Vagina

De vagina oftewel schede oftewel gleuf oftewel kut is het inwendige deel van het geslachtsorgaan dat bij vrouwelijke dieren (waaronder de mens) de baarmoeder met de buitenkant van het lichaam verbindt. Het uitwendige deel wordt vulva genoemd.

De vagina is geschikt om de penis in te brengen bij de geslachtsgemeenschap of coïtus. Als daar een zwangerschap uit voorkomt, is de vagina een deel van het geboortekanaal bij de bevalling.

Vagina is een Latijns woord dat onder andere de schede van een zwaard betekent.

Anatomie van de menselijke vagina

De vagina is een acht tot tien centimeter lange elastische buisvormige structuur, omgeven door spieren. In ontspannen toestand is de vagina gesloten en liggen de voor- en achterwand tegen elkaar aan waardoor het in dwarse doorsnede een H-vormige spleet vormt. Bovenin de vagina bevindt zich het schedegewelf (fornix) die de baarmoederhals (cervix) omgeeft. Onderaan wordt de vagina begrensd door de hymenaalring, kleine resten van het maagdenvlies (hymen). De vagina is bedekt met een glycogeenrijk meerlagig niet-verhoornd plaveiselepitheel. Hierdoor is de binnenkant van de vagina gewoonlijk roze, zoals alle slijmvliezen bij zoogdieren. De spierlaag is dun aanwezig.

Tussen de vaginaspierlaag en omgevende organen, zoals de blaas met plasbuis (urethra) en de endeldarm (rectum), is bindweefsel aanwezig (het paracolpium) met bloedvaten, zenuwen en bekkenbodemspieren. Tussen het rectum en de vagina wordt dit het septum rectovaginale genoemd. Als een vrouw rechtop staat, is de vaginale buis in een achterwaarts omhoogstaande positie gericht en vormt een hoek van iets meer dan 90 graden met de baarmoeder (uterus).

Afscheiding

In de vagina wordt afscheiding geproduceerd, de zogenaamde vaginale afscheiding (fluor vaginalis). De afscheiding bestaat uit slijm geproduceerd door de baarmoedermond (cervix), afgestoten epitheel van de vagina. Deze cellen in de vagina bevatten glycogeen (zie boven). Dit wordt omgezet in melkzuur (lactaat) door de lactobacillus. De lactobacillus bacterie hoort thuis en zorgt ervoor dat door middel van lactaatproductie de zuurgraad van de vagina voldoende laag (dat wil zeggen enigszins zuur) blijft. Deze zuurgraad zorgt er, samen met de slijmproductie uit de baarmoedermond voor, dat er geen bacteriën die infecties in de baarmoeder en de buikholte kunnen veroorzaken, de vagina binnen kunnen dringen. De afscheiding is normaliter reukloos en geeft geen klachten. Daarom heet hij ook wel fluor albus (witte afscheiding, niet te verwarren met witte vloed). De hoeveelheid is afhankelijk van de menstruatiecyclus; halverwege de cyclus, rond de eisprong (ovulatie), neemt de afscheiding toe, daarna weer af. Afscheiding kan ook toenemen bij seksuele opwinding. Door verhoogde bloedtoevoer ontstaat congestie van bloed en daardoor komt vocht door de wand van de vagina (transudatie). Verder wordt afscheiding geproduceerd door verhoogde afgifte door de klieren van Bartholin (zie vulva) bij de vaginaopening.

Seksualiteit en de menselijke vagina

Bij vrouwen die geen geslachtsgemeenschap hebben gehad wordt de vagina omrand door het maagdenvlies (hymen). 'Vlies' is hierbij echter een verkeerde benaming. Het maagdenvlies is niet gesloten; er zit een opening in waardoor er bloed tijdens de menstruatie naar buiten kan. Als het hymen te groot is voor penetratie van de vagina zal het maagdenvlies inscheuren, waarbij bloed kan vrijkomen, en wat pijnlijk kan zijn. Dit inscheuren kan ook gebeuren door sport of gebruik van tampons.

Sommige vrouwen hebben een zeer gevoelige erogene zone binnen hun vagina, genaamd de G-plek of G-spot, waarmee zij een orgasme kunnen bereiken. Voor de meeste vrouwen is echter stimulering van de clitoris nodig om tot een orgasme te komen. Dit stimuleren kan met een vinger (vingeren). Dat kan de vrouw zelf doen. Een partner kan de clitoris likken met de tong (cunnilingus of beffen). Om het verspreiden van geslachtsziekten te voorkomen bestaan voor de laatste variant zogenaamde beflapjes, gemaakt van latex en voorzien van een aangename reuk. Een andere manier van stimulatie van de clitoris is met behulp van een vibrator. Verder bestaat er ook de houding van de venusvlinder.

Zoals voor alle woorden die met seksualiteit te maken hebben zijn er in de taal vele alternatieve woorden voor vagina.

Onderzoek en de Vagina

Vaginaal toucher is onderzoek van de inwendige geslachtsorganen waarbij met één of twee vingers in de schede, met de andere hand op de buikwand, op de tast de grootte en ligging van de baarmoeder met de baarmoederhals worden gevoeld. Soms is het mogelijk ook iets van de eierstokken te voelen en als het onderzoek pijnlijk is kan worden bepaald waar die pijn dan zit. Met behulp van het speculum kan een arts de binnenkant van de vagina en buitenkant van de baarmoedermond inspecteren. Daarbij kan er ook een uitstrijkje van de baarmoedermond, en/of kweken van de vagina gemaakt worden.

Vagina tijdens de bevalling

Tijdens een bevalling wordt de vagina opgerekt (tot wel tien centimeter in diameter), zodat de baby er doorheen kan. Dit oprekken gebeurt door het hoofdje van de baby zelf. Na de bevalling herstelt de vagina zich tot de oorspronkelijke omvang. Als de bevalling snel gaat kan de vaginawand inscheuren doordat het weefsel niet de tijd krijgt op te rekken. Soms loopt de scheur verder over perineum naar de kringspier van de anus, waardoor een totaalruptuur kan ontstaan. Om ernstig inscheuren te voorkomen zal men in dat geval de vagina zijwaarts richting bil inknippen zodat het niet verder kan scheuren richting anus. Dit wordt een episiotomie genoemd. Na de bevalling wordt een scheur en/of knip gehecht.

De vagina en cultuur

Seksuele organen worden in praktisch alle wereldculturen gestigmatiseerd. In de westerse wereld wordt het onderwerp vaak als een taboe behandeld. Zodat geen erotiek meer wordt ondervonden, wordt wel vroegtijdig de clitoris weggesneden in sommige culturen. Dit is in de meeste landen, zoals ook in Nederland verboden, maar vrijwel door iedereen ook verafschuwd.

Trivia

• Er bestaat ook Vaginale deodorant die vieze luchtjes moet verdrijven.
• Vaginale irritatie kan door een geslachtsziekte komen of door andere oorzaken.
• Culdocentese is een onderzoekstechniek om vocht af te nemen in het vaginale gebied.

Voortplantingssysteem