Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Partij van de Arbeid (Nederland): verschil tussen versies
(Permalink: //nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Partij_van_de_Arbeid_(Nederland)&oldid=27874169) |
(update 10 apr 2017 https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Partij_van_de_Arbeid_(Nederland)&oldid=48943227) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Infobox politieke partij Nederland | {{Infobox politieke partij Nederland | ||
| naam = Partij van de Arbeid | | naam = Partij van de Arbeid | ||
| afbeelding = | | afbeelding = Logo PvdA.svg | ||
| partijvoorzitter = [[Hans Spekman]] | |||
| partijvoorzitter = [[ | | partijleider = [[Lodewijk Asscher]] | ||
| partijleider = [[ | |||
| eerste_kamer = [[Marleen Barth]] | | eerste_kamer = [[Marleen Barth]] | ||
| tweede_kamer = [[ | | tweede_kamer = [[Lodewijk Asscher]] | ||
| europees_parlement = [[ | | europees_parlement = [[Paul Tang]] | ||
| zetelsTK = | | zetelsTK = 9 | ||
| zetelstotaalTK = 150 | | zetelstotaalTK = 150 | ||
| zetelsEK = | | zetelsEK = 8 | ||
| zetelstotaalEK = 75 | | zetelstotaalEK = 75 | ||
| zetelsEP = 3 | | zetelsEP = 3 | ||
| zetelstotaalEP = | | zetelstotaalEP = 26 | ||
| fusie = [[SDAP]], [[Vrijzinnig Democratische Bond|VDB]] en [[Christelijk Democratische Unie|CDU]] | | fusie = [[Sociaal-Democratische Arbeiderspartij|SDAP]], [[Vrijzinnig Democratische Bond|VDB]] en [[Christelijk Democratische Unie|CDU]] | ||
| oprichting = [[9 februari]] [[1946]] | | oprichting = [[9 februari]] [[1946]] | ||
| ideologie = [[Sociaaldemocratie]] | | ideologie = [[Sociaaldemocratie]] | ||
| richting = [[ | | richting = [[Centrum-links]] | ||
| jongeren = [[Jonge Socialisten in de PvdA|Jonge Socialisten]] | | jongeren = [[Jonge Socialisten in de PvdA|Jonge Socialisten]] | ||
| wetenschappelijkbureau = [[Wiardi Beckmanstichting]] | | wetenschappelijkbureau = [[Wiardi Beckmanstichting]] | ||
| Regel 23: | Regel 22: | ||
| euroorganisatie = [[Partij van de Europese Sociaaldemocraten]] | | euroorganisatie = [[Partij van de Europese Sociaaldemocraten]] | ||
| internationaal = [[Socialistische Internationale (1951)|Socialistische Internationale]] | | internationaal = [[Socialistische Internationale (1951)|Socialistische Internationale]] | ||
| website = [http:// | | website = [http://www.pvda.nl/ www.pvda.nl] | ||
}} | }} | ||
De '''Partij van de Arbeid''' of '''PvdA''' is een [[Nederland]]se landelijke [[politieke partij]]. De signatuur van de PvdA is | De '''Partij van de Arbeid''' of '''PvdA''' is een [[Nederland]]se landelijke [[politieke partij]]. De signatuur van de PvdA is [[sociaaldemocratie|sociaaldemocratisch]]. De partij is internationaal onderdeel van de [[Partij van de Europese Sociaaldemocraten]]. [[Lodewijk Asscher]] is sinds 9 december 2016 de [[politiek leider]] en [[Hans Spekman]] sinds 2012 de [[partijvoorzitter]]. | ||
De Partij van de Arbeid werd op 9 februari 1946 opgericht en is een fusie van drie partijen: de [[Sociaal Democratische | De Partij van de Arbeid werd op 9 februari 1946 opgericht en is een fusie van drie partijen: de [[Sociaal-Democratische Arbeiderspartij]], de [[Vrijzinnig Democratische Bond]] en de [[Christelijk-Democratische Unie]]. De partij is sinds de oprichting onafgebroken vertegenwoordigd geweest in de [[Eerste Kamer der Staten-Generaal|Eerste]] en [[Tweede Kamer der Staten-Generaal]] en de partij heeft aan dertien kabinetten deelgenomen gedurende zes aaneengesloten periodes.{{bron?|Volgens artikel met historische zetelverdelingen zijn het twaalf kabinetten.|2017|03|16}} [[Wim Schermerhorn]], [[Willem Drees]], [[Joop den Uyl]] en [[Wim Kok]] waren minister-president namens de Partij van de Arbeid. | ||
Sinds maart 2017 heeft de PvdA negen zetels in de Tweede Kamer, waar [[Lodewijk Asscher]] de fractievoorzitter is. De PvdA heeft acht zetels in de Eerste Kamer, waar [[Marleen Barth]] sinds 2011 fractievoorzitter is. De PvdA heeft drie zetels in het [[Europees Parlement]], waar [[Paul Tang]] [[fractievoorzitter|delegatieleider]] is. PvdA-lid [[Frans Timmermans (politicus)|Frans Timmermans]] is namens Nederland eurocommissaris. | |||
== | == Beginselprogramma == | ||
De Partij van de Arbeid is een [[Progressivisme|progressieve]] en [[sociaaldemocratie|sociaaldemocratische]] politieke partij.<ref>"[http://www.parlement.com/9353000/1f/j9vvhy5i95k8zxl/vh8lnhrouwxn Partij van de Arbeid (PvdA)]", in: ''[[Parlement & Politiek]]''. Opgehaald op 20 januari 2011.</ref> | === 2005 === | ||
De Partij van de Arbeid is een [[Progressivisme|progressieve]] en [[sociaaldemocratie|sociaaldemocratische]] politieke partij.<ref>"[http://www.parlement.com/9353000/1f/j9vvhy5i95k8zxl/vh8lnhrouwxn Partij van de Arbeid (PvdA)]", in: ''[[Parlement & Politiek]]''. Opgehaald op 20 januari 2011.</ref><br> | |||
Het [[beginselprogramma|Beginselmanifest]] van de PvdA uit 2005 spreekt van deze "Idealen":<ref name=pvda2005>[http://pubnpp.eldoc.ub.rug.nl/FILES/root/beginselprogramma/pvda2005/begprog05.pdf 'Beginselmanifest PvdA, januari 2005']. Publicaties Nederlandse Politieke Partijen. Geraadpleegd 20 maart 2017.</ref> | |||
* Vrijheid; | |||
* Democratie, (dus) democratische verantwoording; | |||
* Rechtvaardigheid; | |||
* Solidariteit; | |||
* Het recht op een fatsoenlijk bestaan dat volwaardige participatie in de maatschappij mogelijk maakt; | |||
* Respecteren van mensenrechten, (dus) geen discriminatie; | |||
* Redelijke verdeling van inkomen en macht, (dus) geen armoede; | |||
* Geen uitputting of vervuiling van natuur en milieu, (dus) zorgen voor ecologische duurzaamheid; | |||
* Internationale samenwerking. | |||
=== 1947 === | |||
Het eerste beginselprogramma van de PvdA, uit 1947, noemde als doelstelling ‘een democratisch-socialistische maatschappij’, waaronder zij verstond: | |||
# Een samenleving op de grondslag van geestelijke en staatkundige vrijheid, doordrongen van de eerbiediging van de medemens, en gekenmerkt door een democratische gezindheid in het gehele volksleven, die de opbloei van het persoonlijk en gemeenschapsleven mogelijk maakt; | |||
# Een economisch bestel waarin de behoeftevoorziening der gemeenschap door bijzondere organen wordt geleid, de belangrijkste productiemiddelen van industrie, bankwezen en transport zijn gesocialiseerd, en voor het overige door beperking van de beschikkingsmacht de euvelen van het particulier bezit zijn opgeheven; | |||
# Een maatschappelijke structuur met een eigen verantwoordelijkheid voor alle organen, en gelijke sociale ontwikkelingskansen voor iedereen; met een rechtsorde van de arbeid, waardoor aan iedereen bestaanszekerheid is gewaarborgd, iedereen medeverantwoordelijkheid draagt overeenkomstig zijn plaats in het geheel, en het gehele volk toegang heeft tot de materiële en geestelijke rijkdommen van de gemeenschap.<ref>Bart Tromp – ''Het sociaal-democratisch programma. De beginselprogramma’s van SDB, SDAP en PvdA, 1878–1977. '' Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam, 2002.</ref> | |||
Men kan zien, dat het eerstgenoemde punt, zij het in heel ander taalgebruik, nog volledig herkenbaar is in het beginselprogram van 2005; het tweede genoemde punt in 2005 geheel vervallen blijkt (maar in 1977 deels nog gold); en van het derde genoemde punt nog slechts enkele onderdelen, min of meer, genoemd worden in 2005. | |||
=== 1977 === | |||
Het beginselprogramma van [[1977]] bepleitte nog de volgende punten die in 2005 niet meer genoemd werden:<ref name=pvda77>{{Cite web |url=http://pubnpp.eldoc.ub.rug.nl/FILES/root/beginselprogramma/pvda1977/begProg77.pdf |title=Beginselprogramma Partij van de Arbeid, 1977 |work=[[Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen]] |publisher=Partij van de Arbeid |date=29 april 2003 |accessdate=21 oktober 2015}}</ref> | |||
* De [[nationalisatie]] van belangrijke industrieën, banken en verzekeringsmaatschappijen; | |||
* Het streven naar een gekozen staatshoofd en daarmee de afschaffing van de [[monarchie in Nederland]] (Deel II, Artikel 4 beginselprogramma 1977).<ref name=pvda77/><ref name="werkgroep">{{Cite news |url=http://www.refdag.nl/oud/bin/000221bin05.html |title=PvdA-discussie over positie koningshuis |work=Reformatorisch Dagblad |date=21 februari 2000 |accessdate=21 oktober 2015}}</ref> Wel bevestigde een rapport uit 2011 dat de partij "[[republicanisme|republikeins]] is en blijft", maar de PvdA accepteert nu het maatschappelijk 'verbindend' belang in het koningschap en streeft derhalve naar modernisering ervan.<ref>{{Cite web |url=http://www.pvda.nl/data/sitemanagement/media/PvdA_vandenBerg_Advies-Commissie-Koninklijk-Huis.pdf |title=Verbindend koningschap in de Republiek |author=Commissie ad hoc 'Actualisatie toekomst Koningshuis' |work=Website PvdA |publisher=Partij van de Arbeid |date=24 augustus 2011 |accessdate=21 oktober 2015}}</ref><ref>{{Cite news |url=http://www.trouw.nl/tr/nl/4500/Politiek/article/detail/2871900/2011/08/27/PvdA-Wel-gezag-en-invloed-maar-geen-macht-voor-koning.dhtml |title=PvdA: Wel gezag en invloed, maar geen macht voor koning |author=Teun Lagas |work=[[Trouw (krant)|Trouw]] |date=27 augustus 2011 |accessdate=21 oktober 2015}}</ref> | |||
== Geschiedenis == | == Geschiedenis == | ||
=== Oprichting === | === Oprichting === | ||
De Partij van de Arbeid werd op [[9 februari]] [[1946]] opgericht als voortzetting van de vooroorlogse [[Sociaal Democratische | De Partij van de Arbeid werd op [[9 februari]] [[1946]] opgericht als voortzetting van de vooroorlogse [[Sociaal-Democratische Arbeiderspartij]] (SDAP), de [[Vrijzinnig Democratische Bond]] (VDB) en de [[Christelijk-Democratische Unie]] (CDU). | ||
Een aantal ontevreden SDAP'ers richtte op 11 mei 1946 als reactie op de vorming van de PvdA de [[Oude SDAP]] (OSDAP) op, die echter begin [[1950-1959|jaren | De PvdA wilde een 'doorbraakpartij' zijn: mensen moesten niet meer volgens 'scheidslijnen en verzuilde structuren van vóór 1940' kiezen op basis van sociale klasse of religie, maar nu op basis van 'gemeenschapszin en saamhorigheid van de Nederlandse bevolking'. Een gedachte die tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] was gevormd toen liberalen, sociaaldemocraten en christendemocraten in het verzet tegen de Duitse bezetting hadden samengewerkt.<ref name="oprichting">[http://wbs.nl/system/files/oprichting_pvda.pdf 'Oprichting PvdA'], in: [http://www.wbs.nl/publicaties/boek/de-rode-canon-0 'De rode canon' (2010)]. Wiardi Beckman Stichting. Geraadpleegd 20 maart 2017.</ref> | ||
Een aantal ontevreden SDAP'ers richtte op 11 mei 1946 als reactie op de vorming van de PvdA de [[Oude SDAP]] (OSDAP) op, die echter begin [[1950-1959|jaren 50]] weer ter ziele ging. In de praktijk bleek de PvdA echter te [[links (politiek)|links]] voor veel van de voormalige leden van de VDB, met als gevolg de oprichting van de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] in [[1948]].<ref name="oprichting" /> | |||
=== 1946 - 1965 === | === 1946 - 1965 === | ||
| Regel 48: | Regel 70: | ||
=== 1965 - 1989 === | === 1965 - 1989 === | ||
Vanaf 1965 probeerde de beweging [[Nieuw Links (PvdA)|Nieuw Links]] de koers en de organisatie van de partij te wijzigen. Jongeren en vrouwen kregen een grotere rol in de organisatie en er kwam meer aandacht voor thema's als milieubescherming, [[feminisme]] en [[ | Vanaf 1965 probeerde de beweging [[Nieuw Links (PvdA)|Nieuw Links]] de koers en de organisatie van de partij te wijzigen. Jongeren en vrouwen kregen een grotere rol in de organisatie en er kwam meer aandacht voor thema's als milieubescherming, [[feminisme]] en [[Solidariteit (begrip)|solidariteit]] met de [[derde wereld]]. De vernieuwing was tegen het zere been van een aantal prominenten, waaronder [[Willem Drees jr.]] die in 1970 [[Democratisch Socialisten '70|DS'70]] oprichtte. | ||
Vanaf [[1970]] werd al nauw [[Progressieve samenwerking in Nederland in de jaren | Vanaf [[1970]] werd al nauw [[Progressieve samenwerking in Nederland in de jaren zeventig|samengewerkt]] met de progressieve partijen [[Politieke Partij Radikalen|PPR]] en [[Democraten 66|D66]]. De samenwerking was de basis voor een gezamenlijk verkiezingsprogramma in [[1972]], onder de naam [[Keerpunt '72]]. De drie partijen vormden vervolgens samen met [[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]] en [[Katholieke Volkspartij|KVP]] het [[kabinet-Den Uyl]]. Na de [[Tweede Kamerverkiezingen 1977|verkiezingen van 1977]] kwam de PvdA ondanks een winst van tien zetels echter weer in de oppositie terecht. Na [[Tweede Kamerverkiezingen 1981|verkiezingen in 1981]] werd met [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]] en [[Democraten 66|D66]] het [[kabinet-Van Agt II|tweede kabinet-Van Agt]] gevormd, maar dit was geen lang leven beschoren. Tot [[1989]] maakte de PvdA geen deel meer uit van de regering. In [[1986]] werd [[Joop den Uyl]] opgevolgd door oud-[[Federatie Nederlandse Vakbeweging|FNV]]-voorzitter [[Wim Kok]] als politiek leider. | ||
=== 1989 - 2002 === | === 1989 - 2002 === | ||
Na de [[Tweede Kamerverkiezingen 1989|verkiezingen in september 1989]] trad de PvdA toe tot het [[kabinet-Lubbers III|derde kabinet Lubbers]]. Maatregelen om de [[WAO]] aan te pakken leidden in de zomer van [[1991]] tot een interne crisis, waarna partijvoorzitter [[Marjanne Sint]] opstapte. Ze werd opgevolgd door [[Felix Rottenberg]]. | Na de [[Tweede Kamerverkiezingen 1989|verkiezingen in september 1989]] trad de PvdA toe tot het [[kabinet-Lubbers III|derde kabinet-Lubbers]]. Maatregelen om de [[Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering|WAO]] aan te pakken leidden in de zomer van [[1991]] tot een interne crisis, waarna partijvoorzitter [[Marjanne Sint]] opstapte. Ze werd opgevolgd door [[Felix Rottenberg]]. | ||
Bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 1994]] leed de PvdA een verkiezingsnederlaag, maar werd ze tot ieders verrassing wel de grootste partij. De twee "paarse" kabinetten [[kabinet-Kok I|Kok-I]] en [[kabinet-Kok II|II]] van PvdA, [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] en [[Democraten 66|D66]] waren de eerste kabinetten sinds de invoering van het algemeen kiesrecht zonder [[Confessionalisme|confessionele]] partijen. De sociaal-liberale koers stond internationaal bekend als de [[Derde Weg]], en vond navolging bij de Britse regeringen onder leiding van [[Tony Blair]] en de Amerikaanse regeringen onder leiding van [[Bill Clinton]]. Tijdens deze regeerperioden werden progressieve wetten betreffende het [[homohuwelijk]] en [[euthanasie]] doorgevoerd. | Bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 1994]] leed de PvdA een verkiezingsnederlaag, maar werd ze tot ieders verrassing wel de grootste partij. De twee "paarse" kabinetten [[kabinet-Kok I|Kok-I]] en [[kabinet-Kok II|II]] van PvdA, [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] en [[Democraten 66|D66]] waren de eerste kabinetten sinds de invoering van het algemeen kiesrecht zonder [[Confessionalisme|confessionele]] partijen. De sociaal-liberale koers stond internationaal bekend als de [[Derde weg (sociaaldemocratie)|Derde Weg]], en vond navolging bij de Britse regeringen onder leiding van [[Tony Blair]] en de Amerikaanse regeringen onder leiding van [[Bill Clinton]]. Tijdens deze regeerperioden werden progressieve wetten betreffende het [[homohuwelijk]] en [[euthanasie]] doorgevoerd. | ||
=== 2002 - | === 2002 - 2012 === | ||
Een half jaar voor de [[Tweede Kamerverkiezingen 2002|verkiezingen van 15 mei 2002]] leek er electoraal nog geen vuiltje aan de lucht, maar de snelle opkomst van [[Pim Fortuyn]] en een turbulente verkiezingscampagne leidde uiteindelijk tot de grootste verkiezingsnederlaag in de historie van de PvdA: de partij haalde 23 zetels. Zelfs vóór de vergroting van de kamer tot 150 zetels in 1956 was de PvdA-fractie nog nooit zo klein geweest. De beoogde opvolger van Kok, [[Ad Melkert]], trad daags na de verkiezingen af als partijleider en vertrok enkele maanden later uit de Tweede Kamer. | Een half jaar voor de [[Tweede Kamerverkiezingen 2002|verkiezingen van 15 mei 2002]] leek er electoraal nog geen vuiltje aan de lucht, maar de snelle opkomst van [[Pim Fortuyn]] en een turbulente verkiezingscampagne leidde uiteindelijk tot de grootste verkiezingsnederlaag in de historie van de PvdA: de partij haalde 23 zetels. Zelfs vóór de vergroting van de kamer tot 150 zetels in 1956 was de PvdA-fractie nog nooit zo klein geweest. De beoogde opvolger van Kok, [[Ad Melkert]], trad daags na de verkiezingen af als partijleider en vertrok enkele maanden later uit de Tweede Kamer. | ||
In november 2002 kozen de leden van de partij [[Wouter Bos]] tot nieuwe lijsttrekker en partijleider in een [[PvdA | In november 2002 kozen de leden van de partij [[Wouter Bos]] tot nieuwe lijsttrekker en partijleider in een [[Verkiezing partijleider PvdA 2002|intern referendum]]. Hij nam de leiding in de fractie over van interim-fractievoorzitter [[Jeltje van Nieuwenhoven]]. Onder Bos werd op [[Tweede Kamerverkiezingen 2003|22 januari 2003]] bijna het gehele geleden verlies van mei 2002 weer goedgemaakt. De PvdA werd met 42 zetels de tweede partij van Nederland, na het CDA met 44 zetels. | ||
Na de verkiezingen werden [[Kabinetsformatie Nederland 2003|coalitie-onderhandelingen]] gevoerd tussen PvdA en CDA, maar die ketsten af, waarna [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]], [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] en [[Democraten 66|D66]] het [[kabinet-Balkenende II]] vormden. De PvdA belandde vervolgens in de oppositie. | Na de verkiezingen werden [[Kabinetsformatie Nederland 2003|coalitie-onderhandelingen]] gevoerd tussen PvdA en CDA, maar die ketsten af, waarna [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]], [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] en [[Democraten 66|D66]] het [[kabinet-Balkenende II]] vormden. De PvdA belandde vervolgens in de oppositie. | ||
Na de aanvankelijke winst van drie jaar eerder leed de partij met lijsttrekker Wouter Bos bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 2006]] net als in 2002 opnieuw een groot electoraal verlies. Het verlies ging deze keer gepaard met een ongekend grote winst voor de [[Socialistische Partij (Nederland)|SP]]. Hoewel prognoses enkele maanden eerder erop duidden dat de PvdA 50 à 55 zetels zou halen, kwam de partij uit op 33 zetels. Met CDA en [[ChristenUnie]] vormde de PvdA vervolgens het [[Balkenende IV|vierde kabinet-Balkenende]]. Daarop kwam de partij in een crisis terecht, waarbij op 25 april 2007 eerst voorzitter [[Michiel van Hulten]] wegens een verschil van mening over een rapport waarin de verkiezingsnederlaag werd geanalyseerd. Daarna trad ook het voltallige bestuur af. Voormalig partijvoorzitter [[Ruud Koole]] trad aan als interim voorzitter. In september 2007 werd in een ledenraadpleging [[Lilianne Ploumen]] als nieuwe voorzitter gekozen. Zij versloeg zes medekandidaten, waaronder voormalig minister en Kamerlid [[Jan Pronk (politicus)|Jan Pronk]]. Een jaar later werd de in februari 2007 aangestelde PvdA-minister [[Ella Vogelaar]] uit haar functie van Minister van Wonen, Wijken en Integratie ontheven nadat de PvdA-top het vertrouwen in haar had opgezegd. Op 20 februari 2010 stapte de PvdA uit het kabinet. | Na de aanvankelijke winst van drie jaar eerder leed de partij met lijsttrekker Wouter Bos bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 2006]] net als in 2002 opnieuw een groot electoraal verlies. Het verlies ging deze keer gepaard met een ongekend grote winst voor de [[Socialistische Partij (Nederland)|SP]]. Hoewel prognoses enkele maanden eerder erop duidden dat de PvdA 50 à 55 zetels zou halen, kwam de partij uit op 33 zetels. Met CDA en [[ChristenUnie]] vormde de PvdA vervolgens het [[Kabinet-Balkenende IV|vierde kabinet-Balkenende]]. Daarop kwam de partij in een crisis terecht, waarbij op 25 april 2007 eerst voorzitter [[Michiel van Hulten]] wegens een verschil van mening over een rapport waarin de verkiezingsnederlaag werd geanalyseerd. Daarna trad ook het voltallige bestuur af. Voormalig partijvoorzitter [[Ruud Koole]] trad aan als interim voorzitter. In september 2007 werd in een ledenraadpleging [[Lilianne Ploumen]] als nieuwe voorzitter gekozen. Zij versloeg zes medekandidaten, waaronder voormalig minister en Kamerlid [[Jan Pronk (politicus)|Jan Pronk]]. Een jaar later werd de in februari 2007 aangestelde PvdA-minister [[Ella Vogelaar]] uit haar functie van Minister van Wonen, Wijken en Integratie ontheven nadat de PvdA-top het vertrouwen in haar had opgezegd. Op 20 februari 2010 stapte de PvdA uit het kabinet. | ||
Voor de [[Europese Parlementsverkiezingen 2009]] werd [[Thijs Berman]] gekozen tot lijsttrekker, hij versloeg oud-campagneleider [[Jacques Monasch]], voormalig Tweede Kamerlid [[Kris Douma]] en oud-wethouder [[Hannah Belliot]]. Op 15 maart 2009 stemde het partijcongres in met de [[Europese Parlementsverkiezingen 2009/Kandidatenlijst/PvdA|kandidatenlijst]] voor deze verkiezingen. Met 12,1% van de stemmen behaalde de Partij van de Arbeid 3 zetels in de [[Europees Parlement]]. Naar de oorzaak van de scherpe daling van het aantal zetels liep een intern onderzoek, onder leiding van [[Sharon Dijksma]]. | Voor de [[Europese Parlementsverkiezingen 2009]] werd [[Thijs Berman]] gekozen tot lijsttrekker, hij versloeg oud-campagneleider [[Jacques Monasch]], voormalig Tweede Kamerlid [[Kris Douma]] en oud-wethouder [[Hannah Belliot]]. Op 15 maart 2009 stemde het partijcongres in met de [[Europese Parlementsverkiezingen 2009/Kandidatenlijst/PvdA|kandidatenlijst]] voor deze verkiezingen. Met 12,1% van de stemmen behaalde de Partij van de Arbeid 3 zetels in de [[Europees Parlement]]. Naar de oorzaak van de scherpe daling van het aantal zetels liep een intern onderzoek, onder leiding van [[Sharon Dijksma]]. | ||
Bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 2010]] behaalde de PvdA 30 zetels. Eerder trad Wouter Bos af om meer tijd met zijn gezin door te brengen en schoof [[Job Cohen]] naar voren als lijsttrekker. Hij werd de enige kandidaat en als dusdanig gekozen tot lijsttrekker. De PvdA steeg in de peilingen van ongeveer 20 zetels onder Bos naar 34 zetels onder Cohen. Cohen werd een tijd lang zelfs de favoriete premierskandidaat van alle lijsttrekkers. Toen Cohen in enkele debatten op economisch gebied zwakker bleek dan verwacht, verschoof de opinie echter, omdat de economie een belangrijk punt in de campagne was. Desondanks bleef de partij het relatief goed doen in de peilingen. De PvdA werd echter niet de grootste partij; dit werd de VVD van [[Mark Rutte]], met 31 zetels. Toen onderhandelingen voor een rechts kabinet mislukten, werd een paars- | Bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 2010]] behaalde de PvdA 30 zetels. Eerder trad Wouter Bos af om meer tijd met zijn gezin door te brengen en schoof [[Job Cohen]] naar voren als lijsttrekker. Hij werd de enige kandidaat en als dusdanig gekozen tot lijsttrekker. De PvdA steeg in de peilingen van ongeveer 20 zetels onder Bos naar 34 zetels onder Cohen. Cohen werd een tijd lang zelfs de favoriete premierskandidaat van alle lijsttrekkers. Toen Cohen in enkele debatten op economisch gebied zwakker bleek dan verwacht, verschoof de opinie echter, omdat de economie een belangrijk punt in de campagne was. Desondanks bleef de partij het relatief goed doen in de peilingen. De PvdA werd echter niet de grootste partij; dit werd de VVD van [[Mark Rutte]], met 31 zetels. Toen onderhandelingen voor een rechts kabinet mislukten, werd de mogelijkheid van een paars-pluskabinet (bestaande uit de 'oude' paarse partijen VVD, PvdA en D66 aangevuld met GroenLinks) onderzocht. Deze poging strandde ook door meerdere meningsverschillen. Rutte en Cohen concludeerden beiden dat de meningsverschillen te groot waren. Een poging tot een centrum-rechts kabinet bestaande uit VVD en CDA met gedoogsteun van de [[Partij_voor_de_Vrijheid|PVV]] werd onderzocht en lukte. Hieruit volgde het [[kabinet-Rutte I]], waarna de PvdA de grootste oppositiepartij werd. | ||
=== 2012 - 2016 === | |||
Op 20 februari 2012 trad [[Job Cohen]] af als partijleider en fractievoorzitter van de PvdA. Na een referendum werd [[Diederik Samsom]] als opvolger van Cohen gekozen. Samsom werd lijsttrekker voor de [[Tweede Kamerverkiezingen 2012]]. Bij deze verkiezingen won de PvdA 8 zetels, waardoor zij met 38 zetels in de [[Tweede Kamer der Staten-Generaal|Tweede Kamer]] terugkwam. Opnieuw werd de PvdA de tweede partij. Omdat [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] en PvdA samen een meerderheid in de Tweede Kamer verkregen, gingen op [[21 september]] [[2012]] onderhandelingen onder leiding van informateurs [[Henk Kamp]] (VVD) en [[Wouter Bos]] (PvdA) van start. Namens de PvdA onderhandelen Diederik Samsom en Jeroen Dijsselbloem met [[Mark Rutte]] en [[Stef Blok]] (VVD). Nadat de onderhandelingen werden afgerond, en zowel de PvdA-fractie als het congres akkoord gingen, kon de PvdA toetreden tot het [[kabinet-Rutte II]]. PvdA-leider Samsom blijft fractievoorzitter in de Tweede Kamer. De Amsterdamse wethouder [[Lodewijk Asscher]] werd vicepremier en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Op 13 november verloor de PvdA twee Kamerleden toen de Turkse fractieleden [[Tunahan Kuzu]] en [[Selçuk Öztürk]] zich afsplitsten vanwege de integratiekoers van minister [[Lodewijk Asscher]]. De PvdA is de partij met de meeste Turkse-Nederlanders en net als Kuzu en Öztürk toonde Statenlid [[Bayram Erbisim]] uit Middelburg begrip voor de Turkse regering van [[Recep Erdogan]] om na de mislukte staatsgreep 80.000 mensen op te pakken en zou op diens [[AK-partij]] hebben gestemd<ref>[http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2129215-pvda-worstelt-met-turks-nederlandse-politici.html PvdA worstelt met Turks-Nederlandse politici] NOS, 31 augustus 2016</ref>. Als gevolg hiervan besloot de PvdA-fractie in de Zeeuwse gemeente [[Kapelle (gemeente)|Kapelle]] uit de gemeenteraad te stappen<ref>[http://www.volkskrant.nl/binnenland/pvda-fractie-kapelle-stapt-op-vanwege-pro-erdogan-uitlatingen-zeeuws-raadslid~a4380100/ PvdA-fractie Kapelle stapt op vanwege pro-Erdogan uitlatingen Zeeuws raadslid] de Volkskrant, 20 september 2016</ref>. | |||
=== 2016 - heden === | |||
In december 2016 vond er een ledenreferendum plaats over de lijsttrekker voor de [[Tweede Kamerverkiezingen 2017]]. Lodewijk Asscher won deze strijd ten koste van Diederik Samsom. Samsom trad daarop af als politiek leider, fractievoorzitter en Kamerlid. Per [[12 december]] [[2016]] wordt de fractie in de Tweede Kamer geleid door [[Attje Kuiken]]. | |||
De Tweede Kamerverkiezingen van 2017 verliepen desastreus voor de PvdA. Van de 38 zetels die de partij had gewonnen in de voorgaande verkiezingen bleven er 9 over. Dit verlies van 29 zetels is het grootste verlies uit de Nederlandse parlementaire geschiedenis. De negende zetel was bovendien verkregen door de lijstverbinding met [[GroenLinks]]. | |||
== Organisatie == | == Organisatie == | ||
=== Partijbestuur === | === Partijbestuur === | ||
Het huidige | Het partijbestuur wordt om de twee jaar verkozen.<ref>{{Cite web|url=http://www.pvda.nl/politici/Partijbestuur|title=Partijbestuur|publisher=PvdA|accessdate=17 juli 2015}}</ref> Het huidige bestuur werd in februari 2016 verkozen.<ref>{{Cite web|url=http://www.pvda.nl/berichten/2015/10/Kandidaatstelling+Partijbestuur+2016|title=Kandidaatstelling partijbestuur|date=21 november 2015|publisher=PvdA|accessdate=25 februari 2016}}</ref> | ||
'''Dagelijks bestuur:''' | '''Dagelijks bestuur:''' | ||
* [[ | * [[Hans Spekman]] - voorzitter | ||
* [[ | * [[Marja Bijl]] - vicevoorzitter | ||
* [[ | * [[Kirsten Meijer]] - internationaal secretaris | ||
* [[ | * [[Ard van der Tuuk]] - penningmeester | ||
* [[Randy Martens]] | |||
* [[Hélène Oppatja]] | |||
* [[ | * [[Anne de Rooij]] | ||
* [[ | * [[Wouter Struijk]] | ||
* [[ | * [[Harry Vogelaar]] | ||
* [[ | * [[Egbert de Vries]] | ||
* [[ | * [[Annemieke Wissink-Berkers]] | ||
* [[ | |||
* [[ | |||
'''Toegevoegde leden (met adviserende stem):''' | '''Toegevoegde leden (met adviserende stem):''' | ||
* [[ | * [[Lodewijk Asscher]] - fractievoorzitter [[Tweede Kamer der Staten-Generaal|Tweede Kamer]] | ||
* [[Marleen Barth]] - fractievoorzitter [[Eerste Kamer der Staten-Generaal|Eerste Kamer]] | * [[Marleen Barth]] - fractievoorzitter [[Eerste Kamer der Staten-Generaal|Eerste Kamer]] | ||
* [[ | * [[Paul Tang]] - leider van de Nederlandse delegatie in [[Europees Parlement]] | ||
* [[Monika Sie Dhian Ho]] - directeur [[Wiardi Beckman Stichting]] | * [[Monika Sie Dhian Ho]] - directeur [[Wiardi Beckman Stichting]] | ||
* [[ | * [[Lieke Kuiper]] - voorzitter [[Jonge Socialisten]] | ||
=== Vrouwen, jongeren en ouderen === | === Vrouwen, jongeren en ouderen === | ||
In 1995 werd de vrouwenorganisatie [[Rooie Vrouwen in de PvdA]] in de partij geïntegreerd, in eerste instantie onder de naam ''Rosa-vrouwen-project''. Vanaf 2000 werd dit het ''PvdA- | In 1995 werd de vrouwenorganisatie [[Rooie Vrouwen in de PvdA]] in de partij geïntegreerd, in eerste instantie onder de naam ''Rosa-vrouwen-project''. Vanaf 2000 werd dit het ''PvdA-Vrouwennetwerk'' (PVN). Samenwerking met vrouwen uit andere partijen is gebundeld in het [[Politiek Vrouwen Overleg]] (PVO). Een andere vrouwenactiviteit van de Partij van de Arbeid is het [[Multi Etnisch Vrouwennetwerk]] (MEV). | ||
De [[Jonge Socialisten in de PvdA]] (JS) is de [[politieke jongerenorganisatie]] die is verbonden met de PvdA. Voor ouderen is er de [[Landelijke Adviesgroep Ouderen]] (LAO). | De [[Jonge Socialisten in de PvdA]] (JS) is de [[politieke jongerenorganisatie]] die is verbonden met de PvdA. | ||
Voor ouderen is er de [[Landelijke Adviesgroep Ouderen]] (LAO). | |||
=== Internationaal === | === Internationaal === | ||
De delegatie van de PvdA in het Europees Parlement maakt deel uit van de fractie van de [[Partij van de Europese Sociaaldemocraten]] (PES), een samenwerkingsverband van bijna alle Europese sociaaldemocratische partijen. De Partij van de Arbeid maakt daarnaast deel uit van het mondiale netwerk van sociaaldemocratische partijen, de [[Socialistische Internationale (1951)|Socialistische Internationale]] (SI). | De delegatie van de PvdA in het Europees Parlement maakt deel uit van de fractie van de [[Partij van de Europese Sociaaldemocraten]] (PES), een samenwerkingsverband van bijna alle Europese sociaaldemocratische partijen. De Partij van de Arbeid maakt daarnaast deel uit van het mondiale netwerk van sociaaldemocratische partijen, de [[Socialistische Internationale (1951)|Socialistische Internationale]] (SI). | ||
Neveninstellingen van de PvdA | Neveninstellingen van de PvdA waren de [[Alfred Mozer Stichting]] (AMS), ter ondersteuning van zusterpartijen in Oost-Europa en de [[Evert Vermeer Stichting]] (EVS), gericht op internationale samenwerking. In juni 2013 zijn deze stichtingen gefuseerd tot de [[Foundation Max van der Stoel]]. | ||
De PvdA is | De PvdA is medeoprichter van het [[Nederlands Instituut voor Meerpartijendemocratie]], een organisatie van zeven Nederlandse politieke partijen die democratiseringswerk steunt in 17 landen. | ||
=== Wetenschappelijk bureau === | === Wetenschappelijk bureau === | ||
| Regel 115: | Regel 145: | ||
== Feiten en cijfers == | == Feiten en cijfers == | ||
= | {{Kolommen2 | ||
| Kolom1= | |||
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1946|1946]] - 29 zetels | |||
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1948|1948]] - 27 zetels | |||
1948 - 27 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1952|1952]] - 30 zetels | ||
1952 - 30 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1956|1956]] - 34 zetels | ||
1956 - 34 | ''Nadat het aantal Tweede Kamerzetels werd verhoogd van 100 naar 150''<br /> | ||
1956 - 50 | * 1956 - 50 zetels | ||
1959 - 48 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1959|1959]] - 48 zetels | ||
1963 - 43 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1963|1963]] - 43 zetels | ||
1967 - 37 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1967|1967]] - 37 zetels | ||
1971 - 39 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1971|1971]] - 39 zetels | ||
1972 - 43 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1972|1972]] - 43 zetels | ||
1977 - 53 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1977|1977]] - 53 zetels | ||
| | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1981|1981]] - 44 zetels | ||
1981 - 44 | | Kolom2= | ||
1982 - 47 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1982|1982]] - 47 zetels | ||
1986 - 52 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1986|1986]] - 52 zetels | ||
1989 - 49 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1989|1989]] - 49 zetels | ||
1994 - 37 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1994|1994]] - 37 zetels | ||
1998 - 45 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 1998|1998]] - 45 zetels | ||
2002 - 23 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 2002|2002]] - 23 zetels | ||
2003 - 42 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 2003|2003]] - 42 zetels | ||
2006 - 33 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 2006|2006]] - 33 zetels | ||
2010 - 30 | * [[Tweede Kamerverkiezingen 2010|2010]] - 30 zetels | ||
|} | * [[Tweede Kamerverkiezingen 2012|2012]] - 38 zetels | ||
* [[Tweede Kamerverkiezingen 2017|2017]] - 9 zetels | |||
}} | |||
=== Leden === | === Leden === | ||
{| border=1 style="border-collapse: collapse; border: 1px #AAAAAA solid;" cellpadding=4 | {| border=1 style="border-collapse: collapse; border: 1px #AAAAAA solid; text-align: center;" cellpadding=4 | ||
|- bgcolor=#DFDFDF | |- bgcolor=#DFDFDF | ||
|'''Jaar'''|| '''Aantal leden'''|| '''Jaar'''|| '''Aantal leden'''|| '''Jaar'''|| '''Aantal leden'''|| '''Jaar'''|| '''Aantal leden''' | |'''Jaar'''|| '''Aantal leden'''|| '''Jaar'''|| '''Aantal leden'''|| '''Jaar'''|| '''Aantal leden'''|| '''Jaar'''|| '''Aantal leden''' | ||
| Regel 149: | Regel 181: | ||
| 1946 || 114.558 || 1967 || 130.960 || 1988 || 96.722 || 2009 || 56.507 | | 1946 || 114.558 || 1967 || 130.960 || 1988 || 96.722 || 2009 || 56.507 | ||
|- | |- | ||
| 1947 || 108.813 || 1968 || 116.736 || 1989 || 96.600 || 2010 || 54.504 | | 1947 || 108.813 || 1968 || 116.736 || 1989 || 96.600 || 2010 || 54.504 | ||
|- | |- | ||
| 1948 || 117.244 || 1969 || 107.005 || 1990 || 91.784 || 2011 || 55. | | 1948 || 117.244 || 1969 || 107.005 || 1990 || 91.784 || 2011 || 55.723 | ||
|- | |- | ||
| 1949 || 109.608 || 1970 || 98.671 || 1991 || 79.059 || || | | 1949 || 109.608 || 1970 || 98.671 || 1991 || 79.059 || 2012 || 54.279 | ||
|- | |- | ||
| 1950 || 105.609 || 1971 || 96.337 || 1992 || 73.807 || || | | 1950 || 105.609 || 1971 || 96.337 || 1992 || 73.807 || 2013 || 55.564 | ||
|- | |- | ||
| 1951 || 111.885 || 1972 || 94.229 || 1993 || 69.464 || || | | 1951 || 111.885 || 1972 || 94.229 || 1993 || 69.464 || 2014 || 52.317 | ||
|- | |- | ||
| 1952 || 111.351 || 1973 || 97.787 || 1994 || 68.053 || || | | 1952 || 111.351 || 1973 || 97.787 || 1994 || 68.053 || 2015 || 49.155 | ||
|- | |- | ||
| 1953 || 112.823 || 1974 || 103.140 || 1995 || 64.523 || || | | 1953 || 112.823 || 1974 || 103.140 || 1995 || 64.523 || 2016 || 46.045 | ||
|- | |- | ||
| 1954 || 119.561 || 1975 || 100.524 || 1996 || 60.907 || || | | 1954 || 119.561 || 1975 || 100.524 || 1996 || 60.907 || || | ||
| Regel 190: | Regel 222: | ||
|} | |} | ||
''Bron: [http:// | ''Bron: [http://dnpp.ub.rug.nl/dnpp/pp/pvda/leden/per_jaar PvdA - ledentallen ] ([[Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen]])'' | ||
=== Fractievoorzitters in de Tweede Kamer === | === Fractievoorzitters in de Tweede Kamer === | ||
| Regel 199: | Regel 231: | ||
=== Electoraat === | === Electoraat === | ||
Uit de peilingen van Maurice de Hond van de Tweede Kamerverkiezingen uit 2006 kwam naar voren dat de kiezers gelijk verdeeld zijn over de inkomensgroepen: lage inkomens 33%, midden inkomens 35% en hoge inkomens 32%.<ref>[http://www.peil.nl/?2972 Partijvoorkeuren naar inkomen] van peil.nl, Maurice de Hond</ref> De aanhang concentreert zich in de grote steden, in enkele middelgrote steden (waaronder [[Nijmegen]]) en in de drie noordelijke provincies. De gemeente waar de PvdA bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 procentueel de meeste stemmen haalde, was [[Amsterdam (gemeente)|Amsterdam]] (35,20%). Minder aanhang heeft zij in [[Noord-Brabant]] en [[Limburg (Nederland)|Limburg]]. | |||
== Volksvertegenwoordigers en bestuurders == | == Volksvertegenwoordigers en bestuurders == | ||
=== Regering === | === Regering === | ||
In het [[kabinet-Rutte II]] is de PvdA vertegenwoordigd met zes ministers en vier staatssecretarissen. | |||
Ministers: | |||
* [[Ronald Plasterk]] - [[ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties|minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties]] | |||
* [[Bert Koenders]] - [[ministerie van Buitenlandse Zaken|minister van Buitenlandse Zaken]] | |||
* [[Lilianne Ploumen]] - [[minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking]] | |||
* [[Jeroen Dijsselbloem]] - [[ministerie van Financiën (Nederland)|minister van Financiën]] | |||
* [[Lodewijk Asscher]] - [[ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid|minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid]] en [[vicepremier]] | |||
* [[Jet Bussemaker]] - [[Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap|minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap]] | |||
Staatssecretarissen: | |||
* [[Martijn van Dam]] - [[ministerie van Economische Zaken (Nederland)|staatssecretaris van Economische Zaken]] | |||
* [[Sharon Dijksma]] - [[ministerie van Infrastructuur en Milieu|staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu]] | |||
* [[Jetta Klijnsma]] - [[ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid|staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid]] | |||
* [[Martin van Rijn]] - [[ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport|staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport]] | |||
{{Zie hoofdartikel|lijst van bewindslieden voor de PvdA}} | {{Zie hoofdartikel|lijst van bewindslieden voor de PvdA}} | ||
=== Tweede Kamer === | === Tweede Kamer === | ||
{{Zie ook|Zie: [[Lijst van Tweede Kamerleden voor de PvdA|alle (voormalige) Tweede Kamerleden voor de PvdA]]}} | {{Zie ook|Zie: [[Lijst van Tweede Kamerleden voor de PvdA|alle (voormalige) Tweede Kamerleden voor de PvdA]]}} | ||
{{Zie ook|Zie: [[Tweede Kamerverkiezingen | {{Zie ook|Zie: [[Tweede Kamerverkiezingen 2012/Kandidatenlijst/PvdA|Kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen 2012]]}} | ||
=== Eerste Kamer === | === Eerste Kamer === | ||
{{Zie ook|Zie: [[Lijst van Eerste Kamerleden voor de PvdA|alle (voormalige) Eerste Kamerleden voor de PvdA]]}} | {{Zie ook|Zie: [[Lijst van Eerste Kamerleden voor de PvdA|alle (voormalige) Eerste Kamerleden voor de PvdA]]}} | ||
Zie kandidatenlijst voor de Eerste Kamerverkiezingen: [[Eerste Kamerverkiezingen 2011/Kandidatenlijst/PvdA|2011]], [[Eerste Kamerverkiezingen 2015/Kandidatenlijst/PvdA|2015]] | |||
=== | === Europa === | ||
De PvdA is aangesloten bij de [[Partij van de Europese Sociaaldemocraten]]. | |||
==== Europese Commissie ==== | |||
De volgende leden van de PvdA zijn lid geweest van de [[Europese Commissie]]: | |||
*[[Sicco Mansholt]] | |||
:1958-1972: Landbouw | |||
:1972-1973: [[Commissie-Mansholt|Voorzitter van de Europese Commissie]] | |||
*[[Henk Vredeling]] | |||
:1977-1981: Sociale Zaken en Werkgelegenheid | |||
*[[Frans Timmermans (politicus)|Frans Timmermans]] | |||
:2014-heden: eerste vicevoorzitter en Betere Regelgeving, Interinstitutionele Betrekkingen, Rechtsstatelijkheid en het Handvest van de grondrechten | |||
{{Zie ook|Zie ook [[ | ==== Europees Parlement ==== | ||
{{Zie ook|Zie ook [[Europese Parlementsverkiezingen | Sinds de [[Europese Parlementsverkiezingen 2014 in Nederland|Europese Parlementsverkiezingen van 2014]] is de PvdA met drie zetels vertegenwoordigd in het [[Europees Parlement]]. Ten opzichte van de [[Europese Parlementsverkiezingen 2009 in Nederland|vorige verkiezingen in 2009]] bleef de PvdA in zetelaantal gelijk. De PvdA maakt in het Europees Parlement deel uit van de fractie van de [[Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten]]. | ||
{{Zie ook|Zie ook de [[Lijst_van_Nederlandse_Europarlementari%C3%ABrs_2014-2019#PvdA_.283_zetels.29|lijst van PvdA-Europarlementariërs in de periode 2014-2019]]}} | |||
{{Zie ook|Zie ook de [[Europese Parlementsverkiezingen 2014/Kandidatenlijst/PvdA|kandidatenlijst voor de Europese Parlementsverkiezingen van 2014]]}} | |||
=== Provincies === | === Provincies === | ||
;[[Gedeputeerde Staten]] | ;[[Gedeputeerde Staten]] | ||
[[Commissaris van de | [[Commissaris van de Koning]]: | ||
* [[Flevoland]] - [[Leen Verbeek]] | |||
* [[Flevoland]]- [[Leen Verbeek]] | |||
[[Gedeputeerde]]n: | [[Gedeputeerde]]n: | ||
* [[Drenthe]] - 2 van de 4 leden | * [[Drenthe]] - 2 van de 4 leden | ||
* [[Gelderland]] - 1 van de 5 leden | * [[Gelderland]] - 1 van de 5 leden | ||
* [[Noord-Holland]] - 2 van de 6 leden | * [[Noord-Holland]] - 2 van de 6 leden | ||
* [[Zeeland (provincie)|Zeeland]] - 1 van de 4 leden | * [[Zeeland (provincie)|Zeeland]] - 1 van de 4 leden | ||
* [[Noord-Brabant]] - 1 van de 6 leden | |||
;[[Provinciale Staten]] | * [[Limburg (Nederland)|Limburg]] - 2 van de 6 leden | ||
;[[Provinciale Staten (Nederland)|Provinciale Staten]] | |||
* [[Groningen (provincie)|Groningen]] - 12 van de 43 zetels | * [[Groningen (provincie)|Groningen]] - 12 van de 43 zetels | ||
* [[Friesland]] - 12 van de 43 zetels | * [[Friesland]] - 12 van de 43 zetels | ||
| Regel 256: | Regel 306: | ||
=== Gemeenten === | === Gemeenten === | ||
In Nederland zijn circa | In Nederland zijn circa [[Lijst van huidige burgemeesters in Nederland|honderd burgemeesters]] van PvdA-huize. Enkele bekende namen zijn [[Eberhard van der Laan]] ([[Amsterdam (gemeente)|Amsterdam]]), [[Ahmed Aboutaleb]] ([[Rotterdam (gemeente)|Rotterdam]]), [[Peter Noordanus]] ([[Tilburg]]), [[Peter van der Velden (politicus)|Peter van der Velden]] ([[Breda]]), [[Peter den Oudsten]] ([[Groningen (gemeente)|Groningen]]) en [[Bernt Schneiders]] ([[Haarlem]]). | ||
Na de [[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 2010|gemeenteraadsverkiezingen]] van 2010 leverde de PvdA 1251 gemeenteraadsleden en 194 wethouders<ref>"[http://www.trouw.nl/nieuws/politiek/article3056463.ece/PvdA_verliest_181_wethoudersposten.html PvdA verliest 181 wethoudersposten]", in: ''[[Trouw (krant)|Trouw]]'', 30 april 2010. Opgehaald op 31 januari 2011.</ref> (stand april 2010). De partij doet in sommige gemeenten mee als onderdeel van een [[Lijst van lokale progressieve samenwerkingsverbanden|progressief samenwerkingsverband]]. | |||
=== Waterschappen === | === Waterschappen === | ||
Bij de [[Waterschapsverkiezingen 2008|waterschapsverkiezingen]] in november 2008 kon voor het eerst op lijsten in plaats van op personen gestemd worden. De PvdA deed in een groot aantal waterschappen mee en behaalde 60 van de 502 beschikbare zetels. In een aantal waterschappen maakte de PvdA deel uit van de groen-rode coalitie [[Water Natuurlijk]] die 100 zetels behaalde. | Bij de [[Waterschapsverkiezingen 2008|waterschapsverkiezingen]] in november 2008 kon voor het eerst op lijsten in plaats van op personen gestemd worden. De PvdA deed in een groot aantal waterschappen mee en behaalde 60 van de 502 beschikbare zetels. In een aantal waterschappen maakte de PvdA deel uit van de groen-rode coalitie [[Water Natuurlijk]] die 100 zetels behaalde. | ||
== Externe links == | |||
* [http://www.pvda.nl/ Website PvdA] | * [http://www.pvda.nl/ Website PvdA] | ||
* [http://www.socialistenendemocraten.nl/ PvdA Europees Parlement] | * [http://www.socialistenendemocraten.nl/ PvdA Europees Parlement] | ||
* [http://www.europanetwerk.pvda.nl/ PvdA Europanetwerk] | * [http://www.europanetwerk.pvda.nl/ PvdA Europanetwerk] | ||
* [http:/ | * [http://dnpp.ub.rug.nl/dnpp/pp/pvda PvdA op DNPP.nl] | ||
{{Commonscat|Partij van de Arbeid}} | {{Commonscat|Partij van de Arbeid}} | ||
{{Appendix}} | |||
{{authority control|TYPE=o|Wikidata=Q275441 }} | |||
{{Navigatie Partij van de Arbeid (Nederland)}} | {{Navigatie Partij van de Arbeid (Nederland)}} | ||
{{Navigatie politieke partijen Nederland}} | {{Navigatie politieke partijen Nederland}} | ||
{{Navigatie Partij van de Europese Sociaaldemocraten}} | {{Navigatie Partij van de Europese Sociaaldemocraten}} | ||
{{Navigatie socialistische partijen Nederland}} | {{Navigatie socialistische partijen Nederland}} | ||
{{ | {{Navigatie progressieve samenwerking in Nederland in de jaren 1970}} | ||
{{DEFAULTSORT:Partij | {{DEFAULTSORT:Partij Van De Arbeid}} | ||
[[Categorie:PvdA (Nederland)| 1]] | [[Categorie:PvdA (Nederland)| 1]] | ||
Huidige versie van 23 apr 2017 om 07:00
| Partij van de Arbeid | ||||
| Bestand:Logo PvdA.svg | ||||
| Personen | ||||
| Partijvoorzitter | Hans Spekman | |||
| Partijleider | Lodewijk Asscher | |||
| Fractieleider Tweede Kamer | Lodewijk Asscher | |||
| Fractieleider Eerste Kamer | Marleen Barth | |||
| Delegatieleider Europees Parlement | Paul Tang | |||
| Mandaten | ||||
| Zetels in Tweede Kamer | 9 / 150
| |||
| Zetels in Eerste Kamer | 8 / 75
| |||
| Zetels in het Europees Parlement | 3 / 26
| |||
| Geschiedenis | ||||
| Opgericht | 9 februari 1946 | |||
| Fusie van | SDAP, VDB en CDU | |||
| Algemene gegevens | ||||
| Actief in | Nederland | |||
| Richting | Centrum-links | |||
| Ideologie | Sociaaldemocratie | |||
| Jongerenorganisatie | Jonge Socialisten | |||
| Wetenschappelijk bureau | Wiardi Beckmanstichting | |||
| Internationale organisatie | Socialistische Internationale | |||
| Europese fractie | Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten | |||
| Europese organisatie | Partij van de Europese Sociaaldemocraten | |||
| Website | www.pvda.nl | |||
De Partij van de Arbeid of PvdA is een Nederlandse landelijke politieke partij. De signatuur van de PvdA is sociaaldemocratisch. De partij is internationaal onderdeel van de Partij van de Europese Sociaaldemocraten. Lodewijk Asscher is sinds 9 december 2016 de politiek leider en Hans Spekman sinds 2012 de partijvoorzitter.
De Partij van de Arbeid werd op 9 februari 1946 opgericht en is een fusie van drie partijen: de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij, de Vrijzinnig Democratische Bond en de Christelijk-Democratische Unie. De partij is sinds de oprichting onafgebroken vertegenwoordigd geweest in de Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal en de partij heeft aan dertien kabinetten deelgenomen gedurende zes aaneengesloten periodes.[bron?] Wim Schermerhorn, Willem Drees, Joop den Uyl en Wim Kok waren minister-president namens de Partij van de Arbeid.
Sinds maart 2017 heeft de PvdA negen zetels in de Tweede Kamer, waar Lodewijk Asscher de fractievoorzitter is. De PvdA heeft acht zetels in de Eerste Kamer, waar Marleen Barth sinds 2011 fractievoorzitter is. De PvdA heeft drie zetels in het Europees Parlement, waar Paul Tang delegatieleider is. PvdA-lid Frans Timmermans is namens Nederland eurocommissaris.
Beginselprogramma
2005
De Partij van de Arbeid is een progressieve en sociaaldemocratische politieke partij.[1]
Het Beginselmanifest van de PvdA uit 2005 spreekt van deze "Idealen":[2]
- Vrijheid;
- Democratie, (dus) democratische verantwoording;
- Rechtvaardigheid;
- Solidariteit;
- Het recht op een fatsoenlijk bestaan dat volwaardige participatie in de maatschappij mogelijk maakt;
- Respecteren van mensenrechten, (dus) geen discriminatie;
- Redelijke verdeling van inkomen en macht, (dus) geen armoede;
- Geen uitputting of vervuiling van natuur en milieu, (dus) zorgen voor ecologische duurzaamheid;
- Internationale samenwerking.
1947
Het eerste beginselprogramma van de PvdA, uit 1947, noemde als doelstelling ‘een democratisch-socialistische maatschappij’, waaronder zij verstond:
- Een samenleving op de grondslag van geestelijke en staatkundige vrijheid, doordrongen van de eerbiediging van de medemens, en gekenmerkt door een democratische gezindheid in het gehele volksleven, die de opbloei van het persoonlijk en gemeenschapsleven mogelijk maakt;
- Een economisch bestel waarin de behoeftevoorziening der gemeenschap door bijzondere organen wordt geleid, de belangrijkste productiemiddelen van industrie, bankwezen en transport zijn gesocialiseerd, en voor het overige door beperking van de beschikkingsmacht de euvelen van het particulier bezit zijn opgeheven;
- Een maatschappelijke structuur met een eigen verantwoordelijkheid voor alle organen, en gelijke sociale ontwikkelingskansen voor iedereen; met een rechtsorde van de arbeid, waardoor aan iedereen bestaanszekerheid is gewaarborgd, iedereen medeverantwoordelijkheid draagt overeenkomstig zijn plaats in het geheel, en het gehele volk toegang heeft tot de materiële en geestelijke rijkdommen van de gemeenschap.[3]
Men kan zien, dat het eerstgenoemde punt, zij het in heel ander taalgebruik, nog volledig herkenbaar is in het beginselprogram van 2005; het tweede genoemde punt in 2005 geheel vervallen blijkt (maar in 1977 deels nog gold); en van het derde genoemde punt nog slechts enkele onderdelen, min of meer, genoemd worden in 2005.
1977
Het beginselprogramma van 1977 bepleitte nog de volgende punten die in 2005 niet meer genoemd werden:[4]
- De nationalisatie van belangrijke industrieën, banken en verzekeringsmaatschappijen;
- Het streven naar een gekozen staatshoofd en daarmee de afschaffing van de monarchie in Nederland (Deel II, Artikel 4 beginselprogramma 1977).[4][5] Wel bevestigde een rapport uit 2011 dat de partij "republikeins is en blijft", maar de PvdA accepteert nu het maatschappelijk 'verbindend' belang in het koningschap en streeft derhalve naar modernisering ervan.[6][7]
Geschiedenis
Oprichting
De Partij van de Arbeid werd op 9 februari 1946 opgericht als voortzetting van de vooroorlogse Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP), de Vrijzinnig Democratische Bond (VDB) en de Christelijk-Democratische Unie (CDU).
De PvdA wilde een 'doorbraakpartij' zijn: mensen moesten niet meer volgens 'scheidslijnen en verzuilde structuren van vóór 1940' kiezen op basis van sociale klasse of religie, maar nu op basis van 'gemeenschapszin en saamhorigheid van de Nederlandse bevolking'. Een gedachte die tijdens de Tweede Wereldoorlog was gevormd toen liberalen, sociaaldemocraten en christendemocraten in het verzet tegen de Duitse bezetting hadden samengewerkt.[8]
Een aantal ontevreden SDAP'ers richtte op 11 mei 1946 als reactie op de vorming van de PvdA de Oude SDAP (OSDAP) op, die echter begin jaren 50 weer ter ziele ging. In de praktijk bleek de PvdA echter te links voor veel van de voormalige leden van de VDB, met als gevolg de oprichting van de VVD in 1948.[8]
1946 - 1965
In de periode 1946 tot en met 1958 vormde de PvdA samen met de KVP de zogenaamde 'brede-basiskabinetten' (rooms-rode coalitie). Vanaf 1948 bekleedde de sociaaldemocraat Willem Drees het premierschap. De kabinetten onder zijn leiding legden de basis voor de sociale voorzieningen van de verzorgingsstaat.
Na 1958 kwam de PvdA tot de vorming van het kabinet-Cals in 1965 in de oppositie terecht. Deze periode werd gekenmerkt door een terugloop in kiezers voor de partij.
1965 - 1989
Vanaf 1965 probeerde de beweging Nieuw Links de koers en de organisatie van de partij te wijzigen. Jongeren en vrouwen kregen een grotere rol in de organisatie en er kwam meer aandacht voor thema's als milieubescherming, feminisme en solidariteit met de derde wereld. De vernieuwing was tegen het zere been van een aantal prominenten, waaronder Willem Drees jr. die in 1970 DS'70 oprichtte.
Vanaf 1970 werd al nauw samengewerkt met de progressieve partijen PPR en D66. De samenwerking was de basis voor een gezamenlijk verkiezingsprogramma in 1972, onder de naam Keerpunt '72. De drie partijen vormden vervolgens samen met ARP en KVP het kabinet-Den Uyl. Na de verkiezingen van 1977 kwam de PvdA ondanks een winst van tien zetels echter weer in de oppositie terecht. Na verkiezingen in 1981 werd met CDA en D66 het tweede kabinet-Van Agt gevormd, maar dit was geen lang leven beschoren. Tot 1989 maakte de PvdA geen deel meer uit van de regering. In 1986 werd Joop den Uyl opgevolgd door oud-FNV-voorzitter Wim Kok als politiek leider.
1989 - 2002
Na de verkiezingen in september 1989 trad de PvdA toe tot het derde kabinet-Lubbers. Maatregelen om de WAO aan te pakken leidden in de zomer van 1991 tot een interne crisis, waarna partijvoorzitter Marjanne Sint opstapte. Ze werd opgevolgd door Felix Rottenberg.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen 1994 leed de PvdA een verkiezingsnederlaag, maar werd ze tot ieders verrassing wel de grootste partij. De twee "paarse" kabinetten Kok-I en II van PvdA, VVD en D66 waren de eerste kabinetten sinds de invoering van het algemeen kiesrecht zonder confessionele partijen. De sociaal-liberale koers stond internationaal bekend als de Derde Weg, en vond navolging bij de Britse regeringen onder leiding van Tony Blair en de Amerikaanse regeringen onder leiding van Bill Clinton. Tijdens deze regeerperioden werden progressieve wetten betreffende het homohuwelijk en euthanasie doorgevoerd.
2002 - 2012
Een half jaar voor de verkiezingen van 15 mei 2002 leek er electoraal nog geen vuiltje aan de lucht, maar de snelle opkomst van Pim Fortuyn en een turbulente verkiezingscampagne leidde uiteindelijk tot de grootste verkiezingsnederlaag in de historie van de PvdA: de partij haalde 23 zetels. Zelfs vóór de vergroting van de kamer tot 150 zetels in 1956 was de PvdA-fractie nog nooit zo klein geweest. De beoogde opvolger van Kok, Ad Melkert, trad daags na de verkiezingen af als partijleider en vertrok enkele maanden later uit de Tweede Kamer.
In november 2002 kozen de leden van de partij Wouter Bos tot nieuwe lijsttrekker en partijleider in een intern referendum. Hij nam de leiding in de fractie over van interim-fractievoorzitter Jeltje van Nieuwenhoven. Onder Bos werd op 22 januari 2003 bijna het gehele geleden verlies van mei 2002 weer goedgemaakt. De PvdA werd met 42 zetels de tweede partij van Nederland, na het CDA met 44 zetels.
Na de verkiezingen werden coalitie-onderhandelingen gevoerd tussen PvdA en CDA, maar die ketsten af, waarna CDA, VVD en D66 het kabinet-Balkenende II vormden. De PvdA belandde vervolgens in de oppositie.
Na de aanvankelijke winst van drie jaar eerder leed de partij met lijsttrekker Wouter Bos bij de Tweede Kamerverkiezingen 2006 net als in 2002 opnieuw een groot electoraal verlies. Het verlies ging deze keer gepaard met een ongekend grote winst voor de SP. Hoewel prognoses enkele maanden eerder erop duidden dat de PvdA 50 à 55 zetels zou halen, kwam de partij uit op 33 zetels. Met CDA en ChristenUnie vormde de PvdA vervolgens het vierde kabinet-Balkenende. Daarop kwam de partij in een crisis terecht, waarbij op 25 april 2007 eerst voorzitter Michiel van Hulten wegens een verschil van mening over een rapport waarin de verkiezingsnederlaag werd geanalyseerd. Daarna trad ook het voltallige bestuur af. Voormalig partijvoorzitter Ruud Koole trad aan als interim voorzitter. In september 2007 werd in een ledenraadpleging Lilianne Ploumen als nieuwe voorzitter gekozen. Zij versloeg zes medekandidaten, waaronder voormalig minister en Kamerlid Jan Pronk. Een jaar later werd de in februari 2007 aangestelde PvdA-minister Ella Vogelaar uit haar functie van Minister van Wonen, Wijken en Integratie ontheven nadat de PvdA-top het vertrouwen in haar had opgezegd. Op 20 februari 2010 stapte de PvdA uit het kabinet.
Voor de Europese Parlementsverkiezingen 2009 werd Thijs Berman gekozen tot lijsttrekker, hij versloeg oud-campagneleider Jacques Monasch, voormalig Tweede Kamerlid Kris Douma en oud-wethouder Hannah Belliot. Op 15 maart 2009 stemde het partijcongres in met de kandidatenlijst voor deze verkiezingen. Met 12,1% van de stemmen behaalde de Partij van de Arbeid 3 zetels in de Europees Parlement. Naar de oorzaak van de scherpe daling van het aantal zetels liep een intern onderzoek, onder leiding van Sharon Dijksma.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen 2010 behaalde de PvdA 30 zetels. Eerder trad Wouter Bos af om meer tijd met zijn gezin door te brengen en schoof Job Cohen naar voren als lijsttrekker. Hij werd de enige kandidaat en als dusdanig gekozen tot lijsttrekker. De PvdA steeg in de peilingen van ongeveer 20 zetels onder Bos naar 34 zetels onder Cohen. Cohen werd een tijd lang zelfs de favoriete premierskandidaat van alle lijsttrekkers. Toen Cohen in enkele debatten op economisch gebied zwakker bleek dan verwacht, verschoof de opinie echter, omdat de economie een belangrijk punt in de campagne was. Desondanks bleef de partij het relatief goed doen in de peilingen. De PvdA werd echter niet de grootste partij; dit werd de VVD van Mark Rutte, met 31 zetels. Toen onderhandelingen voor een rechts kabinet mislukten, werd de mogelijkheid van een paars-pluskabinet (bestaande uit de 'oude' paarse partijen VVD, PvdA en D66 aangevuld met GroenLinks) onderzocht. Deze poging strandde ook door meerdere meningsverschillen. Rutte en Cohen concludeerden beiden dat de meningsverschillen te groot waren. Een poging tot een centrum-rechts kabinet bestaande uit VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV werd onderzocht en lukte. Hieruit volgde het kabinet-Rutte I, waarna de PvdA de grootste oppositiepartij werd.
2012 - 2016
Op 20 februari 2012 trad Job Cohen af als partijleider en fractievoorzitter van de PvdA. Na een referendum werd Diederik Samsom als opvolger van Cohen gekozen. Samsom werd lijsttrekker voor de Tweede Kamerverkiezingen 2012. Bij deze verkiezingen won de PvdA 8 zetels, waardoor zij met 38 zetels in de Tweede Kamer terugkwam. Opnieuw werd de PvdA de tweede partij. Omdat VVD en PvdA samen een meerderheid in de Tweede Kamer verkregen, gingen op 21 september 2012 onderhandelingen onder leiding van informateurs Henk Kamp (VVD) en Wouter Bos (PvdA) van start. Namens de PvdA onderhandelen Diederik Samsom en Jeroen Dijsselbloem met Mark Rutte en Stef Blok (VVD). Nadat de onderhandelingen werden afgerond, en zowel de PvdA-fractie als het congres akkoord gingen, kon de PvdA toetreden tot het kabinet-Rutte II. PvdA-leider Samsom blijft fractievoorzitter in de Tweede Kamer. De Amsterdamse wethouder Lodewijk Asscher werd vicepremier en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Op 13 november verloor de PvdA twee Kamerleden toen de Turkse fractieleden Tunahan Kuzu en Selçuk Öztürk zich afsplitsten vanwege de integratiekoers van minister Lodewijk Asscher. De PvdA is de partij met de meeste Turkse-Nederlanders en net als Kuzu en Öztürk toonde Statenlid Bayram Erbisim uit Middelburg begrip voor de Turkse regering van Recep Erdogan om na de mislukte staatsgreep 80.000 mensen op te pakken en zou op diens AK-partij hebben gestemd[9]. Als gevolg hiervan besloot de PvdA-fractie in de Zeeuwse gemeente Kapelle uit de gemeenteraad te stappen[10].
2016 - heden
In december 2016 vond er een ledenreferendum plaats over de lijsttrekker voor de Tweede Kamerverkiezingen 2017. Lodewijk Asscher won deze strijd ten koste van Diederik Samsom. Samsom trad daarop af als politiek leider, fractievoorzitter en Kamerlid. Per 12 december 2016 wordt de fractie in de Tweede Kamer geleid door Attje Kuiken.
De Tweede Kamerverkiezingen van 2017 verliepen desastreus voor de PvdA. Van de 38 zetels die de partij had gewonnen in de voorgaande verkiezingen bleven er 9 over. Dit verlies van 29 zetels is het grootste verlies uit de Nederlandse parlementaire geschiedenis. De negende zetel was bovendien verkregen door de lijstverbinding met GroenLinks.
Organisatie
Partijbestuur
Het partijbestuur wordt om de twee jaar verkozen.[11] Het huidige bestuur werd in februari 2016 verkozen.[12]
Dagelijks bestuur:
- Hans Spekman - voorzitter
- Marja Bijl - vicevoorzitter
- Kirsten Meijer - internationaal secretaris
- Ard van der Tuuk - penningmeester
- Randy Martens
- Hélène Oppatja
- Anne de Rooij
- Wouter Struijk
- Harry Vogelaar
- Egbert de Vries
- Annemieke Wissink-Berkers
Toegevoegde leden (met adviserende stem):
- Lodewijk Asscher - fractievoorzitter Tweede Kamer
- Marleen Barth - fractievoorzitter Eerste Kamer
- Paul Tang - leider van de Nederlandse delegatie in Europees Parlement
- Monika Sie Dhian Ho - directeur Wiardi Beckman Stichting
- Lieke Kuiper - voorzitter Jonge Socialisten
Vrouwen, jongeren en ouderen
In 1995 werd de vrouwenorganisatie Rooie Vrouwen in de PvdA in de partij geïntegreerd, in eerste instantie onder de naam Rosa-vrouwen-project. Vanaf 2000 werd dit het PvdA-Vrouwennetwerk (PVN). Samenwerking met vrouwen uit andere partijen is gebundeld in het Politiek Vrouwen Overleg (PVO). Een andere vrouwenactiviteit van de Partij van de Arbeid is het Multi Etnisch Vrouwennetwerk (MEV).
De Jonge Socialisten in de PvdA (JS) is de politieke jongerenorganisatie die is verbonden met de PvdA.
Voor ouderen is er de Landelijke Adviesgroep Ouderen (LAO).
Internationaal
De delegatie van de PvdA in het Europees Parlement maakt deel uit van de fractie van de Partij van de Europese Sociaaldemocraten (PES), een samenwerkingsverband van bijna alle Europese sociaaldemocratische partijen. De Partij van de Arbeid maakt daarnaast deel uit van het mondiale netwerk van sociaaldemocratische partijen, de Socialistische Internationale (SI).
Neveninstellingen van de PvdA waren de Alfred Mozer Stichting (AMS), ter ondersteuning van zusterpartijen in Oost-Europa en de Evert Vermeer Stichting (EVS), gericht op internationale samenwerking. In juni 2013 zijn deze stichtingen gefuseerd tot de Foundation Max van der Stoel.
De PvdA is medeoprichter van het Nederlands Instituut voor Meerpartijendemocratie, een organisatie van zeven Nederlandse politieke partijen die democratiseringswerk steunt in 17 landen.
Wetenschappelijk bureau
Het wetenschappelijk bureau van de PvdA is de Wiardi Beckman Stichting. De stichting stelt zich ten doel een brug te vormen tussen wetenschap en de sociaaldemocratie. Zij is vernoemd naar Herman Bernard (Stuuf) Wiardi Beckman, een voormalig lid van de Eerste Kamer, die in de Tweede Wereldoorlog omkwam. Dit wetenschappelijk bureau heeft onder andere als initiatief de WBS Werkplaats. De WBS wordt geleid door Monika Sie Dhian Ho.
Ledenblad
Het ledenblad van de PvdA heet Rood. De Wiardi Beckman Stichting geeft daarnaast het blad Socialisme & Democratie uit.
Feiten en cijfers
Leden
| Jaar | Aantal leden | Jaar | Aantal leden | Jaar | Aantal leden | Jaar | Aantal leden |
| 1946 | 114.558 | 1967 | 130.960 | 1988 | 96.722 | 2009 | 56.507 |
| 1947 | 108.813 | 1968 | 116.736 | 1989 | 96.600 | 2010 | 54.504 |
| 1948 | 117.244 | 1969 | 107.005 | 1990 | 91.784 | 2011 | 55.723 |
| 1949 | 109.608 | 1970 | 98.671 | 1991 | 79.059 | 2012 | 54.279 |
| 1950 | 105.609 | 1971 | 96.337 | 1992 | 73.807 | 2013 | 55.564 |
| 1951 | 111.885 | 1972 | 94.229 | 1993 | 69.464 | 2014 | 52.317 |
| 1952 | 111.351 | 1973 | 97.787 | 1994 | 68.053 | 2015 | 49.155 |
| 1953 | 112.823 | 1974 | 103.140 | 1995 | 64.523 | 2016 | 46.045 |
| 1954 | 119.561 | 1975 | 100.524 | 1996 | 60.907 | ||
| 1955 | 124.641 | 1976 | 95.548 | 1997 | 61.720 | ||
| 1956 | 142.140 | 1977 | 109.659 | 1998 | 61.600 | ||
| 1957 | 142.849 | 1978 | 121.274 | 1999 | 60.621 | ||
| 1958 | 137.778 | 1979 | 118.522 | 2000 | 57.374 | ||
| 1959 | 147.047 | 1980 | 112.929 | 2001 | 58.426 | ||
| 1960 | 142.853 | 1981 | 109.557 | 2002 | 57.374 | ||
| 1961 | 138.829 | 1982 | 105.486 | 2003 | 60.062 | ||
| 1962 | 139.375 | 1983 | 101.724 | 2004 | 61.935 | ||
| 1963 | 138.567 | 1984 | 99.347 | 2005 | 61.111 | ||
| 1964 | 142.426 | 1985 | 100.979 | 2006 | 61.913 | ||
| 1965 | 140.389 | 1986 | 103.760 | 2007 | 62.846 | ||
| 1966 | 134.476 | 1987 | 101.019 | 2008 | 59.327 |
Bron: PvdA - ledentallen (Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen)
Fractievoorzitters in de Tweede Kamer
 Lijst van fractievoorzitters van de PvdA in de Tweede Kamer |
Partijvoorzitters
| Lijst van partijvoorzitters van de PvdA |
Electoraat
Uit de peilingen van Maurice de Hond van de Tweede Kamerverkiezingen uit 2006 kwam naar voren dat de kiezers gelijk verdeeld zijn over de inkomensgroepen: lage inkomens 33%, midden inkomens 35% en hoge inkomens 32%.[13] De aanhang concentreert zich in de grote steden, in enkele middelgrote steden (waaronder Nijmegen) en in de drie noordelijke provincies. De gemeente waar de PvdA bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 procentueel de meeste stemmen haalde, was Amsterdam (35,20%). Minder aanhang heeft zij in Noord-Brabant en Limburg.
Volksvertegenwoordigers en bestuurders
Regering
In het kabinet-Rutte II is de PvdA vertegenwoordigd met zes ministers en vier staatssecretarissen.
Ministers:
- Ronald Plasterk - minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
- Bert Koenders - minister van Buitenlandse Zaken
- Lilianne Ploumen - minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
- Jeroen Dijsselbloem - minister van Financiën
- Lodewijk Asscher - minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en vicepremier
- Jet Bussemaker - minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Staatssecretarissen:
- Martijn van Dam - staatssecretaris van Economische Zaken
- Sharon Dijksma - staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu
- Jetta Klijnsma - staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
- Martin van Rijn - staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
| Zie lijst van bewindslieden voor de PvdA voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Tweede Kamer
| Zie: alle (voormalige) Tweede Kamerleden voor de PvdA |
| Zie: Kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen 2012 |
Eerste Kamer
| Zie: alle (voormalige) Eerste Kamerleden voor de PvdA |
Zie kandidatenlijst voor de Eerste Kamerverkiezingen: 2011, 2015
Europa
De PvdA is aangesloten bij de Partij van de Europese Sociaaldemocraten.
Europese Commissie
De volgende leden van de PvdA zijn lid geweest van de Europese Commissie:
- 1958-1972: Landbouw
- 1972-1973: Voorzitter van de Europese Commissie
- 1977-1981: Sociale Zaken en Werkgelegenheid
- 2014-heden: eerste vicevoorzitter en Betere Regelgeving, Interinstitutionele Betrekkingen, Rechtsstatelijkheid en het Handvest van de grondrechten
Europees Parlement
Sinds de Europese Parlementsverkiezingen van 2014 is de PvdA met drie zetels vertegenwoordigd in het Europees Parlement. Ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2009 bleef de PvdA in zetelaantal gelijk. De PvdA maakt in het Europees Parlement deel uit van de fractie van de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten.
| Zie ook de lijst van PvdA-Europarlementariërs in de periode 2014-2019 |
| Zie ook de kandidatenlijst voor de Europese Parlementsverkiezingen van 2014 |
Provincies
- Drenthe - 2 van de 4 leden
- Gelderland - 1 van de 5 leden
- Noord-Holland - 2 van de 6 leden
- Zeeland - 1 van de 4 leden
- Noord-Brabant - 1 van de 6 leden
- Limburg - 2 van de 6 leden
- Groningen - 12 van de 43 zetels
- Friesland - 12 van de 43 zetels
- Drenthe - 13 van de 41 zetels
- Overijssel - 9 van de 47 zetels
- Flevoland - 7 van de 39 zetels
- Gelderland - 10 van de 53 zetels
- Utrecht - 8 van de 47 zetels
- Noord-Holland - 11 van de 55 zetels
- Zuid-Holland - 10 van de 55 zetels
- Zeeland - 6 van de 39 zetels
- Noord-Brabant - 8 van de 55 zetels
- Limburg - 8 van de 47 zetels
Gemeenten
In Nederland zijn circa honderd burgemeesters van PvdA-huize. Enkele bekende namen zijn Eberhard van der Laan (Amsterdam), Ahmed Aboutaleb (Rotterdam), Peter Noordanus (Tilburg), Peter van der Velden (Breda), Peter den Oudsten (Groningen) en Bernt Schneiders (Haarlem).
Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2010 leverde de PvdA 1251 gemeenteraadsleden en 194 wethouders[14] (stand april 2010). De partij doet in sommige gemeenten mee als onderdeel van een progressief samenwerkingsverband.
Waterschappen
Bij de waterschapsverkiezingen in november 2008 kon voor het eerst op lijsten in plaats van op personen gestemd worden. De PvdA deed in een groot aantal waterschappen mee en behaalde 60 van de 502 beschikbare zetels. In een aantal waterschappen maakte de PvdA deel uit van de groen-rode coalitie Water Natuurlijk die 100 zetels behaalde.
Externe links
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Partij van de Arbeid op Wikimedia Commons.
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Vertegenwoordigers/bestuurders: | Eerste Kamerleden · Tweede Kamerleden · Bewindslieden |
| Partijleiders: | Willem Drees · Jaap Burger · Anne Vondeling · Joop den Uyl · Wim Kok · Ad Melkert · Wouter Bos · Job Cohen |
| Partijorganisatie: | Arbeiders Jeugd Centrale · Evert Vermeer Stichting · Jonge Socialisten in de PvdA · Rood · Rooie Vrouwen in de PvdA · Wiardi Beckman Stichting (Socialisme & Democratie) |
| Stromingen: | Nieuw Links · Niet Nix |
| Socialistische Zuil: | Nederlands Verbond van Vakverenigingen · VARA · Het Vrije Volk · Groene Kruis |
| Voorgangers: | Sociaal Democratische Arbeiders Partij · Vrijzinnig Democratische Bond · Christelijk-Democratische Unie · Doorbraak · Nederlandse Volksbeweging |
| Tweede Kamer: | Christen Democratisch Appèl (41) · Partij van de Arbeid (33) · Socialistische Partij (25) · Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (21) · Partij voor de Vrijheid (9) · GroenLinks (7) · ChristenUnie (6) · Democraten 66 (3) · Partij voor de Dieren (2) · Staatkundig Gereformeerde Partij (2) · Lid Verdonk (1) |
| Eerste Kamer: | Christen Democratisch Appèl (21) · Partij van de Arbeid (14) · Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (14) · Socialistische Partij (11) · GroenLinks (4) · ChristenUnie (4) · Staatkundig Gereformeerde Partij (2) · Democraten 66 (2) · Partij voor de Dieren (1) · Onafhankelijke Senaatsfractie (1) · Fractie Yildirim (1) |
| Europees Parlement: | Christen Democratisch Appèl (5) · Partij voor de Vrijheid (4) · Partij van de Arbeid (3) · Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (3) · Democraten 66 (3) · GroenLinks (3) · Socialistische Partij (2) · ChristenUnie-Staatkundig Gereformeerde Partij (2) |
Sociaal-Democratische Bond / Socialistenbond (1881-1900) · Sociaal Democratische Arbeiders Partij (1894-1946) · Sociaal-Democratische Partij / Communistische Partij Holland / Communistische Partij Nederland (1909-1991) · Socialistische Partij (1918-1928) · Revolutionair-Socialistische Partij (1929-1935) · Onafhankelijke Socialistische Partij (1932-1935) · Revolutionair-Socialistische Arbeiderspartij (1935-1940) · Pacifistisch Socialistische Partij (1957-1991) · Democratisch Socialisten '70 (1970-1983)
Sociaal-Democratische Bond / Socialistenbond (1881-1900) · Sociaal Democratische Arbeiders Partij (1894-1946) · Sociaal-Democratische Partij / Communistische Partij Holland / Communistische Partij Nederland (1909-1991) · Socialistische Partij (1918-1928) · Onafhankelijke Socialistische Partij (1932-1935) · Revolutionair-Socialistische Arbeiderspartij (1935-1940) · Pacifistisch Socialistische Partij (1957-1991) · Democratisch Socialisten '70 (1970-1981?)
Sjabloon:Navigatie progressieve samenwerking in Nederland in de jaren 1970