Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed
Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde
De Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde (Zweeds: Nobelpriset i fysiologi eller medicin) is een prijs die sinds 1901 jaarlijks uitgereikt wordt aan iemand die de wereld verbeterd heeft door een ontdekking, uitvinding of daad op het gebied van de Fysiologie of de Geneeskunde. Dit was een van de vijf prijzen die Alfred Nobel in zijn testament opnam.
De prijs wordt jaarlijks door het Karolinska Instituut uitgereikt.
Winnaars
Lijst van de winnaars van de Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde.
| Jaar | Naam | Toelichting |
|---|---|---|
| 1901 | Emil Adolf von Behring | "Voor zijn serumtherapie om difterie te behandelen." |
| 1902 | Ronald Ross | "Voor onderzoek naar malaria" |
| 1903 | Niels Ryberg Finsen | "Voor zijn behandeling van lupus vulgaris door middel van licht" |
| 1904 | Ivan Petrovitsj Pavlov | "Voor werk aan de fysiologie van het maag-darmstelsel" |
| 1905 | Robert Koch | "Voor de ontdekking van de oorzaak van tuberculose" |
| 1906 | Camillo Golgi, Santiago Ramón y Cajal | "Voor onderzoek aan het zenuwstelsel" |
| 1907 | Charles Louis Alphonse Laveran | "Voor onderzoek naar ziekteverwekkende protozoa" |
| 1908 | Ilja Iljitsj Metsjnikov, Paul Ehrlich | "Voor de bestudering van het immuunsysteem" |
| 1909 | Emil Theodor Kocher | "Voor onderzoek naar de schildklier" |
| 1910 | Albrecht Kossel | "Voor onderzoek in de celbiologie, in het bijzonder naar proteïnen en nucleïnezuren" |
| 1911 | Allvar Gullstrand | "Voor onderzoek naar de beeldvorming door de lens van het oog" |
| 1912 | Alexis Carrel | "Voor onderzoek naar de hechting van bloedvaten en transplantatie" |
| 1913 | Charles Robert Richet | "Ter erkenning van zijn onderzoek naar anafylaxie" [1] |
| 1914 | Robert Bárány | "Voor onderzoek aan het vestibulair apparaat van het binnenoor" |
| 1919 | Jules Bordet | "Voor de ontdekking van het complement in het immuunsysteem" |
| 1920 | August Krogh | "voor de ontdekking van het regelmechanisme van de haarvaten in skeletspieren" |
| 1922 | Archibald Hill, Otto Fritz Meyerhof | "Voor onderzoek aan de spieren, in het bijzonder hun warmtevorming en het verband tussen de zuurstofconsumptie en het melkzuurmetabolisme." |
| 1923 | Frederick Banting, John James Richard Macleod | "Voor de ontdekking van insuline" |
| 1924 | Willem Einthoven | "Voor de ontdekking van het mechanisme van het elektrocardiogram" |
| 1926 | Johannes Fibiger | "Voor het ophelderen van Spiroptera carcinoma en het kunstmatig veroorzaken van kanker in een dier." |
| 1927 | Julius Wagner-Jauregg | "Voor de ontdekking van de therapeutische waarde van inenting met malaria bij de behandeling van dementia paralytica (neurosyfilis)" |
| 1928 | Charles Nicolle | "Voor onderzoek naar vlektyfus" |
| 1929 | Christiaan Eijkman, Frederick Gowland Hopkins | "Voor de ontdekking van diverse vitamines" |
| 1930 | Karl Landsteiner | "Voor de ontdekking van de menselijke bloedgroepen" |
| 1931 | Otto Heinrich Warburg | "Voor onderzoek naar cytochroom in de dissimilatie" |
| 1932 | Charles Scott Sherrington, Edgar Douglas Adrian | "Voor onderzoek naar de functie van neuronen, inclusief het feit dat sterkere stimuli leiden tot een hogere frequentie van zenuwimpulsen." |
| 1933 | Thomas Hunt Morgan | "Voor de ontdekking van de rol van chromosomen in erfelijkheid" |
| 1934 | George Hoyt Whipple, George Richards Minot, William Parry Murphy | "Voor het ontdekken van levertherapie voor bloedarmoede" |
| 1935 | Hans Spemann | "Voor de ontdekking van "organizer-centra" in de embryonale ontwikkeling van organismen" |
| 1936 | Henry Hallett Dale, Otto Loewi | "Voor onderzoek naar de transmissie van zenuwimpulsen via neurotransmitters" |
| 1937 | Albert Szent-Györgyi | "Voor de beschrijving van vitamine C en de ontdekking dat zuurstof wordt gecombineerd met waterstof in de dissimilatie" |
| 1938 | Corneille Heymans | "Voor het aantonen hoe de bloeddruk en het zuurstofgehalte van het bloed door het lichaam worden gemeten en hoe dit wordt overgedragen naar de hersenen. |
| 1939 | Gerhard Domagk - (onder dwang geweigerd, in 1947 alsnog geaccepteerd) | "Voor de ontdekking van het sulfonamide prontosil, het eerste medicijn dat effectief tegen bacteriële infecties werkt" |
| 1943 | Carl Peter Henrik Dam, Edward Adelbert Doisy | "Voor de ontdekking van vitamine K en de chemische structuur ervan" |
| 1944 | Joseph Erlanger, Herbert Spencer Gasser | "Voor de ontdekking van verschillende typen axonen" |
| 1945 | Alexander Fleming, Ernst Boris Chain, Howard Walter Florey | "Voor de ontdekking van penicilline en de eigenschappen ervan bij de genezing van infectieziekten" |
| 1946 | Hermann Joseph Muller | "Voor de ontdekking dat mutaties kunnen worden veroorzaakt door röntgenstraling" |
| 1947 | Carl Ferdinand Cori, Gerty Theresa Cori | "Voor de ontdekking hoe glycogeen wordt omgezet in glucose in het lichaam" |
| 1947 | Bernardo Alberto Houssay | "Voor zijn ontdekking van de rol die de hormonen van de hypofyse-voorkwab spelen in de stofwisseling van glucose" |
| 1948 | Paul Hermann Müller | "Voor de ontdekking van het insecticide DDT" |
| 1949 | Walter Hess, Antonio Moniz | "Hess voor het in kaart brengen van de verschillende functies van middenhersenen; Moniz voor de ontdekking van het therapeutische effect van lobotomie" |
| 1950 | Edward Calvin Kendall, Tadeus Reichstein, Philip Showalter Hench | "Voor de ontdekking van de hormonen van de bijnierschors, hun structuur en functie" |
| 1951 | Max Theiler | "Voor het ontwikkelen van een vaccin tegen gele koorts" |
| 1952 | Selman Waksman | "Voor zijn ontdekking van streptomycine, het eerste effectieve antibioticum tegen tuberculose" |
| 1953 | Hans Krebs | "Voor de ontdekking van de citroenzuurcyclus bij de aerobe dissimilatie" |
| Fritz Lipmann | "Voor de ontdekking van en het onderzoek naar coënzym A" | |
| 1954 | John Enders, Thomas Weller, Frederick Robbins | "Voor het ontdekken van een wijze om poliomyelitis virussen te kweken in een reageerbuis" |
| 1955 | Hugo Theorell | "Voor onderzoek naar enzymen en hun activiteit, in het bijzonder oxiderende enzymen" |
| 1956 | André Cournand, Werner Forssmann, Dickinson Richards | "Voor het aantonen hoe een katheter kan worden ingebracht in het hart, en het bestuderen van meerdere hartaandoeningen" |
| 1957 | Daniel Bovet | "Voor het ontdekken van synthetische medicijnen als antihistaminen die de activiteiten van biologische amines blokkeren" |
| 1958 | George Beadle, Edward Tatum | "Voor het aantonen dat genen individuele stappen in het metabolisme reguleren" |
| Joshua Lederberg | "Voor het aantonen dat bacteriën kunnen paren (conjugatie) en zo genen uitwisselen" | |
| 1959 | Severo Ochoa, Arthur Kornberg | "Voor de synthese van de nucleïnezuren DNA en RNA" |
| 1960 | Frank MacFarlane Burnet, Peter Medawar | "Voor de ontdekking dat het immuunsysteem van de foetus leert hoe het onderscheid kan maken tussen lichaamseigen en lichaamsvreemd" |
| 1961 | Georg von Békésy | "Voor het ophelderen van het slakkenhuis in het oor" |
| 1962 | Francis Crick, James Watson, Maurice Wilkins | "Voor hun ontdekkingen betreffende de moleculaire structuur van nucleïnezuren en diens significantie voor de informatieoverdracht in het leven"[2] |
| 1963 | John Eccles, Alan Hodgkin, Andrew Huxley | "Voor het beschrijven van geleiding van impulsen langs zenuwen" |
| 1964 | Konrad Bloch, Feodor Lynen | "Voor onderzoek naar cholesterol en de stofwisseling van vetzuren" |
| 1965 | François Jacob, André Lwoff, Jacques Monod | "Voor het ontdekken van mRNA, ribosomen en de genen die de expressie van andere genen reguleren" |
| 1966 | Peyton Rous | "Voor de ontdekking van virussen die tumoren veroorzaken" |
| Charles Huggins | "Voor de ontdekking van de behandeling van prostaatkanker met hormonen" | |
| 1967 | Ragnar Granit, Haldan Hartline, George Wald | "Voor het beschrijven van de verschillende typen van lichtgevoelige cellen in het oog, en hoe het licht op die cellen inwerkt" |
| 1968 | Robert Holley, Har Gobind Khorana, Marshall Nirenberg | "Voor het beschrijven van de genetische code en hoe het een rol speelt in de eiwitsynthese" |
| 1969 | Max Delbrück, Alfred Hershey, Salvador Luria | "Voor onderzoek aan replicatiemechanismen en genetica van virussen" |
| 1970 | Bernard Katz, Ulf von Euler, Julius Axelrod | "Voor onderzoek aan neurotransmitters" |
| 1971 | Earl Sutherland | "Voor de ontdekking van de activiteit van hormonen, in het bijzonder adrenaline, via second messengers" |
| 1972 | Gerald M. Edelman, Rodney Porter | "Voor de ontdekking van de chemische structuur van antistoffen" |
| 1973 | Karl von Frisch, Konrad Lorenz, Niko Tinbergen | "Voor het onderzoek naar het gedrag van sociale dieren, in het bijzonder de verklaring van de "danstaal" van bijen en hoe jonge vogels gefixeerd raken op hun moeder" |
| 1974 | Albert Claude, Christian de Duve, George Emil Palade | "Voor het beschrijven van de structuur en functie van organellen in de cel" |
| 1975 | David Baltimore, Renato Dulbecco, Howard Temin | "Voor het beschrijven hoe tumorvirussen inwerken op het genetische materiaal van de cel" |
| 1976 | Baruch Blumberg | "Voor de ontdekking van het hepatitis B-virus" |
| Daniel Carleton Gajdusek | "Voor de beschrijving van de ziekte kuru, veroorzaakt door kannibalisme" | |
| 1977 | Roger Guillemin, Andrew Schally | "Voor onderzoek aan peptidehormonen die geproduceerd worden in de hersenen" |
| Rosalyn Yalow | "Voor het bedenken van de Yalow-Berson methode voor het meten van minuscule hoeveelheden peptidehormonen met behulp van antilichamen | |
| 1978 | Werner Arber, Daniel Nathans, Hamilton Smith | "Voor de ontdekking van restrictie-enzymen, welke een instrument zijn geworden in de moleculaire biologie" |
| 1979 | Allan Cormack, Godfrey Hounsfield | "Voor het ontwikkelen van de computertomografie" |
| 1980 | Baruj Benacerraf, Jean Dausset, George Davis Snell | "Voor de ontdekking van de hoofd-histocompabiliteitscomplex-genen, die coderen voor moleculen aan het celoppervlak, en die belangrijk zijn voor het herkenningsvermogen voor lichaamseigen en niet-eigen stoffen van het immuunsysteem" |
| 1981 | Roger Sperry | "Voor onderzoek aan de hersenhelften" |
| David Hubel, Torsten Wiesel | "Voor onderzoek aan het verwerken van visuele data in de hersenen" | |
| 1982 | Sune Bergström, Bengt Samuelsson, John Robert Vane | "Voor de ontdekking van prostaglandinen" |
| 1983 | Barbara McClintock | "Voor de ontdekking van mobiele genetische elementen of transposonen in maïs" |
| 1984 | Niels Jerne, Georges Köhler, César Milstein | "Voor onderzoek aan het immuunsysteem en de productie van monoklonale antilichamen " |
| 1985 | Michael Stuart Brown, Joseph Goldstein | "Voor het beschrijven van de regulatie van het cholesterolmetabolisme" |
| 1986 | Stanley Cohen, Rita Levi-Montalcini | "Voor het ontdekken van groeifactoren" |
| 1987 | Susumu Tonegawa | "Voor de ontdekking hoe de grote diversiteit aan antilichamen genetisch wordt geproduceerd" |
| 1988 | James Whyte Black, Gertrude Elion, George Hitchings | "Voor hun ontdekkingen van belangrijke principes voor de Farmacologie" |
| 1989 | John Michael Bishop, Harold Varmus | "Voor de ontdekking van de cellulaire oorsprong van retrovirale oncogenen" |
| 1990 | Joseph Murray, Edward Donnall Thomas | "Voor onderzoek aan orgaan- en celtransplantatie" |
| 1991 | Erwin Neher, Bert Sakmann | "Voor het ontwikkelen van technieken die aantonen dat er ionkanalen bestaan in het celmembraan, en welke het mogelijk maken om hun eigenschappen te bestuderen" |
| 1992 | Edmond H. Fischer, Edwin Krebs | "Voor hun ontdekkingen over de reversibele fosforylering van eiwitten als biologisch regelmechanisme" |
| 1993 | Richard Roberts, Phillip Allen Sharp | "Voor de ontdekking dat genen in eukaryoten geen doorlopende strengen zijn, maar introns bevatten, en dat het splitsen van mRNA om deze introns te verwijderen op meerdere manieren kan plaatsvinden, waarbij verschillende proteïnen kunnen worden verkregen uit hetzelfde stuk coderend DNA" |
| 1994 | Alfred Gilman, Martin Rodbell | "Voor hun ontdekking van G-proteïnen en de rol van deze eiwitten in de signaaltransductie van cellen" |
| 1995 | Edward B. Lewis, Christiane Nusslein-Volhard, Eric Wieschaus | "Voor de ontdekking van de genen die betrokken zijn bij de vroege embryonale ontwikkeling van de fruitvlieg, de homeobox-genen" |
| 1996 | Peter C. Doherty, Rolf Zinkernagel | "Voor het beschrijven hoe cel-gemedieerde immunologische afweer-moleculen worden gebruikt door witte bloedcellen om door virus geïnfecteerde cellen op te sporen en te vernietigen" |
| 1997 | Stanley Prusiner | "Voor zijn ontdekking van prionen - een nieuw biologisch infectieprincipe" |
| 1998 | Robert Furchgott, Louis Ignarro, Ferid Murad | "Voor hun ontdekkingen met betrekking tot stikstofoxide (NO) als signaalmolecuul in het cardiovasculaire systeem" |
| 1999 | Günter Blobel | "voor de ontdekking dat eiwitten intrinsieke signalen hebben die hun transport en plaats binnen de cel regelen" |
| 2000 | Arvid Carlsson | "Voor het bewijzen dat dopamine een neurotransmitter is in de hersenen, welke leidt tot symptomen van de ziekte van Parkinson" |
| Paul Greengard | "Voor het aantonen hoe neurotransmitters werken in de cel, en hoe ze een centraal molecuul dat bekend staat als DARPP-32 activeren" | |
| Eric Kandel | "Voor het beschrijven hoe korte- en langetermijngeheugen worden gevormd op moleculair niveau" | |
| 2001 | Leland Hartwell, Tim Hunt, Paul Nurse | "Voor de ontdekking van cycline en cycline-afhankelijk kinase, centrale moleculen in de regulatie van de celcyclus" |
| 2002 | Sydney Brenner, Robert Horvitz, John Sulston | "Voor hun ontdekkingen betreffende de genetische regulatie van de orgaanontwikkeling en de geprogrammeerde celdood" |
| 2003 | Paul Lauterbur, Peter Mansfield | "Voor hun ontdekkingen op het gebied van de magnetische resonantietomografie" |
| 2004 | Linda Buck, Richard Axel | "Voor hun ontdekking van geurreceptoren en de opbouw van het reukzintuigsysteem bij mensen" |
| 2005 | Barry Marshall, Robin Warren | "Voor de ontdekking van de bacterie Helicobacter pylori en de rol hiervan bij gastritis en maagzweren" |
| 2006 | Andrew Fire, Craig Mello | "Voor het ontdekken dat genen stilgelegd kunnen worden (RNA-interferentie)" |
| 2007 | Mario Capecchi, Oliver Smithies, Sir Martin Evans | "Voor hun ontdekking van principes waarmee specifieke genmodificaties kunnen worden aangebracht bij muizen door gebruik te maken van embryonale stamcellen". |
| 2008 | Harald zur Hausen | "Voor zijn ontdekking van humane papillomavirussen die baarmoederhalskanker kunnen veroorzaken." |
| Françoise Barré-Sinoussi, Luc Montagnier | "Voor hun ontdekking van het menselijk immuundeficiëntievirus." | |
| 2009 | Elizabeth Blackburn, Carol Greider, Jack Szostak | "Voor de ontdekking hoe chromosomen worden beschermd door telomeren en het enzym telomerase". |
Zie ook
}}
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Nobel Prize in Physiology or Medicine op Wikimedia Commons.
| Nobelprijs |
|---|