Seksualiteit

Seksualiteit is de benaming van een complex van gevoelens en handelingen die een mens kan ervaring|ervaren]] of uitvoeren en die samenhangen met lichamelijke gevoelens met betrekking op een andere persoon. Sommigen gebruiken een engere definitie en zien seksualiteit als de begeerte naar geslachtsgemeenschap tussen mensen en de geslachtsgemeenschap zelf.

Seksualiteit is voor mensen van belang voor de voortplanting, voor bevestiging van een relatie tussen personen, en niet in de laatste plaats voor het beleven van genot. In sommige culturen ligt op het openlijk spreken over seksualiteit een religieus of cultureel taboe, of is het beoefenen van seksualiteit vóór het huwelijk verboden. Voor bijvoorbeeld rooms-katholieke geestelijken is het bedrijven van seksualiteit geheel verboden; het zogenoemde celibaat. Vanuit religieuze of maatschappelijke overtuiging kan men vinden dat seksualiteit (in de zin van geslachtsgemeenschap) alleen binnen een huwelijksrelatie kan plaatsvinden.

Seksuele oriëntatie

Mensen die zich seksueel aangetrokken voelen tot de andere sekse, zijn heteroseksueel. Mensen die zich tot dezelfde sekse voelen aangetrokken worden homoseksueel genoemd. Er bestaan ook biseksuele mensen, die zich aangetrokken voelen tot beide seksen. Mensen die geen gevoelens hebben op het gebied van seksualiteit worden aseksueel of ook wel nonlibidoïst genoemd.

Seksuele gedragingen of fantasieën die over het algemeen als afwijkend van de heersende normen worden beschouwd, worden geschaard onder de noemer parafilie. Hiertoe worden onder andere pedofilie, fetisjisme en travestie gerekend.

Bestand:Poilspubiens.jpg

Vrouwelijk onderlichaam

Geslachtsorganen

Een man heeft de volgende geslachtsorganen:

• Penis met aan het einde de eikel. De penis kan een erectie (verstijving) vertonen. Dit komt doordat het bloed naar de zwellichamen stroomt.
• Scrotum (balzak) met daarin de teelballen en bijballen
• Prostaat (voorstanderklier)
• Zaadleider
• Zaadblaasjes
• Cowperse klier

Bij een vrouw zijn dit:

• Vagina. In de ingang zit het maagdenvlies (hymen) en aan het einde de baarmoederhals.
• Baarmoeder
• Eierstokken (ovarium) en eileiders (tuba)
• Schaamlippen en venusheuvel
• Clitoris (kittelaar)
• Klier van Bartholin

Een vrouw heeft borsten met ongeveer in het midden de tepels. Ook een man heeft tepels. Dit zijn eigenlijk geen seksorganen, maar ze kunnen wel belangrijk zijn in de beleving van seksualiteit tussen partners.

Verder zijn vele andere onderdelen van het menselijk lichaam belangrijk bij het beleven en beoefenen van seks, zoals de mond (zoenen), de handen, de billen, en de huid in het algemeen. Hormonen spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van deze organen, maar ook bij de seksualiteit in het algemeen. Verder kent het lichaam diverse erogene zones, die echter wat gevoeligheid betreft verschillend zijn bij de partners.

Zwangerschap

Het beoefenen van de geslachtsgemeenschap kan resulteren in een zwangerschap van de vrouw. In het lichaam van de vrouw vinden elke maand voorbereidingen plaats voor een mogelijke zwangerschap. Tijdens deze menstruatiecyclus vindt, ongeveer tussen de tiende dag en zestiende dag, een eisprong plaats. Vanaf dat moment tot twaalf uur daarna kan de eicel bevrucht worden. De vrouw is al enkele dagen voordien vruchtbaar, omdat het sperma een viertal dagen in het cervixslijm kan overleven. Contact van de vrouw met het sperma van de man kan dan tot bevruchting leiden, ook als het sperma niet in de vagina wordt geëjaculeerd, maar wel in de geslachtsopening.

Na een eventuele bevruchting van de eicel, vervolgt de cel haar weg naar de baarmoeder. Ze nestelt zich in in de baarmoederwand en groeit uit tot een embryo. Hormonale signalen zorgen ervoor dat de menstruatie uitblijft, zodat dit uitblijven een belangrijk signaal wordt om aan zwangerschap te denken.

Anticonceptie

Anticonceptie is het voorkomen van conceptie, dat wil zeggen: het voorkomen van bevruchting van een eicel door een zaadcel. Zonder maatregelen te nemen tegen zwangerschap zal een vrouw met normale vruchtbaarheid, als zij regelmatig geslachtsgemeenschap heeft met een man, gedurende haar leven vele malen zwanger worden. In een traditioneel huwelijk zal dit leiden tot een groot gezin. Veel vrouwen en mannen vinden dat echter niet wenselijk en kiezen ervoor om slechts enkele, of helemaal geen kinderen te verwekken. Om zwangerschap te voorkomen bestaan diverse middelen voor anticonceptie. Sommige zijn ronduit onbetrouwbaar, zoals de kalendermethode (de geslachtsdaad vindt alleen plaats tijdens de veronderstelde niet vruchtbare periode) en coïtus interruptus (voor het zingen de kerk uit). Andere methoden zijn veelal wel betrouwbaar: NFP, het gebruik van het condoom of het vrouwencondoom; de anticonceptiepil; het spiraaltje; of het pessarium. Er worden meestal meerdere anticonceptie-methoden onderscheiden:

• 'natuurlijke' methoden: op basis van objectieve signalen de onvruchtbare periode van de vrouw af bakenen en enkel in die periode geslachtsgemeenschap hebben
• barrière-methoden: ervoor zorgen dat spermacellen nooit de eicel kunnen bereiken vanwege een fysieke barrière (gebruik van het condoom of het pessarium)
• chemische methoden: ervoor zorgen dat spermacellen niet de reis naar de eicel kunnen overleven (gebruik van zaaddodende pasta)
• hormonale methoden: ervoor zorgen dat een bevruchte eicel zich niet kan innestelen in de baarmoeder (gebruik van de anticonceptiepil, de prikpil, het hormoonhoudend spiraaltje, de hormoonhoudende ring, de hormoonhoudende pleister of het hormoonhoudend staafje).

Sommige methoden kunnen tegelijkertijd gebruikt worden. Het gebruik van de anticonceptiepil en condoom tegelijkertijd wordt 'Double Dutch' genoemd. Het wordt gepropageerd door de GG&GD als preventie van SOA's en ongewenste zwangerschappen. Zowel mannen als vrouwen kunnen zich laten steriliseren, waardoor zwangerschap in principe niet meer mogelijk is. Sterilisatie bij de vrouw geschiedt operatief, door de doorgang van de eileiders te onderbreken. Dit kan door de eileiders door te snijden, of dicht te klemmen. Hierna is de sterilisatie moeilijk op te heffen omdat de eileiders op de aangedane plaatsen verlittekenen. Ook het weghalen van de baarmoeder is een vorm van sterilisatie maar die wordt meestal uitgevoerd vanwege ziekte van de baarmoeder. Bij de man bestaat een soortgelijke vorm van sterilisatie door het doornemen of afklemmen van de zaadleiders. Een andere vorm van sterilisatie is castratie, het op enigerlei wijze doen weghalen of beschadigen van de teelballen (testes). Dit beschadigen werd mechanisch gedaan, tegenwoordig is het ook mogelijk dit op chemische wijze te doen. In het verleden kwam castratie vaker voor. Mannen die gecastreerd zijn, worden eunuchen genoemd.

Seksuele handelingen

Met een seksuele handeling wordt bedoeld het uiting geven aan de behoefte tot seksueel contact of het verwezenlijken ervan. Voorbeelden van seksuele handelingen zijn het strelen van jezelf of van de ander, (tong-)zoenen, masturbatie (zelfbevrediging), orale seks, cunnilingus (beffen) en fellatio (pijpen), anale seks (kontneuken) en vaginale seks (geslachtsgemeenschap of neuken). Aan de handeling gaat een gedachte vooraf die leidt tot een staat van seksuele opwinding (geilheid). Het uiteindelijk doel van de handeling is vaak het orgasme (klaarkomen). Ook het scheren van geslachtsdelen kan een seksuele handeling zijn, of 'slechts' het naar elkaar of naar de ander kijken, of het gluren naar de ander of anderen. 's Werelds bekendste boek over seksuele handelingen is de Kamasutra.

Houding en beweging tijdens geslachtsgemeenschap

De geslachtsgemeenschap kan op verschillende manieren worden bedreven. Het meest gebruikelijk is waarschijnlijk dat bij heteroseksualiteit de man bovenop de vrouw ligt, de partners met de gezichten naar elkaar toe, zodat ze elkaar kunnen aankijken en kussen. In een variant van deze positie kunnen de gezichten ook naast elkaar gehouden worden. De vrouw kan haar benen plat houden, of gebogen, of geheel omhoog naar haar schouders toe. Deze houding wordt ook wel de missionarishouding genoemd, waarschijnlijk omdat het de enige door de Rooms-Katholieke Kerk goedgekeurde positie was om geslachtsgemeenschap te hebben. Voor zowel de man als de vrouw kunnen verschillende houdingen van de benen van de vrouw een ander gevoel tot gevolg hebben: het sterker buigen van de heupen heeft tot gevolg dat de penis dieper in de vagina kan binnendringen. Of dit prettig is, hangt af van persoonlijke voorkeuren en de anatomie van de partners.

Tijdens de geslachtsgemeenschap bewegen de partners hun heupen, zodat de penis op en neer beweegt in de vagina. Na een zekere tijd zal de man een hoogtepunt beleven en wordt het sperma uitgestoten. Meestal duurt de geslachtsgemeenschap enkele minuten, en het hoogtepunt enkele seconden.

Een overzicht van de houdingen:

• Met de gezichten naar elkaar toe:
  • missionaris, de vrouw spreidt haar benen en de man ligt op de vrouw.
  • Vanuit missionaris, de benen naar boven en dan langs haar hoofd buigen hiermee stimuleer je de G-spot.
  • Op de zij liggend. Ook hierbij kunnen de benen van de vrouw verschillende houdingen aannemen.
  • De vrouw zit of ligt bovenop de man. In deze positie zal de vrouw de heupbewegingen moeten maken en is de man passiever.
• Met de gezichten van elkaar af:
  • De vrouw zit boven op de man op haar knieën, zij maakt een op en neer beweging
  • "Op zijn hondjes". De vrouw zit op haar knieën en steunt op haar handen, bijvoorbeeld op de rand van het bed. De man staat achter haar. Dit is ook een houding waarin anale gemeenschap mogelijk is.
  • De vrouw ligt op haar buik en de man ligt op haar rug, met zijn gezicht naar het achterhoofd van de vrouw.
  • De vrouw ligt op haar zij en de man achter haar, als "lepeltjes".

Met enige fantasie kunnen nog andere varianten worden bedacht; het variëren van de positie waarin de geslachtsgemeenschap wordt beleefd kan de positieve spanning in de relatie bewaren en voorkomen dat de beleving van de seksualiteit verwordt tot een routine. Het eeuwenoude boek Kamasutra wordt beschouwd als het standaardwerk op dit gebied.

Slechts een klein deel van de vrouwen krijgt bij geslachtsgemeenschap zoals hier beschreven een orgasme. De meeste vrouwen hebben extra stimulatie van de geslachtsdelen nodig om tot hun hoogtepunt te komen. Het is voor de man eenvoudiger om deze speciale aandacht vóór de geslachtsgemeenschap aan de vrouw te schenken: op die manier kan hij er zelf ook een groot plezier aan beleven terwijl na het hoogtepunt de seksuele opwinding van de meeste mannen voor enige tijd volledig gedoofd is.

Seksuele problemen

Er zijn diverse seksuele problemen bekend. Deze hebben meestal een psychische en soms een lichamelijke oorzaak.

Stoornissen in de geslachtsdaad zijn:

• vaginisme
• dyspareunie ofwel pijn bij de geslachtsdaad
• frigiditeit/libidoverlies ofwel geen zin in seks
• ejaculatio preacox ofwel vroegtijdige zaadlozing
• impotentie
• retrograde ejaculatie (sperma gaat de blaas in, ipv naar buiten)
• priapisme
• Persistent sexual arousal syndrome
• Post SSRI sexual dysfunction oftewel PSSD. Dit is de naam voor seksuele bijwerkingen van een SSRI, indien die niet overgaan na het stoppen met dit antidepressivum.

Problemen van een andere klasse zijn problemen met de vruchtbaarheid. Wanneer de man of de vrouw onvruchtbaar blijkt en er wel een kinderwens bestaat, kan soms door medisch ingrijpen toch een kind worden verwekt.

Ziekten

Zowel bij homoseksuele als bij heteroseksuele paren kunnen bij intiem contact ziekten tussen de partners worden overgedragen. Wanneer de overgedragen infecties alléén bij intiem contact kunnen worden overgedragen tussen mensen, spreekt men van seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's), ook wel geslachtsziekten genoemd. SOA's worden behandeld en onderzocht in de gynaecologie, in de urologie of door in SOA gespecialiseerde artsen. Enige bekende geslachtsziekten zijn: chlamydia, syfilis, gonorroe of druiper, ulcus molle, en aids (al is aids geen ziekte, maar een syndroom).

Seksualiteit in de cultuur en de samenleving

In de Nederlandse taal bestaan vele bedekte termen om over seks te praten. Dat komt doordat seks vanouds met gevoelens van schaamte omringd is. In relaties tussen mensen, ook tussen mensen die geen seksuele handelingen met elkaar verrichten, speelt seksualiteit een grote rol. Zo bestaat er veel discriminatie op grond van sekse of seksuele geaardheid, hoewel dit in westerse culturen steeds meer als minder wenselijk wordt ervaren.

Pornografie, het afbeelden van seksuele handelingen, of mensen in seksueel opwindende houdingen, is een beladen onderwerp. Omdat vooral mannen in pornografie geïnteresseerd zijn, bestaat het leeuwendeel van de pornografie uit afbeeldingen van vrouwen. In toenemende mate verschijnt pornografie met mannen als onderwerp, zowel voor de homoseksuele man alsook voor geïnteresseerde vrouwen. In de schilderkunst heeft pornografie altijd bestaan, al moet worden gezegd dat het afgebeelde vrouwelijke naakt in de schilderkunst dikwijls niet als porno wordt beschouwd. Als bepaalde culturele grenzen overschreden worden, wordt pornografie echter taboe: een verboden uiting, voor iedereen of voor bepaalde groepen, zoals kinderen.

Prostitutie is in de westerse cultuur vanouds een vorm van bedrijfsvoering waarbij personen, meestal vrouwen, geld verdienen met het verlenen van seksuele diensten. In andere culturen maakt het soms deel uit van godsdienstige gebruiken. Prostitutie werd in het christelijke Europa meestal negatief bekeken door de kerken. Vaak was het verboden, wat de bedrijfstak echter niet uitroeide; op andere momenten werd het juist toegestaan om bepaalde problemen onder controle te kunnen houden. Vroeger vooral de verspreiding van geslachtsziekten, tegenwoordig denkt men uitbuiting van prostituees en vrouwenhandel zodoende te kunnen tegengaan.

Tegen diverse vormen van seksualiteit bestaan religieuze en ethische bezwaren. Religieuze bedenkingen vloeien voort uit de desbetreffende godsdienstige overtuigingen zoals die tot uiting komen in religieuze boeken, bijvoorbeeld de Bijbel of de Koran. In deze boeken worden allerlei seksuele handelingen en gedragingen als zondig bestempeld.

Opvoeding

Kinderen ontdekken hun eigen seksualiteit gedeeltelijk zelf, maar worden door middel van seksuele voorlichting ook daarin onderwezen; zowel door de ouders, als ook op school. De seksuele voorlichting is in de laatste helft van de 20e eeuw sterk van oriëntatie veranderd, in Nederland mede door toedoen van de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming. Voorheen werd kinderen alleen verteld dat seks vies was en verboden (taboe); tegenwoordig wordt veel meer ingegaan op de liefde, de biologie van seks en methoden om ziekten en zwangerschap te voorkomen.

Bekende seksuele belevingen

Niet alle mensen beleven seksualiteit op dezelfde manier. Er zijn veel manieren om seksualiteit te bedrijven en te ervaren, waarvan sommige in de huidige maatschappij geaccepteerd worden, op andere een taboe rust, of nog andere zelfs strafbaar zijn.

• algolagnie - seksueel genot beleven aan pijn
• aseksualiteit - geen seksuele aantrekking
• BDSM - zie sadomasochisme
• bestialiteit - zie zoöfilie
• biseksualiteit - seksuele aantrekking voor zowel het andere als het zelfde geslacht
• coprolagnie - seksueel genot beleven met (menselijke) uitwerpselen (poepseks)
• cybersex - het beleven van seks via het internet
• bondage - seksuele stimulering door middel van vastbinden of overgeleverd zijn aan de ander d.m.v bewegingsbeperking
• droge seks
• efebofilie - seksuele voorkeur van volwassenen voor pubers
• exhibitionisme - het zichzelf graag naakt vertonen (o.m. potloodventen)
• seksueel fetisjisme - seksueel genot beleven aan bepaalde voorwerpen of situaties
• frotteurisme - seksueel genot beleven aan het heimelijk aanraken van anderen
• gerontofilie - seksuele aantrekking tot ouderen
• heteroseksualiteit - seksuele aantrekking voor het andere geslacht
• homoseksualiteit - seksuele aantrekking tot hetzelfde geslacht
• masochisme - het genieten van vernedering en pijn
• masturbatie - zelfbevrediging
• natte droom - via dromen komen tot ejaculatie
• necrofilie - seksuele aantrekking tot en handelingen met een overleden persoon
• nymfomanie - overmatige seksuele drift (van vrouw)
• pedofilie - seksuele aantrekking tot kinderen die nog niet geslachtsrijp zijn
• promiscue - veel wisselende seksuele contacten
• sadisme - het pijnigen en vernederen van de seksuele partner
• sadomasochisme - seksuele uitingen waar macht, vernedering en/of pijn een belangrijke rol spelen
• saliromanie - seksueel genot beleven aan vies, zoals kots, uitwerpselen, etc. (ook: scat)
• satyriasis - overmatige geslachtsdrift (van man), syn. gynaecomanie, satyromanie
• seksverslaving - verslaving aan seks
• sodomie - een oudtestamentisch woord voor homoseksualiteit of zoöfilie
• Tantra - een spirituele manier om van seksuele energie te genieten, zonder dat de begeerte een duidelijke rol speelt.
• travestie - zichzelf verkleden als iemand van de andere sekse
• urolagnie - seksueel genot beleven met urine (plasseks)
• voyeurisme - het kijken naar seksuele handelingen van anderen
• wurgseks - seksueel genot door het dichtknijpen van de keel

Seksueel geweld

Seksuele handelingen zijn, in onze westerse samenleving, geaccepteerd wanneer gelijkwaardige partners elkaar vrijwillig de wens te kennen geven een seksueel contact te willen aangaan. Gelijkwaardigheid wil hier zeggen dat de partners voldoende bekwaam zijn om hun wil kenbaar te maken. Ouderen mogen bijvoorbeeld bij kinderen, die dat op zich mogelijk niet tegengaan, geen seksuele handelingen verrichten. Een hulpverlener mag ook een wilsonbekwame gehandicapte niet seksueel misbruiken. De gelijkwaardigheid komt dan in het gedrang. Daarnaast is vrijwilligheid belangrijk. Er is dus geen sprake van een afhankelijkheidsrelatie in die zin dat de een zijn of haar wil oplegt aan de ander. Seksuele handelingen zonder wederzijdse instemming zijn aanranding en verkrachting; in beide gevallen gaat het om seksueel misbruik of seksueel geweld. Wanneer familieleden onderling seksuele handelingen verrichten heet dit incest. In het geval de handelingen in familieverband onder dwang plaatsvinden, doorgaans in de relatie vader-kind of broer-zus, moeder-zoon en zus-broer komt veel minder voor, is er sprake van seksueel misbruik of seksueel geweld en is er volgens de wetgever sprake van een strafbaar feit waarvoor de pleger of plegers dient of dienen te worden vervolgd. Incest waartoe een familielid wordt gedwongen is altijd psychisch schadelijk, omdat het vaak gepaard gaat met geweld; het slachtoffer dient immers onder dwang te gehoorzamen aan de wil van de dader, maar ook omdat de pleger bang is dat er wordt gepraat en die angst vaak in geweld zal omzetten. Veelal is incest een langdurige aangelegenheid, het misbruik en het geweld duren vaak jaren achtereen. In Nederland is incest, hoewel het soms lijkt dat het niet zo is, een taboe. Omdat maar weinig gevallen in de openbaarheid treden, door de betrokkenen wordt er hardnekkig over gezwegen, komt incest (bloedschande) veelvuldiger voor dan mensen denken. Hoewel incest thans in bijna alle culturen als verwerpelijk wordt beschouwd, kan seksueel contact tussen familieleden met wederzijdse instemming plaatsvinden.

Seksueel contact tussen een volwassene en een kind (pedoseksualiteit) is bij wet verboden. De seksuele aantrekking van een volwassene tot een minderjarige die nog niet geslachtsrijp is (pedofilie) of tot een puber (efebofilie) wordt in het algemeen als onwenselijk beschouwd. In de klassieke oudheid werd over seksualiteit met minderjarigen anders gedacht dan nu. De normen verschilden onder invloed van de omstandigheden in die tijd echter sterk van die van nu. Tegenwoordig is seksueel contact met kinderen in Nederland en België een ernstig misdrijf waar een gevangenisstraf op staat.

Spelling

'Seks' en 'seksualiteit' worden nog vaak met een x gespeld. Dat is echter niet juist. Sex, sexualiteit en homosexualiteit bijvoorbeeld zijn fout gespelde woorden. Uitzonderingen zijn de Engelse, maar vernederlandste woorden sexappeal en sexy, die in het Engels als 'sex appeal' en 'sexy' geschreven worden en waarvoor de regel geldt dat zij (bij benadering) de oorspronkelijke schrijfwijze behouden wegens de nog steeds aanwezige Engelse bijklank.

Zie ook

• Erotiek
• Seksuele volkstaal en eufemismen

Externe links

• Kenniscentrum seksualiteit van de Rutgers Nisso Groep
• IFSW, Instituut voor Familiale en Seksuologische Wetenschappen (K.U.Leuven)