Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde

De Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde (Zweeds: Nobelpriset i fysiologi eller medicin) is een prijs die sinds 1901 jaarlijks uitgereikt wordt aan iemand die de wereld verbeterd heeft door een ontdekking, uitvinding of daad op het gebied van de Fysiologie of de Geneeskunde. Dit was een van de vijf prijzen die Alfred Nobel in zijn testament opnam.

De prijs wordt jaarlijks door het Karolinska Instituut uitgereikt.

Winnaars

Lijst van de winnaars van de Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde.

Jaar	Naam	Toelichting
1901	Emil Adolf von Behring	"Voor zijn serumtherapie om difterie te behandelen."
1902	Ronald Ross	"Voor onderzoek naar malaria"
1903	Niels Ryberg Finsen	"Voor zijn behandeling van lupus vulgaris door middel van licht"
1904	Ivan Petrovitsj Pavlov	"Voor werk aan de fysiologie van het maag-darmstelsel"
1905	Robert Koch	"Voor de ontdekking van de oorzaak van tuberculose"
1906	Camillo Golgi, Santiago Ramón y Cajal	"Voor onderzoek aan het zenuwstelsel"
1907	Charles Louis Alphonse Laveran	"Voor onderzoek naar ziekteverwekkende protozoa"
1908	Ilja Iljitsj Metsjnikov, Paul Ehrlich	"Voor de bestudering van het immuunsysteem"
1909	Emil Theodor Kocher	"Voor onderzoek naar de schildklier"
1910	Albrecht Kossel	"Voor onderzoek in de celbiologie, in het bijzonder naar proteïnen en nucleïnezuren"
1911	Allvar Gullstrand	"Voor onderzoek naar de beeldvorming door de lens van het oog"
1912	Alexis Carrel	"Voor onderzoek naar de hechting van bloedvaten en transplantatie"
1913	Charles Robert Richet	"Ter erkenning van zijn onderzoek naar anafylaxie"
1914	Robert Bárány	"Voor onderzoek aan het vestibulair apparaat van het binnenoor"
1919	Jules Bordet	"Voor de ontdekking van het complement in het immuunsysteem"
1920	August Krogh	"voor de ontdekking van het regelmechanisme van de haarvaten in skeletspieren"
1922	Archibald Hill, Otto Fritz Meyerhof	"Voor onderzoek aan de spieren, in het bijzonder hun warmtevorming en het verband tussen de zuurstofconsumptie en het melkzuurmetabolisme."
1923	Frederick Banting, John James Richard Macleod	"Voor de ontdekking van insuline"
1924	Willem Einthoven	"Voor de ontdekking van het mechanisme van het elektrocardiogram"
1926	Johannes Fibiger	"Voor het ophelderen van Spiroptera carcinoma en het kunstmatig veroorzaken van kanker in een dier."
1927	Julius Wagner-Jauregg	"Voor de ontdekking van de therapeutische waarde van inenting met malaria bij de behandeling van dementia paralytica (neurosyfilis)"
1928	Charles Nicolle	"Voor onderzoek naar vlektyfus"
1929	Christiaan Eijkman, Frederick Gowland Hopkins	"Voor de ontdekking van diverse vitamines"
1930	Karl Landsteiner	"Voor de ontdekking van de menselijke bloedgroepen"
1931	Otto Heinrich Warburg	"Voor onderzoek naar cytochroom in de dissimilatie"
1932	Charles Scott Sherrington, Edgar Douglas Adrian	"Voor onderzoek naar de functie van neuronen, inclusief het feit dat sterkere stimuli leiden tot een hogere frequentie van zenuwimpulsen."
1933	Thomas Hunt Morgan	"Voor de ontdekking van de rol van chromosomen in erfelijkheid"
1934	George Hoyt Whipple, George Richards Minot, William Parry Murphy	"Voor het ontdekken van levertherapie voor bloedarmoede"
1935	Hans Spemann	"Voor de ontdekking van "organizer-centra" in de embryonale ontwikkeling van organismen"
1936	Henry Hallett Dale, Otto Loewi	"Voor onderzoek naar de transmissie van zenuwimpulsen via neurotransmitters"
1937	Albert Szent-Györgyi	"Voor de beschrijving van vitamine C en de ontdekking dat zuurstof wordt gecombineerd met waterstof in de dissimilatie"
1938	Corneille Heymans	"Voor het aantonen hoe de bloeddruk en het zuurstofgehalte van het bloed door het lichaam worden gemeten en hoe dit wordt overgedragen naar de hersenen.
1939	Gerhard Domagk - (onder dwang geweigerd, in 1947 alsnog geaccepteerd)	"Voor de ontdekking van het sulfonamide prontosil, het eerste medicijn dat effectief tegen bacteriële infecties werkt"
1943	Carl Peter Henrik Dam, Edward Adelbert Doisy	"Voor de ontdekking van vitamine K en de chemische structuur ervan"
1944	Joseph Erlanger, Herbert Spencer Gasser	"Voor de ontdekking van verschillende typen axonen"
1945	Alexander Fleming, Ernst Boris Chain, Howard Walter Florey	"Voor de ontdekking van penicilline en de eigenschappen ervan bij de genezing van infectieziekten"
1946	Hermann Joseph Muller	"Voor de ontdekking dat mutaties kunnen worden veroorzaakt door röntgenstraling"
1947	Carl Ferdinand Cori, Gerty Theresa Cori	"Voor de ontdekking hoe glycogeen wordt omgezet in glucose in het lichaam"
1947	Bernardo Alberto Houssay	"Voor zijn ontdekking van de rol die de hormonen van de hypofyse-voorkwab spelen in de stofwisseling van glucose"
1948	Paul Hermann Müller	"Voor de ontdekking van het insecticide DDT"
1949	Walter Hess, Antonio Moniz	"Hess voor het in kaart brengen van de verschillende functies van middenhersenen; Moniz voor de ontdekking van het therapeutische effect van lobotomie"
1950	Edward Calvin Kendall, Tadeus Reichstein, Philip Showalter Hench	"Voor de ontdekking van de hormonen van de bijnierschors, hun structuur en functie"
1951	Max Theiler	"Voor het ontwikkelen van een vaccin tegen gele koorts"
1952	Selman Waksman	"Voor zijn ontdekking van streptomycine, het eerste effectieve antibioticum tegen tuberculose"
1953	Hans Krebs	"Voor de ontdekking van de citroenzuurcyclus bij de aerobe dissimilatie"
	Fritz Lipmann	"Voor de ontdekking van en het onderzoek naar coënzym A"
1954	John Enders, Thomas Weller, Frederick Robbins	"Voor het ontdekken van een wijze om poliomyelitis virussen te kweken in een reageerbuis"
1955	Hugo Theorell	"Voor onderzoek naar enzymen en hun activiteit, in het bijzonder oxiderende enzymen"
1956	André Cournand, Werner Forssmann, Dickinson Richards	"Voor het aantonen hoe een katheter kan worden ingebracht in het hart, en het bestuderen van meerdere hartaandoeningen"
1957	Daniel Bovet	"Voor het ontdekken van synthetische medicijnen als antihistaminen die de activiteiten van biologische amines blokkeren"
1958	George Beadle, Edward Tatum	"Voor het aantonen dat genen individuele stappen in het metabolisme reguleren"
	Joshua Lederberg	"Voor het aantonen dat bacteriën kunnen paren (conjugatie) en zo genen uitwisselen"
1959	Severo Ochoa, Arthur Kornberg	"Voor de synthese van de nucleïnezuren DNA en RNA"
1960	Frank MacFarlane Burnet, Peter Medawar	"Voor de ontdekking dat het immuunsysteem van de foetus leert hoe het onderscheid kan maken tussen lichaamseigen en lichaamsvreemd"
1961	Georg von Békésy	"Voor het ophelderen van het slakkenhuis in het oor"
1962	Francis Crick, James Watson, Maurice Wilkins	"Voor hun ontdekkingen betreffende de moleculaire structuur van nucleïnezuren en diens significantie voor de informatieoverdracht in het leven"
1963	John Eccles, Alan Hodgkin, Andrew Huxley	"Voor het beschrijven van geleiding van impulsen langs zenuwen"
1964	Konrad Bloch, Feodor Lynen	"Voor onderzoek naar cholesterol en de stofwisseling van vetzuren"
1965	François Jacob, André Lwoff, Jacques Monod	"Voor het ontdekken van mRNA, ribosomen en de genen die de expressie van andere genen reguleren"
1966	Peyton Rous	"Voor de ontdekking van virussen die tumoren veroorzaken"
	Charles Huggins	"Voor de ontdekking van de behandeling van prostaatkanker met hormonen"
1967	Ragnar Granit, Haldan Hartline, George Wald	"Voor het beschrijven van de verschillende typen van lichtgevoelige cellen in het oog, en hoe het licht op die cellen inwerkt"
1968	Robert Holley, Har Gobind Khorana, Marshall Nirenberg	"Voor het beschrijven van de genetische code en hoe het een rol speelt in de eiwitsynthese"
1969	Max Delbrück, Alfred Hershey, Salvador Luria	"Voor onderzoek aan replicatiemechanismen en genetica van virussen"
1970	Bernard Katz, Ulf von Euler, Julius Axelrod	"Voor onderzoek aan neurotransmitters"
1971	Earl Sutherland	"Voor de ontdekking van de activiteit van hormonen, in het bijzonder adrenaline, via second messengers"
1972	Gerald M. Edelman, Rodney Porter	"Voor de ontdekking van de chemische structuur van antistoffen"
1973	Karl von Frisch, Konrad Lorenz, Niko Tinbergen	"Voor het onderzoek naar het gedrag van sociale dieren, in het bijzonder de verklaring van de "danstaal" van bijen en hoe jonge vogels gefixeerd raken op hun moeder"
1974	Albert Claude, Christian de Duve, George Emil Palade	"Voor het beschrijven van de structuur en functie van organellen in de cel"
1975	David Baltimore, Renato Dulbecco, Howard Temin	"Voor het beschrijven hoe tumorvirussen inwerken op het genetische materiaal van de cel"
1976	Baruch Blumberg	"Voor de ontdekking van het hepatitis B-virus"
	Daniel Carleton Gajdusek	"Voor de beschrijving van de ziekte kuru, veroorzaakt door kannibalisme"
1977	Roger Guillemin, Andrew Schally	"Voor onderzoek aan peptidehormonen die geproduceerd worden in de hersenen"
	Rosalyn Yalow	"Voor het bedenken van de Yalow-Berson methode voor het meten van minuscule hoeveelheden peptidehormonen met behulp van antilichamen
1978	Werner Arber, Daniel Nathans, Hamilton Smith	"Voor de ontdekking van restrictie-enzymen, welke een instrument zijn geworden in de moleculaire biologie"
1979	Allan Cormack, Godfrey Hounsfield	"Voor het ontwikkelen van de computertomografie"
1980	Baruj Benacerraf, Jean Dausset, George Davis Snell	"Voor de ontdekking van de hoofd-histocompabiliteitscomplex-genen, die coderen voor moleculen aan het celoppervlak, en die belangrijk zijn voor het herkenningsvermogen voor lichaamseigen en niet-eigen stoffen van het immuunsysteem"
1981	Roger Sperry	"Voor onderzoek aan de hersenhelften"
	David Hubel, Torsten Wiesel	"Voor onderzoek aan het verwerken van visuele data in de hersenen"
1982	Sune Bergström, Bengt Samuelsson, John Robert Vane	"Voor de ontdekking van prostaglandinen"
1983	Barbara McClintock	"Voor de ontdekking van mobiele genetische elementen of transposonen in maïs"
1984	Niels Jerne, Georges Köhler, César Milstein	"Voor onderzoek aan het immuunsysteem en de productie van monoklonale antilichamen "
1985	Michael Stuart Brown, Joseph Goldstein	"Voor het beschrijven van de regulatie van het cholesterolmetabolisme"
1986	Stanley Cohen, Rita Levi-Montalcini	"Voor het ontdekken van groeifactoren"
1987	Susumu Tonegawa	"Voor de ontdekking hoe de grote diversiteit aan antilichamen genetisch wordt geproduceerd"
1988	James Whyte Black, Gertrude Elion, George Hitchings	"Voor hun ontdekkingen van belangrijke principes voor de Farmacologie"
1989	John Michael Bishop, Harold Varmus	"Voor de ontdekking van de cellulaire oorsprong van retrovirale oncogenen"
1990	Joseph Murray, Edward Donnall Thomas	"Voor onderzoek aan orgaan- en celtransplantatie"
1991	Erwin Neher, Bert Sakmann	"Voor het ontwikkelen van technieken die aantonen dat er ionkanalen bestaan in het celmembraan, en welke het mogelijk maken om hun eigenschappen te bestuderen"
1992	Edmond H. Fischer, Edwin Krebs	"Voor hun ontdekkingen over de reversibele fosforylering van eiwitten als biologisch regelmechanisme"
1993	Richard Roberts, Phillip Allen Sharp	"Voor de ontdekking dat genen in eukaryoten geen doorlopende strengen zijn, maar introns bevatten, en dat het splitsen van mRNA om deze introns te verwijderen op meerdere manieren kan plaatsvinden, waarbij verschillende proteïnen kunnen worden verkregen uit hetzelfde stuk coderend DNA"
1994	Alfred Gilman, Martin Rodbell	"Voor hun ontdekking van G-proteïnen en de rol van deze eiwitten in de signaaltransductie van cellen"
1995	Edward B. Lewis, Christiane Nusslein-Volhard, Eric Wieschaus	"Voor de ontdekking van de genen die betrokken zijn bij de vroege embryonale ontwikkeling van de fruitvlieg, de homeobox-genen"
1996	Peter C. Doherty, Rolf Zinkernagel	"Voor het beschrijven hoe cel-gemedieerde immunologische afweer-moleculen worden gebruikt door witte bloedcellen om door virus geïnfecteerde cellen op te sporen en te vernietigen"
1997	Stanley Prusiner	"Voor zijn ontdekking van prionen - een nieuw biologisch infectieprincipe"
1998	Robert Furchgott, Louis Ignarro, Ferid Murad	"Voor hun ontdekkingen met betrekking tot stikstofoxide (NO) als signaalmolecuul in het cardiovasculaire systeem"
1999	Günter Blobel	"voor de ontdekking dat eiwitten intrinsieke signalen hebben die hun transport en plaats binnen de cel regelen"
2000	Arvid Carlsson	"Voor het bewijzen dat dopamine een neurotransmitter is in de hersenen, welke leidt tot symptomen van de ziekte van Parkinson"
	Paul Greengard	"Voor het aantonen hoe neurotransmitters werken in de cel, en hoe ze een centraal molecuul dat bekend staat als DARPP-32 activeren"
	Eric Kandel	"Voor het beschrijven hoe korte- en langetermijngeheugen worden gevormd op moleculair niveau"
2001	Leland Hartwell, Tim Hunt, Paul Nurse	"Voor de ontdekking van cycline en cycline-afhankelijk kinase, centrale moleculen in de regulatie van de celcyclus"
2002	Sydney Brenner, Robert Horvitz, John Sulston	"Voor hun ontdekkingen betreffende de genetische regulatie van de orgaanontwikkeling en de geprogrammeerde celdood"
2003	Paul Lauterbur, Peter Mansfield	"Voor hun ontdekkingen op het gebied van de magnetische resonantietomografie"
2004	Linda Buck, Richard Axel	"Voor hun ontdekking van geurreceptoren en de opbouw van het reukzintuigsysteem bij mensen"
2005	Barry Marshall, Robin Warren	"Voor de ontdekking van de bacterie Helicobacter pylori en de rol hiervan bij gastritis en maagzweren"
2006	Andrew Fire, Craig Mello	"Voor het ontdekken dat genen stilgelegd kunnen worden (RNA-interferentie)"
2007	Mario Capecchi, Oliver Smithies, Sir Martin Evans	"Voor hun ontdekking van principes waarmee specifieke genmodificaties kunnen worden aangebracht bij muizen door gebruik te maken van embryonale stamcellen".
2008	Harald zur Hausen	"Voor zijn ontdekking van humane papillomavirussen die baarmoederhalskanker kunnen veroorzaken."
	Françoise Barré-Sinoussi, Luc Montagnier	"Voor hun ontdekking van het menselijk immuundeficiëntievirus."
2009	Elizabeth Blackburn, Carol Greider, Jack Szostak	"Voor de ontdekking hoe chromosomen worden beschermd door telomeren en het enzym telomerase".

Zie ook

• Nobelprijs
• Alfred Nobel

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:
  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Nobel Prize in Physiology or Medicine op Wikimedia Commons.

Nobelprijs