Neurotransmitter

Een neurotransmitter is een molecuul dat wordt gebruikt voor de signaaloverdracht tussen zenuwcellen ('neuronen') in het zenuwstelsel. De plek waar deze signaaloverdracht plaatsvindt heet een synaps.

Een stof wordt doorgaans beschouwd als neurotransmitter als het voldoet aan de volgende vier criteria [1]:

1. Het wordt gesynthetiseerd in de zenuwcel.
2. Het is aanwezig in het zogenaamde presynaptische uiteinde van een zenuwcel en wordt in zulke hoeveelheden afgescheiden dat het een duidelijke actie uitlokt in het postsynaptische neuron of het orgaan waaraan het verbonden is.
3. Als een redelijke hoeveelheid van de stof van buitenaf (exogeen) wordt toegediend moet de stof de werking van de endogeen afgescheiden stof nabootsen.
4. Er bestaat een specifiek mechanisme voor het verwijderen van de stof van de plek waar het actief is.

In de cel zijn neurotransmitters opgeslagen in kleine blaasjes, vesikels. Ze worden zodra er een zenuwsignaal komt heel snel uit de cel vrijgemaakt door exocytose, en diffunderen dan over de synaps om aan de receptoren te binden die aan de buitenkant van de ontvangende cel te vinden zijn. Afbraak vindt plaats door enzymen die in de synaps aanwezig zijn. Sommige neurotransmitters worden echter ook hergebruikt; speciale eiwitten in de presynaptische zenuwcel zorgen dan voor heropname van de neurotransmitter.

Er zijn neurotransmitters die de activiteit van de zenuwcel die zij bereiken stimuleren, en er zijn andere die de activiteit van het bereikte neuron kunnen remmen. De belangrijkste stimulerende neurotransmitter is glutamaat, de belangrijkste remmende neurotransmitter is GABA (gamma-aminoboterzuur). Een verstoring van de natuurlijke verhoudingen stimulerende (excitatoire) en remmende (inhibitoire) neuronen is mogelijk een oorzaak van epilepsie.

Stoffen die de werking van een neurotransmitter (of een hormoon) stimuleren, noemen we agonisten. Stoffen die de werking remmen heten antagonisten. Er zijn ook stoffen die de activiteit van de afbreekenzymen stimuleren of remmen; deze stoffen hebben dus indirect ook invloed op de activiteit van neurotransmitters. Veel sterke natuurlijke en synthetische vergiften en geneesmiddelen werken op neurotransmitters of hun receptoren.

Veel neurotransmitters zijn afgeleid van aminozuren. Sommige belangrijke neurotransmitters zijn:

• Aminozuren:
  • aspartaat (excitatoir)
  • glutamaat (excitatoir)
  • GABA (inhibitoir)
  • glycine (inhibitoir)

• Monoamines:
  • Uit fenylalanine:
    • dopamine
    • adrenaline
    • noradrenaline
  • Uit tryptofaan:
    • serotonine
  • Uit histidine:
    • histamine

(adrenaline, noradrenaline, serotonine en histamine kunnen functioneren als neurotransmitter èn als hormoon)

• Neuropeptiden:
  • Substantie P
  • Enkefalines
  • Endorfines
  • Dynorfine
  • Neurotensine
  • Vasopressine
  • Cholecystokinines
  • Somatostatine

• Andere:
  • acetylcholine
  • NO

==Bronnen==

Bron:

[1] Kandel, ER; Schwartz JH, Jessell TM (2000). Principles of Neural Science, 4th ed., New York: McGraw-Hill; ISBN 0-07-112000-9