Europees Parlement

Bestand:European-parliament-strasbourg-inside.jpg

Europees Parlement in Straatsburg

Bestand:2007 07 16 parlament europejski bruksela 40.JPG

Europees Parlement in Brussel

Het Europees Parlement (ook wel Europarl of kortweg EP) is de rechtstreeks verkozen volksvertegenwoordiging van de Europese Unie. Het is het enige instituut van de EU dat direct door de burgers wordt gekozen; hiervoor vinden één keer per vijf jaar de Europese verkiezingen plaats in de diverse lidstaten.

Sinds haar ontstaan als adviesorgaan in de jaren vijftig, toen haar leden nog simpelweg nationale parlementariërs uit de toenmalige zes lidstaten waren, heeft het Europees Parlement de afgelopen drie decennia een vergevorderde transformatie doorgemaakt. Hoewel de adviserende functie op enkele beleidsterreinen behouden is, heeft het Parlement nu wetgevende bevoegdheid op uiteenlopende gebieden zoals landbouw, voedselveiligheid, milieu en de begroting van de Europese Unie.

Met ingang van 1979 worden Europarlementariërs direct gekozen door de inwoners van de EU. De verkiezingsopkomst is echter bij iedere stembusgang teruggelopen, van 65% in 1979 tot 43% bij de meest recente verkiezingen in 2009. De volgende Europese verkiezingen staan gepland voor 2014. Momenteel telt het Europees Parlement 736 leden, dit worden er tijdelijk 754, tot de verkiezingen. Met de volledige inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon telt het Europees Parlement 750 leden, plus de voorzitter. De huidige voorzitter van het Parlement is Jerzy Buzek.

Geschiedenis

De geschiedenis van het Europees Parlement begint bij het Verdrag van Rome (1957) waarin voor het eerst wordt gesproken over een Europees parlement (toen nog Vergadering) dat volkeren van de staten van de (toenmalige) Europese Economische Gemeenschap zou vertegenwoordigen. De leden van het Europees Parlement werden gekozen uit de nationale parlementen. In juni 1979 vinden de eerste rechtstreekse verkiezingen voor dit parlement plaats. Door de verdragen van onder andere Maastricht (1992), Amsterdam (1997) en Lissabon (2007) heeft het Europese Parlement steeds meer bevoegdheden gekregen. De medebeslissingsprocedure die sinds het Verdrag van Maastricht is ingevoerd, en die op steeds meer beleidsterreinen van toepassing is, betekent dat het grootste deel van de Europese Verordeningen en Richtlijnen alleen na bemoeienis en met toestemming van het Europees Parlement tot stand kan komen. Met het Verdrag van Lissabon kwam het Parlement op gelijke voet met de Raad van de Europese Unie in de besluitvorming over de overgrote meerderheid van de EU-wetgeving.

Taken en bevoegdheden

Wetgeving

Het Europees Parlement deelt samen met de Raad van de Europese Unie de wetgevende macht van de EU. Het kan Europese wetten (richtlijnen, verordeningen en besluiten) aannemen, wijzigen of verwerpen. Sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon is de beslissingsbevoegdheid van het Parlement flink uitgebreid, waardoor het parlement via de gewone wetgevingsprocedure zijn goedkeuring moet verlenen aan de meeste bindende Europese wetgeving.

In tegenstelling tot de meeste andere gekozen parlementen heeft het Europees Parlement echter géén initiatiefrecht bij het opstellen van wetten. Binnen de EU is dit de exclusieve bevoegdheid van de Europese Commissie, afgezien van het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid, waar de Commissie dit recht deelt met de Raad van Ministers. Het parlement kan niet-bindende resoluties aannemen die de Europese Commissie aansporen een bepaald wetsvoorstel in te dienen.^[1]

Verdragen

Krachtens de EU-verdragen heeft het Europees Parlement ook de bevoegdheid om goedkeuring te onthouden aan internationale verdragen die door de Europese Unie worden aangegaan met derde partijen, zoals vrijhandelsakkoorden of verdragen met lidstaten die hun lidmaatschap van de Unie willen beëindigen.^[2]

Europese begroting

Sinds de jaren zeventig beslist het Parlement samen met de Raad over de de zesjarige Europese begroting, het zogenoemde "meerjarig financieel kader", alsmede over de jaarlijkse begroting die concrete invulling aan de zesjarige kaders geeft.^[3] Het opstelling van een begrotingsvoorstel is voorbehouden aan de Commissie. Sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon moeten de Europarlementariërs hun goedkeuring verlenen aan de gehele begroting; vóór 2009 waren bepaalde onderdelen van het budget, waaronder het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, enkel onderworpen aan goedkeuring door de lidstaten in de Raad van de Europese Unie.

De huidige regelgeving bepaalt dat, als het Parlement en de Raad het niet eens kunnen worden over de begroting, er een bemiddelingscomité wordt opgezet.^[4] Als de delegaties van de Raad en het Parlement ook in dit comité niet tot overeenstemming kunnen komen, moet de Commissie een nieuwe ontwerpbegroting opstellen en begint de procedure opnieuw.

Het Parlement is ook verantwoordelijk voor verlening van kwijting aan de Europese Commissie over de jaarlijkse uitvoering van de begroting. De afweging of de verlening gegeven wordt, is afhankelijk van het twaalf-maandelijkse rapport van de Europese Rekenkamer, die steekproefsgewijs onderzoekt of de Commissie de EU-gelden goed besteed heeft.^[5] Het Parlement heeft de kwijting slechts in 1984 en 1998 onthouden, waarbij dit in het laatste geval leidde tot de collectieve aftreding van de Europese Commissie onder leiding van voorzitter Jacques Santer.

Controlefunctie

De benoeming van alle leden van de Europese Commissie, inclusief de voorzitter en de hoge vertegenwoordiger, moet worden goedgekeurd door het Parlement voordat ze aan de slag kunnen. Voorafgaand aan de benoeming van iedere Commissaris moet de kandidaat voor een hoorzitting in het Europees Parlement verschijnen voor een ondervraging door de Europarlementariërs. Het Parlement kan echter geen individuele kandidaten afwijzen, maar enkel weigeren de gehele aspirant-Commissie goedkeuring te verlenen. De dreiging om de hele Commissie af te wijzen kan echter een effectief drukmiddel zijn om individuele kandidaten te vervangen, zoals bleek in 2004 toen voorzitter José Manuel Barroso de Italiaanse politicus Rocco Buttiglione, voorgedragen als kandidaat voor de post van Commissaris voor Justitie, Vrede en Veiligheid, verving nadat was gebleken dat het Parlement het niet kon vinden in diens conservatieve uitspraken over homoseksuelen en alleenstaande moeders.^[6]

De controlerende macht van het Europees Parlement over de Commissie breidt zich ook uit naar diens functioneren tijdens de ambtsperiode, aangezien het parlement met een twee-derde meerderheid een motie van afkeuring kan aannemen tegens de Commissie en daarmee het aftreden van het gehele College van Commissarissen afdwingt.^[7] ^[8] Deze bevoegdheid is tot op heden nog nooit gebruikt, alhoewel ermee gedreigd werd ten tijde van het corruptieschandaal in de Commissie-Santer, die vervolgens besloot op eigen initiatief af te treden en zo een motie van afkeuring te voorkomen.

Europees Burgerinitiatief

Per 1 april 2012 treedt een EU-verordening betreffende het Europees Burgerinitiatief in werking. Een dergelijke initiatief bestaat uit een petitie die is ondertekend door ten minste één miljoen EU-burgers, en roept de Commissie op een wetsvoorstel te publiceren over een bepaald onderwerp. Als zo'n initiatief het benodigde aantal steunbetuigingen bereikt, hebben de organisatoren het recht een publieke hoorzitting over hun petitie te organiseren in het Europees Parlement.^[9]

Samenstelling

Het Europees Parlement bestaat uit 736 leden, waaronder een voorzitter zonder stemrecht, afkomstig uit de 27 lidstaten. Iedere lidstaat heeft een vastgesteld aantal afgevaardigden. Volgens het Verdrag van Lissabon zouden er 731 parlementsleden moeten zijn. Echter, Duitsland houdt tot de volgende parlementsverkiezingen in 2014 zijn 99 leden, in plaats van het maximum van 96. Er is op dit moment dus sprake van een overgangsfase.^[10] De afgevaardigden worden gekozen in de Europese Parlementsverkiezingen, die in de lidstaten worden georganiseerd. De parlementariërs vertegenwoordigen partijen, die op hun beurt samengebundeld zijn in fracties. Er zijn minstens 25 parlementsleden nodig uit ten minste een vierde van de lidstaten om een fractie te vormen.^[11]

De samenstelling van het zevende Europese Parlement, gekozen in de verkiezingen van 2009 is als volgt^[12]:

Fractie	Zetels
Fractie van de Europese Volkspartij (Christen-Democraten)	265
Fractie van Socialisten en Democraten	184
Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa fractie	84
Europese Conservatieven en Hervormers	56
Fractie De Groenen/Vrije Europese Alliantie	55
Confederale Fractie Europees Unitair Links/Noords Groen Links	35
Europa van vrijheid en democratie	30
Niet-ingeschrevenen	27
Totaal	736

De lidstaten leveren het volgende aantal parlementariërs^[12]:

Land	Zetels
België	22
Bulgarije	17
Cyprus	6
Denemarken	13
Duitsland	99
Estland	6
Finland	13
Frankrijk	72
Griekenland	22
Hongarije	22
Ierland	12
Italië	72
Letland	8
Litouwen	12
Luxemburg	6
Malta	5
Nederland	25
Oostenrijk	17
Polen	50
Portugal	22
Roemenië	33
Slovenië	7
Slowakije	13
Spanje	50
Tsjechië	22
Verenigd Koninkrijk	72
Zweden	18
Totaal	736

De huidige voorzitter is de Deense Helle Thorning Schmidt. Zij volgde op 1 januari de Pool Jerzy Buzek op.

Locatie

Zie ook: Brussel als Europese hoofdstad en Leopoldruimte

Het Europees Parlement vergadert eens in de maand plenair, gedurende vier dagen in Straatsburg. Een aantal aanvullende voltallige vergaderingen vindt plaats in Brussel, in de gebouwen van de Leopoldruimte. Daar vinden ook alle vergaderingen van de vaste parlementaire commissies plaats waarin de plenaire stemmingen worden voorbereid. Het Secretariaat-generaal bevindt zich in Luxemburg.

Overige activiteiten

Elk jaar kiest het EP een Culturele Hoofdstad van Europa.

Sinds 1988 wordt jaarlijks de Sacharovprijs uitgereikt voor verdiensten op het gebied van vrijheid van denken en mensenrechten.

Euroscola is een project georganiseerd door het Europees Parlement waarbij scholen elkaar ontmoeten in Straatsburg. Tijdens een intensieve werkdag maken de scholieren kennis met (de werkwijze van) het Europees parlement en met medescholieren en leeftijdgenoten uit tal van Europese landen.

Jongerensimulaties

Het parlement wordt regelmatig door jongeren nagespeeld om bewustwording over Europa te bevorderen. 20.000 jongeren nemen jaarlijks deel aan de sessies van de grootste organisatie, het Europees Jeugd Parlement.