Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Abstracte kunst
.jpg){kind=link}
Abstracte kunst (lees ook abstractie) is een richting binnen de Moderne kunst waarin niet altijd wordt geprobeerd om objecten uit de natuurlijke wereld weer te geven en er hoeven geen zaken uit de reële wereld te zijn afgebeeld. Er kunnen onderliggende principes zichtbaar gemaakt met vormen en kleuren, ritmes en contrasten. Abstracte kunst ontstond in het begin van de 20e eeuw. Het komt voor in de beeldhouwkunst en de schilderkunst van de 20e eeuw en vindt nog steeds aanhangers in de hedendaagse kunst.
Definities
De gezaghebbende Vlaams-Franse essayist-kunstenaar Michel Seuphor (pseudoniem voor Fernand Berckelaers) definieert abstracte kunst als volgt: "Alle kunst die terecht slechts vanuit een gezichtspunt van de harmonie, de compositie, de ordening - dan wel de disharmonie, de decompositie, de willekeurige wanorde - moet worden beoordeeld, is abstract. Hierbij nemen kleur, vormstructuren en lijnen de plaats in van het figuratieve object, zowel in de schilderkunst als in de beeldhouwkunst".
"Absolute Kunst" en "Concrete Schildering" zijn eveneens omschrijvingen, waarmee men het absolute karakter van de abstracte kunst wil benaderen. Hans Arp en verwante kunstenaars betitelden hun abstracte kunst heel paradoxaal als 'Concrete kunst' omdat ze hun abstracte kunstproducten heel wat concreter vonden dan bijvoorbeeld een stoel, een wolk of een trein.
Kubisme is een avant-garde kunstrichting van de abstracte kunst, hoewel de kubistische kunstenaar uitging van een onderwerp dat meestal ook herkenbaar bleef. Cobra wordt gezien als een latere intuïtieve voortzetting van de abstracte kunst.
Geometrische abstractie is abstracte kunst met geometrische vormen. Een geometrische vorm is een meetkundige vorm, zoals een rechthoek, vierkant of driehoek. Een gesloten vorm is een dichte vorm zonder gaten of openingen. Het is het tegenovergestelde van een open vorm.
Half-abstract is abstract lijkend maar er is wel een voorstelling in te herkennen.
Geschiedenis
Wellicht heeft er altijd 'abstracte' kunst bestaan: de mysterieuze inkepingen in prehistorisch aardewerk, het Keltisch vlechtwerk dat nog lang onze miniaturen siert, de vormentaal van de architectuur. Omdat ze onderdeel was van een gebruiksvoorwerp, een sierelement, een gebouw, was ze (nog) geen (abstracte) kunst.
Beeldloze kunst / objectloze kunst is in onze westers-christelijke kunst minder sterk aanwezig dan in de joodse en islamitische cultuur waar het abstracte de uitdrukking is van de onmogelijkheid over het Allerhoogste een uitspraak te doen, in welke kunstvorm dan ook. Abstracte kunst was in die godsdiensten noodzaak omdat het afbeelden van concrete zaken streng verboden was om de terugval naar de verafgoding van mensen / dieren / hemellichamen te voorkomen.
Het losmaken van de kleur bij de pogingen tot weergave van de zintuiglijk waarneembare realiteit vond al zijn oorsprong in het reactionaire Impressionisme, daarop in het meer emotioneel geladen Fauvisme en het latere Expressionisme.
De allereerste creaties naar de abstractie toe werden, tussen 1904 en 1906, al geleverd door de Franse meester Paul Cézanne, toen hij in zijn Arlésiaanse landschappen met de Mont Sainte-Victoire een onverbloemd kubistisch-abstraherende toets bracht.
Tussen 1906 en 1908 presteerde de alweer Franse kunstenaar Odilon Redon zijn Paravent rouge, drie panelen vrijwel abstract beschilderd. Ook Georges Rouault creëerde zijn Esquisse pour automne en zijn Paysage d'inondation uitermate abstract in 1906.
In 1907 bracht het Russische koppel Michail Larionov en Natalja Gontsjarova ons hun Rayonisme-werken.
Het was in 1908, dat de Roemeen Constantin Brancusi met zijn De kus een marmerplastiek tot zijn uiterst eenvoudige vormen terugbracht. In datzelfde jaar bracht de Nederlander Piet Mondriaan met zijn Rode Boom een sterk naar abstractie neigend expressionisme. Nog in dat jaar publiceerde te München Wilhelm Worringer zijn in Bern verdedigde doctoraatsthesis Abstraktion und Einfühlung.
De werken Caoutchouc van de Franse Francis Picabia en Eerste abstracte compositie van de Rus Wassily Kandinsky horen tot de eerste abstracte schilderijen, tussen 1907 en 1910. De anekdote wil zelfs, dat Kandinsky viel voor de abstractie door een toevallig omgekeerd dorpsgezicht van zijn hand. Ook de Amerikaan Arthur Dove kwam aan bod met enkele non-conformistische abstracte prestaties naar een lyrische conceptie van de natuur.
Om het Suprematisme bouwde de Russische Kasimir Malevitch een hele theorie. Zijn centrale kunstwerk hierin was het "Zwart vierkant" (op witte achtergrond) uit 1915. El Lissitzky was de tussenfiguur tussen het suprematisme en het Constructivisme. In die laatste stroming ontwikkelden zich kunstenaars als de Rus Tatlin en de Nederlanders Piet Mondriaan en Bart van der Leck. Samen met de frottage van de Duitser Max Ernst en de dripping van Jackson Pollock creëerde men heel wat "koude" (geometrische) en "warme" (lyrische) abstracte werken, wat kunstbeschouwers vele nieuwe begrippen deed bedenken.
Men kan aldus twee grote stromingen onderscheiden. Ten eerste is er de geometrisch geïnspireerde abstracte kunst, waaronder het suprematisme en het constructivisme kunnen worden gerekend. Daarnaast ontwikkelde zich ook een abstract expressionisme dat wordt gekarakteriseerd door een willekeurige toepassing van vorm en kleur en kan worden gezien als de uitdrukking van de onbewuste indrukken en gevoelens van de kunstenaar. Deze vorm heeft zich vooral ontwikkeld na de Tweede Wereldoorlog en leidde uiteindelijk tot een schilderkunst waarin de nadruk lag op het schilderproces. Deze stroming wordt bijvoorbeeld geïllustreerd door de dripping-werken van Pollock.
Schilderstijl
Schilderstijlen binnen de abstracte kunst zijn o.a.:
- Abstract expressionisme 1946 tot 1960, zoals van Jackson Pollock en Willem de Kooning
- Bio-morfische schilderkunst
- Cobra vanaf ca. 1946
- Constructivisme
- Kubisme 1906 tot ca. 1920
- Neo-plasticisme
- Orphisme
- Suprematisme
Kunstenaars Abstracte Kunst
Frankrijk
Het Orphisme kwam uit Frankrijk met Robert Delaunay, Francis Picabia en František Kupka. Jean Bazaine, Roger Bissière, Pierre Soulages, Auguste Herbin, Serge Poliakoff, Nicolas de Staël, Alfred Manessier, Gustave Singier, Victor Vasarely en Georges Mathieu zijn andere Franse abstracte naammakers.
Rusland
Het Constructivisme van Vladimir Tatlin, het Non-objectivisme van Aleksandr Rodtsjenko naast het Suprematisme van Kasimir Malevitch en El Lissitszky waren Russische waardevolle bijdragen.
Nederland
In Nederland ontstond het Neo-plasticisme van Piet Mondriaan en Theo van Doesburg en Bart van der Leck, dit was een vorm van geometrische abstractie. Geer van Velde, Willem de Kooning, de Cobra schilders Karel Appel, Corneille, Constant en Jan Nieuwenhuys werkten de abstracte kunst lyrisch uit.
Duitsland
In Duitsland verdienden Paul Klee, Hans Hartung, Fritz Winter en Ernst Nay hun sporen in de abstracte kunst.
Spanje
In Spanje Pablo Picasso, Joan Miró, en (minder bekend) ook Gulio Marquez.
Verenigde Staten
In de Verenigde Staten werd abstract geschilderd door Jackson Pollock, Mark Rothko, Josef Albers, Robert Motherwell, Ben Nicholson, Mark Tobey, Sam Gilliam, Eugene James Martin en Richard Mortensen.
Italië
In Italië werden Piero Dorazio en Alberto Magnelli bijzonder gewaardeerd.
Groot-Brittannië
In Engeland, lieten Ben Nicholson en Graham Sutherland abstracte sporen na.
Denemarken
Ook Denemarken leverde opvallende abstracte schilders als: Finn Pedersen, Asger Jorn en Carl-Henning Pedersen.
Zweden
België
In België was al in 1910 de toen zestienjarige Joseph Lacasse actief, daarop volgden Michel Seuphor, Georges Vantongerloo, Victor Servranckx, Jozef Peeters, Gilbert Decock en Gilbert Swimberghe als geometristen en Louis Van Lint, Maurits Wyckaert, Serge Vandercam, Engelbert Van Anderlecht en Jaak Vanderheyden als lyrici. Ook Felix de Boeck had een abstracte periode in zijn schilderscarrière.
Beeldhouwkunst
In de Beeldhouwkunst waren het vooral Constantin Brancusi, Jean Arp, Naum Gabo en Antoine Pevsner die waardevolle abstracte werken leverden.
Externe link
| Schilderstijlen |
|---|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Abstract art op Wikimedia Commons.