Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Liberale Partij (België)
De Liberale Partij is de oudste politieke partij van België en werd in 1846 opgericht als reactie op de katholieke hegemonie in de Belgische politiek. De drijvende krachten achter deze partijvorming waren de Belgische vrijmetselaarsloges.
Geschiedenis
De liberale partijvorming in België kent een lange geschiedenis die sterk verweven is met de federalisering van de Belgische staat.
In 1848 keurt het Belgische parlement als gevolg van de 'Printemps Des Peuples' een hervorming van het kiesstelsel goed waardoor de rijkere (hoofdzakelijk liberale) bourgeoisie beter vertegenwoordigd kon worden in het parlement. Tussen 1848 en 1892 kent de Liberale partij haar hoogtijdagen en drukt ze haar stempel op de Belgische samenleving. Deze periode wordt historisch aangeduid als de Liberale Hegemonie.
Na de sociale onlusten van de jaren 1880/1890 en na de pauselijke encycliek Rerum Novarum uit 1891 werd het Belgische kiesstelsel weerom aangepast. Het algemeen meervoudig stemrecht doet zijn intrede en de Liberale partij wordt hierdoor gedegradeerd tot een kleine oppositiepartij.
Na 1900 spitst de partij zich toe op de uitbouw van interne en externe organisaties. Deze werkwijze heeft de Belgische verzuiling nog doen toenemen.
Ontstaan
Het liberalisme in België vormde oorspronkelijk een monsterverbond met de katholieke partij, het zogenaamde unionisme dat gericht was tegen Nederland. Toen koning Willem I in 1839 het Verdrag der XXIV artikelen aanvaardde en daarmee de onafhankelijkheid van België, viel die last van de Belgen af. Willem luidde hiermee het einde in van het unionisme. In 1846 hielden de liberale krachten in België een congres waarop een liberale partij gesticht werd. Hiermee eindigde het monsterverbond tussen katholieken en liberalen dat sinds het ontstaan van België bestaan had.
In deze periode (1846-1914) waren liberaal minister: Charles Rogier, Constant d'Hoffschmidt, François de Haussy, Laurent Veydt, Walthère Frère-Orban, Félix Chazal, Henri Rolin, Victor Tesch, Emile Van Hoorebeke, Charles Liedts, Henri de Brouckère, Ferdinand Piercot, Victor Anoul, Edouard Mercier, Auguste Dumon, Gustave Rolin-Jaequemyns, Edouard Rolin Jaequemyns, Jules Bara, Charles Graux, Charles Sainctelette, Pierre Van Humbeeck en Xavier Olin.
Naar een nieuw monsterverbond
Door de invoering van algemeen stemrecht kregen de katholieken maar vooral de liberalen zware klappen. De liberale partij, die niet kon rekenen op de stemmen van christelijke arbeiders, zakte weg.
In 1912 vormden de liberalen en de socialisten het eerste kartel in de politieke geschiedenis van België. Het verzet tegen het wetsontwerp van Frans Schollaert over het onderwijs was het bindmiddel van dit kartel, dat echter niet de verwachtingen inloste: de katholieke partij bleef aan de macht en ging zelfs vooruit.
Tussen de twee wereldoorlogen
Na de Eerste Wereldoorlog wordt na de Coup van Loppem door koning Albert I het algemeen enkelvoudig stemrecht ingevoerd. De liberale partij zakt terug van 24,5% naar 17,6%. In 1936 valt ze terug op 12,4%, maar ook de katholieke partij stort in elkaar, zij het niet zo drastisch. De rol van het liberalisme in België leek uitgespeeld.
De partij maakt niettemin deel uit van divers regeringen en levert zelfs een eerste minister: Paul-Emile Janson in 1937-1938. Liberale ministers in deze periode waren Paul Hymans, Fulgence Masson, Louis Franck, Xavier Neujean, Albert Devèze, Eugène Hubert, Emile Francqui, Maurice Vauthier, Paul-Emile Janson, Maurice Lippens, Pierre Forthomme, Robert Petitjean, François Bovesse, Fernand Cocq, Henri Denis, Marcel Jaspar, Max-Léo Gérard, Julius Hoste, Octave Dierckx, Emile Jennissen en Arthur Vanderpoorten.
Na de Tweede Wereldoorlog
Ook na de Tweede Wereldoorlog kan de liberale partij niet overtuigen: in 1946 is ze op een nieuw dieptepunt beland van slechts 8,9%. Zelfs de communisten doen beter met 12,7%.
Het tij lijkt te keren in 1949 als de liberale partij 15,2% haalt. Ze blijft echter de derde partij, en krijgt in 1950 een nieuwe opdoffer met 11,3%. België wordt meer en meer een CVP-staat. De liberalen blijven schommelen rond de 11-12%.
Ook in deze periode maakte de partij deel uit van verschillende regeringen en leverde de volgende ministers: Victor de Laveleye, Fernand Demets, Paul Kronacker, Adolphe Van Glabbeke, Auguste Buisseret, Léon Mundeleer, René Lefebvre, Robert Godding, Albert Devèze, Albert Lilar, Henri Liebaert, Octave Dierckx, Jean Rey, Oscar Bossaert, Omer Vanaudenhove, Roger Motz, Charles Moureaux, Jacques Van Offelen, Jacques Van der Schueren, Laurent Merchiers en Raoul Vreven.
Splitsing
In 1961 wordt de partij opgedeeld en omgedoopt tot de PVV (Partij voor Vrijheid en Vooruitgang) in Vlaanderen en PLP (Parti pour la Liberté et du Progrès) in Wallonië. In 1972 werd de partij definitief opgesplitst in een Vlaamse (PVV) en Waalse vleugel (Parti de la Liberté et du Progrès en Wallonie, PLPW).
Onder druk van de liberale cultuurverenigingen, het Willemsfonds en het Liberaal Vlaams Verbond, kiest de PVV ook meer de kant van de Vlaamse Zaak.
Later wordt de PVV nog omgedoopt tot VLD (Vlaamse Liberalen en Democraten), terwijl de PLPW vooreerst de naam PRL aanneemt alvorens definitief op te gaan in de MR (Mouvement Réformateur), een politieke partij die onder andere een tijdlang ook het Front Démocratique des Francophones (kortweg FDF) omvatte.
Voorzitters
- 1920-1921: Albert Mechelynck
- 1924-1926: Edouard Pécher
- 1927-1933: Albert Devèze
- 1933-1934: Octave Dierckx
- 1935-1936: Léon Dens
- 1936-1937: Victor de Laveleye
- 1937-1940: Emile Coulonvaux
- 1940-1945: Jane Brigode en Fernand Demets (covoorzitters)
- 1945-1953: Roger Motz
- 1953-1954: Henri Liebaert
- 1954-1958: Maurice Destenay
- 1958-1961: Roger Motz
- 1961: Omer Vanaudenhove
Literatuur
- 'De Liberale Partij en haar kiezers (1846-1961)', in: Adriaan VERHULST en Hervé HASQUIN (red.), Het Liberalisme in België. Tweehonderd jaar geschiedenis, Brussel, Paul Hymanscentrum & Liberaal Archief, 1989, pp. 65-142.
- Marcel BOTS, Beknopte geschiedenis van de Liberale Partij, Gent, Liberaal Archief, 2012, 96 p.
Externe links
- Liberaal Archief: Congresresoluties van de Liberale Partij, 1846-1961
- Liberaal Archief: Statuten van de Liberale Partij, 1928-1955
| Politieke partijen in België | .png){kind=small} |
|---|