Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Septuaginta: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(dubbels schrappen; vloeiender maken, zinnen verschuiven)
(en+)
 
(19 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{Zijbalk christendom}}
{{Zijbalk christendom}}
De '''Septuaginta''' of '''Septuagint''' ([[Latijn]]: ’zeventig’, afkorting van ''interpretatio septuaginta interpretum virorum'', [[Koinè|Grieks]]: Ἡ μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα, „de vertaling van de zeventig [mannen]”), vaak afgekort tot '''LXX''' (= 70 in [[Romeinse cijfers]]),<ref>In het Grieks wordt de afkorting Ο' gebruikt [een omicron, met getalwaarde 70].</ref> is de naam voor de [[Griekenland|Griekse]] vertaling van de [[Hebreeuwse Bijbel|Tenach of het Oude Testament]], die tussen circa [[250 v.Chr.]] en [[100 v.Chr.]] werd gemaakt.
De '''Septuaginta''' of '''Septuagint''' ([[Latijn]]: ’zeventig’, afkorting van ''interpretatio septuaginta interpretum virorum'', [[Koinè|Grieks]]: {{Grieks|Ἡ μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα}}, „de vertaling van de zeventig [mannen]”), vaak afgekort tot '''LXX''' (= 70 in [[Romeinse cijfers]]),<ref>In het Grieks wordt de afkorting Ο' gebruikt [een omicron, met getalwaarde 70].</ref> is de naam voor de [[Griekenland|Griekse]] vertaling van de [[Hebreeuwse Bijbel|Tenach of het Oude Testament]], die tussen circa [[250 v.Chr.]] en [[100 v.Chr.]] werd gemaakt.
 
Afhankelijk van de context, wordt de Septuaginta soms verschillend gedefinieerd.
Afhankelijk van de context, wordt de Septuaginta soms verschillend gedefinieerd.


Regel 9: Regel 8:
In eerste instantie was deze vertaling bedoeld voor de grote groep Griekstalige [[joden]] in [[Alexandria et Aegyptus|Egypte]]. Deze spraken namelijk niet meer [[Hebreeuws]] als moedertaal.  
In eerste instantie was deze vertaling bedoeld voor de grote groep Griekstalige [[joden]] in [[Alexandria et Aegyptus|Egypte]]. Deze spraken namelijk niet meer [[Hebreeuws]] als moedertaal.  


Volgens de [[Brief van Aristeas]] wenste de [[Hellenisme|Hellenistische]] [[koning (titel)|koning]] van Egypte [[Ptolemaeus II Philadelphos]] bovendien een vertaling voor zijn groeiende [[Bibliotheek van Alexandrië|bibliotheek]].
Volgens de [[Brief van Aristeas]] wenste de [[Hellenisme|hellenistische]] [[koning (titel)|koning]] van Egypte [[Ptolemaeus II Philadelphos]] bovendien een vertaling voor zijn groeiende [[Bibliotheek van Alexandrië|bibliotheek]].
Een poging die 61 jaar eerder ondernomen werd om de Thora in het Grieks te vertalen, was niet op een succes uitgedraaid.
Een poging die 61 jaar eerder ondernomen werd om de Thora in het Grieks te vertalen, was niet op een succes uitgedraaid.


Volgens de overlevering in deze brief bracht Ptolemaeus II 70 of 72 rabbijnen bijeen en liet deze in afzonderlijke ruimten plaatsen, elk met de opdracht een vertaling van de Thora te maken. Toen ze op achtste van de maand [[Teweet]] van [[Joodse kalender|Joodse jaar]] 3515 (246 v.Chr.) klaar waren, bleek, aldus het verhaal, hun vertaling op miraculeuze wijze helemaal hetzelfde te zijn. Het verhaal wil, dat de vertalers elk afzonderlijk op 13 plaatsen nog wat veranderd hadden, omdat ze van mening waren dat een letterlijke vertaling hier geen correcte weergave zou zijn van de ware betekenis van de Thora, en dat zelfs deze 13 veranderingen met elkaar overeenstemden. Deze Griekse vertalingen werden ''Septuaginta'' („van de zeventig”) genoemd.
Volgens de overlevering in deze brief bracht Ptolemaeus II 70 of 72 rabbijnen bijeen en liet deze in afzonderlijke ruimten plaatsen, elk met de opdracht een vertaling van de Thora te maken. Toen de vertalers op achtste dag van de maand [[Teweet]] van het [[Joodse kalender|Joodse jaar]] 3515 (246 v.Chr.) klaar waren, bleek, aldus het verhaal, hun vertaling op miraculeuze wijze helemaal hetzelfde te zijn. Het verhaal wil, dat de vertalers elk afzonderlijk op 13 plaatsen nog wat veranderd hadden, omdat ze van mening waren dat een letterlijke vertaling hier geen correcte weergave zou zijn van de ware betekenis van de Thora, en dat zelfs deze 13 veranderingen met elkaar overeenstemden. Deze Griekse vertalingen werden ''Septuaginta'' („van de zeventig”) genoemd.


Deze brief van Aristeas wordt echter door sommige deskundigen als geheel of gedeeltelijk fictie beschouwd.<ref>the narrative is "open to the gravest suspicion, and the letter abounds with improbabilities and is now generally regarded as more or less fabulous," observed ''The Classical Review'' '''33'''5/6 (August–September 1919:123), reporting H. St. J. Thackeray’s ''The Letter of Aristeas, with an Appendix of the Ancient Evidence on the Origin of the LXX.''</ref>
Het verhaal in de brief van Aristeas wordt nu vrij algemeen als geheel of gedeeltelijk fictie beschouwd,<ref>Het verhaal staat onder zware verdenking, en de brief staat vol van onwaarschijnlijkheden en wordt nu algemeen beschouwd als min of meer een fabel. (Engels citaat:) „open to the gravest suspicion, and the letter abounds with improbabilities and is now generally regarded as more or less fabulous,” volgens ''The Classical Review'' '''33'''5/6 (August–September 1919:123), waarin melding werd gemaakt van H. St. J. Thackeray’s ''The Letter of Aristeas, with an Appendix of the Ancient Evidence on the Origin of the LXX.''</ref> een [[legende (volksverhaal)|legende]] waarmee men wilde aantonen dat [[God (jodendom)|God]] deze vertaling goedkeurde.


Volgens het christendom was het ’wonder’ van de ontstaansgeschiedenis (zie boven) slechts een [[legende (volksverhaal)|legende]] en werd dit uitgelegd als een teken van ''goedkeuring'' door [[God (jodendom)|God]] van deze Hebreeuwse-Grieks vertaling.{{feit||2011|11|09}}
<!---gekopieerd uit Engelse wiki: "A version of this legend is found in the Tractate Megillah of the Babylonian Talmud (pages 9a-9b), which identifies fifteen specific unusual translations made by the scholars. Only two of these translations are found in the extant LXX." Vervolgens tekst aangepast:--->Een versie van deze legende wordt vermeld in het traktaat Megilla van de Babylonische Talmoed (9a en 9b), waarin vijftien passages van hun Septuaginta-vertaling worden geïdentificeerd die een op een naast de originele Hebreeuwse versie gelegd kunnen worden. De vijftien zijn:
 
Volgens joodse bronnen bestond de originele rabbijnse Septuaginta enkel uit de eerste vijf boeken van Mozes, terwijl christelijke bronnen<!---welke????---> beweren dat de rabbijnen de gehele Tenach in het Grieks hebben vertaald.
 
<!---gekopieerd uit Engelse wiki: "A version of this legend is found in the Tractate Megillah of the Babylonian Talmud (pages 9a-9b), which identifies fifteen specific unusual translations made by the scholars. Only two of these translations are found in the extant LXX." Vervolgens tekst aangepast:--->Een versie van de legende uit de brief van Aristeas wordt vermeld in het traktaat Megilla van de Babylonische Talmoed (9a en 9b), waarin vijftien passages van hun Septuaginta-vertaling worden geïdentificeerd die een op een naast de originele Hebreeuwse versie gelegd kunnen worden. De vijftien zijn:
{| class="vatop"
{| class="vatop"
|width="200" |
|width="200" |
Regel 44: Regel 39:


=== Gebruiksgeschiedenis ===
=== Gebruiksgeschiedenis ===
De LXX was gedurende het [[Hellenisme]] en de eerste eeuwen van het christendom de belangrijkste en meest gebruikte Bijbelvertaling, bij christenen maar óók bij de joden. Bij de joden verdween het gebruik na het jaar [[100]] langzaam, als reactie op het gebruik van de LXX in de christelijke kerk{{feit||2011|11|09}}. Deze laatste beschouwde sommige verschillen tussen de LXX en de Hebreeuwse Bijbel als bewijs voor de juistheid van christelijke leer.
De LXX was gedurende het [[hellenisme]] en de eerste eeuwen van het christendom de belangrijkste en meest gebruikte Bijbelvertaling, bij christenen maar óók bij de joden.
Na enkele pogingen de [[Hebreeuwse Bijbel]] opnieuw, maar dan letterlijker te vertalen – door Aquila (zeer letterlijk, maar daardoor onbegrijpelijk), door Symmachus en door [[Theodotion]] (een herziening van de LXX) – besloot men in de synagoge voortaan de Bijbel in het Hebreeuws te lezen en liet men de LXX aan de christenen. Ook kwam toen de Masoretische tekst definitief tot stand en werd deze voortaan in de gestandaardiseerde vorm overgeschreven, tot op de huidige dag.
 
Voor de [[christenen]] was de LXX van grote betekenis bij hun zendingswerk. De meeste bekeerlingen in de eerste eeuwen waren namelijk Griekstalig en deze hadden met de LXX direct een vertaling van het OT beschikbaar. Het belang van de LXX blijkt verder uit het feit dat veel citaten in de nieuwtestamentische brieven en de [[Evangelie|evangeliën]] uit het Griekse OT volgens de LXX zijn en niet uit de [[Masoreten|Masoretische]] Hebreeuwse tekst. Zo zijn in het Bijbelboek [[Evangelie volgens Matteüs|Matteüs]] alle aanhalingen uit het Oude Testament uit de Griekse LXX genomen en niet rechtstreeks uit het Hebreeuws.
 
Als reactie op het gebruik door de christenen, verdween het gebruik van de LXX bij de joden langzaam na het jaar [[100]]{{feit||2011|11|09}}.
Na enkele pogingen de [[Hebreeuwse Bijbel]] opnieuw, maar dan letterlijker te vertalen —door Aquila (zeer letterlijk, maar daardoor in moeilijk te begrijpen Grieks), door Symmachus en door [[Theodotion]] (een herziening van de LXX)— besloot men in de synagoge voortaan de Bijbel in het Hebreeuws te lezen en liet men de LXX over aan de christenen. Ook werd de Hebreeuwse tekst toen definitief tot een gestandaardiseerde vorm, waarin deze voortaan door de [[Masoreten]] werd overgeschreven, tot op de huidige dag.


De tekst van de LXX werd voortaan door christenen overgeleverd, en zoals bij elke tekst die wordt gekopieerd ontstonden er varianten. We weten van drie pogingen de tekst zo goed mogelijk te reconstrueren:
De tekst van de LXX werd voortaan door christenen overgeleverd, en zoals bij elke tekst die wordt gekopieerd ontstonden er varianten. We weten van drie pogingen de tekst zo goed mogelijk te reconstrueren:
Regel 52: Regel 51:
* L: Rond 275 vervaardigde ook [[Lucianus, de presbyter|'''L'''ucianus]], die als martelaar stierf op 7 januari 312, een recensie van de LXX. Hij had, anders dan Origenes, geen wetenschappelijke maar praktische bedoelingen.
* L: Rond 275 vervaardigde ook [[Lucianus, de presbyter|'''L'''ucianus]], die als martelaar stierf op 7 januari 312, een recensie van de LXX. Hij had, anders dan Origenes, geen wetenschappelijke maar praktische bedoelingen.
* C: [[Hiëronymus]], die zelf de Bijbel uit het Hebreeuws naar het Latijn vertaalde (de ''[[Vulgaat]]''), noemt nog een recensent, [[Hesychius]]. We weten niet veel van deze persoon af.  
* C: [[Hiëronymus]], die zelf de Bijbel uit het Hebreeuws naar het Latijn vertaalde (de ''[[Vulgaat]]''), noemt nog een recensent, [[Hesychius]]. We weten niet veel van deze persoon af.  
Voor de [[christenen]] is de LXX van grote betekenis geweest bij hun zendingswerk. De meeste bekeerlingen in de eerste eeuwen waren namelijk Griekstalig en deze hadden met de LXX direct een vertaling van het OT beschikbaar. Het belang van de LXX blijkt verder uit het feit dat veel citaten in de nieuwtestamentische brieven en de [[Evangelie|evangeliën]] uit het Griekse OT volgens de LXX zijn en niet uit de [[Masoreten|Masoretische]] Hebreeuwse tekst. Zo zijn in het Bijbelboek [[Evangelie volgens Matteüs|Matteüs]] alle aanhalingen uit het Oude Testament uit de Griekse LXX genomen en niet rechtstreeks uit het Hebreeuws.


Tijdens de Talmoedische periode werd het maken van de vertaling betreurd, zodat de Joodse datum 8 Teweet een vastendag werd.
Tijdens de Talmoedische periode werd het maken van de vertaling betreurd, zodat de Joodse datum 8 Teweet een vastendag werd.


Vroegere tekstcritici veronderstelden dat de LXX een vertaling van de Masoretische tekst (MT) was. Door nieuwe tekstvondsten gaat men er nu van uit dat de LXX en de hedendaagse MT beiden vertalingen zijn van een nog oudere inmiddels verloren gegane Hebreeuwse versie, ook wel genaamd de ''Vorlage''. Bij een vergelijking met de eveneens zeer oude [[Samaritaanse Pentateuch]] of Samartitaanse Thora (ST) komt men ook tot deze conclusie. Vaak lijken de ST en LXX meer op elkaar dan op de MT. Ook heeft de MT bij verschillende boeken meer uitweidingen dan de LXX en de ST. Dit kan er op wijzen dat de LXX eerder een vaste vorm verkreeg dan de MT en dus van een oudere bron uitgaat dan de MT. Bij de [[Dode-Zeerollen]] bevinden zich zowel boekrollen die familie zijn van de [[Masoretische tekst]], bijvoorbeeld [[1QIsa]] als boekrollen die verwant lijken aan de LXX, bijvooorbeeld ''4QSam<sup>b</sup>''.
Vroegere tekstcritici veronderstelden dat de LXX een vertaling van de Masoretische tekst (MT) was. Door nieuwe tekstvondsten gaat men er nu van uit dat de tekst die bij de vertaling van de LXX als ''[[Vorlage]]'' werd gebruikt (de als origineel dienende tekst), en de hedendaagse MT beiden afstammen van een nog oudere, inmiddels verloren gegane Hebreeuwse versie. Bij een vergelijking met de eveneens zeer oude [[Samaritaanse Pentateuch]] of Samaritaanse Thora (ST) komt men ook tot deze conclusie. Vaak lijken de ST en LXX meer op elkaar dan op de MT. Ook weidt de MT bij aantal boeken meer uit dan de LXX en de ST. Dit kan er op wijzen dat de LXX eerder een vaste vorm verkreeg dan de MT en dus van een oudere bron uitgaat dan de MT. Bij de [[Dode-Zeerollen]] bevinden zich zowel boekrollen die familie zijn van de [[Masoretische tekst]], bijvoorbeeld [[1QIsa]] als boekrollen die verwant lijken aan de LXX, bijvoorbeeld ''4QSam<sup>b</sup>''.


De belangrijkste tekstgetuigen kennen we ook van de tekstgeschiedenis van het [[Nieuwe Testament]]: de [[Codex Alexandrinus]], de [[Codex Vaticanus]] en de [[Codex Sinaiticus]].
De belangrijkste tekstgetuigen kennen we ook van de tekstgeschiedenis van het [[Nieuwe Testament]]: de [[Codex Alexandrinus]], de [[Codex Vaticanus]] en de [[Codex Sinaiticus]].
Andere tekstgetuigen zijn bijvoorbeeld sommige van de [[Chester Beatty papyri]], enz.
Andere tekstgetuigen zijn bijvoorbeeld sommige van de [[Chester Beatty papyri]], enz.


Na [[300]] kwamen er ook andere vertalingen, zoals de reeds genoemde Latijnse [[Vulgata]], in gebruik voor nieuwe niet-Grieks sprekende christenen. Tegenwoordig is de LXX de standaardtekst voor de [[Oosters-orthodoxe Kerken|Oosters-orthodoxe Kerk]]. Nieuwe Bijbelvertalingen van het OT maken meestal gebruik van de Masoretische grondtekst en zijn niet meer in de eerste plaats gebaseerd op de LXX, behalve voor de [[deuterocanonieke boeken]] waarvan we meestal alleen een Griekse versie hebben.
Na [[300]] kwamen er ook andere vertalingen, zoals de reeds genoemde Latijnse [[Vulgata]], in gebruik voor nieuwe niet-Grieks sprekende christenen. Tegenwoordig is de LXX de standaardtekst voor de [[Oosters-Orthodoxe Kerk]]. Nieuwe Bijbelvertalingen van het OT maken meestal gebruik van de Masoretische grondtekst en zijn niet meer in de eerste plaats gebaseerd op de LXX, behalve voor de [[deuterocanonieke boeken]] waarvan meestal alleen een Griekse versie bekend is.


Overigens zijn de echt belangrijke verschillen tussen deze verschillende vertalingen gering in aantal en hebben zij meestal betrekking op getallen of op de volgorde van verzen. In het Hebreeuws, [[Aramees]] en Grieks worden voor getallen lettertekens gebruikt en een kleine verschrijving kan dan een heel ander getal opleveren. De belangrijke [[dogma (religie)|dogmatische]] punten van het OT zijn in alle vertalingen vrijwel hetzelfde.
Overigens zijn de echt belangrijke verschillen tussen deze verschillende vertalingen gering in aantal en hebben zij meestal betrekking op getallen of op de volgorde van verzen. In het Hebreeuws, [[Aramees]] en Grieks worden voor getallen lettertekens gebruikt en een kleine verschrijving kan dan een heel ander getal opleveren. De belangrijke [[dogma (religie)|dogmatische]] punten van het OT zijn in alle vertalingen vrijwel hetzelfde.


=== De boeken van de Septuaginta ===
=== Wat is nu precies de Septuaginta? ===
[[Genesis (boek)|Genesis]],
Wanneer men iets over de Septuaginta leest, moet men dikwijls aan de hand van de context vaststellen wat er precies bedoeld wordt.
[[Exodus (boek)|Exodus]],
 
[[Leviticus]],
*In de oorspronkelijke betekenis bevat de Septuaginta de vijf boeken van de Pentateuch (Thora) die in de tweede eeuw v.Chr. te Alexandrië werden vertaald:<br>
[[Numeri]] en
::[[Genesis (boek)|Genesis]],<br>
[[Deuteronomium]]
::[[Exodus (boek)|Exodus]],<br>
::[[Leviticus]],<br>
::[[Numeri]] en<br>
::[[Deuteronomium]]
 
*Later werden ook de andere boeken van de Hebreeuwse Bijbel vertaald en werden een deel van de verzameling.


De Septuaginta bevat meer boeken dan de Hebreeuwse Bijbel. Een aantal boeken die geen deel uitmaken van de Hebreeuwse en protestantse canon, maar wel geaccepteerd worden door de [[Rooms-katholieke kerk]], worden door katholieken [[deuterocanoniek]] genoemd en door protestanten [[apocrief]]. Een paar andere boeken, die ook door de katholieke kerk als apocrief worden beschouwd, noemt men in protestantse kringen soms pseudepigrafen of ook apocriefen.
*Aangezien in de oude codices naast Griekse vertalingen van de Hebreeuwse Bijbel dikwijls nog andere boeken of brieven waren opgenomen (van apocriefe boeken tot brieven van [[kerkvader]]s), verwijst het woord Septuaginta ook dikwijls naar deze uitgebreidere serie boeken. In dit verband verwijst men dikwijls naar een aantal boeken die geen deel uitmaken van de Hebreeuwse (en protestantse) canon, maar wel geaccepteerd worden door de [[Rooms-Katholieke Kerk]]. Deze boeken worden door katholieken [[deuterocanoniek]] genoemd en door protestanten [[apocrief]]. Een paar andere boeken, die ook door de Katholieke Kerk als apocrief worden beschouwd, noemt men in protestantse kringen soms pseudepigrafen of ook apocriefen.


*Soms gebruikt men het woord Septuaginta ook als verzamelbegrip voor verschillende oude Griekse vertalingen van de Tenach (Hebreeuwse Bijbel) die later tot stand kwamen of herzien werden, zoals de versies van [[Aquila van Sinope|Aquila]], [[Symmachus de Ebioniet|Symmachus]], en vooral [[Theodotion]]. De vertaling van Theodotion werd zo veelvuldig gebruikt, dat deze voor een deel de ’oude’ Septuaginta verving. In Rahlf’s tekstuitgave zijn zowel de ’oude’ Septuaginta als Theodotions vertaling van het boek Daniël opgenomen.
===Volgorde van de boeken===
Een aantal boeken staan in de Septuaginta in een andere volgorde dan in de Hebreeuwse Bijbel. De afdeling [[geschriften]] (inclusief deuterocanonieke of apocriefe boeken) is in de LXX gedeeltelijk verspreid tussen (vooral de ''vroege'') profeten. Ook in de protestantse canon staan de boeken in de volgorde van de Septuaginta, waardoor deze een afdeling ''historische boeken'' kent.
Een aantal boeken staan in de Septuaginta in een andere volgorde dan in de Hebreeuwse Bijbel. De afdeling [[geschriften]] (inclusief deuterocanonieke of apocriefe boeken) is in de LXX gedeeltelijk verspreid tussen (vooral de ''vroege'') profeten. Ook in de protestantse canon staan de boeken in de volgorde van de Septuaginta, waardoor deze een afdeling ''historische boeken'' kent.
{| cellspacing = "0" cellpadding = "0" border = "0" style = "width: 100%;"
{| cellspacing = "0" cellpadding = "0" border = "0" style = "width: 100%;"
Regel 80: Regel 85:
||
||
{| cellspacing = "0" cellpadding = "0" border = "0" style = "width: 100%;"
{| cellspacing = "0" cellpadding = "0" border = "0" style = "width: 100%;"
|-----bgcolor="#FFE39B"
| width=2% |
| width=33% | ΓΕΝΕΣΙΣ
| width=65% | [[Genesis (boek)|Genesis]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΕΞΟΔΟΣ || [[Exodus (boek)|Exodus]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΛΕΥΙΤΙΚΟΝ || [[Leviticus]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΑΡΙΘΜΟΙ || [[Numeri]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΔΕΥΤΕΡΟΝΟΜΙΟΝ || [[Deuteronomium]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΙΗΣΟΥΣ ΝΑΥΗ || [[Jozua (boek)|Jozua, de zoon van Nun]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΚΡΙΤΑΙ || [[Richteren]] of [[Rechters]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΡΟΥΘ || [[Ruth (boek)|Ruth]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Α' || Koningen I. ([[1 en 2 Samuël|1 Samuël]])
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Β' || Koningen II. ([[1 en 2 Samuël|2 Samuël]])
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Γ' || Koningen III. ([[1 en 2 Koningen|1 Koningen]])
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Δ' || Koningen IV. ([[1 en 2 Koningen|2 Koningen]])
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ Α' || Weglatingen I. ([[1 en 2 Kronieken|1 Kronieken]])
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ Β' || Weglatingen II. ([[1 en 2 Kronieken|2 Kronieken]])
|-----bgcolor="#FFDAB9"
| || ΕΣΔΡΑΣ Α' || [[1 Ezra]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΕΣΔΡΑΣ Β', ΝΕΕΜΙΑΣ || [[Ezra (boek)|Ezra]] en [[Nehemia (boek)|Nehemia]]
|-----bgcolor="#FFDAB9"
| || ΤΩΒΙΤ || [[Tobit]]
|-----bgcolor="#FFDAB9"
| || ΙΟΥΔΙΘ || [[Judith (boek)|Judith]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΕΣΘΗΡ || [[Esther (boek)|Esther]]
|-----bgcolor="#FFDAB9"
| || ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Α' || [[1 Makkabeeën]]
|-----bgcolor="#FFDAB9"
| || ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Β' || [[2 Makkabeeën]]
|-----
|-----
| style = "width: 35%;" | ΓΕΝΕΣΙΣ
| || ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Γ'
| style = "width: 65%;" | [[Genesis (boek)|Genesis]]
| [[3 Makkabeeën]]{{fn|1}}
|-----b
| || ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Δ'
| [[4 Makkabeeën]]{{fn|3}}
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΨΑΛΜΟΙ || [[Psalmen]] (Masoretische Psalmen)
|-----
|-----
| ΕΞΟΔΟΣ || [[Exodus (boek)|Exodus]]
| || ΨΑΛΜΟΙ
| [[Psalmen]]{{fn|2}}
|-----bgcolor="#FFE39B"
| || ΙΩΒ || [[Job (boek)|Job]]
|-----
|-----
| ΛΕΥΙΤΙΚΟΝ || [[Leviticus]]
| || ΩΔΑΙ || [[Oden]]{{fn|4}}
|-----
| ΑΡΙΘΜΟΙ || [[Numeri]]
|-----
| ΔΕΥΤΕΡΟΝΟΜΙΟΝ || [[Deuteronomium]]
|-----
| ΙΗΣΟΥΣ ΝΑΥΗ || [[Jozua (boek)|Jozua, de zoon van Nun]]
|-----
| ΚΡΙΤΑΙ || [[Richteren]] of [[Rechters]]
|-----"
| ΡΟΥΘ || [[Ruth (boek)|Ruth]]
|-----
| ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Α' || Koningen I. ([[1 en 2 Samuël|1 Samuël]])
|-----
| ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Β' || Koningen II. ([[1 en 2 Samuël|2 Samuël]])
|-----
| ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Γ' || Koningen III. ([[1 en 2 Koningen|1 Koningen]])
|-----
| ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Δ' || Koningen IV. ([[1 en 2 Koningen|2 Koningen]])
|-----
| ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ Α' || Weglatingen I. ([[1 en 2 Kronieken|1 Kronieken]])
|-----
| ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ Β' || Weglatingen II. ([[1 en 2 Kronieken|2 Kronieken]])
|-----
| ΕΣΔΡΑΣ Α' || [[1 Ezra]]<ref name = "noot1">Niet opgenomen in de volgende vertalingen: [[Groot Nieuws Bijbel|GNB96]], [[NBG 1951|NBG51]], [[Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift|NWV]], [[Statenvertaling|SV1637]], [[Statenvertaling|SV1977]], [[Statenvertaling|SV-J]] en [[Herziene Statenvertaling|HSV]]</ref>
|-----
| ΕΣΔΡΑΣ Β', ΝΕΕΜΙΑΣ || [[Ezra (boek)|Ezra]] en [[Nehemia (boek)|Nehemia]]
|-----
| ΤΩΒΙΤ || [[Tobit]]<ref name = "noot1" />
|-----
| ΙΟΥΔΙΘ || [[Judith (boek)|Judith]]<ref name = "noot1" />
|-----
| ΕΣΘΗΡ || [[Esther (boek)|Esther]]
|-----
| ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Α' || [[1 Makkabeeën]]<ref name = "noot1" />
|-----
| ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Β' || [[2 Makkabeeën]]<ref name = "noot1" />
|-----
| ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Γ'
| [[3 Makkabeeën]]<ref name = "noot3">Slechts in de Orthodoxe Kerk gebruikt</ref>
|-----
| ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Δ'
| [[4 Makkabeeën]]<ref name = "noot1" /><sup>,</sup> <ref name = "noot4">Vaak genegeerd of als een appendix gedrukt in de Orthodoxe Kerk</ref>
|-----
| ΨΑΛΜΟΙ || [[Psalmen]] (Masoretische Psalmen)
|-----
| ΨΑΛΜΟΙ
| [[Psalmen]]<ref name = "noot1" /><sup>,</sup> <ref name = "note5">Inclusief [[Psalm 151]]. De LXX-nummering van de Psalmen is daarom iets anders dan bij de Masoretische Psalmen</ref>
|-----
| ΙΩΒ || [[Job (boek)|Job]]
|-----
| ΩΔΑΙ || [[Oden (Bijbel)|Oden]]<ref name = "noot1" /><sup>,</sup> <ref name = "noot2">Vaak niet opgenomen in de Orthodoxe kerk</ref><sup>,</sup> <ref name = "noot8">Met daarin o.a. [[Het gebed van Manasse]]</ref>
|-----
|-----
|}
|}
|
{|
| &nbsp;
|}
|
||
||
{| cellspacing = "0" cellpadding = "0" border = "0" style = "width: 100%;"
{| cellspacing = "0" cellpadding = "0" border = "0" style = "width: 100%;"
|-----
|-----bgcolor="#FFE39B"
| style = "width: 35%;" | ΠΑΡΟΙΜΙΑΙ
| width= 2% |
| style = "width: 65%;" | [[Spreuken]]
| width= 33% | ΠΑΡΟΙΜΙΑΙ
|-----
| width= 65% | [[Spreuken]]
| ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΣ || [[Prediker (boek)|Prediker]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΣ || [[Prediker (boek)|Prediker]]
| ΑΣΜΑ || Het lied van Salomon ([[Hooglied]])
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΑΣΜΑ || Het lied van Salomon ([[Hooglied]])
| ΣΟΦΙΑ ΣΑΛΩΜΩΝ || [[De wijsheid van Salomo]]<ref name = "noot1" />
|-----bgcolor="#FFDAB9"
|-----
| || ΣΟΦΙΑ ΣΑΛΩΜΩΝ || [[Wijsheid van Salomo]]
| ΣΟΦΙΑ ΣΕΙΡΑΧ
|-----bgcolor="#FFDAB9"
| [[De wijsheid van Jezus Sirach]] (Ecclesiasticus)<ref name = "noot1" />
| || ΣΟΦΙΑ ΣΕΙΡΑΧ
|-----
| [[Wijsheid van Jezus Sirach]] (Ecclesiasticus)
| ΩΣΗΕ || [[Hosea (boek)|Hosea]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΩΣΗΕ || [[Hosea (boek)|Hosea]]
| ΑΜΩΣ || [[Amos (boek)|Amos]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΑΜΩΣ || [[Amos (boek)|Amos]]
| ΜΙΧΑΙΑΣ || [[Micha (boek)|Micha]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΜΙΧΑΙΑΣ || [[Micha (boek)|Micha]]
| ΙΩΗΛ || [[Joël (boek)|Joël]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΙΩΗΛ || [[Joël (boek)|Joël]]
| ΟΒΔΙΟΥ || [[Obadja (boek)|Obadja]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΟΒΔΙΟΥ || [[Obadja (boek)|Obadja]]
| ΙΩΝΑΣ || [[Jona (boek)|Jona]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΙΩΝΑΣ || [[Jona (boek)|Jona]]
| ΝΑΟΥΜ || [[Nahum (boek)|Nahum]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΝΑΟΥΜ || [[Nahum (boek)|Nahum]]
| ΑΜΒΑΚΟΥΜ || [[Habakuk (boek)|Habakuk]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΑΜΒΑΚΟΥΜ || [[Habakuk (boek)|Habakuk]]
| ΣΟΦΟΝΙΑΣ || [[Zefanja (boek)|Zefanja]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΣΟΦΟΝΙΑΣ || [[Zefanja (boek)|Zefanja]]
| ΑΓΓΑΙΟΣ || [[Haggai (boek)|Haggaï]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΑΓΓΑΙΟΣ || [[Haggai (boek)|Haggaï]]
| ΖΑΧΑΡΙΑΣ || [[Zacharia (boek)|Zacharia]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΖΑΧΑΡΙΑΣ || [[Zacharia (boek)|Zacharia]]
| ΜΑΛΑΧΙΑΣ || [[Maleachi (boek)|Maleachi]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΜΑΛΑΧΙΑΣ || [[Maleachi (boek)|Maleachi]]
| ΗΣΑΙΑΣ || [[Jesaja (boek)|Jesaja]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΗΣΑΙΑΣ || [[Jesaja (boek)|Jesaja]]
| ΙΕΡΕΜΙΑΣ || [[Jeremia (boek)|Jeremia]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΙΕΡΕΜΙΑΣ || [[Jeremia (boek)|Jeremia]]
| ΒΑΡΟΥΧ || [[Baruch]]<ref name = "noot1" />
|-----bgcolor="#FFDAB9"
|-----
| || ΒΑΡΟΥΧ || [[Baruch (boek)|Baruch]]
| ΘΡΗΝΟΙ || [[Klaagliederen]] van Jeremia
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΘΡΗΝΟΙ || [[Klaagliederen]] van Jeremia
| ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΕΡΕΜΙΟΥ || [[Jeremia (boek)|Jeremia]]
|-----bgcolor="#FFDAB9"
|-----
| || ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΕΡΕΜΙΟΥ || De [[brief van Jeremia]]{{fn|5}}
| ΙΕΖΕΚΙΗΛ || [[Ezechiël (boek)|Ezechiël]]
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----
| || ΙΕΖΕΚΙΗΛ || [[Ezechiël (boek)|Ezechiël]]
| ΣΩΣΑΝΝΑ || Susanna<ref name = "noot1" /><sup>,</sup> <ref name = "noot6">Een van de [[Toevoegingen bij Daniël]]</ref>
|-----bgcolor="#FFDAB9"
|-----
| || ΣΩΣΑΝΝΑ || [[Susanna en de ouderlingen|Susanna]]{{fn|6}}
| ΔΑΝΙΗΛ || [[Daniël (boek)|Daniel]]   
|-----bgcolor="#FFE39B"
|-----  
| || ΔΑΝΙΗΛ || [[Daniël (boek)|Daniël]]   
| ΔΑΝΙΗΛ || [[Daniël (boek)|Daniel]]<ref name = "noot1" /><sup>,</sup> <ref name = "noot6" /><sup>,</sup> <ref name = "noot7">Met het gebed van Azariah en met ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΠΑΙΔΩΝ ΑΙΝΕΣΙΣ (het lied van de drie jonge mannen)</ref>
|----- bgcolor="#FFDAB9"
|-----
| || ΔΑΝΙΗΛ || [[Daniël (boek)|Daniël]]{{fn|6}}<sup>,</sup> {{fn|7}}
| ΒΗΛ ΚΑΙ ΔΡΑΚΩΝ || Bel en de Draak<ref name = "noot1" /><sup>,</sup> <ref name = "noot6" />
|-----bgcolor="#FFDAB9"
| || ΒΗΛ ΚΑΙ ΔΡΑΚΩΝ || [[Bel en de draak]]{{fn|6}}
|-----
|-----
|}
|}
|--
|--
|}
{| class="colortable" style="border: 1px solid gray;" width=100%
|+ &nbsp;
!'''Kleurlegende'''
|-
|
{|
|-
|bgcolor="#FFE39B" width=15px style="border: 1px solid gray;"|
|width=5px  |
|width=1000px | Boeken uit de Hebreeuwse Tenach.
|}
{|
|-
|bgcolor="#FFDAB9" width=15px style="border: 1px solid gray;"|
|width=5px  |
|width=1000px | In de Katholieke kerk als deuterocanonieke boeken. Niet opgenomen in o.a. [[Groot Nieuws Bijbel|GNB96]], [[NBG 1951|NBG51]], [[Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift|NWV]], [[Statenvertaling|SV1637]], [[Statenvertaling|SV1977]], [[Statenvertaling|SV-J]] en [[Herziene Statenvertaling|HSV]].
|}
{|
|-
|bgcolor="#FFFFFF" width=15px style="border: 1px solid gray;"|
|width=5px  |
|width=1000px | Enkel in de Orthodoxe Kerk; of enkel als appendix in de Orthodoxe Kerk
|}
|}
{| class="colortable" style="border: 1px solid gray;" width=100%
|+ &nbsp;
|-
!colspan=2| '''Noten bij de tabel'''
|-
|{{fnb|1}} || Alleen in de Orthodoxe Kerk gebruikt
|-
|{{fnb|2}} || Inclusief [[Psalm 151]]. De LXX-nummering van de Psalmen is daarom iets anders dan bij de Masoretische Psalmen
|-
|{{fnb|3}} || Vaak genegeerd of als een appendix gedrukt in de Orthodoxe Kerk
|-
|{{fnb|4}} || Vaak niet opgenomen in de Orthodoxe kerk. Bevat o.a. [[Het gebed van Manasse]].
|-
|{{fnb|5}} || In de [[Vulgaat]] opgenomen als hoofdstuk 6 van het boek [[Baruch (boek)|Baruch]].
|-
|{{fnb|6}} || Een van de [[Toevoegingen aan Daniël|Toevoegingen bij Daniël]]
|-
|{{fnb|7}} || Met [[Het gebed van Azarja en het lied van de drie jongelingen|het gebed van Azarja en met ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΠΑΙΔΩΝ ΑΙΝΕΣΙΣ (het lied van de drie jonge mannen)]]
|}
|}


==Moderne uitgave==
==Moderne uitgave==
Onder redaktie van {{Aut|prof. dr. Alfred Rahlfs}}, 1935, 1979, Deutsche Bibelgesellschaft.
[http://www.bol.com/nl/p/engelse-boeken/greek-old-testament-septuaginta/1001004007681475/index.html Septuaginta] Onder redactie van {{Aut|prof. dr. Alfred Rahlfs}}, 1935, 1979, Deutsche Bibelgesellschaft.  
Met kritisch apparaat.
Met kritisch apparaat.


Regel 212: Regel 268:


==Literatuur==
==Literatuur==
{{en}}{{Aut|Karen H. Jobes, Moisés Silva}}, ''Invitation to the Septuagint'', Baker Academic, 2000, ISBN 0801022355
{{en}}{{Aut|Karen H. Jobes, Moisés Silva}}, [http://www.bol.com/nl/p/engelse-boeken/invitation-to-the-septuagint/1001004002556031/index.html ''Invitation to the Septuagint''], Baker Academic, 2000, 2005, ISBN 0801022355


{{Bron|bronvermelding=
{{Bron|bronvermelding=
* Permalink: [http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Septuagint&oldid=27861192 nl.wikipedia.org] ''Wikipedia, de vrije encyclopedie''. Paginaversie-ID: 27861192. Opgehaald 9 november 2011 {{nl}}
<!---* Permalink: [http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Septuagint&oldid=27861192 nl.wikipedia.org] ''Wikipedia, de vrije encyclopedie''. Paginaversie-ID: 27861192. Opgehaald 9 november 2011 {{nl}}--->
* {{en}}{{aut|I. L. Seeligman}}, ''The Septuagint version of Isaiah'' (1948)
* {{en}}{{aut|I. L. Seeligman}}, ''The Septuagint version of Isaiah'' (1948)
* {{de}}{{aut|P. Kahle}}, ''Die Kairoer Geniza'' (1962), blz. 222-279
* {{de}}{{aut|P. Kahle}}, ''Die Kairoer Geniza'' (1962), blz. 222-279
Regel 223: Regel 279:
* [http://www.users.dircon.co.uk/~hancock/sept.zip LXX als MSWord-document] (.zip \-bestand)
* [http://www.users.dircon.co.uk/~hancock/sept.zip LXX als MSWord-document] (.zip \-bestand)
* [http://www.lxx.org Studiebijbel met het OT vertaald uit de LXX], www.lxx.org
* [http://www.lxx.org Studiebijbel met het OT vertaald uit de LXX], www.lxx.org
* {{en}}[http://www.christian-thinktank.com/baduseot.html Een verdediging van de citaten uit de LXX door de NT-schrijvers], www.christina-thinktank.com
* {{en}}[http://www.christian-thinktank.com/baduseot.html Een verdediging van de citaten uit de LXX door de NT-schrijvers], www.christian-thinktank.com
* {{en}}[http://www.scripturecatholic.com/septuagint.html {{Aut|John Salza}}, ''Septuagintaverwijzingen in het NT''], www.scripturecatholic.com
* {{en}}[http://www.scripturecatholic.com/septuagint.html {{Aut|John Salza}}, ''Septuagintaverwijzingen in het NT''], www.scripturecatholic.com
* {{en}}[http://www.26reasons.com/invite.html {{Aut|Asher Norman}}, ''Twenty-Six Reasons Why Jews Don't Believe In Jesus''], www.26reasons.com
* {{en}}[http://www.26reasons.com/invite.html {{Aut|Asher Norman}}, ''Twenty-Six Reasons Why Jews Don't Believe In Jesus''], www.26reasons.com
* {{en}}[http://www.chabad.org/calendar/view/day_cdo/aid/240751/jewish/Torah-translated-into-Greek.htm Chabad.org: ''Today In Jewish History'']
* {{en}}[http://www.chabad.org/calendar/view/day_cdo/aid/240751/jewish/Torah-translated-into-Greek.htm Chabad.org: ''Today In Jewish History'']
{{References}}
;Noten
<References/>
}}
}}
{{Navigatie Bijbelvertalingen}}


[[Categorie:Bijbelvertaling]]
[[Categorie:Bijbelvertaling]]
[[Categorie:Hebreeuwse Bijbel]]
[[Categorie:Hebreeuwse Bijbel]]
[[Categorie:Septuagint]]
[[Categorie:Septuaginta]]
[[en:Septuagint]]

Huidige versie van 13 mei 2017 om 03:24

Christendom
(symbool van het christendom.)
..Pijlers

Jezus Christus • Christelijke Theologie • Apostelen • Koninkrijk • Evangelie •

Christelijke gemeenschap:
parochie; gemeente of vergadering
..Bijbel
Oude Testament • Nieuwe Testament • Boeken • Canon • Tegenstrijdigheden in de Bijbel • Canonvorming van het Nieuwe Testament • Apocriefen • Septuaginta • Tien geboden • Geboorte • Dood en wederopstanding • Bergrede • Bijbelvertaling
..Christelijke feesten
Kerst(mis) • Goede Week • Pasen • Hemelvaart • Pinksteren
..Christelijke theologie
Drie-eenheid (Vader, Zoon, Heilige Geest) • Theologie • Apologetiek • Schepping • Zondeval • Wet• Verlossing • Aanbidding • Kerk • Sacramenten
..Geschiedenis en tradities
De eerste christenen • Algemene geschiedenis van het Christendom • Concilies • Geloofsbelijdenis • Marcionisme • Missie • Grote schisma • Kruistochten • Reformatie • Grote Geloofsafvallen • Opwekking • Restaurationisme • Unitarisme • Thomisme • Remonstranten • Congregationalisme
..Oosters christendom
Oosters-orthodox • Oriëntaals-orthodox • Syrische Kerken • Oosters Katholiek
..Westers christendom
Westers Katholicisme • Protestantisme • Anabaptisme • Lutheranisme • Calvinisme • Anglicanisme • Baptisme • Methodisme • Evangelicalisme • Fundamentalisme • Unitarisme • Vrijzinnig • Pinksterbeweging • Christian Science
..Restaurationisme
Zevendedagsadventisten • Christadelphians • Jehovah's Getuigen • Heiligen der Laatste Dagen (Mormonisme)
..Onderwerpen
Bewegingen • Denominaties • Oecumene • Homilie/Preek • Gebed • Christelijke muziek • Kerkmuziek • Kerkgebouw • Liturgie • Kalender • Symboliek • Kunst • Kritiek
..Belangrijke personen
Paulus • Petrus • Kerkvaders • Heiligen • Constantijn • Athanasius • Augustinus • Anselmus • Aquino • Palamas • Wyclif • Luther • Calvijn • Wesley • Arius • Marcion van Sinope • Paus

De Septuaginta of Septuagint (Latijn: ’zeventig’, afkorting van interpretatio septuaginta interpretum virorum, Grieks: Ἡ μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα, „de vertaling van de zeventig [mannen]”), vaak afgekort tot LXX (= 70 in Romeinse cijfers),[1] is de naam voor de Griekse vertaling van de Tenach of het Oude Testament, die tussen circa 250 v.Chr. en 100 v.Chr. werd gemaakt. Afhankelijk van de context, wordt de Septuaginta soms verschillend gedefinieerd.

Oorsprong

Over het ontstaan van de Septuaginta zijn een aantal legenden in omloop, waarin vaak historische elementen verweven zitten met latere dichting.

In eerste instantie was deze vertaling bedoeld voor de grote groep Griekstalige joden in Egypte. Deze spraken namelijk niet meer Hebreeuws als moedertaal.

Volgens de Brief van Aristeas wenste de hellenistische koning van Egypte Ptolemaeus II Philadelphos bovendien een vertaling voor zijn groeiende bibliotheek. Een poging die 61 jaar eerder ondernomen werd om de Thora in het Grieks te vertalen, was niet op een succes uitgedraaid.

Volgens de overlevering in deze brief bracht Ptolemaeus II 70 of 72 rabbijnen bijeen en liet deze in afzonderlijke ruimten plaatsen, elk met de opdracht een vertaling van de Thora te maken. Toen de vertalers op achtste dag van de maand Teweet van het Joodse jaar 3515 (246 v.Chr.) klaar waren, bleek, aldus het verhaal, hun vertaling op miraculeuze wijze helemaal hetzelfde te zijn. Het verhaal wil, dat de vertalers elk afzonderlijk op 13 plaatsen nog wat veranderd hadden, omdat ze van mening waren dat een letterlijke vertaling hier geen correcte weergave zou zijn van de ware betekenis van de Thora, en dat zelfs deze 13 veranderingen met elkaar overeenstemden. Deze Griekse vertalingen werden Septuaginta („van de zeventig”) genoemd.

Het verhaal in de brief van Aristeas wordt nu vrij algemeen als geheel of gedeeltelijk fictie beschouwd,[2] een legende waarmee men wilde aantonen dat God deze vertaling goedkeurde.

Een versie van deze legende wordt vermeld in het traktaat Megilla van de Babylonische Talmoed (9a en 9b), waarin vijftien passages van hun Septuaginta-vertaling worden geïdentificeerd die een op een naast de originele Hebreeuwse versie gelegd kunnen worden. De vijftien zijn:

1. - Gen. 1:1
2. - Gen. 1:26
3. - Gen. 2:2
4. - Gen. 5:2
5. - Gen. 11:7
6. - Gen. 18:12
7. - Gen. 49:6
8. - Ex. 4:20
9. - Ex. 12:40
10. - Ex. 24:5
11. - Ex. 24:11
12. - Lev. 11:6
13. - Num. 16:15
14. - Deut. 4:19
15. - Deut. 17:3

Slechts twee ervan staan in de bestaande LXX.

Gebruiksgeschiedenis

De LXX was gedurende het hellenisme en de eerste eeuwen van het christendom de belangrijkste en meest gebruikte Bijbelvertaling, bij christenen maar óók bij de joden.

Voor de christenen was de LXX van grote betekenis bij hun zendingswerk. De meeste bekeerlingen in de eerste eeuwen waren namelijk Griekstalig en deze hadden met de LXX direct een vertaling van het OT beschikbaar. Het belang van de LXX blijkt verder uit het feit dat veel citaten in de nieuwtestamentische brieven en de evangeliën uit het Griekse OT volgens de LXX zijn en niet uit de Masoretische Hebreeuwse tekst. Zo zijn in het Bijbelboek Matteüs alle aanhalingen uit het Oude Testament uit de Griekse LXX genomen en niet rechtstreeks uit het Hebreeuws.

Als reactie op het gebruik door de christenen, verdween het gebruik van de LXX bij de joden langzaam na het jaar 100[feit?]. Na enkele pogingen de Hebreeuwse Bijbel opnieuw, maar dan letterlijker te vertalen —door Aquila (zeer letterlijk, maar daardoor in moeilijk te begrijpen Grieks), door Symmachus en door Theodotion (een herziening van de LXX)— besloot men in de synagoge voortaan de Bijbel in het Hebreeuws te lezen en liet men de LXX over aan de christenen. Ook werd de Hebreeuwse tekst toen definitief tot een gestandaardiseerde vorm, waarin deze voortaan door de Masoreten werd overgeschreven, tot op de huidige dag.

De tekst van de LXX werd voortaan door christenen overgeleverd, en zoals bij elke tekst die wordt gekopieerd ontstonden er varianten. We weten van drie pogingen de tekst zo goed mogelijk te reconstrueren:

  • O: de recensie die teruggaat op Origenes. Deze zou stammen van de vijfde kolom van de Hexapla, het grote, helaas verloren gegane werk uit ca. 240, waarin hij de Hebreeuwse tekst van het Oude Testament naast de belangrijkste vertalingen van zijn tijd, waaronder de LXX, plaatste.
  • L: Rond 275 vervaardigde ook Lucianus, die als martelaar stierf op 7 januari 312, een recensie van de LXX. Hij had, anders dan Origenes, geen wetenschappelijke maar praktische bedoelingen.
  • C: Hiëronymus, die zelf de Bijbel uit het Hebreeuws naar het Latijn vertaalde (de Vulgaat), noemt nog een recensent, Hesychius. We weten niet veel van deze persoon af.

Tijdens de Talmoedische periode werd het maken van de vertaling betreurd, zodat de Joodse datum 8 Teweet een vastendag werd.

Vroegere tekstcritici veronderstelden dat de LXX een vertaling van de Masoretische tekst (MT) was. Door nieuwe tekstvondsten gaat men er nu van uit dat de tekst die bij de vertaling van de LXX als Vorlage werd gebruikt (de als origineel dienende tekst), en de hedendaagse MT beiden afstammen van een nog oudere, inmiddels verloren gegane Hebreeuwse versie. Bij een vergelijking met de eveneens zeer oude Samaritaanse Pentateuch of Samaritaanse Thora (ST) komt men ook tot deze conclusie. Vaak lijken de ST en LXX meer op elkaar dan op de MT. Ook weidt de MT bij aantal boeken meer uit dan de LXX en de ST. Dit kan er op wijzen dat de LXX eerder een vaste vorm verkreeg dan de MT en dus van een oudere bron uitgaat dan de MT. Bij de Dode-Zeerollen bevinden zich zowel boekrollen die familie zijn van de Masoretische tekst, bijvoorbeeld 1QIsa als boekrollen die verwant lijken aan de LXX, bijvoorbeeld 4QSamb.

De belangrijkste tekstgetuigen kennen we ook van de tekstgeschiedenis van het Nieuwe Testament: de Codex Alexandrinus, de Codex Vaticanus en de Codex Sinaiticus. Andere tekstgetuigen zijn bijvoorbeeld sommige van de Chester Beatty papyri, enz.

Na 300 kwamen er ook andere vertalingen, zoals de reeds genoemde Latijnse Vulgata, in gebruik voor nieuwe niet-Grieks sprekende christenen. Tegenwoordig is de LXX de standaardtekst voor de Oosters-Orthodoxe Kerk. Nieuwe Bijbelvertalingen van het OT maken meestal gebruik van de Masoretische grondtekst en zijn niet meer in de eerste plaats gebaseerd op de LXX, behalve voor de deuterocanonieke boeken waarvan meestal alleen een Griekse versie bekend is.

Overigens zijn de echt belangrijke verschillen tussen deze verschillende vertalingen gering in aantal en hebben zij meestal betrekking op getallen of op de volgorde van verzen. In het Hebreeuws, Aramees en Grieks worden voor getallen lettertekens gebruikt en een kleine verschrijving kan dan een heel ander getal opleveren. De belangrijke dogmatische punten van het OT zijn in alle vertalingen vrijwel hetzelfde.

Wat is nu precies de Septuaginta?

Wanneer men iets over de Septuaginta leest, moet men dikwijls aan de hand van de context vaststellen wat er precies bedoeld wordt.

  • In de oorspronkelijke betekenis bevat de Septuaginta de vijf boeken van de Pentateuch (Thora) die in de tweede eeuw v.Chr. te Alexandrië werden vertaald:
Genesis,
Exodus,
Leviticus,
Numeri en
Deuteronomium
  • Later werden ook de andere boeken van de Hebreeuwse Bijbel vertaald en werden een deel van de verzameling.
  • Aangezien in de oude codices naast Griekse vertalingen van de Hebreeuwse Bijbel dikwijls nog andere boeken of brieven waren opgenomen (van apocriefe boeken tot brieven van kerkvaders), verwijst het woord Septuaginta ook dikwijls naar deze uitgebreidere serie boeken. In dit verband verwijst men dikwijls naar een aantal boeken die geen deel uitmaken van de Hebreeuwse (en protestantse) canon, maar wel geaccepteerd worden door de Rooms-Katholieke Kerk. Deze boeken worden door katholieken deuterocanoniek genoemd en door protestanten apocrief. Een paar andere boeken, die ook door de Katholieke Kerk als apocrief worden beschouwd, noemt men in protestantse kringen soms pseudepigrafen of ook apocriefen.
  • Soms gebruikt men het woord Septuaginta ook als verzamelbegrip voor verschillende oude Griekse vertalingen van de Tenach (Hebreeuwse Bijbel) die later tot stand kwamen of herzien werden, zoals de versies van Aquila, Symmachus, en vooral Theodotion. De vertaling van Theodotion werd zo veelvuldig gebruikt, dat deze voor een deel de ’oude’ Septuaginta verving. In Rahlf’s tekstuitgave zijn zowel de ’oude’ Septuaginta als Theodotions vertaling van het boek Daniël opgenomen.

Volgorde van de boeken

Een aantal boeken staan in de Septuaginta in een andere volgorde dan in de Hebreeuwse Bijbel. De afdeling geschriften (inclusief deuterocanonieke of apocriefe boeken) is in de LXX gedeeltelijk verspreid tussen (vooral de vroege) profeten. Ook in de protestantse canon staan de boeken in de volgorde van de Septuaginta, waardoor deze een afdeling historische boeken kent.

ΓΕΝΕΣΙΣ Genesis
ΕΞΟΔΟΣ Exodus
ΛΕΥΙΤΙΚΟΝ Leviticus
ΑΡΙΘΜΟΙ Numeri
ΔΕΥΤΕΡΟΝΟΜΙΟΝ Deuteronomium
ΙΗΣΟΥΣ ΝΑΥΗ Jozua, de zoon van Nun
ΚΡΙΤΑΙ Richteren of Rechters
ΡΟΥΘ Ruth
ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Α' Koningen I. (1 Samuël)
ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Β' Koningen II. (2 Samuël)
ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Γ' Koningen III. (1 Koningen)
ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Δ' Koningen IV. (2 Koningen)
ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ Α' Weglatingen I. (1 Kronieken)
ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ Β' Weglatingen II. (2 Kronieken)
ΕΣΔΡΑΣ Α' 1 Ezra
ΕΣΔΡΑΣ Β', ΝΕΕΜΙΑΣ Ezra en Nehemia
ΤΩΒΙΤ Tobit
ΙΟΥΔΙΘ Judith
ΕΣΘΗΡ Esther
ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Α' 1 Makkabeeën
ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Β' 2 Makkabeeën
ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Γ' 3 Makkabeeën[1]
ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Δ' 4 Makkabeeën[3]
ΨΑΛΜΟΙ Psalmen (Masoretische Psalmen)
ΨΑΛΜΟΙ Psalmen[2]
ΙΩΒ Job
ΩΔΑΙ Oden[4]
 
ΠΑΡΟΙΜΙΑΙ Spreuken
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΣ Prediker
ΑΣΜΑ Het lied van Salomon (Hooglied)
ΣΟΦΙΑ ΣΑΛΩΜΩΝ Wijsheid van Salomo
ΣΟΦΙΑ ΣΕΙΡΑΧ Wijsheid van Jezus Sirach (Ecclesiasticus)
ΩΣΗΕ Hosea
ΑΜΩΣ Amos
ΜΙΧΑΙΑΣ Micha
ΙΩΗΛ Joël
ΟΒΔΙΟΥ Obadja
ΙΩΝΑΣ Jona
ΝΑΟΥΜ Nahum
ΑΜΒΑΚΟΥΜ Habakuk
ΣΟΦΟΝΙΑΣ Zefanja
ΑΓΓΑΙΟΣ Haggaï
ΖΑΧΑΡΙΑΣ Zacharia
ΜΑΛΑΧΙΑΣ Maleachi
ΗΣΑΙΑΣ Jesaja
ΙΕΡΕΜΙΑΣ Jeremia
ΒΑΡΟΥΧ Baruch
ΘΡΗΝΟΙ Klaagliederen van Jeremia
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΕΡΕΜΙΟΥ De brief van Jeremia[5]
ΙΕΖΕΚΙΗΛ Ezechiël
ΣΩΣΑΝΝΑ Susanna[6]
ΔΑΝΙΗΛ Daniël
ΔΑΝΙΗΛ Daniël[6], [7]
ΒΗΛ ΚΑΙ ΔΡΑΚΩΝ Bel en de draak[6]
 
Kleurlegende
Boeken uit de Hebreeuwse Tenach.
In de Katholieke kerk als deuterocanonieke boeken. Niet opgenomen in o.a. GNB96, NBG51, NWV, SV1637, SV1977, SV-J en HSV.
Enkel in de Orthodoxe Kerk; of enkel als appendix in de Orthodoxe Kerk
 
Noten bij de tabel
1↑ Alleen in de Orthodoxe Kerk gebruikt
2↑ Inclusief Psalm 151. De LXX-nummering van de Psalmen is daarom iets anders dan bij de Masoretische Psalmen
3↑ Vaak genegeerd of als een appendix gedrukt in de Orthodoxe Kerk
4↑ Vaak niet opgenomen in de Orthodoxe kerk. Bevat o.a. Het gebed van Manasse.
5↑ In de Vulgaat opgenomen als hoofdstuk 6 van het boek Baruch.
6↑ Een van de Toevoegingen bij Daniël
7↑ Met het gebed van Azarja en met ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΠΑΙΔΩΝ ΑΙΝΕΣΙΣ (het lied van de drie jonge mannen)

Moderne uitgave

Septuaginta Onder redactie van prof. dr. Alfred Rahlfs, 1935, 1979, Deutsche Bibelgesellschaft. Met kritisch apparaat.

Zie ook

Literatuur

(en) Karen H. Jobes, Moisés Silva, Invitation to the Septuagint, Baker Academic, 2000, 2005, ISBN 0801022355

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

Noten
  1. º In het Grieks wordt de afkorting Ο' gebruikt [een omicron, met getalwaarde 70].
  2. º Het verhaal staat onder zware verdenking, en de brief staat vol van onwaarschijnlijkheden en wordt nu algemeen beschouwd als min of meer een fabel. (Engels citaat:) „open to the gravest suspicion, and the letter abounds with improbabilities and is now generally regarded as more or less fabulous,” volgens The Classical Review 335/6 (August–September 1919:123), waarin melding werd gemaakt van H. St. J. Thackeray’s The Letter of Aristeas, with an Appendix of the Ancient Evidence on the Origin of the LXX.
rel=nofollow
Tekstuitgaven en vertalingen van de Bijbel
Hebreeuws/Aramese tekstuitgaven:Biblia Hebraica • Biblia Hebraica Stuttgartensia
Griekse tekstuitgaven:The New Testament in the Original Greek • Nestle-Aland
Klassieke Bijbelvertalingen:Septuaginta • Pesjitta • Vulgaat • King James Version • Luthervertaling • Wycliffe New Testament
Nederlandstalige Bijbelvertalingen:Rijmbijbel (1271) • Hernse Bijbel (1361) • Delftse Bijbel (1477) • Liesveltbijbel (1526-1542) • Deux-Aesbijbel (1561-1568) • Statenvertaling (1637) • Visscherbijbel (1648) • De Bijbel vertaald, omschreven en door aanmerkingen opgehelderd (1789-1796) • Palmbijbel (1818-1830) • Pentateuch met Haftaroth‎‎ • Nieuwe Testament van Visschering (1854; 1859) • Voorhoevevertaling (1877) • Synodale vertaling (1868) • (Nederlandse) Professorenbijbel (eind 19e eeuw) • (Belgische) Professorenbijbel (eind 19e eeuw) • Leidse Vertaling (1912; 1994-2004) • Theodorus van Tichelen (1926) • Utrechtse Vertaling (1924; 1927) • Petrus Canisiusvertaling (1939) • NBG-vertaling (1951) • Nieuwewereldvertaling (1969; 2004. 2017) • Willibrordvertaling (1975; 1995) • Herziene Statenvertaling (1977) • Groot Nieuws Bijbel (1983; 1996) • Telosvertaling (1985) • Het Boek (1992) • Nieuwe Bijbelvertaling (2004) • Naardense Bijbel (2004) • Nieuwe herziene Statenvertaling (2010) • Straatbijbel (2011) • Bijbel in Gewone Taal (2013)
Engelstalige Bijbelvertalingen:Geneva Bible • King James Version • New King James Version • The Scriptures '98 Version • The Emphatic Diaglott • The Bible in Living English • American Standard Version • Kingdom Interlinear • Concordant Version • Tyndales vertaling
Soorten bijbels:Historiebijbel • Jongerenbijbel • Kinderbijbel
Bijbelvertalingen in andere talen:Biblia Polyglotta • Ferrara Bijbel • Hexapla • Lutherbijbel • Pesjitta • Reina-Valera • Historia Scholastica • Septuaginta • Tetrapla • Vetus Latina • Vulgaat
rel=nofollow
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Septuaginta&oldid=215004"