Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
San Marino: verschil tussen versies
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=San_Marino&oldid=51823551) |
(Update) |
||
| (2 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 8: | Regel 8: | ||
| wapenartikel = Wapen van San Marino | | wapenartikel = Wapen van San Marino | ||
| locatiekaart = Location San Marino Europe.png | | locatiekaart = Location San Marino Europe.png | ||
| talen = [[ | | talen = [[Italiaans]] | ||
| hoofdstad = [[San Marino (stad)|San Marino]] | | hoofdstad = [[San Marino (stad)|San Marino]] | ||
| religie = [[Rooms-Katholieke Kerk|Rooms-katholiek]] | | religie = [[Rooms-Katholieke Kerk|Rooms-katholiek]] | ||
| regeringsvorm = [[Republiek]] <small>met aan het hoofd twee ''[[Capitano Reggente|Capitani Reggenti]]''</small> | | regeringsvorm = [[Republiek]] <small>met aan het hoofd twee ''[[Capitano Reggente|Capitani Reggenti]]''</small> | ||
| regeringsleider = | | regeringsleider = Maria Luisa Berti en Manuel Ciavatta | ||
| pctwater = 0 | | pctwater = 0 | ||
| munteenheid = euro | | munteenheid = euro | ||
| Regel 62: | Regel 62: | ||
== Bestuurlijke indeling == | == Bestuurlijke indeling == | ||
{{Zie hoofdartikel|Lijst van gemeenten in San Marino}} | {{Zie hoofdartikel|Lijst van gemeenten in San Marino}} | ||
San Marino is onderverdeeld in de volgende 9 gemeenten (''castelli'', enkelvoud ''castello'') <small>(inwoners per maart 2013<ref>{{Citeer web|title=Popolazione Residente per Castello|url=http://www.statistica.sm/contents/instance15/files/document/14057425tav_popolazione_.pdf|accessdate=31 maart 2013}}</ref>)</small>: | San Marino is onderverdeeld in de volgende 9 gemeenten (''castelli'', enkelvoud ''castello'') <small>(inwoners per maart 2013<ref>{{Citeer web|title=Popolazione Residente per Castello|url=http://www.statistica.sm/contents/instance15/files/document/14057425tav_popolazione_.pdf|accessdate=31 maart 2013}}</ref>)</small>: | ||
Deze gemeenten zijn weer verder onderverdeeld in de volgende 43 nederzettingen (''[[curazie]]''): [[Cà Berlone]], [[Cà Chiavello]], [[Cà Giannino]], [[Cà Melone]], [[Cà Ragni]], [[Cà Rigo]], [[Cailungo]], [[Caladino]], [[Calligaria]], [[Canepa]], [[Capanne]], [[Casole]], [[Castellaro (San Marino)|Castellaro]], [[Cerbaiola]], [[Cinque Vie]], [[Confine]], [[Corianino]], [[Crociale]], [[Dogana (San Marino)|Dogana]], [[Falciano]], [[Fiorina, San Marino|Fiorina]], [[Galavotto]], [[Gualdicciolo]], [[La Serra]], [[Lesignano]], [[Molarini]], [[Montalbo (San Marino)|Montalbo]], [[Monte Pulito]], [[Murata]], [[Pianacci]], [[Piandivello]], [[Poggio Casalino]], [[Poggio Chiesanuova]], [[Ponte Mellini]], [[Rovereta]], [[San Giovanni sotto le Penne]], [[Santa Mustiola]], [[Spaccio Giannoni]], [[Teglio (San Marino)|Teglio]], [[Torraccia]], [[Valdragone]], [[Valgiurata]], [[Ventoso]] en de hoofdstad [[San Marino (stad)|San Marino]]. Dogana, dat deel uitmaakt van Serravalle, is de grootste nederzetting van San Marino. | Deze gemeenten zijn weer verder onderverdeeld in de volgende 43 nederzettingen (''[[curazie]]''): [[Cà Berlone]], [[Cà Chiavello]], [[Cà Giannino]], [[Cà Melone]], [[Cà Ragni]], [[Cà Rigo]], [[Cailungo]], [[Caladino]], [[Calligaria]], [[Canepa]], [[Capanne]], [[Casole]], [[Castellaro (San Marino)|Castellaro]], [[Cerbaiola]], [[Cinque Vie]], [[Confine]], [[Corianino]], [[Crociale]], [[Dogana (San Marino)|Dogana]], [[Falciano]], [[Fiorina, San Marino|Fiorina]], [[Galavotto]], [[Gualdicciolo]], [[La Serra]], [[Lesignano]], [[Molarini]], [[Montalbo (San Marino)|Montalbo]], [[Monte Pulito]], [[Murata]], [[Pianacci]], [[Piandivello]], [[Poggio Casalino]], [[Poggio Chiesanuova]], [[Ponte Mellini]], [[Rovereta]], [[San Giovanni sotto le Penne]], [[Santa Mustiola]], [[Spaccio Giannoni]], [[Teglio (San Marino)|Teglio]], [[Torraccia]], [[Valdragone]], [[Valgiurata]], [[Ventoso]] en de hoofdstad [[San Marino (stad)|San Marino]]. Dogana, dat deel uitmaakt van Serravalle, is de grootste nederzetting van San Marino. | ||
| Regel 84: | Regel 73: | ||
De inwoners van San Marino zijn van oorsprong Italianen. Tegenwoordig wonen 83,1% Sanmarinezen en 12% Italianen in San Marino. Daarnaast wonen 13.300 staatsburgers in het buitenland, voornamelijk in Italië, de [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|Verenigde Staten]] en [[Argentinië]]. De bevolkingsdichtheid is 533 inwoners per km². Tussen 2000 en 2005 lag het geboortecijfer op 10,6 per duizend en het sterftecijfer op 6,9 per duizend inwoners, waarmee het inwonertal nog steeds stijgende is. De levensverwachting was in 2004 bij geboorte 78,57 jaar voor mannen en 84,95 voor vrouwen. De gemiddelde levensverwachting is 81,5 jaar. Volgens cijfers van de [[WHO]] is de levensverwachting voor mannen de hoogste in de wereld. | De inwoners van San Marino zijn van oorsprong Italianen. Tegenwoordig wonen 83,1% Sanmarinezen en 12% Italianen in San Marino. Daarnaast wonen 13.300 staatsburgers in het buitenland, voornamelijk in Italië, de [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|Verenigde Staten]] en [[Argentinië]]. De bevolkingsdichtheid is 533 inwoners per km². Tussen 2000 en 2005 lag het geboortecijfer op 10,6 per duizend en het sterftecijfer op 6,9 per duizend inwoners, waarmee het inwonertal nog steeds stijgende is. De levensverwachting was in 2004 bij geboorte 78,57 jaar voor mannen en 84,95 voor vrouwen. De gemiddelde levensverwachting is 81,5 jaar. Volgens cijfers van de [[WHO]] is de levensverwachting voor mannen de hoogste in de wereld. | ||
In San Marino is [[ | In San Marino is [[Italiaans]] de [[officiële taal]]. [[Romagnools]] is daarnaast een veel gesproken taal. | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! Jaar | ! Jaar | ||
| Regel 109: | Regel 98: | ||
== Geografie == | == Geografie == | ||
San Marino wordt gedomineerd door de [[Apennijnen]] en heeft een ruig landschap. Het hoogste punt van het land, [[Monte Titano]], ligt op 749 m boven de zeespiegel. Er zijn geen grote wateroppervlakten. | San Marino wordt gedomineerd door de [[Apennijnen]] en heeft een ruig landschap. Het hoogste punt van het land, [[Monte Titano]], ligt op 749 m boven de zeespiegel. Er zijn geen grote wateroppervlakten. | ||
Het [[klimaat]] is [[Mediterraan klimaat|mediterraan]], met warme zomers en zachte winters. | Het [[klimaat]] is [[Mediterraan klimaat|mediterraan]], met warme zomers en zachte winters. | ||
Huidige versie van 25 mrt 2023 om 10:56
| Repubblica di San Marino | ||||||
| ||||||
| San Marino | ||||||
| Basisgegevens | ||||||
| Officiële landstaal | Italiaans | |||||
| Hoofdstad | San Marino | |||||
| Regeringsvorm | Republiek met aan het hoofd twee Capitani Reggenti | |||||
| Regeringsleider | Maria Luisa Berti en Manuel Ciavatta | |||||
| Religie | Rooms-katholiek | |||||
| Oppervlakte | 61 km² [1] (0% water) | |||||
| Inwoners | 26.941 (2000)[2] 30.324 (2009)[3] () | |||||
| Overige | ||||||
| Motto | Libertas ("Vrijheid") | |||||
| Volkslied | Inno Nazionale | |||||
| Munteenheid | euro (EUR)
| |||||
| UTC | +1 (zomer +2) | |||||
| Nationale feestdag | 3 september (stichting) | |||||
| Web | Code | Tel. | .sm | SMR | 378 | |||||
| Topografie | ||||||
| San Marino | ||||||
San Marino, officieel de Republiek San Marino, is een staat gesitueerd op het Apennijns Schiereiland aan de oostelijke kant van de Apennijnen. Het is een enclave omringd door Italië. Het land is iets groter dan 61 km² en heeft een bevolking van ruim 30.000 inwoners. De hoofdstad is San Marino. San Marino heeft de kleinste bevolkingsomvang van alle leden van de Raad van Europa.
San Marino is de oudste nog bestaande constitutionele republiek van de wereld: de voortzetting van de kloostergemeenschap werd op 3 september 301 gesticht door de heilige diaken en steenhouwer Marinus van Arbe. De legende vertelt dat Marinus de toenmalige Romeinse kolonie Arba verliet in 257, toen de toekomstige keizer Diocletianus een decreet uitgaf waarin werd opgeroepen tot de reconstructie van de stadsmuren van Rimini, die vernietigd waren door Liburnische piraten.
De grondwet van San Marino, vastgelegd in 1600, is 's werelds oudste nog steeds van kracht zijnde grondwet. De nationale economie steunt vooral op financiën, industrie, diensten en toerisme. Het is een van de rijkste landen van de wereld in termen van het bbp (per hoofd van de bevolking), met een cijfer vergelijkbaar met een aantal van de meer ontwikkelde Italiaanse regio's, zoals Lombardije en Zuid-Tirol. San Marino wordt beschouwd als een zeer stabiele economie met een van de laagste werkloosheidscijfers van Europa, geen nationale staatsschuld en een overschot op de begroting.
Geschiedenis
 Zie Geschiedenis van San Marino voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
San Marino zou in het jaar 301 gesticht zijn door de heilige Marinus, een monnik en steenhouwer die probeerde te ontkomen aan de christenvervolgingen van keizer Diocletianus, en daarmee de oudste nog bestaande republiek ter wereld zijn. De metgezel van Marinus stichtte in datzelfde jaar het naburige San Leo.
Het piepkleine landje werd door het Frankrijk van Napoleon in 1797 erkend, en op het Congres van Wenen in 1815 door de andere Europese staten.
Hoewel het een soevereine staat is, is het sterk afhankelijk van Italië, dat het sinds zijn eenwording in de 19e eeuw volledig omringt. Tot ver in de negentiende eeuw genoot San Marino protectie van de Kerkelijke Staat. Na de kerkelijke bescherming werd San Marino onafhankelijker van andere landen en kreeg het binnenlands bestuur, onder leiding van Domenico Fattori (1860-1908), meer macht. Wel moest men veel rekening houden met het Koninkrijk Italië, dat San Marino omgrensde.
In 1848 werd in San Marino als eerste land ter wereld de gratis gezondheidszorg ingevoerd. Een jaar later, in 1849, zocht Garibaldi hier zijn heil na zijn vlucht uit Venetië. Als dank hiervoor zorgde Garibaldi er later voor dat San Marino niet opgenomen werd in de Italiaanse eenheidsstaat zoals het land dat toen wenste. Deze gebeurtenis wordt herdacht met een monument op het Piazza Garibaldi in San Marino Città. In 1897 kwam er, mede dankzij de inzet van Domenico Fattori, een verdrag tot stand tussen San Marino en Italië, dat San Marino al sinds 1862 als onafhankelijk land erkende. Volgens de constitutie van 1925 is San Marino een democratie met een parlementair stelsel. De reeds in 1922 opgerichte Partito Fascista Sammarinese (PFS) kwam in 1930 aan de macht. Deze behield haar positie tot 1944. In 1943 werd San Marino door de Duitsers bezet, ofschoon het land neutraal was. In 1944 werd het door de Britten gebombardeerd, maar leed weinig schade. In datzelfde jaar werd het land ook bevrijd.
Tot 1957 werd San Marino geregeerd door coalities van de Partito Comunista Sammarinese (PCS) en de Partito Socialista Sammarinese (PSS). Sindsdien zijn de christendemocraten van de Partito Democratico Cristiano Sammarinese (PDCS) via coalitieregeringen aan de macht. Eerst met de PSS, en van 1978 tot 1992 met de PCS (soms aangevuld met de PSS) en dissidente socialisten. Sinds 1992 regeerde de PDCS weer samen met de PSS (soms aangevuld door de PdD, Partito dei Democratici, de voormalige communisten). Na een fusie in 2005 van de PSS en de PdD tot PSD (Partito dei Socialisti et dei Democratici) kwam de fusiepartij bij verkiezingen in 2006 zó goed uit de bus dat ze een centrum-linkse regeringscoalitie kon gaan leiden.
Politiek
De Consiglio Grande e Generale, oftewel Opper- en Algemene Raad, wordt elke vijf jaar door het volk gekozen. Dit parlement kiest uit haar midden twee leden tot Capitano Reggente (regenten) voor een periode van zes maanden. De twee regenten en het kabinet vormen de uitvoerende macht van de staat als diarchen.[4] De Raad kiest ook de Consiglio dei XII (Raad van Twaalf), die de rechterlijke macht vormt gedurende de zittingsperiode van de raad.
Politieke partijen
- PDCS (christendemocraten)
- PSS (sociaaldemocraten)
- PdD (links-socialistisch)
In 2005 fuseerden de PSS en PdD tot PSD
- APDS (liberaal/republikeins)
- RCS (reform-communisten)
In 2005 fuseerde de RCS met twee linkse splinters tot Sinistra Unita
- ANS (nationaaldemocraten)
In 2008 ging de ANS op in de bredere USDM
- LDL (centrum-rechts); binnen de LDL opereert een apart blok onder de naam NPS
Bestuurlijke indeling
| Zie Lijst van gemeenten in San Marino voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
San Marino is onderverdeeld in de volgende 9 gemeenten (castelli, enkelvoud castello) (inwoners per maart 2013[5]):
Deze gemeenten zijn weer verder onderverdeeld in de volgende 43 nederzettingen (curazie): Cà Berlone, Cà Chiavello, Cà Giannino, Cà Melone, Cà Ragni, Cà Rigo, Cailungo, Caladino, Calligaria, Canepa, Capanne, Casole, Castellaro, Cerbaiola, Cinque Vie, Confine, Corianino, Crociale, Dogana, Falciano, Fiorina, Galavotto, Gualdicciolo, La Serra, Lesignano, Molarini, Montalbo, Monte Pulito, Murata, Pianacci, Piandivello, Poggio Casalino, Poggio Chiesanuova, Ponte Mellini, Rovereta, San Giovanni sotto le Penne, Santa Mustiola, Spaccio Giannoni, Teglio, Torraccia, Valdragone, Valgiurata, Ventoso en de hoofdstad San Marino. Dogana, dat deel uitmaakt van Serravalle, is de grootste nederzetting van San Marino.
Defensie
| Zie Krijgsmacht van San Marino voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De krijgsmacht van Marino is een van de kleinste ter wereld en vervult hoofdzakelijk een ceremoniële rol, met uitzondering van de gendarmerie. De belangrijkste eenheden van de krijgsmacht zijn de gendarmerie, de Guardia Nobile en de Guardia di Rocca.
Demografie
De inwoners van San Marino zijn van oorsprong Italianen. Tegenwoordig wonen 83,1% Sanmarinezen en 12% Italianen in San Marino. Daarnaast wonen 13.300 staatsburgers in het buitenland, voornamelijk in Italië, de Verenigde Staten en Argentinië. De bevolkingsdichtheid is 533 inwoners per km². Tussen 2000 en 2005 lag het geboortecijfer op 10,6 per duizend en het sterftecijfer op 6,9 per duizend inwoners, waarmee het inwonertal nog steeds stijgende is. De levensverwachting was in 2004 bij geboorte 78,57 jaar voor mannen en 84,95 voor vrouwen. De gemiddelde levensverwachting is 81,5 jaar. Volgens cijfers van de WHO is de levensverwachting voor mannen de hoogste in de wereld.
In San Marino is Italiaans de officiële taal. Romagnools is daarnaast een veel gesproken taal.
| Jaar | Inwoners | Jaar | Inwoners | |
|---|---|---|---|---|
| 1828 | 7.000 | 1978 | 21.000 | |
| 1948 | 12.000 | 1986 | 22.000 | |
| 1960 | 15.000 | 1992 | 25.000 | |
| 1970 | 18.000 | 2012 | 32.000 |
Religie
De Rooms-Katholieke Kerk is niet de staatskerk van San Marino maar een ruime meerderheid van 95%[6] van de bevolking behoort tot deze kerk.
Geografie
San Marino wordt gedomineerd door de Apennijnen en heeft een ruig landschap. Het hoogste punt van het land, Monte Titano, ligt op 749 m boven de zeespiegel. Er zijn geen grote wateroppervlakten. Het klimaat is mediterraan, met warme zomers en zachte winters.
Economie
Hoewel officieel geen euroland heeft San Marino toestemming om de euro als nationale munteenheid te voeren op grond van afspraken met de Europese Unie. Voor de invoering van de euro was de San Marinese lire gekoppeld aan de Italiaanse lire. De eigen euromunten, die zeer schaars zijn, zijn net als de vroegere San Marinese lires, gewild onder muntenverzamelaars. De toeristische sector vertegenwoordigt 2,2% van San Marino's bnp. Ongeveer 2 miljoen toeristen bezochten het land in 2009.
De voornaamste landbouwproducten zijn wijn en kaas. Verder zijn bankwezen, kledinghandel, elektronica en keramiek belangrijk.
De San Marinese postzegels, die alleen binnen het land zelf geldig zijn, worden vooral verkocht aan filatelisten en vormen daarmee een andere bron van inkomsten. De productie per hoofd van de bevolking en de levensstandaard zijn vergelijkbaar met die in Italië, uit welk land het leeuwendeel van het voedsel wordt geïmporteerd.
Winkelen
San Marino heeft twee grote winkelcentra, Atlante en Azzurro. Er zijn twee outlets: de San Marino Factory Outlet in Rovereta en de Queen Outlet in Dogana.
Bekende personen uit San Marino
- Federico Consolo, componist van het volkslied
- Domenico Fattori, 19e- en begin-20e-eeuws politicus en langstzittende minister van Buitenlandse Zaken ter wereld
- Davide Gualtieri, voetballer en maker tweede snelste goal ooit in het kader van het wereldkampioenschap
- Francesco Maria Marini di Pesaro, 17e-eeuws componist
- Marinus van Rimini, heilige en stichter van de staat
- Manuel Poggiali, wereldkampioen wegrace 125cc in 2001 (Gilera) en 250cc in 2003 (Aprilia)
- Massimo Bonini, voetballer; de enige San Marinese voetballer die een Europa Cup I heeft gewonnen (met Juventus FC)
- Valentina Monetta, zangeres die vier keer meedeed namens San Marino aan het Eurovisiesongfestival.
Zie ook
Externe link
|
 | Bestuurlijke indeling van San Marino |
|---|
| |||||
| Landen in Europa |
|---|
|
Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kosovo · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Macedonië · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland |
