Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Venetië (stad)

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Venezia
Venetië
Stad in Italië Vlag van Italië
Bestand:Coat of Arms of the Republic of Venice.svg
Venetië (stad)
Venetië (stad)
Situering
Regio Veneto (VEN)
Provincie Venetië
Coördinaten 45°026′N 12°019′E
Algemeen
Oppervlakte 412 km²
Inwoners (2005) 271251 (646 inw/km²)
Hoogte 0 m
Burgemeester Giorgio Orsoni
Overig
Postcode 30100
Netnummer 041
Aangrenzende gemeenten Campagna Lupia, Cavallino-Treporti, Chioggia, Jesolo, Marcon, Martellago, Mira, Mogliano Veneto (TV), Musile di Piave, Quarto d'Altino, Scorzè, Spinea
Beschermheilige Marcus
Naam inwoner Veneziani
ISTAT-code 027042
Detailkaart
Locatie van Venezia in Venetië
Locatie van Venezia in Venetië
Portaal  Portaalicoon   Italië
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow
Bestand:Antonio Canal - Il Bucintoro al molo nel giorno dell'Ascensione.jpg
De Bucintoro met het Dogepaleis, geschilderd door Canaletto rond 1740
Bestand:Antonio Canal - Il Canal Grande dalla chiesa di Santa Maria.jpg
Het Canal Grande met gondels, geschilderd door Canaletto rond 1730

Venetië (Italiaans: Venezia, Venetiaans: Venezsia) is een stad in het noordoosten van Italië. Het is de hoofdstad van de regio Veneto en van de provincie Venetië.

Volgens cijfers van de stad zelf had Venetië op 1 januari 2005 271.251 inwoners, van wie ongeveer 62.000 in Venetië zelf, ongeveer 35.000 op andere eilanden die tot de stad behoren en ruim 170.000 op het vasteland, voornamelijk in Mestre.

Het is wereldwijd bekend om het historische centrum met zijn vele kanalen en heeft een belangrijke rol gespeeld in de wereldgeschiedenis. Sinds 1987 staan Venetië en zijn lagune op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.

Naam

Waar de naam "Venetië" precies vandaan komt is onduidelijk, maar deze is in elk geval verbonden met het volk de Veneti. Een verband met het Latijnse werkwoord venire (komen) of (Slo)venië lijken onwaarschijnlijk. Mogelijk is er een verband met het Latijnse woord venetus, dat "zeeblauw" betekent. Bijnamen van Venetië zijn onder meer "stad van het water", "stad van de bruggen", La Dominante en La Serenissima.

Afleidingen

Geschiedenis

Zie Republiek Venetië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Venetië ligt op een groep kleine eilanden midden in een lagune (= de Laguna Veneta) die al in de tijd van het Romeinse Rijk Venetia werd genoemd. Er woonden al eeuwen mensen, maar de eerste grotere nederzettingen kwamen er pas als gevolg van de toestroom van bewoners uit de Romeinse steden in de omgeving van Venetië zoals Padua, Treviso en Altino die hun toevlucht zochten in de lagune na de invallen van Attila rond 452 en van de Longobarden in 568.

Deel van het Byzantijns Rijk

In het midden van de 7e eeuw was de strijd min of meer al beslist, maar het Byzantijnse Rijk behield in Italië onder meer de regio Venetië. Omdat de dreiging bleef, kreeg het gebied een eigen, voor het leven gekozen leider, de zogeheten doge (naar dux, het Latijnse woord voor leider).

Uitbreiding en verstedelijking

Pas in de 9e eeuw was er sprake van een stad als echte eenheid, door de gemeenschappelijke vijanden en door de bouw van meer bruggen tussen de eilandjes, en tevens doordat de stad een beschermheilige kreeg. Het was de periode dat het Huis Partecipazio regeerde. In 828 werd de heilige Marcus van Alexandrië, die door de traditie wordt geïdentificeerd met de schrijver van het Evangelie volgens Marcus, begraven op de plek waar nu de Basilica di San Marco staat (zie onder). De op zee sterke Venetianen, die de Adriatische Zee domineerden, moesten met hun vloot vaak Byzantijnse belangen verdedigen en kregen in ruil meer onafhankelijkheid en handelsprivileges.

Concurrentie en strijd

In de 12e eeuw werd de stadstaat Venetië een steeds grotere economische bedreiging voor de concurrerende steden Genua en Pisa, en tevens machtiger ten opzichte van Byzantium. In 1204, tijdens de Vierde Kruistocht, plunderde de Repubblica Marinara zelfs Constantinopel, en kreeg het een groot gedeelte van het Byzantijnse Rijk in handen.

Strijd met Genua

Er volgde een meer dan honderd jaar durende bittere strijd om de macht in de oostelijke Middellandse Zee, de zogeheten Chioggia-oorlogen, met concurrent Genua, dat op 13 augustus 1380 uiteindelijk verslagen werd. In de 12e, 13e en 14e eeuw was de stad op het hoogtepunt van haar macht. In 1453 echter namen de Turken Constantinopel in, waarmee het tij voor de republiek Venetië definitief keerde. Het verloor veel havens en eilanden, en raakte daardoor in financiële moeilijkheden.

Verval van macht

In het begin van de 16e eeuw sloeg Venetië nog een aanval af van de Liga van Kamerijk, gevormd door de paus, Frankrijk, Spanje en Duitsland, maar op de lange duur bleek de republiek te klein ten opzichte van de Europese grootmachten. Ook van belang was de ontdekking van Amerika in 1492: in de exploitatie van dat continent speelde Venetië geen rol.

De 18e eeuw was de laatste eeuw waarin de stad onafhankelijk was, maar deze periode wordt wel gezien als de meest fascinerende van zijn bestaan. Gedurende dit Settecento werd de stad misschien wel de meest elegante en verfijnde stad van Europa en had Venetië grote invloed op kunst, architectuur en literatuur. Veel jongeren uit rijke families deden de stad aan als onderdeel van hun grand tour.

Einde van onafhankelijkheid

Op 12 mei 1797 veroverde Napoleon I de stad, waardoor Venetië na meer dan duizend jaar zijn onafhankelijkheid verloor, en op 12 oktober van hetzelfde jaar tekende hij het Verdrag van Campo Formio, waarmee de stad onderdeel werd van het door de Oostenrijkers gecontroleerde koninkrijk Lombardije-Venetië. Op 18 januari 1798 namen zij de stad over. Tijdens het Congres van Wenen (1814-1815) werd deze beslissing bekrachtigd. In 1861 ontstond het Italiaanse koninkrijk, maar pas ruim vijf jaar later, te weten in oktober 1866, kwam ook Venetië daarbij.

Geografie

Bestand:Venetie relief.jpg
Reliëfsatellietfoto van de lagune, met Venetië (grijs) links van het midden (NASA)
Bestand:Venezia-map 1-1220x900.png
Kaart van het historische stadscentrum van Venetië
Bestand:VenedigVomSchiff2002Video.ogg
Venetië vanaf het water (video)

Topografie

Venetië ligt ten oosten van Verona, ten westen van Triëst en ten noordoosten van Bologna, aan de noordwestoever van de Adriatische Zee.

De Lagune van Venetië is een lagune met onder meer de volgende eilanden:

Vanaf het schiereiland tegenover Venetië, met veel accommodaties in Ca'Savio, Cavallino en Jesolo Lido, kan men vanaf Punta Sabbioni overvaren naar Venetië.

Bestuurlijke indeling

De stad bestaat uit zes wijken, die sestiere (van sesto, één-zesde) heten, te weten:

Klimaat

Weergemiddelden voor Venetië
Maand jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec
gemiddeld maximum (°C) 6 8 12 16 21 24 27 27 23 18 11 7
gemiddeld minimum (°C) −1 1 3 8 12 16 18 17 14 9 4 0
neerslag (mm) 58 53 58 63 68 76 63 83 66 68 86 53
bron: Weather.com[1]

Cultuur

Bestand:San Marco cathedral in Venice.JPG
Topgevel van de Basilica di San Marco
Bestand:San Marco (exterior).jpg
De Basilica di San Marco
Bestand:Wenecja Santa Maria della Salute.JPG
De Basiliek van Santa Maria della Salute
Bestand:San Marco-00.jpg
Het San Marcoplein met de Campanile
Bestand:Venezia-punta della dogana.jpg
De Punta della Dogana en Santa Maria della Salute
Bestand:Rialto Gondoliers.jpg
Het Canal Grande en de Rialtobrug
Bestand:Venice(Doge's Palace).JPG
Het Dogepaleis
Bestand:Facade of Santa Maria Gloriosa dei Frari (Venice).jpg
De Basilica di Santa Maria Gloriosa dei Frari
Bestand:CarnavalVenetië240.JPG
Het Carnaval van Venetië

Belangrijkste bouw- en kunstwerken

Venetië telt te veel markante gebouwen en te veel belangrijke kunstwerken om ze hier alle op te noemen, maar hier volgt toch een kleine selectie:

Kerken

Enkele bekende kerken zijn:

Bruggen

Enkele bekende bruggen zijn:

Paleizen

Enkele bekende paleizen zijn:

Musea

Enkele bekende musea zijn:

Evenementen

Het bekendste evenement is het al eeuwen bestaande jaarlijkse Carnaval van Venetië. Elke twee jaar wordt in Venetië de kunsttentoonstelling "Biënnale van Venetië" gehouden. Het Lido dat een van de eerste mondaine badplaatsen was, is de locatie van het Filmfestival van Venetië.

In mei wordt de traditionele roeiwedstrijd Vogalonga gehouden; die van 2014 was de 40e editie. Aan de wedstrijd nemen ploegen uit heel de wereld deel, met vaartuigen die variëren van drakenboten en gondels tot wedstrijd-achten.

Op de derde zondag van juli is het Festa del Redentore ter herinnering van de pestepidemie van 1576 met groot vuurwerk. Op de eerste zondag van september vindt de Regata Storica plaats. Er zijn dan veel versierde gondels en traditionele kledij te zien. Ook vindt er een wedstrijd tussen gondeliers plaats.

Ook is er een feest op 21 november ter ere van het einde van de pestepidemie van 1630. Er wordt dan een ponton gelegd over het Grand Canal naar de kerk Santa Maria della Salute.

Kunst

Enkele Venetiaanse beroemde kunstschilders zijn Titiaan, Tintoretto, Canaletto en Paolo Veronese. Behalve meerdere kunstenaars zijn ook de ontdekkingsreiziger Marco Polo, componisten Claudio Monteverdi en Vivaldi en vrouwenveroveraar Giacomo Casanova beroemde Venetianen. De toneelschrijver en - regisseur Carlo Goldoni begon in Venetië met zijn hervorming van de Commedia dell'arte. Goethe bezocht de stad in 1786, de dichter Robert Browning en de schrijver Henry James woonden er en in 1883 stierf Wagner er. Monet maakte er aan het begin van de 20e eeuw een paar schilderijen.

In Venetië is Venetiaans glas te koop in de vele winkels en galeries.

Venetië in de volkscultuur

Twee van de meest geliefde toneelstukken van de Engelse toneelschrijver William Shakespeare spelen zich af in Venetië: The Tragedy of Othello, The Moor of Venice en The Merchant of Venice. Ook in andere literaire werken is voor de Italiaanse stad gekozen. De Franse schrijver Marcel Proust liet er een belangrijk gedeelte van zijn magnum opus À la recherche du temps perdu plaatsvinden; de Duitse Nobelprijswinnaar Thomas Mann schreef De dood in Venetië; de Britse schrijfster Daphne du Maurier schreef het kort verhaal Don't Look Now; en de Britse schrijver Ian McEwan publiceerde in 1981 De troost van vreemden.

In films is Venetië ook een vaak gebruikte locatie. Manns stuk werd in 1971 verfilmd door Luchino Visconti; de Britse regisseur Nicolas Roeg adapteerde Du Mauriers verhaal in 1973 tot een horrorklassieker met Donald Sutherland en Julie Christie in de hoofdrol; en Ian McEwans roman werd in 1990 door de Amerikaan Paul Schrader tot de film The Comfort of Strangers bewerkt. In de remake uit 2003 van The Italian Job uit 1969 wordt in Venetië een kraak gezet. In Federico Fellini's Casanova (1976) is Venetië eveneens het toneel. Ook The Tourist uit 2010 speelt zich deels in Venetië af.

Ook James Bond maakt regelmatig de stad onveilig wanneer hij met opgevoerde gondels door de canali vaart of bandieten door de wijzerplaat van de Torre dell'Orologio slingert. In de tweede film From Russia with Love uit 1963 arriveert Sean Connery met de Oriënt-Express. In Moonraker uit 1979 ontdekt Roger Moore er een geheim laboratorium. In Casino Royale uit 2006 schiet Daniel Craig zijn weg door de campi en palazzi.

Waterbeheer

De stad heeft vaak, vooral tussen november en februari, te kampen met overstromingen vanuit de Adriatische Zee. Vanwege de drassige grond zijn de gebouwen in Venetië gebouwd op palen, net als in Amsterdam.

In november 1966 werden Florence en Venetië geteisterd door ongekende overstromingen, die veel schade toebrachten aan de talloze, unieke kunstschatten. UNESCO deed een dringend beroep aan de lidstaten om particuliere comités op te richten, die een bijdrage zouden kunnen leveren aan de hoogst noodzakelijke restauraties van de beschadigde kunstwerken.

In de 20e eeuw leidde het wegpompen van grondwater onder de stad ten behoeve van de chemische industrie tot aanzienlijke bodemdalingen, reden waarom dit in de jaren 60 werd verboden. Vergeleken met 100 jaar eerder was in 2003 het gemiddelde waterpeil 23 cm hoger geworden. Om verdere overstromingen te voorkomen werd dat jaar begonnen met de bouw van een stormvloedkering die de lagune bij hoog water moet afsluiten: het MOSE Project.

Verkeer en vervoer

Bestand:ACTV.jpg
Vaporetto (busboot)

Venetië bestaat uit meer dan honderd eilanden. In het centrum fungeren de beroemde kanalen als wegen. Behalve een spoorlijn is er slechts één weg over de ponte della Libertà vanaf het vasteland; in de stad zelf zijn geen auto's. De auto kan men betaald parkeren in de parkeergarages op Tronchetto en Piazzale Roma aan de rand van het centrum. Van hier is er een bootverbinding via lijn 1 door het Canal Grande en via de lijnen 4.1, 4.2, 5.1 en 5.2 om de stad heen. Aan de rand van de stad, nog voor de brug naar Venetië zelf, is de grote parkeerplaats San Giuliano in Mestre. Vanaf hier gaat er een bus en trein (iedere 5 minuten) naar het centrum.

De klassieke Venetiaanse dure gondel wordt vooral gebruikt door toeristen en voor speciale gebeurtenissen als bruiloften en begrafenissen. Ook is er een openbaar vervoersysteem met boten, de zogenaamde Vaporetto of waterbussen, en een groot aantal privéboten. Het openbaar vervoer wordt verzorgd door de ACTV. Dwars door de stad slingert het "Canal Grande" ("Groot Kanaal"). De Gondola-Traghetto is een gondelveer dat dit kanaal oversteekt.

Er is een treinstation Station Venezia Santa Lucia (ereVenezia S.L.) op de kop van het Canal Grande dicht bij Piazza Roma. Van hieruit gaan er ook waterbussen.

Dicht bij de stad, op het vasteland, ligt de luchthaven Venetië Marco Polo. Een andere luchthaven, die van Venetië-Treviso, ligt op zo'n 30 km van het centrum. Vanaf de luchthaven gaan eveneens waterbussen van Alilaguna naar het centrum.

Entreegeld/Belasting

Omdat Venetië al jaren lijkt te bezwijken onder het vele toerisme, heeft de Italiaanse regering besloten belasting te gaan heffen voor dagjesmensen. Met name de toeristen van de cruiseschepen en omliggende campings blijken de stad veel te vervuilen tijdens een kort bezoek en voor weinig tot geen inkomsten te zorgen. Vanaf 1 mei 2019 zullen deze toeristen drie euro entree moeten betalen, en een jaar later, in 2020, zal dit tarief verhoogd worden tijdens het hoogseizoen of speciale evenementen.[2]

Sport

Venezia FC is de professionele voetbalploeg van Venetië en speelt in het Stadio Pierluigi Penzo. Venezia FC was in het seizoen 2001/02 voor het laatst actief op het hoogste Italiaanse niveau (Serie A). In het seizoen 2017-18 komt de club uit in de Serie B (tweede niveau).

Partnersteden

Geboren in Venetië

Luchtfoto van de stad

Zie ook

Externe links

Literatuur

  • Richard J. Goy, Venetian Vernacular Architecture. Traditional Housing in the Venetian Lagoon, 1989, ISBN 0521345812
  • Daniel Huguenin en Erich Lessing, De glorie van Venetië. Tien eeuwen van dromen en daden, 1994, ISBN 9789061137467
  • Ennio Concina, A History of Venetian Architecture, 1998, ISBN 9780521573382 (oorspr. Storia dell'architettura di Venezia, 1995)
  • Caroline Fletcher en Tom Spencer (eds.), Flooding and Environmental Challenges for Venice and its Lagoon. State of Knowledge, 2005, ISBN 0521840465
  • Leen Huet, Venetië. Een literaire reis, 2005, ISBN 9789063065256
  • Luc Verhuyck, Venezia. Een anekdotische reisgids, 2011, ISBN 9789025368159
  • Gerrit Valckenaers en Eric Min, De klank van de stad. Een cultuurgeschiedenis van Venetië, 2019, ISBN 9789463102056

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
rel=nofollow
rel=nofollow

Venetië op Wikivoyage Wikimedia Commons  Vrije mediabestanden over Venice op Wikimedia Commons

Sjabloon:Navigatie provincie Venetië

rel=nofollow
45°26′12″N, 12°19′50″E