Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Amersfoort
Gemeente in Nederland 
| |||||
| |||||
| Locatie van de gemeente Amersfoort | |||||
| Provincie | -Flag.png){kind=small} Utrecht
| ||||
| Coördinaten | 52°09′N 5°023′E | ||||
| Oppervlakte | 63,78 km² | ||||
| - land | 62,83 km² | ||||
| - water | 0,95 km² | ||||
| Inwoners (1 april 2011) | 146.889? (2338 inw/km²) | ||||
| Hoofdplaats | Amersfoort(stad zelf ca. 141.000 inw.) | ||||
| Naam inwoners | Amersfoorter | ||||
| Bijnaam | Keientrekker | ||||
| Belangrijke verkeersaders | A1 A28 | ||||
| Station(s) | Amersfoort -Schothorst -Vathorst Hoevelaken | ||||
| Burgemeester (lijst) | Lucas Bolsius (CDA) | ||||
| Zetels D66 VVD CDA GroenLinks ChristenUnie Amersfoort2014 SP PvdA BPA Denk |
39 6 6 6 6 4 3 3 2 2 1 | ||||
| Gemiddeld inkomen (2006) | € 13.900 per inw. | ||||
| Gem. WOZ-waarde (2008) | € 248.000 | ||||
| WW-uitkeringen (2007) | 16 per 1000 inw. | ||||
| Autobezit (2007) | 425 per 1000 inw. | ||||
| Postcode(s) | 3800 - 3829 | ||||
| Netnummer(s) | 033 | ||||
| CBS-code | 0307 | ||||
| CBS-wijkindeling | zie wijken en buurten | ||||
| Website | www.amersfoort.nl | ||||
| De Koppelpoort | |||||
| De Koppelpoort | |||||
| |||||
Amersfoort ( uitspraak ) is een stad en gemeente in het oosten van de Nederlandse provincie Utrecht in het midden van het land. De gemeente telt 146.889 inwoners (1 april 2011, bron: CBS) die Amersfoorters[1] worden genoemd. Het is in bevolkingsaantal de tweede stad van de provincie Utrecht en de vijftiende van Nederland.
Amersfoort is een groeistad[2] en vervult economisch een regiofunctie met een sterk gegroeid bedrijfsleven, heeft een van de grootste spoorwegknooppunten van Nederland en is een belangrijke garnizoensstad. De binnenstad bezit een middeleeuws karakter met grachten.
Naam
De stad Amersfoort dankt zijn ontstaan en naam aan een doorwaadbare plaats of voorde in de rivier de Eem (vroeger: Amer). De Eem begint waar de Lunterse Beek (Heiligenbergerbeek) en de Barneveldse Beek (Flierbeek), die water afvoerden uit de Gelderse Vallei, bij elkaar kwamen in een laagte tussen de Amersfoortse Berg en het hoger gelegen gebied ten noorden van Amersfoort (Hoogland). Bij die doorwaadbare plaats werd de Eem gekruist door handelsroutes die van Utrecht naar het oosten en noorden liepen.
Geschiedenis
Bewoning in Amersfoort en omgeving gaat ver terug in de tijd. Al in het mesolithicum trokken jagers en verzamelaars door de regio. Bij archeologisch onderzoek zijn de restanten van jachtkampjes aangetroffen. In het neolithicum moet er ook in de regio gewoond zijn; bewoningssporen zijn tot op heden niet aangetroffen, maar wel grafheuvels met vondsten uit deze periode, zoals klokbekers. Ook uit de bronstijd en ijzertijd zijn grafheuvels bekend, zoals bij de Galgenberg, De Vlasakkers en de Leusderheide. Een deel hiervan is al in de 19e eeuw onderzocht. Bewoning uit de bronstijd en ijzertijd is bij diverse opgravingen aangetroffen, waaronder in het gebied de Schammer (Leusden) en Wieken Vinkenhoef (Amersfoort). De Romeinen hebben de regio nooit permanent bezet en bewoond, maar dat er contacten en incidentele bezoeken waren staat wel vast. Een Romeinse kom - aangetroffen in een grafveld in Amersfoort-Noord - duidt hierop.
De eerste vermelding van Amersfoort dateert uit 1028. Er moet toen sprake geweest zijn van een boerennederzetting. De strategische ligging was voor de bisschop van Utrecht aanleiding om er een van zijn hoven te bouwen, om van hieruit de Gelderse Vallei te ontginnen. Waarschijnlijk werd dit bisschoppelijk hof in de eerste helft van de 12e eeuw gesticht op de plaats waar thans de Sint-Joriskerk staat. Handel en nijverheid leefden op.
De nederzetting kreeg op 12 juni 1259 stadsrechten van de Utrechtse bisschop Hendrik van Vianden. In de akte, waarin aan Amersfoort stadsrechten werd verleend werd het stadje omschreven als een oppidum, dat wil zeggen dat de stad versterkt was, waarschijnlijk door een aarden wal, wellicht met poorten. Tegen het einde van de 13e eeuw werd de eerste stenen muur gebouwd, met een lengte van 1550 meter, en omgeven door een gracht. Op de plattegrond van het centrum van Amersfoort is deze eerste stadsmuur nog goed terug te vinden.
In 1340 was er een grote stadsbrand, waarbij ongeveer de helft van de gebouwen werd vernietigd of beschadigd. Omstreeks 1380 werd begonnen met de bouw van een nieuwe muur (gereed rond 1450) met de totale lengte van 2850 meter, die het oppervlak van de ommuurde stad verdrievoudigde. In deze muur werd een aantal poorten gebouwd die tot op de dag van vandaag te bewonderen zijn, zoals de Koppelpoort en de Monnikendam. Van de eerste muur is weinig bewaard gebleven, slechts de sterk gerestaureerde Kamperbinnenpoort resteert. Niettemin is het verloop van de eerste muur nog intact; de Muurhuizen volgen het tracé van de muur en maken gebruik van diens fundering. Amersfoort kreeg in de Middeleeuwen na wonderen rond een Mariabeeld, het zogenaamde Mirakel van Amersfoort, grote betekenis als bedevaartsoord, waardoor de economie opbloeide en vanaf 1444 de Onze-Lieve-Vrouwetoren kon worden gebouwd.
De stad had in de 16e eeuw veel te lijden van oorlogshandelingen. Hij werd in 1572 bezet door de staatsen en in 1573 door de Spanjaarden. In 1579 werd Amersfoort heroverd door Jan VI van Nassau-Dillenburg, waarop in 1579 gedwongen aansluiting bij de Unie van Utrecht plaatsvond. In 1629 werd Amersfoort door Ernesto Montecuccoli veroverd tijdens zijn Inval van de Veluwe. De Inval op de Veluwe en de inname van Amersfoort hadden tot doel, paniek te veroorzaken in de Republiek, waardoor Frederik Hendrik van Oranje het Beleg van 's-Hertogenbosch zou moeten opgeven. Dit was tevergeefs doordat het Spaans-keizerlijke leger moest terugtrekken na de onverwachte inname van Wesel.
Sinds de 16e eeuw ging het economisch slechter. De inwoneraanwas stagneerde en in het begin van de 19e eeuw telde Amersfoort nog maar 8.000 mensen. Rond 1850 braken de inwoners grote delen van de wallen en poorten af. Dat bood de armen werk en de stenen waren nuttig voor straten, pleinen en wegen. Ingrijpen van koning Willem II voorkwam sloop van de Koppelpoort, Monnikendam, Kamperbinnenpoort en een restant van de stadsmuur.
In het begin van de 18e eeuw werd de stad een centrum van de Oudkatholieke Kerk, door de vestiging van de refractarische priesters van de zogenaamde Oud-bisschoppelijke Clerezij. De stad behield daarna een overwegend niet-katholieke signatuur, mede door de vestiging van vele beroepsmilitairen na 1870. De komst van de spoorwegen in 1863 deed de stad uit haar 19e-eeuwse slaap ontwaken. Amersfoort werd een belangrijk knooppunt en is dat tot op heden gebleven. Rond 1870 werd Amersfoort door de regering verkozen voor de uitbreiding van het leger, mede vanwege de centrale ligging aan spoorwegen en nabij de Hollandse Waterlinie en heideterreinen, die als oefenterrein konden dienen (Vlasakkers, Leusderheide).
Tweede Wereldoorlog
Zoals ook elders in Nederland leed in Amersfoort de Joodse gemeenschap zwaar onder de Holocaust. Van de ruim 630 Amersfoortse Joden kwamen er 353 tijdens deze oorlog om. De meesten van hen stierven in Auschwitz of Sobibór. Een groot deel van de Joden die niet waren omgekomen had dit te danken aan de hulp van stadgenoten; velen zaten in Amersfoort en omgeving ondergedoken tijdens de oorlog. De materiële schade als gevolg van de oorlog was in deze stad beperkt. Het oude centrum bleef gespaard.
Tijdens de mobilisatie ter voorbereiding op de oorlog werden in Amersfoort en omgeving in 1938 verschillende militaire legerplaatsen ingericht: de Prins Bernhardkazerne en de kampen Bokkeduinen, Waterloo (Lisiduna), Amsvorde, Boskamp (het latere PDA / Kamp Amersfoort) en Zonnebloemstraat (aan het eind van de huidige Noordewierweg). In mei 1940, aan het begin van de Tweede Wereldoorlog moesten alle 43.000 bewoners worden geëvacueerd vanwege de verwachte gevechten in en om Amersfoort, dat toen de grootste garnizoensstad van Nederland was. Na vier dagen konden zij terugkeren. De Duitsers richtten bij Amersfoort het concentratiekamp Kamp Amersfoort in.
In 1943 werd in Amersfoort de Raad van Verzet (RVV) opgericht bij de familie Van Beek, die op het huidige adres Stationsstraat 28 woonde. Op 20 juli 1943 werden twintig leden van de clandestiene verzetsgroep Inlichtingendienst Nederland geëxecuteerd; zij werden begraven in het Jannetjesdal op de Leusderheide. Op 2 oktober 1944 hielden de bezetters een razzia, waarbij 5.000-6.000 Amersfoortse mannen van 17-40 jaar werden meegenomen om loopgraven aan te leggen langs de IJssel in de omgeving van Dieren.
Op 2 februari 1945 werden achttien jonge gevangenen uit Kamp Amersfoort en twee voorbijgangers doodgeschoten aan de Barchman Wuytierslaan. Een gedenksteen in de voorgevel van de woningen Barchman Wuytierslaan 40 en 42 herinnert aan deze fusillade. De namen van de omgekomenen staan hierop vermeld. Op 20 maart 1945 werden tien willekeurige gevangenen uit het kamp aan de Appelweg gefusilleerd bij wijze van represaille voor de liquidatie van een Nederlands lid van de Sicherheitsdienst.
De nazi-Duitse strijdkrachten bliezen op 16 en 17 april 1945 bruggen in en bij de stad op, waaronder de spoorbrug bij de Koppelpoort. Op 7 en 8 mei 1945 bevrijdden Canadese troepen de stad.[3]
Na de oorlog
Tot ongeveer 1970 was er sprake van geringe ontwikkeling. Vervolgens verdween de militaire aanwezigheid op de Bernhardkazerne na. Daardoor dreigde het aantal inwoners zelfs te dalen. Met de annexatie op 1 januari 1974 van het grootste deel van de toenmalige gemeente Hoogland breidde het grondgebied van Amersfoort flink uit. Tegen het einde van de 20e eeuw kreeg de stad een sterke impuls dankzij de Groeistad-status. Dit leidde tot de bouw van nieuwe Vinex- en andere wijken, zoals Kattenbroek, dat door zijn bijzondere architectuur landelijke bekendheid verwierf. In deze periode vestigden zich ook nieuwe bedrijven in Amersfoort. Uiteindelijk kreeg na heftige politieke discussies het treinstation Amersfoort een nieuw stationsgebouw. Gelijktijdig werd de omgeving van het station opnieuw ingericht met onder meer middelgrote kantoorgebouwen. Een gevolg van het verrijzen van nieuwe woonwijken in het noorden van de stad was de bouw van twee nieuwe treinstations, te weten Amersfoort Schothorst en Amersfoort Vathorst.
Plaatsen en dorpen
De gemeente Amersfoort bestaat uit de kernen:
- Amersfoort
- Hoogland
- Hooglanderveen
Geografie
Amersfoort ligt op een vlakke plaats in de vallei van de Eem aan de meest noordoostelijke rand van de Utrechtse Heuvelrug en ten zuiden van het hoger gelegen gebied Hoogland. De stad heeft een middeleeuwse kern met grachten en wallen. De grachten werden behouden, maar de wallen werden voor het grootste deel in de 19e eeuw afgebroken en vervangen door een park en singels. Het huidige park op de oude wallen wordt vaak aangeduid als het Zocherplantsoen,[4] omdat het (mede) werd ontworpen door Jan David Zocher.[5]
Vanaf 1870 breidde de stad zich sterk uit door de komst van de spoorwegen en een aantal kazernes. Maar tot in de jaren vijftig van de 20e eeuw ging al het autoverkeer van West-Nederland naar het noorden en oosten van het land nog door de Langestraat dwars door het centrum. De zuidwestelijke singel werd daarom tussen 1956 en 1958 gedempt om plaats te maken voor een rondweg, sinds 1966 Stadsring genaamd.
In 1980 kreeg de stad Groeistad-status, mede waardoor enkele omliggende gemeenten geheel of gedeeltelijk werden geannexeerd. Dit waren:
- Hoogland (grootste deel) (1974)
- Leusden (deels) en Stoutenburg Noord (1998)
- Nijkerk (deels) Laakzone, incl. 't Hammetje (1998)
- Hoevelaken (deels) (in 1998 de buurtschap Vinkenhoef)
- Bunschoten (deels) (1998)
Er kwamen grote nieuwe woonwijken, zoals (zie ook opsomming verderop in dit artikel) Vathorst en Schothorst-Noord, beide met een eigen station en Zielhorst, Kattenbroek en Nieuwland. Deze versterkten in niet geringe mate de centrumfunctie van de oude stad, waar veel winkels en horeca zijn. Er kwamen ook aanzienlijke bedrijfs- en kantoorterreinen (zie opsomming onder Economie). De aanleg van de A28 (Utrecht-Zwolle) oostelijk van Amersfoort betekende een verdere impuls voor de groei. Waar de A28 de A1 snijdt, ontstond het knooppunt Hoevelaken. Amersfoort heeft de grenzen van zijn uitbreidingsmogelijkheden bijna bereikt.
Amersfoort vormt het regiocentrum voor Bunschoten, Spakenburg, Hoevelaken, Leusden, Soest en Baarn.
Natuur
In 2006 won Amersfoort de titel 'Groenste Stad van Nederland', die wordt toegekend door Entente Florale. De stad dankt haar titel aan het beleid dat Amersfoort voert om haar natuur te behouden. In september 2007 werd de stad door dezelfde organisatie tot 'Groenste Stad van Europa' uitgeroepen[6]. Verder kent Amersfoort vele stadsparken. Het grootste park is Park Schothorst, dat ten noorden van het centrum ligt. Het park is rijk aan vele soorten natuur. Ook het iets kleinere Park Randenbroek ten zuiden van het centrum kent vele soorten natuur.
Aangrenzende gemeenten
| Aangrenzende gemeenten | ||
|---|---|---|
| Baarn | Bunschoten | Nijkerk (Gld) |
| Soest |  |
Barneveld (Gld) |
| Zeist | Leusden | |
Demografie
De gemeente Amersfoort heeft per 1 april 2011 146.889 inwoners.
Bevolkingsgroei
In het begin van de 19e eeuw telde Amersfoort slechts 9000 inwoners. De aanleg van de spoorweg in 1863 en de komst van de militairen niet lang daarna zorgden voor groei van de bevolking. Maar na de Eerste Wereldoorlog volgde een decennialange periode van stilstand en zelfs jaren van daling in het inwoneraantal. Factoren die deze stagnatie ten dele kunnen verklaren zijn de woningnood in de jaren na de Tweede Wereldoorlog en een gebrek aan geschikte locaties voor vestiging van bedrijven die voor nieuwe werkgelegenheid zouden kunnen zorgen. Gedurende lange tijd waren de Nederlandse Spoorwegen en het leger de grootste werkgevers in Amersfoort. Na 1960 begon de stad weer te groeien, mede dankzij twee gemeentelijke herindelingen, waardoor vrijwel de hele gemeente Hoogland en delen van Leusden, Stoutenburg en Hoevelaken bij Amersfoort werden gevoegd. De bevolkingsgroei kwam in een stroomversnelling toen in 1980 Amersfoort werd aangewezen als groeistad. In 1970 telde de stad 75.000 inwoners. In 2008 woonden er ruim 139.000 mensen in Amersfoort. In 2017 zijn dit er bijna 155.000.
Amersfoort telde in 2008 68.017 mannen en 71.048 vrouwen. Van het totaal aantal inwoners van 139.065 waren 29.036 jonger dan 15 jaar, 93.746 tussen 15 en 64 jaar en 16.283 ouder dan 64 jaar. In 2007 was Nieuwland met 14.957 inwoners de grootste wijk van Amersfoort. In de toekomst zal Vathorst met circa 11.000 woningen en 25.000 inwoners de grootste wijk van de stad worden. In die wijk zijn en worden vele voorzieningen gecreëerd, zoals sportvelden, scholen, winkels, een bedrijventerrein en het station Amersfoort Vathorst.
Niet alleen in Amersfoort-Noord is sprake van grootschalige bouwactiviteit. In het gebied ten noordoosten van treinstation Amersfoort, het Eemkwartier, worden ongeveer 750 woningen gebouwd. In het gebied rondom de Hogeweg in het oosten van de stad verrijzen maximaal 870 woningen.
Religie
Christendom
De eerste kerk in de omgeving is die van Villa Lisiduna (tegenwoordig Oud-Leusden) ten zuidwesten van de stad. Op deze plaats heeft vanaf 697 een kerk gestaan, lange tijd de parochiekerk voor de hele regio, ook Amersfoort. In 1826 was de toenmalige kerk in verval geraakt en is deze gesloopt, maar de toren is blijven staan.[7]
De stad kreeg zijn eigen kerken in de 13e eeuw. De eerste zijn de Heilige Geestkapel (thans Lutherse kerk) en de Sint-Joriskerk. In de Middeleeuwen was Amersfoort een bedevaartsoord. De pelgrims kwamen vanwege het zogenaamde Mirakel van Amersfoort, een Mariabeeldje dat in 1444 onder wonderbaarlijke omstandigheden gevonden zou zijn en waaraan wonderen werden toegeschreven. De pelgrims veroorzaakten economische groei en met de opbrengsten uit de bedevaart werd de Onze Lieve Vrouwetoren (Lange Jan) gebouwd. Vanwege dit beeldje wordt nog steeds een ommegang gehouden.
Na de reformatie was Amersfoort een overwegend protestantse stad. Ook de band met het Oud-katholicisme was sterk, doordat in 1724 voormalige pastoor Cornelius Steenoven van de schuilkerk aan 't Zand, St. Georgius, tot aartsbisschop van Utrecht werd gewijd, maar later door de paus werd afgezet en in de ban gedaan, waardoor de Oudkatholieke Kerk ontstond.
Het protestante karakter van de stad werd eind 19e eeuw na de komst van grote kazernes nog versterkt, omdat beroepsmilitairen overwegend protestanten waren. Deze toestand duurde voort tot de sluiting van de kazernes en de aanwijzing van Amersfoort als groeistad. Dat bracht veel onkerkelijken naar de stad.
Toch is er nog sprake van een duidelijke protestante signatuur, ook vanwege de omliggende plaatsen die overwegend protestant zijn en de nabijheid van de Veluwse Bijbelgordel. Die signatuur blijkt uit een relatief groot aantal protestantse gemeenten, en door de aanwezigheid van een aantal protestantse instellingen, waaronder de Evangelische Hogeschool, die doelbewust hun band met Amersfoort onderhouden. De voornaamste kerk in het centrum, de St. Joris, is protestant. De kerken in Amersfoort hebben een eigen FM-kanaal. De protestante kerken zijn per 2009 bezig met een fusie.
In 1991 stichtte de franciscaan Guy Dilweg op het landgoed Stoutenburg het gelijknamige milieuklooster.
In 2010 zijn de zeven Rooms-Katholieke parochies in Amersfoort, Hoogland en Hooglanderveen gefuseerd tot de Onze Lieve Vrouw van Amersfoort. In datzelfde jaar is de Protestantse Gemeente Amersfoort ontstaan, een fusie van de Hervormde, Gereformeerde en Lutherse wijkgemeenten, een gevolg van het ontstaan van de Protestantse Kerk in Nederland
Een aantal kerkgebouwen in Amersfoort zijn:
- De Sint-Joriskerk uit de 14e eeuw, oorspronkelijk RKK, tegenwoordig (PKN) .
- De Sint-Aegtenkapel, overblijfsel van een 15e-eeuws klooster
- De kapel van het 16e-eeuwse St. Pietersgasthuis.
- De Sint Rochuskapel, onderdeel van het hofje De Armen de Poth.
- De St. Franciscus Xaveriuskerk (RK) uit 1816.
- De Elleboogkerk, locatie van de voormalige parochie O.L.V. ten Hemelopneming, omgebouwd tot het Armando Museum, later verwoest door brand en weer herbouwd.
- De Evangelisch-Lutherse kerk (PKN) uit 1837.
- De tot woonhuis omgebouwde Remonstrantse kerk, ontworpen door W.H. Kam.
- De Sint-Henricuskerk uit 1907 (RK) met toren uit 1933.
- De Sint-Ansfriduskerk (RK) van Wolter te Riele uit 1914.
- De Nieuwe Kerk (PKN) uit 1924 van Gijs van Hoogevest.
- De Sint Joris op 't Zand of Heilige Georgiuskerk (Oudkatholieke Kerk) uit 1927, op de plaats van een 17e-eeuwse schuilkerk.
- De Appèlkerk uit 1927, oorspronkelijk Gereformeerde Kerk in Hersteld Verband, daarna Vrije Evangelische Gemeente, sinds 2015 niet meer in gebruik als kerk.
- De Emmaüskerk uit 1928 van architect Gijs van Hoogevest.
- De Westerkerk (GKV) uit 1939 van architect B.W. Plooij.
- De Bergkerk (PKN) van D. Zuiderhoek uit 1952.
- De Johanneskerk (bijzondere wijkgemeente PKN) uit 1960, een in functionalistische stijl opgetrokken gebouw van de architecten S. van Woerden en H.J. Schneider.
- De Fonteinkerk (PKN) uit 1965, een moderne kerk van architect D. Zuiderhoek.
 Zie ook: Lijst van kerken in Amersfoort |
Jodendom
In 1727 werd de synagoge aan de Drieringensteeg gesticht, die nog steeds bestaat, hoewel het interieur tijdens de oorlog geheel werd verwoest. Er komen zowel Sefardische als Asjkenazische Joden. In 1941 telde de Joodse gemeente ongeveer 700 leden. Van hen kwamen er 333 mensen om. In 1943 werd het interieur op last van de overheid gesloopt. De helft van de Joden viel ten prooi aan de Shoah (onderdeel van de Holocaust waarbij het om de Joden ging).
Anno 2009 is er een actieve orthodox-joodse gemeenschap in Amersfoort. Er zijn er twee rabbijnen woonachtig, namelijk rabbijn Shimon Evers, en rabbijn Binyomin Jacobs. Beiden zijn werkzaam voor het Interprovinciaal Opperrabbinaat. Er worden minstens eens per week synagogediensten gehouden. De religieuze gemeenschap organiseert zelf vervoer voor enkele kinderen die naar de orthodox-joodse school Cheider in Amsterdam-Buitenveldert gaan.
Islam
In Amersfoort zijn diverse moskeeën. De grootste zijn moskee El Fath in de wijk Liendert (Marokkaanse gemeenschap), gebouwd in 2007 naar ontwerp van architect Gerard Rijnsdorp, en de Mevlana Moskee in de wijk Kruiskamp (Turkse gemeenschap).
Cultuur
Monumenten
In de gemeente zijn er een aantal rijks-, gemeentelijke en oorlogsmonumenten, zie:
- Lijst van rijksmonumenten in Amersfoort (stad)
- Lijst van rijksmonumenten in Amersfoort (gemeente)
- Lijst van gemeentelijke monumenten in Amersfoort
- Lijst van oorlogsmonumenten in Amersfoort
Stadsbeeld en bezienswaardigheden
Amersfoort telt ruim 400 rijksmonumenten en twee stadsgezichten: Rijksbeschermd gezicht Amersfoort (binnenstad) en Rijksbeschermd gezicht Amersfoort - Bergkwartier (villawijk). De middeleeuwse binnenstad is opmerkelijk goed geconserveerd en bezit een grachtenstelsel. De Onze Lieve Vrouwetoren (door de Amersfoorters ook "Lange Jan" genoemd) is de belangrijkste blikvanger. Met zijn 98 meter is het de op twee na hoogste kerktoren van Nederland. De bijbehorende kerk ging bij een explosie in 1787 verloren. De toren werd voor 1960 gebruikt als oorsprong van het coördinatenstelsel van het Rijksdriehoeksnet. Het exacte middelpunt van de Onze Lieve Vrouwetoren was het punt van waaruit heel Nederland kadastraal genummerd was en wordt daarom nog wel het geografisch middelpunt van Nederland genoemd. Dit is bij de toren zichtbaar gemaakt door twee metalen strips, waarvan één de kadastrale x-as aangeeft en de ander de y-as. In het midden van de torenvloer is een markering aangebracht die dit oorspronkelijke nulpunt aangeeft. In de periode 1960-1978 zijn deze coördinaten om praktische redenen verschoven naar X = 155 000 m en Y = 463 000 m, omdat het nulpunt om praktische redenen 120 km ten zuidoosten van Parijs, en 1 km ten oosten van La Celle-Saint-Cyr is gelegd.[8]
De binnenstad heeft nog andere bezienswaardige kerken, zoals de Sint-Joriskerk aan de Hof en de rooms-katholieke Sint-Franciscus-Xaveriuskerk, ontworpen door architect F. Wittenberg. Ook de Sint-Aegtenkapel en de Oudkatholieke kerk H. Georgius zijn noemenswaardig. De Elleboogkerk, een neoclassicistische kerk uit 1820, werd tijdens een brand op 22 oktober 2007 geheel verwoest.
Een belangrijke niet-religieuze bezienswaardigheid is de stadsmuur. De eerste stadsmuur werd gebouwd rond 1300. De Plompetoren was een onderdeel van de oudste muur. Hier werden vroeger de gevangenen gehouden. Tussen 1380 en 1451 werd een nieuwe stadsmuur gebouwd, die de stad tot in de 19e eeuw ruimschoots heeft kunnen omsluiten en die deels behouden is. Nadat de oudste stadsmuur haar functie had verloren werd deze gebruikt om huizen tegenaan te bouwen, Muurhuizen. Een voorbeeld van zo'n Muurhuis is het huis Tinnenburg. De binnenstad heeft ook een jongere stadsmuur.
De stad heeft daarnaast een aantal stadspoorten, zowel land- als waterpoorten. De meest bijzondere en bekendste is de Koppelpoort, die zowel land- als waterpoort is. Verder zijn er de Monnikendam (een waterpoort) en de Kamperbinnenpoort (een landpoort).
Bierbrouwerij De Drie Ringen is gevestigd in een voormalige stadsboerderij en brouwt op ambachtelijke wijze bier. Verder zijn het Hofje de Poth, een van de oudste hofjes in het land en het Sint-Pietersgasthuis noemenswaardige bezienswaardigheden.
Er worden stadswandelingen georganiseerd door het Gilde Amersfoort en rondvaarten in de Amersfoortse grachten door Stichting Waterlijn.
Buiten Amersfoort ligt sinds 1948 een dierentuin, het DierenPark Amersfoort, gelegen in het Bos Birkhoven, aan de westkant van de stad. Deze dierentuin trekt jaarlijks ongeveer 750.000 bezoekers (2008) en is daarmee de 16e attractie van Nederland, gerekend naar bezoekersaantallen.
Kunst in de openbare ruimte
In de gemeente zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte.
| Zie ook: Lijst van beelden in Amersfoort |
Musea
Het historische stadsmuseum van Amersfoort is het Museum Flehite, waar een beeld wordt gegeven van de geschiedenis. In het geboortehuis van Piet Mondriaan bevindt zich het Mondriaanhuis, "museum voor Constructieve en Concrete Kunst". Het museum toont divers werk van Mondriaan, waaronder exemplaren van zijn geometrisch-abstracte werk, de stijl waar Mondriaan bekend om staat. Er wordt ook werk in die stijl van andere kunstenaars getoond. Een ander kunstmuseum is het Armando Museum, dat, zoals de naam al doet vermoeden, vooral werk van Armando vertoont. In 2007 woedde brand in het pand waarin het museum gevestigd was, de Elleboogkerk. Hierna werd het werk op diverse locaties geëxposeerd. De genoemde drie musea vormen, tezamen met Kunsthal KAdE, de Stichting Amersfoort in C.
Er zijn nog andere musea in de stad te vinden. Zo is er het Cavaleriemuseum, dat gewijd is aan de geschiedenis van Nederlandse cavalerie. De Zonnehof (ook wel het Rietveld Paviljoen genoemd) is een expositieruimte voor uiteenlopende kunstvormen. Het voormalige concentratiekamp Kamp Amersfoort heeft tegenwoordig ook een museale functie. Twee voormalige musea zijn het Vindselmuseum In Natura (t/m 2011) en het Culinair Museum (t/m 2010, de collectie is toegevoegd aan de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam).
Schrijvers
Bibliotheek Eemland is sinds 2008 bezig met het in kaart brengen van schrijvers van romans, gedichten, kinderboeken en informatieve boeken in haar werkgebied. Het betreft schrijvers die uitgegeven zijn bij reguliere uitgeverijen, via printing on demand of in eigen beheer. Een lijst van schrijvers in Amersfoort is op hun pagina te vinden.
Uitgaansleven
Amersfoort heeft één groter theater, de Flint, tevens congrescentrum, enkele kleinere plus twee bioscoopcentra met meerdere zalen en een poppodium (Fluor, tot 2015 De Kelder). De horeca is sinds de jaren zeventig flink ontwikkeld met de pleinen de Hof en het Lieve Vrouwekerkhof als zwaartepunt. Er zijn een aantal jaarlijks terugkerende muziek- en theaterfestivals (zie hieronder). Daarnaast vindt Proef Amersfoort (vanaf 1996), een culinair evenement, elk jaar plaats op de Hof. Het Eemplein, met onder meer een (Pathé)bioscoop (8 zalen), muziekschool, bibliotheek en horecagelegenheden is 31 oktober 2012 geopend.
Folklore
De Amersfoortse Kei heeft de stad en haar inwoners de bijnamen 'Keistad' en 'Keientrekkers' gegeven. Het verhaal over hoe deze kei in Amersfoort terecht is gekomen gaat als volgt: in 1661 sloot de dichter en jonkheer Everard Meyster een weddenschap af dat hij de Amersfoorters zo ver zou kunnen krijgen om een grote granieten zwerfkei vanaf de Utrechtse Heuvelrug naar de stad te slepen. Meyster wist de Amersfoorters in ruil voor bier en krakelingen te overtuigen en met een slee en trekkracht werd de kei de stad in gesleept, naar de Varkensmarkt, waar de kei op een sokkel werd gezet. Toen de Amersfoorters inzagen dat Meyster hen een onzinnig karwei had laten uitvoeren, werd de kei in de grond begraven. Meyster, die bevreesd was dat de ergernis van de bevolking hem persoonlijk zou raken vluchtte naar Utrecht. Hij vestigde zich in een huis dat hij De Krakeling noemde, naar de krakelingen die hij de Amersfoorters in het vooruitzicht had gesteld voor het verslepen van de kei. Het pand aan de straat genaamd Achter Sint Pieter, op de hoek van de straat die nu bekend staat als Keistraat, is vernoemd naar de Amersfoortse kei. In 1903, toen de schaamte van de Amersfoorters voor de blunder van hun voorouders geslonken was werd de kei opgegraven. Sinds 1953 bevindt de kei zich op zijn huidige plek: aan de Stadsring, bij de Arnhemsestraat.[9]
Media
In Amersfoort zijn diverse televisieseries opgenomen. Meest recentelijk zijn de opnames van de serie Oogappels (2019-) op diverse locaties in de stad. De serie Fort Alpha (1996-1997) werd opgenomen in Amersfoort op het Constantinianum, dat deel uitmaakt van een kloostercomplex. Het complex bevindt zich in het Amersfoortse Bergkwartier, een villawijk in Amersfoort die op de Amersfoortse Berg gelegen is. Verder werden door de hele stad opnamen gemaakt, zoals in het middeleeuwse stadscentrum van Amersfoort, de vooroorlogse wijken Soesterkwartier en Nederbergkwartier en op het station Amersfoort. Al eerder werd de serie Spijkerhoek (1989-1993) opgenomen. Hiervoor werden veel buitenopnamen gemaakt in de historische binnenstad: de Appelmarkt, de Groenmarkt en op nabijgelegen historische plekken in de stad zoals het Havik. In seizoen 3 en 4 vonden de opnamen plaats aan een drukke weg in Bussum. De laatste twee seizoenen (5 en 6) vonden voor een groot deel weer plaats in Amersfoort.
Festivals
Amersfoort is de bakermat van een aantal reizende straattheaterfestivals zoals "Boulevard of broken dreams" en "De Parade", beide bedacht door Terts Brinkhoff. Begonnen met Tractor Tournee in 1973 was Amersfoort een van de eerste steden met een dergelijk rondtrekkend straattheater festival. Later volgden oa La Strada festival, Festival Etcetera, Street Arts festival Spoffin (vanaf 1981) en Theater Terras (vanaf 1974). Ook op het gebied van muziekfestivals heeft Amersfoort een rijke historie. Sinds 1977 vindt jaarlijkse in mei Amersfoort Jazz plaats, gevolgd door Dias Latinos (vanaf 1996 in augustus) en het Smartlappenfestival (vanaf 2000 in april). Het Highlands Bluesfestival in Hoogland bestond vijf jaar (2008-2013) maar moest stoppen vanwege slechte bezoekersaantallen (ze kampten meerdere jaren met slecht weer). Op het gebied van popmuziek noemen we hier o.a. Het Torenfestival (later Torenpop) en Into the woods (elektronische muziek in het bos Birkhoven). Een bijzondere loot aan de festivalboom is het concept 'Gluren bij de buren' waarbij, door de hele stad verspreid, optredens in huiskamers plaatsvinden. In de zomer vindt een dergelijk festival plaats onder de titel 'Struinen in de tuinen'. Naast Amersfoort vindt dit festival ook plaats in Nieuwegein, Woerden, Zoetermeer, Utrecht, Gooise Meren, Haarlem en Zutphen. In 1982 en 2010 werd de Roze Zaterdag in Amersfoort gehouden.
Defensie
Amersfoort was vanaf ongeveer 1860 tot 1980 een van de belangrijkste garnizoenssteden van Nederland. In 1939 zelfs de grootste. De groei kwam na een regeringsbesluit omstreeks 1870 om Amersfoort wegens zijn centrale ligging, de Hollandse Waterlinie, de nabijheid van oefenterreinen (Vlasakkers, Leusderheide) en de lage grondprijs uit te breiden met kazernes, vooral van het wapen der Cavalerie van de Koninklijke Landmacht. In totaal werden er acht kazernes gebouwd en kreeg de Koninklijke Marechaussee er ook een vestiging. Daarnaast verrezen er nog eens tien militaire of semi-militaire instellingen (daaronder niet begrepen Kamp Amersfoort). De militaire aanwezigheid had een grote invloed op de groei van de stad en haar economische ontwikkeling.
De volgende kazernes bevonden zich op enig moment in Amersfoort (inclusief instellingen die intussen door gemeentelijke grenswijzigingen niet meer in Amersfoort liggen, maar er militair gezien altijd onder geressorteerd hebben):
- Juliana van Stolberg- , 1889-1978 (onderverdeeld in de volgende kazernes alle gelegen aan de Leusderweg,)
- Willem Kazerne, 1889-1980 (hoofdgebouw nu burgerwoningen)
- Lodewijk Kazerne, 1890-1980 (hoofdgebouw nu burgerwoningen)
- Hendrik Kazerne, 1892-1980, (hoofdgebouw nu burgerwoningen)
- Adolf Kazerne, 1891-1980, (hoofdgebouw nu burgerwoningen)
- Kamp Bokkeduinen, Kazerne II en III
- Barakkenkamp " De Vlasakkers "
- Prins Willem III of Cavalerie Kazerne, Aan de Heiligenbergerweg, 1883-1978
- Bernhard Kazerne, vroeger ook wel "het OCC" genoemd (Opleidingscentrum Cavalerie), Barchman Wuytierslaan 198, 1939-heden (zie ook organisatie Koninklijke Landmacht)
Onder de andere militaire instellingen die de stad heeft gekend, zijn onder meer een aantal militaire tehuizen, een militair hospitaal, een interneringskamp en een vrouwenkamp.
De afbouw van de militaire instellingen begon bij de afschaffing van de dienstplicht. Daarna volgde vanwege het einde van de Koude Oorlog een verdere inkrimping van het Nederlandse leger. Mede als compensatie voor dit aanzienlijke verlies aan banen kreeg Amersfoort de status van groeikern in 1978. Tegenwoordig is van de kazernes alleen nog de Bernhardkazerne in bedrijf.
Op de Bernhardkazerne bevindt zich het cavaleriemuseum.
Economie
Amersfoort heeft zijn economische positie vooral te danken aan zijn ligging als knooppunt op de routes oost-west en noord-zuid. De mogelijkheid om redelijk voordelig te bouwen was een ander belangrijk punt.
De stad had in de Middeleeuwen een bijzonder groot aantal brouwerijen en een belangrijke textielnijverheid. De stad beleefde in de 18e eeuw een bloeiperiode dankzij de tabaksteelt. De komst van de spoorlijn naar Utrecht in 1863 was eveneens een grote impuls. De regiofunctie van de stad nam toe en de wagenwerkplaats, die in 1904 werd geopend, zorgde voor veel werkgelegenheid.
De Amersfoortse economie bleef na de oorlog wat achter maar is na 1970 sterk gegroeid door aanwijzing als groeikern. Enkele grote bedrijven en instellingen hebben er hun hoofdkantoren, zoals de verzekeraars de Amersfoortse en voedingsconcern Nutreco. Van de sterke bouwactiviteit profiteerde ook de in Amersfoort gevestigde aannemer Meeús.
In 1990 verplaatste de Kamer van Koophandel Gooi- en Eemland, destijds gevestigd in Hilversum (lange tijd de economische concurrent van Amersfoort), zijn hoofdkantoor naar Amersfoort, wegens onoplosbare verkeersperikelen in Hilversum. In 2008 ging deze KvK op in de KvK Gooi-, Eem- en Flevoland, die Almere als vestigingsplaats kreeg. Een vernieuwing van het stationsgebied met de bouw van een groot nieuw station vanaf 1992 trok vele bedrijven naar het centrum.
Bekende bedrijven die in Amersfoort hun hoofdkantoor hebben zijn:
- de Amersfoortse, verzekeraar
- Best Western, hotelketen
- BVA Auctions, veilinghuis
- FrieslandCampina, zuivelcoöperatie
- Krijco, casino’s
- NS Stations Retailbedrijf, uitbater winkelketens spoorwegstations (o.a. AH to go, Kiosk)
- Nutreco, internationaal producent van veevoeder en humane voeding
- Otis Elevator Company, OTIS Liften, Roltrappen en Service
- Qbuzz, openbaarvervoerbedrijf
- Reym, afvalverwerker, onderdeel van Shanks Group
- Royal HaskoningDHV, internationaal advies- en ingenieursbureau infrastructuur
- The Phone House, winkelketen mobiele telefonie
- Trans Link Systems, uitgever van de OV-chipkaart
- Twynstra Gudde, consultancy bureau
- VolkerWessels, Bouwonderneming
- Yokogawa, Elektrotechniek en softwarebedrijf
Instellingen
Daarnaast heeft Amersfoort vanwege zijn centrale ligging altijd al een flink aantal nationale verenigingen, stichtingen en instellingen, zoals:
- ChristenUnie
- Cliniclowns Nederland
- Diabetes Fonds
- ECABO, kenniscentrum beroepsonderwijs en bedrijfsleven
- GGZ Nederland, branchevereniging voor instellingen voor ggz en verslavingszorg
- Jachtopleidingen Nederland, Stichting
- KNLTB, tennis
- KNGF, Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie
- KNPV, Koninklijke Nederlandse Politiehond Vereniging
- Koninklijke Landmacht, Bernhardkazerne, Opleiding en Trainingscentrum Manoeuvre (voorheen het Opleidingscentrum Cavalerie)
- Nederlandse Associatie voor Praktijkexamens, Stichting voor onderwijs en examens in boekhouding en administratie
- NBBU, Nederlandse Bond van Bemiddelings- en Uitzendondernemingen
- Nes Ammim Nederland, stichting voor contact Nederland-Israël
- NVA, verzekeraars
- NVF Nederlandse Vereniging van Hoofdpijnpatiënten
- NVVH Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
- ROVER (Vereniging Reizigers Openbaar Vervoer)
- Socialistische Partij
- Stichting Archeologische Monumentenwacht Nederland
- Stichting Landelijk Fietsplatform
- STMW Stichting Tegen Medische Willekeur
- VEH, Vereniging Eigen Huis (huiseigenaren)
- Vrouwen voor Vrede Stichting Steunfonds
Verkeer en vervoer
| Zie ook: Openbaar vervoer in Amersfoort |
Spoorwegen
Amersfoort is een belangrijk spoorwegknooppunt, door de centrale ligging en door de kruising van de lijnen Amsterdam-Deventer en Zwolle-Utrecht. In 1904 werd de Wagenwerkplaats geopend, waar goederenwagons werden hersteld. De werkplaats is tot 2000 in gebruik geweest. Het spoorwegemplacement ter plaatse is nog altijd een van de grootste in Nederland. Nabij het station ligt het redelijk nieuwe opstelterrein voor reizigerstreinen Bokkeduinen. De oude opstelsporen worden gebruikt voor goederenvervoer, zodat de beide vervoersstromen gescheiden kunnen blijven.
In de jaren 1992-1998 werden het reizigersstation en het stationsplein van Amersfoort geheel verbouwd. In het kader van het Rail 21-plan werden onder andere een nieuw stationsgebouw gebouwd en een derde eilandperron aangelegd bij Station Amersfoort en werd het aantal sporen op twee lijnen vergroot (spoorverdubbeling tussen Amersfoort Centraal en Schothorst waardoor het treinverkeer vier sporen ter beschikking kreeg). Ook kwam er een fly-over ('vrije kruising') bij Amersfoort Aansluiting, ten oosten van het station, waar de sporen richting Zwolle en richting Deventer splitsen. Een dive-under aan de westzijde is in 2012 opgeleverd om een aantal knelpunten in de dienstregeling op te kunnen heffen.
Naast station Amersfoort telt de gemeente nog drie stations: Amersfoort Vathorst, Amersfoort Schothorst en Hoevelaken. Station Schothorst werd op 30 mei 1987 geopend voor o.a. de wijk Schothorst. Station Vathorst werd op 27 mei 2006 geopend voor de nieuwe wijk Vathorst. Op 9 december 2012 opende, ten zuiden van Hoevelaken, het gelijknamige station. De drie stations worden door stoptreinen of sprinters bediend; op station Schothorst eindigt bovendien elk uur een intercity uit Schiphol en elk uur een intercity uit Den Haag.
In Amersfoort is ook het opleidingscentrum van de Nederlandse Spoorwegen, direct gelegen naast station Amersfoort. Men beschikt hier over twee treinsimulators. Eén is van een VIRM- en de andere is van een SLT-trein.
Weg- en waterverbindingen
Amersfoort heeft sinds eind jaren zestig een ringweg. Er zijn goede aansluitingen met de nabije A1 (Hilversum, Amsterdam, Hengelo, Duitsland) en A28 (Utrecht, Zwolle). Op het knooppunt Hoevelaken, dat ten noordoosten van de stad ligt, komen deze autowegen bij elkaar.
Er is een binnenhaven die via de Eem toegang geeft tot het Eemmeer.
Lokale busdiensten worden uitgevoerd door Syntus Utrecht evenals de meeste interlokale busdiensten. Enkele interlokale busdiensten worden verzorgd door Qbuzz (onder de naam U-OV).
Stedenband
Liberec (Tsjechië), is Partnergemeente sinds 1993.
Sinds 2004 wordt door een actieve groep bewoners een stedenband met het Portugese Albufeira onderhouden. De samenwerking met deze gemeente vindt vooral plaats op de gebieden sport en toerisme.
Onderwijs, sport en recreatie
Onderwijs
Amersfoort heeft sinds 1 april 2017 een universiteit. Er zijn vestigingen van enkele hogescholen, plus een categoriaal gymnasium, het Stedelijk Gymnasium Johan van Oldenbarnevelt.
Onder andere de volgende scholen voor algemeen voortgezet onderwijs zijn aanwezig:
- 't Atrium;
- Corderius College;
- De Amersfoortse Berg;
- De Baander;
- De Kampanje;
- Farel College;
- GSG Guido de Brès;
- Het Nieuwe Eemland;
- Hoornbeeck College;
- MAVO Muurhuizen;
- 't Hooghe Landt;
- Meridiaan College Het Vakcollege;
- Mondriaanschool;
- Prisma College;
- Stedelijk Gymnasium Johan van Oldenbarnevelt;
- Vallei College;
- Van Lodenstein College;
- Vathorst College.
Er zijn ook specifieke of beroepsopleidingen:
- SOMT University of Physiotherapy;
- Centrale Opvangvoorziening voor Anderstaligen (COV);
- De Kampanje - school voor persoonlijk ondernemerschap;
- Evangelische Hogeschool;
- Hogeschool Utrecht
- Amarantis;
- ROC Midden Nederland;
- Wellantcollege.
Sport en recreatie
- Het landelijk hoofdkantoor van de tennisbond KNLTB is in Amersfoort gevestigd. Amersfoort herbergt ook de tennisclubs ALTA Amersfoort, LTV Flehite, LTC Volta, Metgensbleek, 't Stort, TV Nieuwland, TV Hooglanderveen, LTV Vathorst, TV Soesterkwartier en LTV Randenbroek. Onder de samenwerking ITA tennis033 werken ze samen. Het Open Nederlands Tenniskampioenschap (Dutch Open) vond enkele jaren in Amersfoort plaats. Sinds 2017 is er de " new dutch open" met het ITF beachtoernooi op 't Stort beach. Naast de KNLTB was ook het hoofdkantoor van de KNSB gevestigd (is sinds 11 december 2012 verhuisd naar de Utrecht).
- Amersfoort heeft lange tijd een voetbalclub gehad die uitkwam in de Eerste divisie. Dat was de Hollandia-Victoria Combinatie, oftewel HVC. HVC speelde zijn wedstrijden in een bescheiden stadion op sportpark Birkhoven. De club heeft een aantal beroemde spelers voortgebracht als de latere bondscoach Jan Zwartkruis, keeper Piet Schrijvers, en de veldspelers Henk Wery, Mosje Temming en Ron Spelbos. De profsectie van HVC werd in 1973 omgedoopt in SC Amersfoort. Die club heeft nog tot 1982 doorgespeeld, waarna het definitieve eind kwam voor het Amersfoorts betaald voetbal. Momenteel is VV Hoogland de hoogst spelende voetbalvereniging binnen de gemeentegrenzen. Het eerste elftal van deze vereniging komt met ingang van het seizoen 2018/2019 uit in de hoofdklasse van het zondagvoetbal.
- Judo heeft in Amersfoort jaren een rol van betekenis gespeeld. Door Boersma Sport, tegenwoordig Judoschool Herman Boersma, zijn er diverse Nederlandse en internationale kampioenen opgeleid. Daarnaast oefenden de kampioenen Theo Meijer en Anton Geesink ook bij Boersma Sport. Vandaag de dag is judo weer in opkomst. Theo Meijer heeft een sportschool in het naastgelegen Leusden en Sportinstituut Hoogland en Judoschool Midden verzorgen ook lessen in judo. Daarnaast bestaat er een regionaal samenwerkingsverband, genaamd JuSeiDo.
- In 2009 werd de afsluitende tijdrit van de wiellerronde Eneco Tour in Amersfoort gehouden; deze werd gewonnen door de Noor Edvald Boasson Hagen. In augustus 2011 vond de proloog van dezelfde wiellerronde in de wijk Vathorst plaats. Ditmaal was de Amerikaan Taylor Phinney de snelste.
- Amersfoort heeft een van de weinige traditionele Militaire Ruitersportcentra van Nederland. Militair Ruitersportcentrum Marcroix bevindt zich op de Bernhardkazerne in Amersfoort. Het ruitersportcentrum maakte voorheen altijd deel uit van het Opleidingscentrum Cavalerie (OCC) en nu van het huidige Opleiding en Trainingscentrum Manoeuvre.
- De Rugbyclub Eemland speelt sinds 1975 in Amersfoort. De club heeft een eredivisieteam, dat in het seizoen 2010/2011 op een vijfde plaats in de competitie wist te eindigen. Ook de Amersfoortse badmintonvereniging BCA (Badminton Combinatie Amersfoort) speelt in de hoogste Nederlandse divisie. Het eerste herenelftal van de Amersfoortse Mixed Hockey Club komt uit in de overgangsklasse A, het op een na hoogste competitieniveau in het Nederlandse Hockey. Er is ook een Badmintonclub in Amersfoort Noord (BAN). Twee bekende zwem- en poloverenigingen zijn AZ&PC (de Amersfoortse Zwem- en Poloclub) en SG Amersfoort. In Amersfoort is sinds 1961 ook de honkbal- en softbalvereniging BSC Quick gevestigd die een eigen accommodatie heeft op het sportpark Dorrestein.
- Dwars door Amersfoort loopt de Europese wandelroute E11, ter plaatse ook wel Marskramerpad geheten. Vanaf Soestduinen via het bos Birkhoven loopt de route door het historisch centrum en vervolgt via onder andere het Valleikanaal richting Terschuur.
Politiek en bestuur
| zie ook: Lijst van burgemeesters van Amersfoort |
In de stad is een zittingslocatie van de Rechtbank Midden-Nederland.
De gemeente heeft sinds 1 januari 2009 een gemeentelijke ombudsman voor de behandeling van klachten tegen de gemeente, als deze die klachten niet bevredigend oplost.
Samenstelling gemeenteraad
De gemeenteraad van Amersfoort bestaat sinds 1994 uit 39 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds de vervroegde verkiezingen in 1973 vanwege de annexatie van de gemeente Hoogland:
| Gemeenteraadszetels | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 1973 | 1978 | 1982 | 1986 | 1990 | 1994 | 1998 | 2002 | 2006 | 2010 | 2014 | 2018 |
| D66 | 1 | 3 | 2 | 2 | 8 | 9 | 5 | 2 | - | 5 | 9 | 6 |
| VVD | 10 | 7 | 10 | 7 | 5 | 8 | 9 | 7 | 6 | 6 | 5 | 6 |
| CDA | 10 | 15 | 12 | 12 | 9 | 7 | 7 | 6 | 5 | 4 | 4 | 6 |
| GroenLinks | - | - | - | - | 6 | 4 | 5 | 4 | 4 | 5 | 3 | 6 |
| ChristenUnie | - | - | - | - | - | - | - | 3 | 3 | 3 | 5 | 4 |
| Amersfoort2014 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 3 |
| SP | - | - | - | - | - | - | - | 3 | 3 | 2 | 4 | 3 |
| PvdA | 9 | 10 | 8 | 12 | 6 | 6 | 9 | 6 | 10 | 6 | 5 | 2 |
| Burger Partij Amersfoort | - | - | - | - | - | - | - | 2 | 5 | 7 | 2 | 2 |
| DENK | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 |
| OPA | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - |
| Trots op Nederland | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - |
| Jouw Amersfoort | - | - | - | - | - | - | - | - | 3 | - | - | - |
| Leefbaar Amersfoort | - | - | - | - | - | - | - | 4 | - | - | - | - |
| Hart voor Amersfoort | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - | - | - |
| GPV/RPF/SGP | 2 | 1 | 2 | 2 | 3 | 3 | 4 | - | - | - | - | - |
| CD | - | - | - | - | - | 2 | - | - | - | - | - | - |
| Progressief Amersfoort | 2 | 1 | 3 | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - |
| CPN | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| RKPN | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Volkspartij Hoogland | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Totaal | 37 | 37 | 37 | 37 | 37 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 | 39 |
Samenstelling College van B&W
Het college van burgemeester en wethouders bestaat sinds 2018 uit:
- Lucas Bolsius (CDA), burgemeester
- J.C. (Hans) Buijtelaar (VVD)
- C.W. (Kees) Kraanen (VVD)
- A.P.A.M (Astrid) Janssen (GroenLinks)
- C. (Cees) van Eijk (GroenLinks)
- W.J. (Willem-Jan) Stegeman (D66)
- F. (Fatma) Koşer Kaya (D66)
- M. (Menno) Tigelaar (CU)
Wijkindeling
De gemeente Amersfoort is verdeeld in wijken en twee dorpen.
De wijken met een woonfunctie zijn:
|
Daarnaast bestaat er nog een aantal wijken zonder woonfunctie:
- Bosgebied, waaronder:
- Bos Birkhoven
- Buitengebied West
- Calveen (industrie en kantoren)
- Isselt (industrie en kantoren)
- De Hoef (industrie en kantoren)
- Park Schothorst (park)
- Waterwingebied (park tussen Rustenburg en Liendert)
- Stoutenburg Noord
Bekende Amersfoorters
| Zie Lijst van Amersfoorters voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Zie ook
- Amersfoortse Kei, waaraan Amersfoort de bijnaam Keistad en haar inwoners de geuzennaam Keientrekkers danken.
- Eemplein, het nieuwe culturele hart van Amersfoort
- Lijst van straten in Amersfoort
Externe links
- Gemeente Amersfoort
- Tijdbalk Amersfoort
- website over heden en verleden van Amersfoort als festivalstad
Bronnen, noten en/of referenties
Literatuur
Referenties
|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Amersfoort op Wikimedia Commons.
|
Wikivoyage heeft een reisgids over dit onderwerp: Amersfoort. |
Sjabloon:Navigatie gemeente Amersfoort
| Gemeenten in de provincie Utrecht | |
|---|
|
Amersfoort · Baarn · Bunnik · Bunschoten · De Bilt · De Ronde Venen · Eemnes · Houten · IJsselstein · Leusden · Lopik · Montfoort · Nieuwegein · Oudewater · Renswoude · Rhenen · Soest · Stichtse Vecht · Utrecht · Utrechtse Heuvelrug · Veenendaal · Vianen · Wijk bij Duurstede · Woerden · Woudenberg · Zeist |
.png){kind=link}
.jpg){kind=link}
