Lijst van Duitse woorden en uitdrukkingen in de Nederlandse taal

Dit is een lijst van Duitse woorden en uitdrukkingen die soms in de Nederlandse taal gebruikt worden.

NB: Zelfstandige naamwoorden die aan het Duits ontleend zijn worden conform de Leidraad Nederlandse spelling met een kleine letter geschreven (übermensch, aha-erlebnis), behalve wanneer het woord een eigennaam of historische gebeurtenis (Wehrmacht, Endlösung, Wirtschaftswunder) is. Ook wanneer het om een woordgroep gaat, krijgen de zelfstandige naamwoorden een hoofdletter (’auf Wiedersehen’). In de tweede kolom is de juiste Nederlandse spelling of de betekenis aangegeven. In het Nederlands krijgt het woord een Nederlandse uitgangsvorm krijgen die anders is dan in het Duits. (Bijvoorbeeld: rottweilers; Duits: Rottweiler)

Woorden

Duits	Nederlands	Opmerking
abfahren	vertrekken
Ablaut	klankwisseling; spelling: ablaut	taalkundige term
abschmieren	letterlijk ’neerstorten’: van een vliegtuig	ook gebruikt als in ’kan ik bij je op de bank crashen?’
abseilen	abseilen	een afdalingstechniek om van rotswanden of gebouwen af te dalen. Zie ook abseilen in de Duitse Wikipedia
Aha-Erlebnis	ervaring waarbij de confrontatie met iets een lichte schok van herkenning geeft; spelling: aha-erlebnis
Alleingang	spelling: alleingang	heeft de connotatie van eigenmachtig optreden van een land, zonder overleg met de buurlanden
angehaucht	ergens een liefhebber of aanhanger van zijn	meer in het bijzonder: daartoe geneigd zijn, daarop ingesteld zijn, daardoor beïnvloed zijn
Angstgegner	tegenstander die van tevoren al angst inboezemt, bijvoorbeeld door eerdere confrontaties; spelling: angstgegner
Ankeiler	inhoudsverwijzing op de voorkant van een tijdschrift of krant	bestaat als zodanig niet in het Duits.
Anschluss	Aansluiting; spelling: Anschluss; in de betekenis ’sjans’ is de spelling: anschluss	in het bijzonder de aansluiting (of annexatie) van Oostenrijk bij Duitsland. Het betekent echter ook contact met iemand op wie je valt, ’sjans’ (Nl) of ’touche’ (B).
Anschlusstreffer	het doelpunt vóór de gelijkmaker in het voetbal	(bijvoorbeeld bij een 2-0-achterstand is de 2-1 de Anschlusstreffer) ook als germanisme: aansluittreffer of aansluitingstreffer
an sich	op zich	vergelijk Ding an sich, een belangrijk begrip in de filosofie van Kant en Hegel
Ansicht	prentbriefkaart; spelling: ansicht	Zie ook Ansichtskarte in de Duitse Wikipedia
Apfelstrudel	soort appelgebak: spelling: apfelstrudel	Zie ook Apfelstrudel in de Duitse Wikipedia
Arbeitseinsatz	arbeidsinzet	Zie ook Arbeitseinsatz in de Duitse Wikipedia
auf Wiedersehen	tot ziens, vooral gebruikt tijdens voetbalwedstrijden, de verliezende partij wordt met groepsgezang uitgejouwd; spelling: auf Wiedersehen	als afscheidsgroet
Aufguss	het opgieten van water in een sauna
Ausdauer	duurvermogen, stamina; spelling: ausdauer	Zie ook Ausdauer in de Duitse Wikipedia
aus einem Guss	uit één stuk, doordacht; spelling: aus einem Guss	oorspronkelijk een begrip uit het gieten van metaal: in één keer gegoten
Auslautverhärtung	eindklankverscherping	Het verschijnsel dat stemhebbende medeklinkers aan het eind van een woord stemloos worden.
Ausputzer	laatste man die als doel had de bal zo hard mogelijk weg te schieten uit de verdediging; spelling: ausputzer	voetbalterm; zie ook Ausputzer in de Duitse Wikipedia
ausradieren	uitroeien	sterke connotaties aan de Holocaust.
ausrotten	uitroeien	dezelfde connotaties als ausradieren.
Ausweis	Identificatie; spelling: ausweis
Autobahn	snelweg
Bauhaus	hogeschool voor architectuur en toegepaste kunsten; spelling: Bauhaus	Zie ook Bauhaus in de Duitse Wikipedia
begeistert	ergens enthousiast over zijn, door meegesleept worden	ook Begeisterung wordt veel gebruikt; zie ook Begeisterung in de Duitse Wikipedia
Berlinerbol	Duits gebak	in Duitsland: Berliner (zie ook Berliner in de Duitse Wikipedia), in het Nederlands duidt berliner een krantenformaat aan
Berner sennenhond	soort hond	Berner Sennenhund, zie ook Berner Sennenhund in de Duitse Wikipedia
Berufsverbot	afspraken die erop gericht zijn dat een specifiek persoon niet meer in een bepaald beroep een baan zal kunnen vinden; spelling: berufsverbot	beroepsverbod, zie ook Berufsverbot in de Duitse Wikipedia
Biedermeier	bepaalde stijl (1815-1850); spelling: biedermeier	Zie ook Biedermeier in de Duitse Wikipedia
Biergarten	tuin waar men bier drinkt; spelling: biergarten	Zie ook Biergarten in de Duitse Wikipedia
Bildung	ontwikkeling; spelling: bildung	Zie ook Bildung in de Duitse Wikipedia
Bildungsroman	ontwikkelingsroman; spelling: bildungsroman	Een roman die met name op de (geestelijke) ontwikkelingsjaren van iemand ingaat, bijvoorbeeld Der Zauberberg van Thomas Mann.
blauäugig	naïef, argeloos, blond	verwant met de Nederlandse zegswijze "iemand op zijn mooie blauwe ogen vertrouwen"
Blitzkrieg	snelle verrassingsoorlog; spelling: blitzkrieg	Zie ook Blitzkrieg in de Duitse Wikipedia
blöde Kuh	dom wijf, domme koe
Blut- und Boden (-theorie)	Bloed- en bodemtheorie; spelling: Blut und Boden	Een theorie uit het nationaalsocialisme die een enge verbinding tussen het bloed (ras/volk) en de bodem (het land, de grond) waar zij wonen benadrukt
Bockbier	bokbier; spelling: bockbier	Zie ook Bockbier in de Duitse Wikipedia
Bockwurst		Zie ook Bockwurst in de Duitse Wikipedia
Bratwurst	braadworst	Zie ook Bratwurst in de Duitse Wikipedia
Bühne	podium, toneel; spelling: bühne
Bühnensucht	het verlangen om op te treden	In het Duits niet gangbaar. ’Podiumbeest’ – die Rampensau.
Butterfahrt	Bootreis met als doel om buiten de territoriale wateren luxe artikelen als drank, parfums en rookwaren belastingvrij te kunnen verkopen. Vooral populair in de zeventiger en tachtiger jaren.
Chefsache	iets heel belangrijks	oorspronkelijk: zo belangrijk dat de baas ('Chef') er persoonlijk toezicht op houdt
dabei sein	bezig zijn met, meedoen
das Ewig-Weibliche	spelling: ewigweibliche	uit Goethes Faust: Das Ewig-Weibliche zieht uns hinan
das gewisse Etwas	de x-factor, het je ne sais quoi
des Pudels Kern	de essentie; spelling: des poedels kern	Uit Goethes Faust, deel I, 'Studierzimmer', waar de poedel Mephistopheles blijkt te zijn: "Das also war des Pudels Kern!".
Dichtung und Wahrheit		titel van de autobiografie van Goethe
dicke Luft	lett. ’dikke lucht’, fig. problemen op komst.
Dirndlkleid	Beiers/Tirools traditioneel jurkje: spelling: dirndlkleid	Zie ook Dirndl in de Duitse Wikipedia
Dobermann	soort hond: spelling: dobermann	Zie ook Dobermann in de Duitse Wikipedia
Donnerwetter	uitspraak die verontwaardiging of verbazing uitdrukt
Doppelgänger	dubbelganger	Zie ook Doppelgänger in de Duitse Wikipedia
Drang nach Osten	drang naar het oosten; spelling: Drang nach Osten	geassocieerd met de drang om levensruimte in het oosten te zoeken, met name door extreemrechtse groeperingen die in Polen voormalige delen van Duitsland en Pruisen zien en daar aanspraak op willen maken
Durchgangslager	doorgangskamp, bijvoorbeeld Westerbork	Zie ook Durchgangslager in de Duitse Wikipedia
Edelweiß	plant	Zie ook Edelweiß in de Duitse Wikipedia
ein Prosit	een toost
Einzelgänger	persoon die zijn eigen weg gaat; spelling: einzelgänger	vaak geassocieerd met een buitenbeentje
Eisbein	varkenspoot	Zie ook Eisbein in de Duitse Wikipedia
Endlösung	Finale oplossing (van het Jodenvraagstuk)	Een eufemisme voor de systematische moord op de Joden. Zie ook Endlösung in de Duitse Wikipedia
Englandspiel	Duitse operatie betreffende in Engeland opgeleide en in Nederland gedropte Nederlandse marconisten.	Zie ook Englandspiel in de Duitse Wikipedia
entartete Kunst	ontaarde kunst	Zie ook Entartete Kunst in de Duitse Wikipedia
Ersatz	vervanging of namaak; spelling: ersatz
fabelhaft	buitengewoon goed, fantastisch
Fahnenflucht	desertie, vaandelvlucht	Zie ook Fahnenflucht in de Duitse Wikipedia
fähig	geschikt voor, capabel	vooral als achtervoegsel in woorden als: media-, internet-, vpro-, enz.
Fernweh	het verlangen om weg van huis te zijn, (het tegenovergestelde van Heimweh)
Fest	feest	alleen gebruikt in samenstellingen als dancefest, jazzfest, arenafest, om een muziekfestival aan te duiden. Geen afkorting van festival. Zie ook Fest in de Duitse Wikipedia
Fingerspitzengefühl	lett. ’vingertoppengevoel’; spelling: fingerspitzengefühl	goed ontwikkeld gevoel om in een delicate situatie op te treden, of technisch moeilijke klussen te klaren
Flak	afkorting voor Flug (Flieger) Abwehr Kanone	Zie ook Flak in de Duitse Wikipedia
Flammkuchen	Brooddeeggerecht gerecht uit de Elzas, de Palts en Baden.	In het Nederlands ook bekend als "tarte flambée".
Flatterzunge	speciale techniek bij het spelen van blaasinstrumenten	Zie ook Flatterzunge in de Duitse Wikipedia
Flügelhorn	blaasinstrument: bugel; spelling: flügelhorn	Zie ook Flügelhorn in de Duitse Wikipedia
Föhn	Warme wind van de bergen of haardroger	Zie ook Föhn in de Duitse Wikipedia
fragwürdig	dubieus
Frankfurter	knakworst; spelling: frankfurter	Zie ook Frankfurter in de Duitse Wikipedia
Fraktur(schrift)	lettertype, het alfabet wordt Frakturschrift genoemd	Zie ook Fraktur in de Duitse Wikipedia
Fremdkörper	letterlijk ’vreemd lichaam’; spelling: fremdkörper	een kogel die in het lichaam zit is een ’Fremdkörper’, een deeltje dat er niet thuis hoort. Veelal gebruikt om een persoon aan te duiden die niet binnen een organisatie hoort of past.
fröbelen, gefröbel	knutselen, geknutsel	naar Friedrich Fröbel, zie ook Friedrich Fröbel in de Duitse Wikipedia
Frühschoppen		Zie ook Frühschoppen in de Duitse Wikipedia
Führer	leider	in Nederland en België is de connotatie met Hitler heel sterk, in Duitsland veel minder, hier wordt het woord nog steeds gebruikt voor bijvoorbeeld reisgidsen.
Führerschein	rijbewijs
Fundgrube	spelling: fundgrube	oorspronkelijk een begrip uit de mijnbouw, in overdrachtelijke betekenis "plaats waar men veelvuldig vinden kan wat men zoekt"
gefundenes Fressen	hapklaar brokje, makkelijke prooi voor een criticus; spelling: gefundenes Fressen
Geheimfavorit		term uit de sport- en gokwereld
Geheimratsecken	inhammen (als teken van beginnende kaalheid)	Zie ook Geheimratsecken in de Duitse Wikipedia
Geheimtip	supertip; spelling: geheimtip
gemütlich	gezellig	Zie ook Gemütlichkeit in de Duitse Wikipedia
Geräuschemacher	geluidsmaker voor films en hoorspelen, foley artist
Gesamtkunst / Gesamtkunstwerk	totaalkunstwerk; spelling: gesamtkunstwerk	kunstvorm waarbij verschillende, of alle kunstvormen samenkomen
Gestalt en Gestalttherapie	spelling: gestalt, gestalttherapie
gesundes Volksempfinden	gezonde volksopvattingen; spelling: gesundes Volksempfinden	uitdrukking uit de nazitijd, waarbij de mening van het volk een eufemisme was voor de mening van de Führer
Gesundheit!	gezondheid!	toewensing na een niesbui
Gestapo	Geheime Staatspolizei
Glockenspiel	klokkenspel; spelling: glockenspiel	Zie ook Glockenspiel in de Duitse Wikipedia
glückauf		Mijnwerkersgroet, ontstaan uit de groet „Ich wünsche Dir Glück, tu einen neuen Gang auf”
Glühwein	spelling: glühwein	met onder andere kaneel gekruide mix van wijn en sterkedrank die warm gedronken wordt; zie ook Glühwein in de Duitse Wikipedia
Gretchenfrage	spelling: gretchenfrage	de kernvraag of de hamvraag, afkomstig uit het boek Faust van Goethe; zie ook Gretchenfrage in de Duitse Wikipedia
(deutsche) Gründlichkeit	Duitse grondigheid; spelling: gründlichkeit	dit speelt in op de stereotype Duitser, die immer punctueel is en grondig te werk gaat
Gutmensch	sarcastisch bedoelde benaming van goedwillende, voornamelijk linkse mensen	Zie ook Gutmensch in de Duitse Wikipedia
Hammerklavier	pianoforte	Zie ook Hammerklavier in de Duitse Wikipedia
Hausmacher	soort leverworst; spelling: hausmacher
Heilgymnastik	heilgymnastiek	Zie ook Heilgymnastik in de Duitse Wikipedia
Heil Hitler	„Geluk (aan) Hitler”	’Heil’ is ook een Nederlands woord met precies dezelfde betekenis (vergelijk ’heilzaam’, ’heilwensen’). De uitdrukking is echter ’besmet’ geraakt door de associatie met Hitler.
Heilpraktiker		Zie ook Heilpraktiker in de Duitse Wikipedia
Heimat	geboorteland; spelling: heimat	Zie ook Heimat in de Duitse Wikipedia
Herrenvolk	volk van heersers; spelling: herrenvolk	Zie ook Herrenvolk in de Duitse Wikipedia
Hetze	klopjacht, lastercampagne; spelling: hetze	Zie ook Hetze in de Duitse Wikipedia
hineininterpretieren	verder interpreteren, onbedoelde betekenissen "vinden"
Hitlerjugend	Hitlerjeugd	Zie ook Hitlerjugend in de Duitse Wikipedia
Hollandgänger	Duitse seizoenarbeiders die jaarlijks naar Nederland trokken	Zie ook Hollandgänger in de Duitse Wikipedia
Hüttenkäse	soort kaas; spelling: hüttenkäse	Zie ook Hüttenkäse in de Duitse Wikipedia
niet im Frage/ in Frage	dat is niet aan discussie onderhevig, dat kun je vergeten; spelling: im/in Frage	zelfs in zinnen als: „dat is niet im Frage”. De juiste Duitse term is ’in Frage’, in het Nederlands wordt echter meestal het foutieve ’im Frage’ gebruikt. Van Dale (14e druk) noemt ’in Frage’ een vormvariant.
ins Blaue hinein	onvoorbereid, voor de vuist weg; spelling: ins Blaue hinein
Intimfeind		favoriete vijand
jawohl	jawel, ja zeker	met ’jawohl’ is iets grappigs aan de hand: het wordt uitgesproken op militaire manier, vaak in combinaties als „jawohl mein Führer”, „jawohl Herr Obersturmbannführer”; altijd sarcastisch bedoeld.
Jugendstil	bepaalde kunststijl (± 1900); spelling: jugendstil	Zie ook Jugendstil in de Duitse Wikipedia
Kaiserbrötchen	hard broodje; spelling: kaiserbrötchen
kaltstellen/ kaltgestellt	koud maken, in de betekenis van "monddood maken"
Kammerspiel		Zie ook Kammerspiel in de Duitse Wikipedia
Kapellmeister		bepaald type dirigent
kaputt		Stuk. ook: alles ist kaputt
Kasseler(rib)	casselerrib; varkensvleesproduct	Zie ook Kasseler in de Duitse Wikipedia
Kartoffelsalat	aardappelsalade	Zie ook Kartoffelsalat in de Duitse Wikipedia
Kellner	kelner, bediende in een restaurant
Kindergarten	kleuterschool; spelling: kindergarten	door Fröbel gebruikte, internationaal bekende benaming
Kirsch	kersenlikeur; spelling: kirsch	ook in Schwarzwalder Kirsch, een soort gebak
Kitsch	nepkunst; spelling: kitsch
Konditorei	banketbakkerswinkel waar men ook een gebakje met een drankje kan nuttigen; spelling: konditorei	Zie ook Konditorei in de Duitse Wikipedia
Kohlrabi	koolrabi	Zie ook Kohlrabi in de Duitse Wikipedia
Körperkultur	lichaamscultuur
Krach	instorting van de beurs; spelling: krach
Krautrock	spelling: krautrock	Duitse popmuziek, niet te verwarren met de schlager; Zie ook Krautrock in de Duitse Wikipedia
Krimi	politieserie; spelling: krimi
Kristallnacht	Kristallnacht	nacht uit het naziverleden, waarbij vele Joodse winkels en bezittingen geplunderd werden (Het gebroken glas heeft de naam kristal opgeleverd).
Kulturkammer	Nederlandsche Kultuurkamer	instituut uit de Tweede Wereldoorlog waarbij kunstenaars zich moesten registreren om te mogen publiceren.
Ländler	volkswijsje, vaak gebruikte term in klassieke muziek, bijvoorbeeld de muziek van Mahler en Schubert; spelling: ländler	Zie ook Ländler in de Duitse Wikipedia
langlaufen	langlaufen	een soort lopen met lange ski’s, veelal over redelijk vlak en besneeuwd terrein.
Lebensbejahung	een filosofische opvatting; ongeveer: "ja zeggen tegen het leven"
Lebensborn		Zie ook Lebensborn in de Duitse Wikipedia
Lebensraum	lett.: levensruimte; spelling: lebensraum	een uitdrukking met sterke associaties aan nazi-Duitsland, (zie ook Drang nach Osten), waarbij ten oosten van Duitsland, in Polen en Rusland ruimte zocht voor het Duitse volk om zich te vestigen. Zie ook Lebensraum in de Duitse Wikipedia
Lederhose	broek uit leer, die veelal tot rond de knie reikt, en opgehouden wordt met H-vormige bretels; spelling: lederhose	het is een typische dracht voor mannen uit Beieren en andere regio’s bij de Alpen.
Leitkultur	maatgevende cultuur	Zie ook Leitkultur in de Duitse Wikipedia
Leitmotiv	leidmotief; belangrijke gedachte die steeds terugkeert; spelling: leitmotiv	ook als terugkerend motief in een muziekwerk, bijvoorbeeld de Symphonie fantastique van Berlioz en veel werk van Wagner
Lied	in deze betekenis op zijn Duits (met lange ’ie’) uitgesproken: refereert aan het klassieke Duitse (piano)lied	Zie ook Lied in de Duitse Wikipedia
Liedertafel	zangvereniging voor mannen, ook wel Liederkranz genoemd; spelling: liedertafel	Zie ook Liedertafel in de Duitse Wikipedia
Litze	Bundel dunne koperdraden die samen een elektrische geleider vormen
Luftwaffe		Zie ook Luftwaffe in de Duitse Wikipedia
Mannschaft	het Duitse nationale voetbalelftal	in spreek- en schrijftaal altijd die Mannschaft
mein Gott	ook: ach mein Gott	verontwaardigde uitroep, "wat een onzin", of "wat erg"
Messegelände	terrein van een handelsbeurs of van een expositie
Möbiusband		Zie ook Möbiusband in de Duitse Wikipedia
Müsli	muesli; Zwitserse ontbijtgranen	Zie ook Müsli in de Duitse Wikipedia
nachleben	het naijlen van de invloed van bijvoorbeeld een beweging, letterlijk: naleven
Nachwuchs	nageslacht; nieuwe lichting (sporters, muzikanten enz.; spelling: nachwuchs
Nazi	spelling: nazi
Neanderthaler	neanderdalmens; spelling: neanderthaler	Zie ook Neandertaler in de Duitse Wikipedia. Overdrachtelijk wordt de term gebruikt voor een dom of onbehouwen persoon.
Neue Deutsche Welle	verzamelnaam voor Duitse bands eind jaren zeventig en begin tachtig van de 20e eeuw	Zie ook Neue Deutsche Welle in de Duitse Wikipedia
Nudel	noedel	gekookte meelballetjes in soep, of een soort pasta-achtige sliertjes; uit het Oostenrijks en Beiers, daar zijn het Knödel (zie ook Knödel in de Duitse Wikipedia)
Ober, Oberkellner	ober	afkorting van Oberkellner, (hoofd)bediende in een horecagelegenheid; zie ook Oberkellner in de Duitse Wikipedia
Obersturmbannführer		vaak sarcastisch bedoeld in zinnetjes als: "jawohl herr obersturmbannführer"
Oktoberfest	Bierfeest, een internationaal fenomeen, gerelateerd aan het Münchense Oktoberfest
Ohrwurm	liedje dat in je hoofd blijft zitten: oorwurm,	Zie ook Ohrwurm in de Duitse Wikipedia
Ordner	ordner; map of omslag om papieren in op te slaan
Ostalgie	Nostalgie naar sommige zaken in de voormalige DDR voor die Wende	Zie ook Ostalgie in de Duitse wikipedia
Ostpolitik	spelling: Ostpolitik	Zie ook Ostpolitik in de Duitse Wikipedia
Panne	pech
Pappenheimer	spelling: pappenheimer	veelal alleen gebruikt in het meervoud en de uitdrukking „zijn pappenheimers kennen”, dat wil zeggen: weten met wie men te maken heeft. Pappenheimers waren oorspronkelijk soldaten uit het regiment van graaf Gottfried Heinrich zu Pappenheim ontleend aan Schillers drama Wallensteins Tod (1800).
Plattenbau	bouwmethode die gebruik maakt van geprefabriceerde onderdelen, zoals gevels en muren en vooral in de DDR populair was.	Zie ook Wikipedia:de:Plattenbau in de Duitse Wikipedia
Pilsener / pils	pils, lagerbier, veelal van niet al te hoog percentage	oorspronkelijk uit Pilsen
Poltergeist	klopgeest; spelling: poltergeist	Zie ook Poltergeist in de Duitse Wikipedia
potztausend	grutjes!	verouderd in Duitsland.
Prinzipienreiter	iemand die hardnekkig vasthoudt aan principes; spelling: prinzipienreiter
Pumpernickel	soort roggebrood	Zie ook Pumpernickel in de Duitse Wikipedia
Putsch	coup, staatsgreep; spelling: putsch	veelal gewelddadig
Quatsch	onzin; spelling: quatsch
Radler	Mix van bier en limonade
Rauhfaser	behang met reliëf; spelling: rauhfaser	structuurbehang; zie ook Raufaser in de Duitse Wikipedia
Ramsch	uitverkoop, dump, vaak geschreven als ramsj	Zie ook Ramsch in de Duitse Wikipedia
Razzia		razzia is een van oorsprong Arabisch woord: ghazwa, plunder- /rooftocht; zie ook Razzia in de Duitse Wikipedia
Realpolitik	politiek gebaseerd op praktische redeneren en niet per se op morele overwegingen; spelling: realpolitik	Zie ook Realpolitik in de Duitse Wikipedia
Ringel-s (ß)	scharfes s, ook sz	in het Duits ongebruikelijke term
Rottweiler	ras van kortharige honden; spelling: rottweiler	Zie ook Rottweiler in de Duitse Wikipedia
rücksichtslos	meedogenloos	veelal uitgesproken als rücksichtlos
rutschen	roetsjen	glijden
Sachertorte	Van oorsprong Weense taart	In 1832 ontwikkeld door Franz Sacher
salonfähig	acceptabel als gespreksonderwerp/-persoon	oorspronkelijk: „aanvaardbaar in het salon, in de deftige kringen”
Sauerkraut	zuurkool
Schadenfreude	leedvermaak; spelling: schadenfreude
Scheiße	poep, schijt of een scheldwoord als: shit, tering
Schicksal	noodlot	Zie ook Schicksal in de Duitse Wikipedia
Schinken	ham vooral gebruikt als productnaam voor vele hamvarianten	Zie ook Schinken in de Duitse Wikipedia
Schwerpunkt		militaire term
Schlagabtausch	uitwisseling van slagen (opdoffers)
Schlager	hit, volksmuziek door artiesten als Heino: spelling: schlager	Zie ook Schlager in de Duitse Wikipedia
Schlappschwanz	slapjanus; lapzwans (uit het Jiddisch)	Schlappohr
Schluss	afgelopen, kappen nou	ook: Schluss damit
schmieren	smeren, overdreven acteren	Zie ook Schmierentheater (’slecht, onzorgvuldig theater’) in de Duitse Wikipedia
Schmink / schmink	make-up voor het gehele gezicht, gebruikt wanneer men bijvoorbeeld als Zwarte Piet, of bij kinderen als piraat of een dier beschilderd wordt; van oorsprong een merknaam voor toneelmake-up: Schminke.	ook als werkwoord (schminken) en werkplek, in uitspraken als: „sorry dat ik laat ben, ik zat nog bij de schmink”; zie ook Schminke in de Duitse Wikipedia
Schnabbel	nevenwerk, bijverdienste; spelling: schnabbel	het woord komt uit het Rotwelsch, de Duitse dieventaal; het werkwoord "schnabeln" betekent "(met een snavel) wegpikken, vangen"; in het gewone Duits wordt "Schnabbel" niet gebruikt.
Schnaps	jenever, een borrel; spelling: schnaps	Zie ook Schnaps in de Duitse Wikipedia
Schnauzer	snor	informeel; Schnurrbart is het meer gangbare woord; verder is het de naam van een soort hond
Schnitzel	dun lapje vlees, al dan niet gepaneerd; spelling: schnitzel	ook: Wiener Schnitzel, Zigeunerschnitzel, Jägerschnitzel
Schuhplattler	Beiers dansje	Zie ook Schuhplattler in de Duitse Wikipedia
schunkeln	arm in arm aan tafel meedeinen op muziek	Zie ook Schunkeln in de Duitse Wikipedia
Schutzstaffel	SS	Zie ook Schutzstaffel in de Duitse Wikipedia
Schwalbe	fopduik bij de voetbal om een vrije trap of penalty uit te lokken; spelling: schwalbe	Schwalbe betekent ’zwaluw’. Zie ook Schwalbe in de Duitse Wikipedia
schwärmen	verspreiden, zwermen.	in het Duits ook: schwärmen für, ergens idolaat van zijn
Schwarzwalder Kirsch	Duitse kersentaart
Schweinehackse	varkensvleesproduct, ook: scheldwoord,	Zie ook Schweinenacken in de Duitse Wikipedia
Schweinehund	zwijn, scheldwoord.
Schwung	vaart, zwier; spelling: schwung	een soort van flair in het dansen of in muziek.
Sehnsucht	verlangen; spelling: sehnsucht	vaak enigszins nostalgisch of melancholisch
Sieg Heil	zegeheil, heil aan de overwinning (zege)	overwinningsgroet van de nazi's
Singspiel	korte luchtige opera	Zie ook Singspiel in de Duitse Wikipedia
sowieso	hoe dan ook	de Nederlandse spelling is hetzelfde (en niet: ’zowiezo’)
Spachtelputz	spelling: spachtelputz	stucmethode: een sierschuurwerk met een fijne, middelgrove of grove korrel.
Spaß, Spaß machen	lol, lol maken	vooral bij jongeren in het uitgaanscircuit gebruikt
Spätzle	deegwaar	Zie ook Spätzle in de Duitse Wikipedia
Sperrgebiet	spergebied; verboden gebied	Zie ook Sperrgebiet in de Duitse Wikipedia
Spiegelei mit Schinken	spiegelei met ham, hesp	in het Duits ongebruikelijk, men spreekt van een Strammer Max Zie ook Strammer Max in de Duitse Wikipedia
spieken	afkijken bij een toets	In het Duits "spicken"
Spielerei	hobbybezigheid, iets niet ernstig te nemen; spelling: spielerei
Spielfreudigkeit	plezier aan het spelen, met name van muziek
Spielmacher	type voetballer, spelmaker; spelling: spielmacher	Zie ook Spielmacher in de Duitse Wikipedia
Spießbürger	kleinburgerlijk persoon, vaak (ten onrechte) geschreven als spitzburger; spelling: spitsburger	Zie ook Spießbürger in de Duitse Wikipedia
Spitzen	dansschoenen die een harde zool en een afgestompte en verstevigde neus hebben zodat men op de tenen kan staan; spelling: spitzen	In het Duits "Spitzenschuh" genoemd Zie ook Spitzenschuh in de Duitse wikipedia
Spitzenkandidat	Topkandidaat, speciefiek gebruikt in verband met topfuncties in de Europese Unie.
Sprechgesang	rap, spreekzang, spreekkoor	veel voorkomend in bijvoorbeeld opera’s van Kurt Weill en Bertolt Brecht
Staatspolizei	staatspolitie	zie ook Gestapo
Stasi/ Staatssicherheitsdienst	staatsveiligheidsdienst; spelling: Stasi	dienst in Oost-Duitsland die de burgers controleerde.
Stehgeiger	spelling: stehgeiger; Leider van een orkest, die tegelijkertijd zelf viool speelt
Steigerung	sportterm: in een (duur)training gedurende korte tijd steeds harder lopen/ zwemmen/ schaatsen; spelling: steigerung
Stolpersteine	struikelstenen	gedenktegels aangebracht bij huizen van in WO II gedeporteerde mensen; zie ook Stolpersteine in de Duitse Wikipedia
Strapazen	strapatsen, grillen, kuren
Streber	iemand die haantje de voorste wil zijn, overdreven ambitieus persoon; spelling: streber
Stuka	spelling: stuka	beroemd Duits gevechtsvliegtuig
Sturm und Drang	literaire stijlperiode in Duitsland (eind 18e eeuw); spelling: Sturm und Drang	Zie ook Sturm und Drang in de Duitse Wikipedia
toll	te gek	ook vaak in combinaties als ’supertoll’, of ’super, supertoll’
totaler Krieg	de totale oorlog	het begrip wordt in Duitsland over het algemeen geassocieerd met Joseph Goebbels; Zie ook Totaler Krieg in de Duitse Wikipedia
Traditionsverein	een vereniging met een lange en eervolle traditie
tschüss	tot ziens, dag (informeel)
U-Boot	duikboot, onderzeeboot, onderzeeër; spelling: U-boot	Duitse afkorting van Unterseeboot
über		alleen in constructies als: überhip, übercool, übergeil, überstoned, überhippy, etcetera.
übergeil	heel erg plezierig, aangenaam (’tof’, ’cool’, ’vet’)	Het woord ’geil’ betekent in het Duits precies hetzelfde als in het Nederlands, maar wordt in de spreektaal overdrachtelijk gebruikt in de betekenis ’tof’, ’cool’, ’vet’, ’gaaf’.
überhaupt	alles in aanmerking genomen, helemaal, eigenlijk
Über-ich
Übermensch	een superieure mens; spelling: übermensch	in nazicontext betreft het een supermens van Germaanse afkomst die boven de andere rassen staat; in de oorspronkelijke filosofie van Nietzsche is het iemand die boven goed en kwaad staat, iemand die na deze mens komt, zonder connotaties van fysieke superioriteit
Um 1800	Bepaalde bouwstijl (1905-1914)	afgeleid van een in 1908 verschenen boek van Paul Mebes, getiteld: "Um 1800: Architektur und Handwerk im letzten Jahrhundert ihrer traditionellen Entwicklung."
Umfeld	term uit de sociologie, refereert aan directe omgeving
Umlaut	in het Duits het teken om de verandering van een klinker door de volgende lettergreep (stad -> steden) aan te geven (Stadt, Städte); spelling: umlaut
unbedingt	per se, absoluut, beslist
und so weiter (und so fort)	enzovoort (enzovoort, enzovoort) ...	afkortingen: usw., enz.
unheimlich/ unheimisch	griezelig, onheilspellend	unheimisch is in het Duits zeer archaïsch en thans onbekend.
Untermensch	een inferieure mens; spelling: untermensch	Zie ook Untermensch in de Duitse Wikipedia
unverfroren	zonder blikken of blozen
V-1	onbemand vliegtuig; spelling: V1	Zie ook V1 in de Duitse Wikipedia
V-2	raket; spelling: V2	Zie ook V-2 in de Duitse Wikipedia
Verelendung Verelendungstheorie	(theorie van de) verpaupering, verval, achteruitgang; spelling: verelendung	economische theorie van Karl Marx; zie ook Verelendungstheorie in de Duitse Wikipedia
Verneinung	ontkenning	term uit de filosofie en psychologie
verstehen	verstaan, invoelend begrijpen	term uit de sociologie (Max Weber)
Volksempfänger	goedkope radio, populair in de jaren dertig in Duitsland	Zie ook Volksempfänger in de Duitse Wikipedia
volkstümlich	volks;	in de muziek: volkstümliche Unterhaltungsmusik
Volkswagen	(voor de opkomst van het serieuze automerk) goedkope Duitse auto, vooral populair in Nederland; bijnaam kever	Zie ook Volkswagen in de Duitse Wikipedia
Vopo	afkorting voor Volkspolizei; spelling: Vopo/vopo (zie voorbeelden hierna)	politie in de Duitse Democratische Republiek (DDR); in het Nederlands wordt meestal een individuele agent bedoeld („Er kwamen meteen drie vopo’s op mij af”), in het Duits eerder deze politiemacht in het algemeen („De Vopo was snel ter plaatse.”)
Vorentscheidung		sportterm: voordat de wedstrijd afgelopen is, is ze al beslist
wachsen	waxen; sportterm: het met was bewerken van de onderkant van ski’s	Duits zwak werkwoord; het Duitse sterke werkwoord wachsen (wuchs – gewachsen) is etymologisch verwant aan het Nederlandse sterke werkwoord wassen (was – wies – gewassen) en heeft dezelfde betekenis groeien (cf. 'wasdom' en 'wassende maan'), maar wordt in het Nederlands nooit gebruikt.
Waffen-SS		Zie ook Waffen-SS in de Duitse Wikipedia
Waldkorn	Merknaam voor brood.	Het woord klinkt dan wel duits, in Duitsland is de term echter onbekend.
Wanderlust	drang om eropuit te trekken	associaties met de tijd van de romantiek. In de medische wereld wordt de term weleens gebruikt voor de neiging van patiënten (bijvoorbeeld schizofrene of demente patiënten) om weg te lopen.
Wanderjahre		na het voltooien van hun opleiding gingen ambachtslieden in de 18e en 19e eeuw vaak op reis als gezel om andere streken en andere manieren van werken te leren kennen; zie ook Wanderjahre in de Duitse Wikipedia
Wandervogel	eind 19e eeuw in Duitsland ontstane "terug naar de natuur" beweging	Zie ook Wandervogel in de Duitse Wikipedia
Wehrmacht	de naam van het Duitse leger tussen 1935 en 1945; spelling: Wehrmacht	De Nederlandse analoge term is Weermacht, zoals in de term Openbare Weermacht (de legermacht van Belgisch-Congo).
Weihnachtsstollen	kerststol	Zie ook Weihnachtsstollen in de Duitse Wikipedia
Weinstube	wijncafé	Zie ook Weinstube in de Duitse Wikipedia
Weizenbier	Tarwebier volgens duits recept	Soms afgekort tot "Weizen"
Weltanschauung	levensbeschouwing of wereldbeeld	Zie ook Weltanschauung in de Duitse Wikipedia
Weltschmerz	smart of lijden om het leven als zodanig; spelling: weltschmerz
Wende	omwenteling, met name de val van de muur in 1989; spelling: de Wende	Zie ook Wende in de Duitse Wikipedia
Werdegang	carrière, ontwikkeling, trage ondergang; spelling: werdegang	het woord is in het Duits neutraal ’ontwikkeling’, in het Nederlands eerder negatief ’ondergang’
wie geht’s	hoe gaat het?
Wiedergutmachung	herstelbetaling; spelling: wiedergutmachung	om verzoeningspogingen na de Tweede Wereldoorlog aan te duiden
Wiedervereinigung	hereniging	met name de Duitse eenwording van Oost- en West-Duitsland.
Wirtschaftswunder	erg snelle economische ontwikkeling; spelling: wirtschaftswunder	zoals in West-Duitsland na de Tweede Wereldoorlog, toen men over een economisch wonder sprak.
Witz	grap / mop; spelling: witz
Wunderkind	wonderkind	Zie ook Wunderkind in de Duitse Wikipedia
Zeitgeist	tijdgeest, de overheersende opvatting en ideeën van een periode; spelling: zeitgeist	Zie ook Zeitgeist in de Duitse Wikipedia
Zeppelin	merknaam van een luchtschip; ook algemene benaming geworden voor luchtschepen; spelling: zeppelin	Zie ook Zeppelin in de Duitse Wikipedia
Zimmer frei	kamer(s) vrij	vooral gebruikelijk aan de Nederlandse kust ten behoeve van Duitse vakantiegangers in de jaren vijftig en jaren zestig, later zelfstandig begrip geworden
zu haben	beschikbaar, gewenst
zum Kotzen	om te kotsen; spelling: zum Kotzen

Uitdrukkingen

Duits	Nederlands	Opmerking
ach du Liebe	goede God. (lett. och, jij geliefde)	interjectie vaak uitgesproken als „och du Liebe”; drukt ontzetting uit.
alles Paletti	alles goed	alles paletti in de Limburgse Wikipedia
Arbeit macht frei	Arbeid leidt tot vrijheid	spreuk boven de poort van verscheidene concentratiekampen, waaronder Auschwitz en Dachau. De oorspronkelijke betekenis was geen wrange en ongepaste grap, maar een soort mystieke waarbij zelfopoffering voor werk een soort spirituele vrijheid schenkt.
Ausweis, bitte	Identificatie, alstublieft	Eveneens schertsend gebruikt ter uiting van frustratie over identificatieplicht of -verzoeken.
Befehl ist Befehl	bevel is bevel	vaak schertsend gebruikt als commentaar op iemand aan te duiden die klakkeloos en al te rigide instructies van zijn of haar meerdere uitvoert, zonder zich af te vragen of het wel gepast is; oorspronkelijk als excuus om verantwoordelijkheid voor misdaden begaan tijdens de Tweede Wereldoorlog af te schuiven.
Bis gleich	Tot straks	groet
da (jetzt) kommen die Kamele	als iemand een grap vertelt, en de clou blijft uit zegt een van de toehoorders bijvoorbeeld „ja, und nun kommen die kamelen” ...	ook: – mit den langen Beinen, – mit den langen Schwanzen; schijnt uit de Eerste Wereldoorlog afkomstig te zijn, en verwijst in die context mogelijk naar de Sopwith Camel. Zou dan de betekenis krijgen van „Nou zullen we het krijgen.”
dalli dalli	schiet op	uitroep, tevens een Duitse televisieshow uit de jaren zeventig; zie ook Dalli Dalli in de Duitse Wikipedia
das Glück der Tüchtigen		geluk dat harde werkers hebben, vgl. die Mannschaft die erom bekendstaat in de laatste minuut nog het winnende doelpunt te kunnen meepikken
das war einmal	dat was ooit zo	verzuchting
die Qual der Wahl	de kwelling van de keuze, keuzestress, embarras du choix
eins, zwei, saufen	één, twee, zuipen	wordt geroepen bij het heffen van een glas alcoholische drank in gezelschap. De term is afkomstig uit het lied „In München steht ein Hofbräuhaus” (dialect: „oans, zwoa, g’suffa” (bedoeld wordt het commando: een, twee, in een teug opgedronken!). Tegenwoordig wordt er ook wel „eins, zwei, drei, saufen” (één, twee, drie, zuipen) geroepen.
erst kommt das Fressen und dann die Moral	Eerst komt het (vr)eten en dan (pas) de moraal	uit de Dreigroschenoper van Bertolt Brecht
Feind hört mit	de vijand luistert mee	de titel van een Duitse propagandacampagne aan het begin van de Tweede Wereldoorlog
Ganz losgehen	volledig losgaan	wordt voornamelijk gebruikt door jongeren in het uitgaansleven
grüß Gott	een Zuid-Duitse groet
Hals- und Beinbruch	hals- en beenbreuk	een uitdrukking uit de theaterwereld, als gelukwens bedoeld; wellicht omdat men na een succesvolle voorstelling zoveel buigen en knikken moet dat men een hals- en beenbreuk oploopt; in het Engels werd dezelfde gelukwens „break a leg”; ook in de mijnwerkerswereld. Dit is een verbastering zijn van het Jiddisch-/Hebreeuwse „mazal w’baroech” (geluk en zegen). Zie ook Hals- und Beinbruch in de Duitse Wikipedia
Heim ins Reich		Zie ook Heim ins Reich in de Duitse Wikipedia
Himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt	hemelhoog juichend, dodelijk bedroefd	uit het gedicht Klärchens Lied van Goethe; veelal ook met de volgende regel geciteerd: „Glücklich allein ist die Seele die liebt” (Gelukkig alleen is de ziel die liefheeft); een van de eerste omschrijvingen van de manische depressie
Humor ist, wenn man trotzdem lacht	humor is het, wanneer men toch maar lacht.	uit een boek van Otto Julius Bierbaum (1865-1910).
Im Großen und Ganzen	over het geheel genomen
Immer gerade aus	alsmaar rechtdoor	herinnerend aan de kleine verzetsdaad om Duitse soldaten die de weg vroegen de verkeerde kant op te sturen, bij voorkeur richting Duitsland.
immer mit der Ruhe	rustig aan	ook: nur die Ruhe
in der Beschränkung zeigt sich erst der Meister//und das Gesetz nur kann uns Freiheit geben	vaak uitgelegd als: 'in de beperking toont zich de meester', echter de vervolgzin betekent dat regels en inperkingen ons vrij maken	uit een gelegenheidssonnet van Goethe (26 juni 1802)
Jawohl, Herr Obersturmbannführer!	Jawel, overste!	wordt schertsend gebruikt als men zich een commando opgelegd voelt
Jedem das Seine	Ieder het zijne	spreuk boven de poort van concentratiekamp Buchenwald.
jetzt geht’s los	nu begint het	na het EK ’88 een populaire opmerking
jetzt kann’s losgehen	nu kan het feest beginnen	ook wel gebruikt door voetbalverslaggevers als een wedstrijd tegen een Duits team wordt gespeeld
Kommt gar nicht in Frage	daar is geen discussie over mogelijk, of dat doet zich niet voor
(Ach du) meine Güte	allemachtig, mijn God	uitroep
Nacht und Nebel	’Nacht en nevel’, behalve de letterlijke betekenis was dit ook een speciaal programma voor arrestatie en bestraffing van politieke tegenstanders van de nazi’s.	Zie ook Nacht und Nebel in de Duitse Wikipedia. De tegenstanders verdwenen in ’nacht en nevel’, mochten niet naar huis schrijven, en werden gedwongen zich dood te werken.
Ordnung muss sein	er moet orde zijn
Raus mit dir!	eruit jij; flikker op; rot op.	pikant
Unbeschreiblich weiblich	onbeschrijflijk vrouwelijk	veelal in schrijftaal; tekst uit Unbeschreiblich weiblich van Nina Hagen
Verdammt noch mal	verdomme nog aan toe	vulgair
was sich liebt, das neckt sich	wie van elkaar houdt, die plaagt elkaar.	Duits spreekwoord; veelal verkeerd begrepen vanwege de verwarring tussen het Duitse ’necken’ (plagen) en het Nederlandse ’nekken’ (’de nek omdraaien’, ’doden’ of ’overgeven’). Vergelijk: „meisjes plagen kusjes vragen”.
was will das Weib?	wat willen vrouwen?	letterlijk: „wat wil de vrouw?”; tekst van Sigmund Freud in een gesprek met Marie Bonaparte in 1925.
Wein, Weib und Gesang	’Wijn, vrouw en zang’ oftewel: een feestje	Zie ook Wein, Weib und Gesang in de Duitse Wikipedia
Wir haben es nicht gewußt	we wisten het niet.	In de jaren na de Tweede Wereldoorlog veel gebruikte uitleg wanneer Duitse burgers naar de Holocaust gevraagd werd. De term wordt vaak schertsend gebruikt om de situatie aan te geven waarin iemand beweert iets niet te hebben geweten maar dit wel zou moeten weten, zoals een directeur tijdens een boekhoudschandaal die beweert van niets te weten maar wel formeel verantwoordelijkheid draagt.

Zie ook

• Germanisme
• Verklarende woordenlijst uit de Tweede Wereldoorlog: Duits
• Lijst van germanismen in het Nederlands
• Wikipedia:en:List of German expressions in English op de Engelse Wikipedia

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties Deze lijst of een eerdere versie daarvan is met toestemming overgenomen van deze pagina