Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie en digitaal erfgoed, wenst u prettige feestdagen en een gelukkig 2025

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Sociaal-Democratische Arbeiderspartij

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Sociaal-Democratische Arbeiderspartij
(SDAP)
Afbeelding gewenst
Geschiedenis
Opgericht 26 augustus 1894 uit SDB
Opheffing 1946
Opgegaan in PvdA
Algemene gegevens
Actief in Nederland
Richting Centrum-Links
Ideologie Sociaaldemocratie
Jongerenorganisatie Arbeiders Jeugd Centrale
rel=nofollow

De Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) was een sociaaldemocratische Nederlandse politieke partij die van 1894 tot 1946 bestond. De partij ontstond uit een scheuring binnen de Sociaal-Democratische Bond en ging uiteindelijk op in de Partij van de Arbeid.

Geschiedenis

Oprichting tot scheuring met SDP (1909)

Zie ook Scheuring SDAP en SDP.

De SDAP werd op 26 augustus 1894 opgericht in 't lokaal Atlas aan de Ossenmarkt 9 te Zwolle door leden van de Sociaal-Democratische Bond (SDB) van Domela Nieuwenhuis. Tot de 12 oprichters (de "twaalf apostelen" genoemd) behoorden Pieter Jelles Troelstra, Jan Schaper en Willem Vliegen. Reden voor de splitsing was een motie, aangenomen naar aanleiding van Domela's slechte behandeling in de Tweede Kamer, om nooit meer aan verkiezingen mee te doen, zelfs niet als agitatiemiddel. De SDAP'ers wilden dit middel in de revolutionaire stijd niet kwijt.[1]

In 1897 veroverden de sociaaldemocraten voor het eerst twee zetels in de Tweede Kamer; al spoedig werd het parlementaire werk de hoofdactiviteit van de partij. De partij sloot zich aan bij de Tweede Internationale, de overkoepelende organisatie van socialistische partijen in Europa. Uitgangspunt was een democratisch streven naar een socialistische maatschappij, waarin de belangrijkste industrieën en de winning van delfstoffen aan de staat toebehoorden.

Aanvankelijk had de partij zowel een reformistische als een orthodox-marxistische vleugel. Na jarenlange botsingen tussen principiële marxisten binnen de SDAP en SDAP-fractievoorzitter Pieter Jelles Troelstra, waarbij Troelstra en partijbestuur de scherpe toon van de kritiek van die marxisten onaanvaardbaar achtten, werd op het partijcongres van 13–14 februari 1909 in Deventer, bij tweederdemeerderheid, de redactie van het marxistische oppositieblad De Tribune geroyeerd. Met hen verlieten zo'n 400 geestverwanten de SDAP. Op 14 maart 1909 richtten zij de nieuwe SDP (Sociaal-Democratische Partij) op.[2] De naam sociaaldemocratie werd toen nog door beide soorten socialisten gevoerd.

1910 - 1946

De SDAP streed voor algemeen kiesrecht en sociale wetten, zoals het staatspensioen. De invoering van het algemeen kiesrecht in 1917 bezorgde de SDAP grote zetelwinst. Nadat in Rusland in 1917 de Oktoberrevolutie had plaatsgevonden en het ook in Duitsland onrustig werd, meende Troelstra in 1918 dat ook in Nederland de tijd voor revolutie was gekomen. Zijn revolutiepoging werd een grote mislukking.

Troelstra werd in 1925 als partijleider opgevolgd door Johan Willem Albarda. In de jaren dertig ontstond een toenadering tussen de SDAP en de andere partijen, mede doordat de SDAP het streven naar algehele ontwapening opgaf. In de gemeente Amsterdam leverde de SDAP al langere tijd wethouders (onder andere Monne de Miranda en Floor Wibaut) en vanaf 1939 nam de partij met twee ministers (Albarda en Jan van den Tempel) deel aan het kabinet-De Geer II.

In de Tweede Wereldoorlog werd de SDAP en de aan de partij gelieerde krant Het Volk door de Duitse bezetter verboden. De Haagse oud-wethouder en latere minister-president Willem Drees speelde een belangrijke rol in het clandestiene overleg tussen de verschillende partijen over de naoorlogse politiek. De krant Het Volk werd na 1945 voortgezet als dagblad Het Vrije Volk.

Eén jaar later, in 1946, ontstond de Partij van de Arbeid uit een fusie van de SDAP, de Vrijzinnig Democratische Bond en de Christelijk-Democratische Unie.

Soortgelijke partijen

Het aantal zetels van de partijen van 1888 tot en met 1937:

      Naam partij       1888 1891 1894 1897 1901 1905 1909 1913 1917 1918 1922 1925 1929 1933 1937
SDB 1
SDAP 2 6 6 7 18 15 22 20 24 24 22 23
SDP/CPH/CPN 2 2 1 2[3] 4 3
SP 1
RSP/RSAP 1
Totaal 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

Trivia

  • Al snel na de oprichting in 1894 kreeg de SDAP de bijnaam "Schoolmeesters-, Dominees- en Advocaten-Partij", waarmee de spanning werd aangesneden tussen een intellectueel partijkader en een volkse achterban.[4][5]
  • De bovenzaal van restaurant De Atlas in Zwolle (de oprichtingsplek van de SDAP) werd in 2012 naar Willem Drees vernoemd.

Bekende leden

Nederlandse socialistische, communistische en sociaaldemocratische partijen

Sociaal-Democratische Bond / Socialistenbond (1881-1900) · Sociaal Democratische Arbeiders Partij (1894-1946) · Sociaal-Democratische Partij / Communistische Partij Holland / Communistische Partij Nederland (1909-1991) · Socialistische Partij (1918-1928) · Onafhankelijke Socialistische Partij (1932-1935) · Revolutionair-Socialistische Arbeiderspartij (1935-1940) · Pacifistisch Socialistische Partij (1957-1991) · Democratisch Socialisten '70 (1970-1981?)

Partij van de Arbeid (1946-heden) · Socialistische Partij (1971–heden) · GroenLinks (1991-heden)
Partij van de Arbeid
Vertegenwoordigers/bestuurders:Eerste Kamerleden · Tweede Kamerleden · Bewindslieden
Partijleiders:Willem Drees · Jaap Burger · Anne Vondeling · Joop den Uyl · Wim Kok · Ad Melkert · Wouter Bos · Job Cohen
Partijorganisatie:Arbeiders Jeugd Centrale · Evert Vermeer Stichting · Jonge Socialisten in de PvdA · Rood · Rooie Vrouwen in de PvdA · Wiardi Beckman Stichting (Socialisme & Democratie)
Stromingen:Nieuw Links · Niet Nix
Socialistische Zuil:Nederlands Verbond van Vakverenigingen · VARA · Het Vrije Volk · Groene Kruis
Voorgangers:Sociaal Democratische Arbeiders Partij · Vrijzinnig Democratische Bond · Christelijk-Democratische Unie · Doorbraak · Nederlandse Volksbeweging
rel=nofollow

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

Referenties

Voetnoten

  1. º Bart Tromp, De wetenschap der politiek: verkenningen, DSWO Press
  2. º Ron Blom – Frank van der Goes, 1859–1939. Journalist, literator en pionier van het socialisme. Eburon, Delft, 2012. Pagina's 189 t/m 214.
  3. º In 1929 deed de CPH met twee verschillende lijsten mee, die beide een zetel wonnen
  4. º Marc Adang Voor sociaal-democratie, smaakopvoeding en verheffend genot. De Amsterdamse vereniging Kunst aan het Volk, 1903-1928, uitg. Aksant, Amsterdam (2009)
  5. º Seije Slager "Kunst voor de halfbeschaafden. De SDAP en de verheffing des volks", in dagblad Trouw, katern Letter&Geest, zaterdag 21 maart 2009, pag. 81
rel=nofollow
rel=nofollow

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met SDAP op Wikimedia Commons.

rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Sociaal-Democratische_Arbeiderspartij&oldid=240923"