britse muziek die Amerikaanse bands en artiesten overschaduwde. Bands als The Monkees waren het antwoord op deze Britse golf. Ze zongen echter nooit live. Zij waren tevens de eersten van een reeks bands die vanaf de grond af samengesteld werden door hun producers, met een uitgekiende look en mediaondersteuning waardoor een specifiek fanpubliek aangesproken werd.

De enige Amerikaanse band die tegen het tij in alsmaar populairder werd, waren The Beach Boys met hun surfpop, die The Beatles in populariteit evenaarden. Tussen de twee bands ontstond vanaf 1965 een creatieve concurrentiestrijd waarbij The Beatles het album Rubber Soul uitbrachten en The Beach Boys reageerden met Pet Sounds. Met deze albums werd een nieuwe richting in de popmuziek ingeslagen; popmuziek werd een kunstvorm waarin de mogelijkheden van de studio steeds meer werden benut en waarin albums in het vervolg meer waren dan verzamelingen liedjes (conceptalbums).

Folk

(Zie ook : Folk)

Er was een hausse aan singer-songwriters waarvan Bob Dylan een bekend mannelijk voorbeeld is en Janis Ian en Melanie zijn vrouwelijke tegenhangers.

Rock

(Rock)

Ook ontstonden toen de stijlen rock (onder andere Steppenwolf, Rolling Stones, Rod Stewart en The Faces) en symfonische rock.

Experimentele rock

(Zie ook : Experimentele rock)

Eind jaren zestig werd het aanbod in de popmuziek allengs diverser. Er werd veel geëxperimenteerd, mede door de verdere verfijning van de basgitaar en de elektrische gitaar. Uitingsvorm hiervan was onder andere Jimi Hendrix en Pink Floyd. Ook ging de popmuziek op zoek naar haar extremen, zowel in stijl als levensstijl. Een populair voorbeeld daarvan is The Velvet Underground en The Doors. Ook lieten bands zich door oude stijlen beïnvloeden; de blues (John Mayall's Bluesbreakers) en de jazz (Soft Machine) en in sommige gevallen ook met de klassieke muziek (Mike Oldfield, Frank Zappa).

Tevens werd er flink geëxperimenteerd met nieuwe jazzstijlen.

De jaren zeventig

Glamrock

(Zie ook : Glamrock)

De eerste helft van de jaren zeventig stond onder andere in het teken van de glamrock of 'glitterrock'. Exponenten daarvan waren T. Rex met onder andere Marc Bolan, David Bowie, Roxy Music, The Sweet, Gary Glitter, KISS en Queen

Hardrock

(Zie ook : Hardrock)

Er ontwikkelde zich een hardere en muzikalere vorm van de rockmuziek. Deze stijl, hardrock genaamd, had zijn roots in de muziek van 60-er jarenbands als de Small Faces en bluesbands als Fleetwood Mac en The Allman Brothers Band. Toonaangevende bands in dit genre zijn Deep Purple en Led Zeppelin. Kenmerkend zijn de langere nummers waarin de virtuositeit van de bandleden ruim baan krijgt. Nummers als Child in Time en Stairway to Heaven behoren nu tot de klassiekers.

Progressive rock

(Zie ook : Progressive rock)

Dan is het al lang geen schande meer om lange nummers te maken zonder tekst en dan ook nog goed te verkopen, zoals Pink Floyd geregeld liet zien. De invloeden van bands als Pink Floyd, Genesis en Rush bleven tot ver in de jaren tachtig en soms ook jaren negentig doorklinken met progrockbands als Dream Theater, Marillion (bekend van de single Kayleigh) en Porcupine Tree.

Synthesizer

Eind jaren zeventig bestendigt de synthesizer zijn rol in de popmuziek. Er ontstaan speciale bands rond dit instrument (Kraftwerk, Roxy Music met Brian Eno) en het komt veel terug in de hitparades, mede door de disco.

Disco

De tweede helft van de jaren zeventig werd gedomineerd door de disco, een dansgerichte stijl met opvallende kledij, een stevig ritme, vocals met veel echo en een prominente baslijn. Belangrijke groepen waren The Bee Gees, Chic, Boney M en Village People.

Punk

(Zie ook : Punk (muziek))

De rockmuziek verwijderde zich stilaan van haar roots, wat zich bijvoorbeeld manifesteerde in het gebruik van ingewikkelde akkoordenschema's en het gebruik van violen (bijvoorbeeld Electric Light Orchestra). Hierdoor ontstond stilaan een tegenbeweging, die terug wilde naar recht-toe-recht-aan muziek, ritme, en drie akkoorden. Dit werd de punk. Origineel bestond de punk al in de jaren zestig met onder andere Iggy Pop en the Stooges als bekendste voormannen. Ook de beginjaren zeventig kenden een Britse voorloper van de punk in The Faces. Punk brak echter pas door in 1976. Met de vorm in de jaren zeventig komt opnieuw een maatschappelijke beweging los. Anarchie en punk worden één. De belangrijkste punkgroep was de Sex Pistols die echter maar een kort leven beschoren was, van 1975 tot 1977.

Nog een stijl die in de jaren zeventig opgang maakte was de reggae.

De jaren tachtig

De muziek na de punk wordt wel new wave genoemd, als de nieuwe golf. Deze benaming komt echter snel synoniem te staan met de zwaar melancholische tegenhanger van de punk, verwoord door Joy Division, The Cure, The Smiths, Siouxsie and the Banshees. Duran Duran was een van de bands die de popmuziek mengde met een uitgekiend imago en toepasselijke videoclips.

Een andere, minder interessant voor de mainstream popzenders, toch zeer populaire muziekrichting, heavy metal. Beïnvloed door punk qua tempo, intensiteit en ruigheid, maar met meer aandacht voor technisch spel ontwikkelt de hardrock zich tot de heavy metal. Daar waar punkmuzikanten bewust of onbewust kiezen voor eenvoudige, primitieve muziek, maken heavy metalbands vaak gebruik van de technische virtuositeit van de bandleden. Deze muziekstijl breekt door na baanbrekend werk van bands als Black Sabbath, Iron Maiden en Judas Priest.

Eind jaren tachtig ontstaan typische dansmuziekstijlen die in later jaren een grote invloed laten gelden: acid en house. De zware technobeat, een enorm volume en drugs staan model voor tal van stijlen die in de jaren erna ontstaan. Ook de gitaar herleeft in de noise en grunge, vooral door de opkomst van Sonic Youth en de Pixies.

In de tweede helft van de jaren tachtig deed zich het verschijnsel van de nostalgie voor, als reactie op de house en de muziek die met behulp van computers werd gemaakt. Deze hang naar muziek uit de jaren zestig en zeventig uitte zich in de vele sixties-revivals, de 'classic radio'-stations, de televisieprogramma's over popartiesten uit het verleden (waarvan er velen weer gingen optreden) en de enorme verkoopresultaten van verzamel-cd's van deze muzikanten.

Als de grootste artiesten van de jaren tachtig beschouwt men in het algemeen Michael Jackson, Madonna en Prince.

De jaren negentig

De jaren negentig beginnen met het vervolg van de grunge, een reactie tegen de oppervlakkige "maskarade-pop" uit jaren 80. De stroming lokaliseert zich vooral in Seattle, rondom de band Nirvana en haar charismatische voorman Kurt Cobain. Deze band neemt stadsgenoten als Pearl Jam en Soundgarden mee in haar succes, en ook Janes Addiction en Faith No More worden bepalende groepen binnen deze stroming. Het genre betekent echter ook de doodsteek voor de FM-rock uit de jaren 80 (Europe, Def Leppard) en de demarcatie tussen verschillende stijlen binnen de popmuziek wordt almaar vager. Gedurende de jaren negentig verplaatst het centrum van de rock zich naar Groot-Brittannië door de opkomst van de britpop. Met deze 'Beatlesmuziek in een nieuw jasje' worden vooral Oasis en Blur bekend.

Tegelijkertijd is er ook een wijd scala aan hitparadepop. In het begin van de jaren negentig wordt onder meer het Nederlandse 2 Unlimited en Italiaanse Cappella hiermee bekend. Later weten ook onder meer boybands als Take That, Backstreet Boys en *NSYNC, de girlband The Spice Girls, en Britney Spears voor hypes te zorgen. Rond de eeuwwisseling is het vooral een moderne variant van urban pop en hiphop die de hitparades domineert, aangevoerd door acts als Destiny's Child, R. Kelly, Dr. Dre en Eminem.

Op museaal gebied werden er over de hele wereld initiatieven ondernomen. Zo werd op 1 september 1995 de Rock-'n-Roll Hall of Fame in Cleveland, Ohio (VS), geopend door Yoko Ono. In Nederland waren er de Stichting Popmuseum en de Rock 'n Art Hall of Fame ([1]) en in juli 2004 werd in Duitsland in Gronau het Rock 'n Popmuseum ([2]) van Udo Lindenberg geopend.

Aan het eind van de jaren negentig ontstaat er een stroming die geclassificeerd wordt als 'post-rock', als reactie op de hardrock-revival in het begin van de jaren 90.

Heden

Met behulp van televisieprogramma's als Star Academy en Idols proberen platenmaatschappijen vanaf 2001 nieuw zangtalent en vooral inkomsten aan te boren. Met name Idols levert wereldwijd allerlei noteringen in de hitparades op.

Allerlei dancefestivals komen op of beginnen steeds grotere vormen aan te nemen. Zo kent men in België I Love Techno en in Nederland onder andere Sensation, Dance Valley en Lovefields. Ook Belgische trancegroepen als Milk Inc., Sylver en Nederlandse trance-dj's als Tiësto, Armin van Buuren en Ferry Corsten worden bekend.

Post-punk revival

(Zie ook : Post-punk Revival)

Vlak na de eeuwwisseling is er in de alternatieve muziek ineens sprake van een groep bands die de experimentele koers laten vallen en teruggrijpen naar de muziek van protopunk-rockhelden van weleer zoals de Velvet Underground en The Stooges. De bekendste bands van deze post-punkrevival zijn The White Stripes, The Strokes, Franz Ferdinand, Bloc Party en Arctic Monkeys.

In 2007 is er een trend van vrouwelijke singer-songwriters, zoals Katie Melua, Duffy, Adele, Amy Winehouse en Amy Macdonald.

Vorm

Popmuziek werd in de eerste jaren vooral uitgebracht op grammofoonplaat (vinyl, de vervanger van het zeer kwetsbare schellak). De eerste plaatjes van de popmuziek waren vooral singletjes, met een nummer aan beide kanten, of soms meer (EP). De nummers waren derhalve kort (2 à 3 minuten). In de jaren zestig kwam de langspeelplaat (LP) op, waarin een band meer nummers ten gehore bracht met een totale lengte van drie kwartier of korter. Het singletje werd de promotor voor een LP, maar bleef vanwege de prijs graadmeter voor de populariteit. De LP's als verzameling van nummertjes werden vaak ook conceptalbums, zoals The Beatles met Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band in 1967 deden.

Midden jaren tachtig kwam de compact disc op de markt. De platenindustrie greep de gelegenheid aan om LP's opnieuw op cd uit te brengen, voor een hogere prijs. De jeugd van toen was inmiddels ouder, kocht alle favoriete muziek opnieuw op cd en de bestaande jeugd werd rijker. Toch bleven de prijzen van cd's even hoog nadat vinyl uit de winkels van de grote platenketens was verdwenen. De single (cd-single) bleef graadmeter voor de populariteit, omdat die het goedkoopste was.

Midden jaren negentig begon vinyl echter aan een kleine heropleving door een stijgende populariteit van de professionele dj, vooral in het milieu van house, drum and bass, goa en andere muziekvormen met als basis een zware beat. Dit kwam doordat veel van deze dj's liever werken met vinyl, omdat ze naar eigen zeggen de muziek beter aanvoelden en ze dus beter kunnen mixen.

Met de nieuwe media kwamen ook nieuwe vormen van de drager eraan: sinds 1994 wordt MP3 gebruikt (en volgens onder andere de platenmaatschappijen misbruikt) door P2P-diensten, zoals Napster en Kazaa. Ook ringtones werden populair voor mobiele telefonie. De winsten van de platenindustrie zakten, en in 2003 maakten zij voor het eerst meer winst op ringtones dan op cd-singles. De platenbonzen werden angstiger voor hun toekomst. Zij noemden als voornaamste bedreiging de toenemende piraterij; de consument klaagde vooral over de hoge prijzen. De eerste succesvolle legale muziekdiensten in 2003 waren Weblisten en de iTunes Store (iTS).

De marketing rondom popmuziek is in de loop der jaren veranderd. Aan het begin van de eenentwintigste eeuw werd vooral de website MySpace steeds populairder onder bands, en verschillende artiesten vergaarden hier hun bekendheid alvorens de sprong naar de mainstream media te maken. Twee voorbeelden daarvan zijn Arctic Monkeys en Lily Allen. Ook andere websites, zoals PureVolume (onder andere Panic! at the Disco) boden beginnende bands een springplank. Verder experimenteert de artiest Prince met nieuwe verkoopmodellen. In 2005 komt hij op 1 binnen in de hiltijsten van Amerika mede omdat de cd wordt verkocht samen met entreekaartjes voor zijn tournee, en in 2007 sluit hij een deal met de Britse zondagskrant The Mail on Sunday die het album op 15 juli uitgebracht als gratis cd bij de krant.

Zie ook

• Nederpop
• Geschiedenis van de Belgische popmuziek
• Lijst van biografieën (popmuziek)
• Eendagsvlieg
• Lijst van maçonnieke muziek

Externe links

• Popinstituut

Referenties

  Vrije mediabestanden over Pop music op Wikimedia Commons