Sociaaldemocratie

Politieke ideologieën
Dit artikel is een deel van de reeks over politiek
Ideologie
Anarchisme
Christendemocratie
Communisme
Communitarisme
Conservatisme
Fascisme
Feminisme
Geoisme
Islamisme
Liberalisme
Libertarisme
Nationalisme
Pan-nationalisme
Nationaalsocialisme
Sociaaldemocratie
Sociaalliberalisme
Socialisme
Dorp:......

Sociaaldemocratie is de aanduiding voor een politieke beweging die op democratische wijze binnen de bestaande maatschappelijke of politieke orde een sociale wetgeving of een geleidelijke hervorming op grond van min of meer egalitaire beginselen voorstaat. Sociaaldemocraten zijn aanhangers van deze beweging, die van oorsprong een gematigde vorm van socialisme is.

Vaak wordt de term socialisme gebruikt om sociaaldemocraten aan te geven, al is socialisme een breder begrip dat ook linksere ideologieën binnen en buiten het parlementair stelsel (zoals al dan niet revolutionaire communisten en soms anarchisten) omvat. Ook worden er wel vraagtekens gesteld bij de indeling van sociaaldemocratie onder socialisme, vooral door linksere socialisten.

Geschiedenis

De sociaaldemocratie is in het begin van de twintigste eeuw ontstaan bij een breuk binnen de socialistische beweging. Een reformistische groep socialisten verwierp het idee van een socialistische revolutie en probeerde in plaats daarvan de socialistische idealen op parlementaire wijze te verwezenlijken.

Vóór de Oktoberrevolutie van 1917 werd de naam sociaaldemocratisch ook gebruikt door marxistisch-revolutionaire partijen (hoewel Marx en Engels zelf naar verluidt een hekel aan het woord hadden). Na 1918 veranderden veel van die partijen hun naam in 'communistische partij', naar het voorbeeld van de Russische Communistische Partij, die daarvoor Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij had geheten. De naamswijziging was zelfs een voorwaarde voor Cominternlidmaatschap. In Nederland veranderde de Sociaaldemocratische Partij haar naam in Communistische Partij Holland. De partijen die de naam sociaaldemocratisch aanhielden waren nu de reformisten.

Andere aan het socialisme gerelateerde stromingen zijn pacifisme, anarchisme en syndicalisme. Deze zijn vaak gekant tegen de sociaaldemocratie, dat een stuk dichter bij het kapitalisme staat.

Historici claimen dat er een aantal sleutelfiguren belangrijk waren voor deze verschuiving: de Russische prins Peter Kropotkin, César de Paepe van de Belgische International Working Men's Association en Jean Jaurès, leider van de Franse Socialistische Partij tot hij vermoord werd op 31 juli 1914, een dag voor de algemene mobilisatie voor de Eerste Wereldoorlog.

Gedeelde punten van sociaaldemocraten wereldwijd

• Ondersteuning van particulier ondernemerschap, maar sterk gereguleerd om de belangen van werknemers, door middel van vakbonden en soms van consumenten en kleine bedrijven te beschermen.
• Een uitgebreid systeem van sociale zekerheid (zie verzorgingsstaat), vooral om armoede tegen te gaan en burgers te beschermen tegen verlies van inkomen door ziekte of werkloosheid.
• Zorgen voor onderwijs, gezondheidszorg en kinderopvang voor alle burgers door middel van overheidssubsidie.
• Hoge belastingen (nodig om bovenstaande zaken te financieren), vooral voor de hogere inkomens.
• Vergaande wetten op sociaal gebied, zoals de instelling van een minimumloon, regels betreffende arbeidsomstandigheden (Arbo) en ontslagbescherming.
• Algemene steun voor milieuwetgeving, hoewel niet in dezelfde mate als de groenen.
• Algemene steun voor wetgeving tegen xenofobie, fundamentalistische standpunten, racisme en homofobie.
• Een buitenlands beleid gebaseerd op "internationale solidariteit".

Punten van kritiek op de sociaaldemocratie

Critici van de sociaaldemocratie - te rechterzijde - wijzen vaak op de inperking van de individuele vrijheid omdat iedereen, met name de minder gefortuneerden, gedwongen is de paden te volgen zoals die bepaald worden door het netwerk van sociale zekerheid, waarin de regels door de staat worden gemaakt. Kinderen kunnen bijvoorbeeld door de overheid betaald onderwijs krijgen, en misschien zelfs een gratis maaltijd op school, maar dit alleen als ze kiezen voor een door de overheid gefinancierde (openbare) school. Onder andere vanwege de hoge belastingen kunnen de meeste gezinnen het zich niet veroorloven hun kinderen naar privé-scholen te sturen. Sommigen gaan zelfs zo ver te stellen dat de rol van de ouders is verschoven naar de staat of dat de verzorgingsstaat eigenlijk een cliëntelistische maatschappij is, omdat personen worden verzorgd door de staat van de wieg tot aan het graf. In het geval van een sociaaldemocratische verzorgingsstaat is er geen mogelijkheid om je als persoon aan de 'verzorgende' rol van de overheid te onttrekken.

Dezelfde critici stellen ook dat de overheid, die een winststreven ontbeert, inherent middelen verspilt en nooit zo efficiënt en succesvol als particuliere ondernemingen kan werken. Het bovenstaande voorbeeld van scholen illustreert dit wederom: terwijl er in bijna alle landen openbaar onderwijs bestaat, zijn er ook overal privé-scholen, waarover gesteld wordt dat ze beter onderwijs bieden tegen een lager budget, óndanks grote inspanningen van de overheden om openbaar onderwijs te verbeteren.

Critici van de sociaaldemocratie - te linkerzijde - oordelen dat het kapitalisme zelf meer in vraag zou mogen gesteld worden en dat de sociaaldemocratie geen socialisme meer is maar veeleer sociaal-liberalisme. (zie ook de Derde Weg van Anthony Giddens)

Sociaaldemocratische partijen

• Australië: Australian Labor Party
• België :
  • Vlaanderen: Socialisten en Progressieven Anders (SP.a)
  • Wallonië: Parti Socialiste (PS)
• Canada: New Democratic Party
  • Québec: Le Parti Québécois
• Denemarken: Socialdemokraterne
• Duitsland: Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD)
• Finland: Suomen Sosialidemokraattinen Puolue (SDP)
• Frankrijk: Le Parti Socialiste
• Griekenland: Panellínio Sosialistíko Kiníma (PASOK)
• IJsland: Samfylkingin
• Ierland: Irish Labour Party
• Israël: Israëlische Partij van de Arbeid (Mifleget Ha'avoda Hajisraëliet)
• Italië: Democratici di Sinistra
• Luxemburg: Lëtzebuergesch Sozialistesch Arbechterpartei
• Mexico: Partido de la Revolución Democrática (PRD), Convergencia
• Mongolië: Mongol Ardyn Khuv'sgatt Nam (MAKN)
• Nederland: Partij van de Arbeid (PvdA)
• Nieuw-Zeeland: The New Zealand Labour Party
• Noorwegen: Arbeiderpartiet (DNA)
• Oostenrijk: Sozialdemokratische Partei Österreichs (SPÖ)
• Portugal: Partido Socialista
• Roemenië: Partidul Social Democrat (PSD)
• Slowakije: SMER - Sociálna demokracia (SMER)
• Spanje: Partido Socialista Obrero Español (PSOE)
• Tsjechië: Česká strana sociálně demokratická (ČSSD)
• Turkije: Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)
• Verenigd Koninkrijk: The Labour Party
• Zuid-Afrika: African National Congress (ANC)
• Zweden: Socialdemokraterna (S)

Sociaaldemocratische partijen in de V.S.

In de Verenigde Staten zijn door de jaren heen vele sociaaldemocratische partijen ontstaan, maar de Amerikaanse bevolking heeft hen nooit de steun gegeven die sociaaldemocratische partijen in Europa hebben. Tegenwoordig zou de Green Party, met 2-4% van de stemmen bij presidentsverkiezingen, als de grootste van deze partijen gezien kunnen worden. De Democratische Partij stelt zich traditioneel conservatiever op dan Europese sociaaldemocratische partijen, maar neemt tegenwoordig steeds meer sociale punten van deze partijen over. Het bepleiten van een sociaal stelsel van gezondheidszorg, bijvoorbeeld, zou voor 1990 politieke zelfmoord hebben betekend, maar zo'n systeem wordt tegenwoordig door veel democraten ondersteund.

Politieke stromingen