Leo Tindemans

Leo Tindemans
België
Geboren	Zwijndrecht, 16 april 1922
Overleden	Edegem, 26 december 2014
Regio	Vlaanderen
Land	België
Functie	Politicus
Partij	CVP
Religie	Rooms-katholiek
Minister van Buitenlandse Zaken
Aangetreden	17 december 1981
Einde termijn	19 juni 1989
Regering	Martens V Martens VI Martens VII Martens VIII
Voorganger	Charles-Ferdinand Nothomb
Opvolger	Mark Eyskens
Premier van België
Aangetreden	25 april 1974
Einde termijn	20 oktober 1978
Voorganger	Edmond Leburton
Opvolger	Paul Vanden Boeynants
Vice-eersteminister en minister van Begroting
Aangetreden	26 januari 1973
Einde termijn	25 april 1974
Regering	Leburton I Leburton II
Voorganger	Frank Van Acker (Begroting)
Opvolger	Gaston Geens (Begroting)
Minister van Landbouw en van Middenstand
Aangetreden	20 januari 1972
Einde termijn	26 januari 1973
Regering	Eyskens VI
Voorganger	Charles Héger (Landbouw) Charles Hanin (Middenstand)
Opvolger	Albert Lavens (Landbouw) Léon Hannotte (Middenstand)
Minister van Communautaire Betrekkingen
Aangetreden	17 juni 1968
Einde termijn	20 januari 1972
Regering	Eyskens V
Voorganger	geen
Opvolger	Jef Ramaekers

Leonard Clemence (Leo) Tindemans (Zwijndrecht, 16 april 1922 – Edegem, 26 december 2014) was een Belgisch politicus voor de CVP en minister van staat. Hij was eerste minister van twee regeringen in België (periode van 25 april 1974 tot 20 oktober 1978) en behaalde het grootste aantal voorkeurstemmen in de Belgische geschiedenis bij de Europese verkiezingen van 1979. Daardoor kreeg hij de bijnaam "de man van 1 miljoen stemmen".

Levensloop

Net zoals naar schatting 300.000 van zijn leeftijdsgenoten moest hij zijn studies onderbreken om te gehoorzamen aan de oproep van het Belgische leger bij de Duitse inval in mei 1940. Hij vertrok als een van de zogenaamde CRAB's naar Frankrijk om daar een reserveleger te vormen. Soldaat werden ze echter nooit. Na de capitulatie van 28 mei, fietste hij samen met de scouts van Zwijndrecht uit Noord-Frankrijk huiswaarts. Hij volbracht toch nog zijn legerdienst in de brigade Piron die toen in Duitsland gelegerd was, na de Tweede Wereldoorlog.

Tindemans studeerde tijdens de oorlogsjaren handelswetenschappen in Antwerpen (Sint-Ignatius Handelshogeschool) en na de oorlog economische wetenschappen aan de Gentse universiteit. Hij was licentiaat in de handels- en consulaire wetenschappen, in de economische wetenschappen en in de politieke en sociale wetenschappen. Op latere leeftijd behaalde hij in Leuven ook nog een licentie politieke wetenschappen.

In 1946 werd hij actief als journalist, waarna hij van 1949 tot 1953 als directeur handelsakkoorden op het ministerie van Landbouw werkte. Vervolgens was hij van 1953 tot 1958 secretaris van CEPESS, de studiedienst van de CVP. Tevens was hij van 1976 tot 1987 buitengewoon hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Leuven en van 1954 tot 1962 docent kantoortechniek aan de Katholieke Sociale Academie van Antwerpen

Via CEPESS belandde Tindemans in de CVP en was van 1958 tot 1966 de nationale secretaris van de partij. In 1961 werd hij namens de partij voor het arrondissement Antwerpen lid van de Kamer van Volksvertegenwoordigers in opvolging van de overleden Frans Van Cauwelaert, een mandaat dat hij behield tot in 1989. In de periode december 1971-oktober 1980 zetelde hij als gevolg van het toen bestaande dubbelmandaat ook in de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap, die op 7 december 1971 werd geïnstalleerd. Vanaf 21 oktober 1980 tot juli 1989 was hij lid van de Vlaamse Raad, de opvolger van de Cultuurraad en de voorloper van het huidige Vlaams Parlement. Tevens was hij van 1964 tot 1979 gemeenteraadslid van Edegem, waar hij van 1964 tot 1976 burgemeester was.

Tussen Tindemans en de kiezer klikte het meteen. Zijn populariteit stoelde op ernst, zijn politieke rechtlijnigheid en de kracht van zijn overtuiging. Het televisiemedium speelde daarin een grote rol. Met zijn steile electorale opgang (in 1974 82.000 stemmen in het arrondissement Antwerpen in 1977 134.000 en in 1978 139.000) plaatste hij alle commentatoren voor raadsels. Men wijdt dit vaak aan de kwalificatie Charisma. Voor de Europese Parlementsverkiezingen van 1979 stemden 983.000 Vlamingen, onder wie 160.000 Antwerpenaren op zijn naam. Hij is daarmee nog altijd Belgisch recordhouder aller tijden inzake voorkeurstemmen.

Als naaste medewerker van CVP-kopstukken Théo Lefèvre, Paul Vanden Boeynants en Robert Houben was Tindemans al geruime tijd betrokken bij de politieke besluitvorming en bij de Vlaams-Waalse problemen, toen hij in 1968 minister van Communautaire Betrekkingen werd. In die functie lag hij aan de basis van de oprichting van gemeenschappen en gewesten, waarmee België in 1970 afscheid nam van de eenheidsstaat. In 1972 verliet hij deze functie, waarna hij van 1972 tot 1973 minister van Landbouw en Middenstand was. Vervolgens was hij van 1973 tot 1974 vicepremier en minister van Begroting.

Door een groot aantal voorkeurstemmen werd hij na de verkiezingen van 1974 gevraagd een regering samen te stellen van christendemocraten en liberalen. Omdat het een minderheidsregering was werd de regering enkele maanden later aangevuld met het Waalsgezinde Rassemblement Wallon. In 1977 viel de regering nadat de RW uit de regering stapte en na de vervroegde verkiezingen wist Tindemans een regering van christendemocraten, socialisten en regionalisten op de been te brengen. De communautaire partijen Volksunie en FDF droegen voor het eerst regeringsverantwoordelijkheid, in een poging een oplossing te vinden voor de Vlaams-Waalse tegenstellingen binnen België. De partijen wisten na lang onderhandelen een akkoord te bereiken over een staatshervorming, het zogenaamde Egmontpact. Aan Vlaamse kant riep dit echter bijzonder veel weerstand op, niet alleen bij de Volksunie maar ook in de CVP. Een heikel punt voor de achterban in de rand rond Brussel bleek het inschrijvingsrecht voor Franstaligen in Brussel, in ruil voor de splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde. Als ook de Raad van State in een spoedadvies kritisch was over de grondwettelijkheid van een aantal punten van het ingewikkelde en veelomvattende akkoord, wilden de Vlaamse partijvoorzitters opnieuw onderhandelen, maar de Franstaligen weigerden resoluut. Tindemans kondigde daarop op 11 oktober 1978 in de Kamer onverwacht en met gevoel voor dramatiek het ontslag van de regering aan met de legendarische woorden:

„Voor mij is de grondwet geen vodje papier. (...) Ik ga van deze tribune weg, ik ga naar de koning en ik bied het ontslag van de regering aan.”

Hij nam het namelijk niet dat de partijvoorzitters (Martens-Van Miert-Cools-Nothomb-Schiltz) hem, tegen het advies van de Raad van State in, het Egmontpact wilden opleggen. Als premier werd Tindemans vervangen door Paul Vanden Boeynants.

Na zijn premierschap werd hij van 1979 tot 1981 partijvoorzitter van de CVP. Vervolgens kreeg hij in 1981 de ministerpost Buitenlandse Zaken en oefende dit mandaat uit tot in 1989. In 1989 verliet hij de nationale politiek en koos hij voor het Europese parlement. In de periode december 1971-oktober 1980 zetelde hij als gevolg van het toen bestaande dubbelmandaat ook in de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap, die op 7 december 1971 werd geïnstalleerd. Vanaf 21 oktober 1980 tot juli 1989 was hij lid van de Vlaamse Raad, de opvolger van de Cultuurraad en de voorloper van het huidige Vlaams Parlement.

Tindemans werd tevens actief in de Europese politiek en was van 1965 tot 1973 secretaris van de Europese Unie van Christen-Democraten. Daarna was hij van 1976 tot 1986 de eerste voorzitter van de EVP. Bovendien zetelde hij van 1979 tot 1981 en van 1989 tot 1999 in het Europees Parlement, waar hij van 1994 tot 1995 de voorzitter was van de Tindemans Group over de toekomst van de Europese instituties, met het oog op de uitbreiding van de Europese Unie met de nieuwe lidstaten uit Midden- en Oost-Europa.

Tindemans verliet de actieve politiek in 1999. In 2003 droeg hij een deel van zijn persoonlijk archief over aan het Katholiek Documentatie- en Onderzoekscentrum.

Tindemans overleed op 26 december 2014 op 92-jarige leeftijd. Hij kreeg een staatsbegrafenis in de basiliek van Edegem.

Onderscheidingen

Sinds 1992 was hij minister van staat.

Hij was doctor honoris causa van

• de City University London
• de Heriot-Watt University Edinburgh
• de Universiteit van Georgetown.

Hij ontving onder meer volgende prijzen:

• 1976: Europese Karel de Grote Prijs of Karlsprijs van de stad Aken
• 1977: St.-Liborius-Medaille für Einheit und Frieden van het Aartsbisdom Paderborn
• 1994: Heinrich-Brauns-Preis

Archief

In 2005 schonk Leo Tindemans zijn persoonlijk archief (over de periode 1945 tot 2008) aan het KADOC (Documentatie- en onderzoekscentrum voor religie, cultuur en samenleving), KU Leuven.

In november 2011 was de inventaris klaar en werd hij online beschikbaar gesteld. Dit werd aangekondigd tijdens aan academische zitting die werd gehouden op 8 november 2011 in het Europees Parlement in Brussel.

Publicaties

• L'Union européenne: rapport (1976)
• Open brief aan Gaston Eyskens: over economie in Vlaanderen (1979) ISBN 90-209-0756-5
• L'échec d'Euratom (1980)
• Atlantisch Europa: Frans van Cauwelaert en de Europese eenmaking (1980) ISBN 90-6152-315-X
• Hoe winnen wij de vrede? (1984) ISBN 90-6152-375-3
• Pour une Communauté politique européenne: travaux préparatoires (1952-1954) (1984) ISBN 2-8027-0320-X
• Europa zonder kompas (1987)
• De buitenlandse politiek van België, 1982-1987: standpunten van Leo Tindemans (1988)
• Oost-Europa vanuit Brussel (1988)
• Duel met de minister: een divertimento over de politieke verantwoordelijkheid van bewindvoerders in het koninkrijk België (1991) ISBN 90-289-1675-X
• European unification in 1951 and in 1993 (1993) ISBN 90-5278-087-0
• De toekomst van een idee (1993) ISBN 90-289-1922-8
• European unification in 1951 and in 1993 (1993) ISBN 90-5278-087-0
• Europa in goede handen (1994)
• Kaïn in de Balkan. De dagen na het bloedbad (1996)
• De mémoires. Gedreven door een overtuiging (2002) ISBN 90-209-4994-2
• Herman Wauters: glazenier (2004) ISBN 90-5325-247-9
• samen met Daniel Cardon (uitgevers), Albert Coppé (2006)
• Een politiek testament. Mijn plaats in de tijd. Dagboek van een minister (2009) ISBN 978-90-209-7377-8

Literatuur

• Leo Tindemans: l' Européen = the European = der Europäer = de Europeaan (2002) ISBN 90-441-1260-0
• Godfried KWANTEN, Inventaris archief Leo Tindemans online. 60 jaar Belgische en internationale politiek, in: KADOC-nieuwsbrief, nr. 6, 2011, blz. 4-9.

In populaire cultuur

• In de Nerostripreeks wordt in het album "De Egmont Planeet" (1977) naar Tindemans en het Egmontpact verwezen. Nero en Clo-Clo reizen in het album naar een planeet waar mensen met arendsmaskers en hanemaskers ruzie met elkaar maken. Eén planeetbewoner, Leo, heeft een leeuwenkop. Leo brult op zeker moment zo luid dat de maskers van de arenden en hanen afvliegen. Zo ontdekken ze dat ze er eigenlijk allemaal hetzelfde uitzien en verbroederen zich. Sleen verwees hiermee naar Tindemans die door actie te ondernemen de communautaire geschillen had moeten oplossen.
• Stafke Fabri nam in 1974 een nummer op over de politicus dat "Den Tindemans" heette.
• Hij wordt op de korrel genomen in de satirische strip "Pest in 't Paleis" (1983) door Guido Van Meir en Jan Bosschaert als "Titelmans". Onder meer zijn dramatische regeringsontslag in 1978 wordt gepersifleerd.

Externe links

• Biografische fiche Leo Tindemans op website Vlaams Parlement
• Toegang tot inventaris archief Leo Tindemans

Uitspraak

 luister 

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

Voorganger: Gaston Adriaenssens	Burgemeester van Edegem 1964-1968	Opvolger: Jan van den Kerkhof
Voorganger: nieuw	Minister van Communautaire Betrekkingen 1968-1972	Opvolger: Jef Ramaekers
Voorganger: Charles Héger	Minister van Landbouw 1972-1973	Opvolger: Albert Lavens
Voorganger: Charles Hanin	Minister van Middenstand 1972-1973	Opvolger: Léon Hannotte
	Vice-eersteminister 1973-1974
Voorganger: Frank Van Acker	Minister van Begroting 1973-1974	Opvolger: Gaston Geens
Voorganger: Edmond Leburton	Belgisch premier 1974-1978	Opvolger: Paul Vanden Boeynants
Voorganger: Wilfried Martens	Partijvoorzitter van de CVP 1979-1981	Opvolger: Frank Swaelen
Voorganger: Charles-Ferdinand Nothomb	Minister van Buitenlandse Zaken 1981-1989	Opvolger: Mark Eyskens

Premiers van België

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Leo Tindemans op Wikimedia Commons.

  Citaten van of over Leo Tindemans op Wikiquote