Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Basisonderwijs (Nederland)
Het basisonderwijs is bedoeld voor kinderen van 4 tot 12 jaar in het reguliere onderwijs. Hoewel het basisonderwijs gevolgd kan worden vanaf 4 jaar, is pas vanaf de vijfde verjaardag het kind leerplichtig. Een school waar basisonderwijs wordt aangeboden, heet een basisschool.
Voor kinderen die uitvallen binnen het basisonderwijs is een overstap naar het speciaal onderwijs mogelijk. Beide onderwijsvormen vallen onder de wet op het primair onderwijs. Na het basisonderwijs volgt het voortgezet onderwijs.
Onderverdeling in bouwen
De groepen 1 en 2 komen overeen met wat voor 1986 kleuterschool heette en de groepen 3 t/m 8 met de vroegere lagere school. De groepen 3 t/m 8 werden in die tijd aangeduid met klassen 1 t/m 6.
Verder kunnen de acht leerjaren worden onderverdeeld in:
- onderbouw (groep 1 en 2)
- middenbouw (groep 3, 4 en 5)
- bovenbouw (groep 6, 7 en 8)
Groep 1 is het eerste leerjaar van de basisschool. Vaak worden dit de jongste kleuters genoemd.
Als een kind vier jaar wordt, mag het na zijn verjaardag naar groep 1. Vanaf vijf jaar geldt er een leerplicht. De nadruk ligt in deze groep op het spelend leren.
De leerling leert schrijfvaardigheid en gaat eenvoudige cijfers leren tellen. De sociale vaardigheid speelt een rol, zodat de leerling met andere leerlingen kan leren omgaan. Via puzzels, kleuren en vormen leert de leerling ook aspecten zoals simpele probleemoplossing.
Groep 2 is het tweede leerjaar van de basisschool. Dit zijn over het algemeen kinderen van 5 en 6 jaar. Deze kinderen zijn leerplichtig en worden ook wel oudste kleuters genoemd.
Groep 3 is het derde leerjaar van de basisschool. Dit jaar volgt na de eerste twee kleuterjaren.
Vooral het aanvankelijk lezen en spellen en rekenen staan in groep 3 centraal.De leerlingen leren eenvoudige sommen te rekenen en getallen tot 20 te tellen.
Groep 4 is het vierde leerjaar van de basisschool. Dit zijn over het algemeen kinderen van 7 en 8 jaar.
Groep 5 is het vijfde leerjaar van de basisschool. Dit zijn over het algemeen kinderen van 8 en 9 jaar.
Groep 6 is het zesde leerjaar van de basisschool. Dit zijn over het algemeen kinderen van 9 en 10 jaar.
Groep 7 is het zevende leerjaar van de basisschool. Dit zijn over het algemeen kinderen van 10 en 11 jaar.
Groep 8 is het laatste leerjaar van de basisschool. Dit zijn over het algemeen kinderen van 11 en 12 jaar. Maar wettelijk gezien kunnen kinderen tot hun veertiende op de basisschool blijven.
Deze groep staat voor een groot deel in het teken om de leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden op het voortgezet onderwijs. Veel basisscholen nemen een eindtoets af.
Groep 8 wordt vaak afgesloten met een schoolreis, schoolkamp, eindfeest en/of musical.
Sommige basisscholen geven ook Engels en de kinderen doen in groep 7 een verkeersexamen. Op de meeste scholen wordt de Entreetoets afgenomen. Met deze toets kan gekeken worden wat de verwachte uitkomst is van de eindtoets van CITO.
Andere verdelingen zijn echter ook mogelijk. Bijvoorbeeld de "dubbelklas" verdeling: Onderbouw:
- Groep 1-2
- Groep 3-4
- Groep 4-5
- Groep 5-6
- Groep 6-7
- Groep 7-8
Personeel
Binnen de basisschool zijn verschillende functies. Op deze wijze is het mogelijk om het onderwijs optimaal af te stemmen op de ontwikkelingsbehoeften van de verschillende leerlingen.
- Leerkracht basisonderwijs
- Vakleerkracht voor bijvoorbeeld gymnastiek, muziek of handvaardigheid.
- Onderwijsassistent
- Klassenassistenten
- Interne begeleider (ib)
- Remedial teacher (rt)
- Locatieleider
- Conciërge
- Administratieve kracht
- Schoolmaatschappelijk werker
- ICT-coördinator
Leerproces van de leerlingen
Een basisschool is wettelijk verplicht om een ononderbroken leerproces te garanderen voor iedere leerling. Hiervoor is het van belang om het onderwijs af te stemmen op de ontwikkelingsbehoeften van de leerlingen.
Indien een leerling uitvalt, is er de mogelijkheid tot extra hulp in de klas. Er wordt een handelingsplan geschreven waarin staat wat de doelen van de extra hulp zijn en hoe deze bereikt denken te worden. De leerkracht kan hiervoor advies en begeleiding krijgen van de intern begeleider. Ook kan de leerling in enkele gevallen extra hulp krijgen buiten de eigen groep. Dit wordt doorgaans gedaan door de remedial teacher.
Ook in het geval van hoogbegaafdheid of indien een leerling versneld door de leerstof kan gezien zijn IQ of vaardigheden, is bovenstaande hulp mogelijk.
Leerlingvolgsysteem
Het volgen van de ontwikkeling van de leerlingen gebeurt met een leerlingvolgsysteem. Hiervoor maken de meeste scholen gebruik van het door Cito ontwikkelde systeem. Deze uitgever heeft voor de verschillende vakken toetsen ontwikkeld die halfjaarlijks worden afgenomen vanaf groep 1. Aan de hand hiervan kan de leerkracht zien wat het ontwikkelingsniveau is van de leerling en zijn onderwijs hierop aanpassen. De uitslagen worden genoteerd in het leerlingvolgsysteem.
Ook andere uitgevers en instituten brengen toetsen op de markt, zoals de toetsen van het DLE-leerlingvolgsysteem. Dat zijn eveneens methode-onafhankelijke toetsen, in dit geval van de hand van Teije de Vos. Toetsscores zijn om te rekenen in een zogenaamde DLE. Hierbij staat iedere groep voor 10 DLE's, te beginnen bij groep 3 (leerjaar 1). Aan het eind van de basisschool heeft de leerling derhalve gemiddeld een DLE van 60.
Sterk in opkomst is de ontwikkeling waarbij de school naast het vaardigheidsniveau van de leerling óók de aanleg (en de persoonlijkheidskenmerken) in beeld brengt. Dit met de bedoeling na te gaan of eruit komt wat erin zit. Al vroeg in de schoolloopbaan wil men door het testen van de aanleg (met bijvoorbeeld de Begintest al in de tweede helft van groep 2) een ontwikkelingsperspectief van de leerling schetsen. Het nastreven van een onrealistisch niveau kan voor zowel het kind als de ouders erg frustrerend zijn. In tegenstelling tot de vaardigheidstoetsen, die zo'n twee keer per jaar worden afgenomen, worden de aanlegtoetsen eens in de twee jaar afgenomen. Het meten van de aanleg met deze klassikale testen moet met enige reserve worden tegemoet getreden, omdat een intelligentie-onderzoek enkel door een gekwalificeerde deskundige mag worden afgenomen en veel meer behelst dan slechts het afnemen van een test. In veel, zoniet in de meeste, gevallen vindt het onderzoek plaats onder supervisie van een dergelijke gekwalificeerde deskundige.
Rapportage
De school is verplicht om de vorderingen van de leerlingen te rapporteren naar de ouders of verzorgers. Meestal gebeurt dit in een zogenaamd rapportgesprek of tien-minuten-gesprek. Dit is een bespreking tussen leerkracht en ouder(s). Na het laatste rapport worden kinderen bevorderd tot de volgende groep of blijven zitten en doen dezelfde groep nog eens over. Indien dit laatste het geval is, is de school verplicht om aan te sluiten op de verschillende ontwikkelingsniveaus van de leerling om zodoende een ononderbroken leerproces te garanderen.
Doelen primair onderwijs
In de Wet op het Primair onderwijs staat welke vormingsgebieden de basisschool moet aanbieden. Hiervoor zijn kerndoelen geformuleerd.
Rekenen en wiskunde:
Taalvaardigheid:
- Nederlands taal, waaronder mondelinge taalvaardigheid, lezen, spelling, stellen, taalbeschouwing, begrijpend lezen, studerend lezen
- Engels
Wereldoriëntatie:
Creatieve ontwikkeling:
Bewegingsonderwijs:
Sociaal-emotionele ontwikkeling:
Levensbeschouwing:
Daarnaast is de school verplicht om:
- onderwijs af te stemmen op de ontwikkeling van de kinderen;
- onderwijs breed op te zetten, zodat er aandacht is voor kennis en voor de creatieve, emotionele, sociale en lichamelijke ontwikkeling;
- aandacht te besteden aan de multiculturele samenleving;
Leerlijnen en methodes
Op een basisschool wordt gebruik gemaakt van een verschillende lesmethode voor de diverse vakken. Scholen krijgen budget van de overheid om eens in de 5 jaar lesmethodes te vervangen. Een school bepaalt zelf welke lesmethode zij aanschaft.
Een lesmethode bestaat uit een leerlijn waarin de doelen zijn uitgewerkt in concrete lessen, een handleiding, leerlingmaterialen zoals een werk- en een leerboek. Ook wordt er vaak gebruik gemaakt van bijbehorende computerprogramma's of internettoepassingen.
Ook kan er gebruik worden gemaakt van de schooltelevisie van Teleac, didactische programma's voor alle groepen als aanvulling op de lessen.
Veel leerkrachten maken of bewerken ook zelf lessen.
Activiteiten
Buiten het reguliere lesprogramma worden er op veel basisscholen bijzondere activiteiten georganiseerd zoals:
- schoolreisje
- schoolkamp
- excursie, waaronder een bezoek aan een museum, kinderboerderij, schouwburg, musical, bibliotheek, bezienswaardigheid in dorp of stad
- maandafsluiting
- sportdag
Feesten zoals verjaardag, Kerstmis, Sinterklaas, Carnaval, Pasen kunnen worden gevierd.
Ook kan op een basisschool worden gewerkt aan de hand van een bepaald thema zoals de seizoenen, dokter en ziekenhuis, beroepen, dieren, verkeer, Kinderboekenweek, speciale dagen zoals Vaderdag, Moederdag, dierendag etc. Hierin worden de leerdoelen van de verschillende ontwikkelingsgebieden (zoals rekenen, taal, etc.) uitgewerkt in concrete lessen.
Richtingen
Er zijn verschillende richtingen of 'denominaties' in het basisonderwijs:
- Openbaar onderwijs, op algemene grondslag en uitgaande van de (gemeentelijke) overheid
- Bijzonder onderwijs, op godsdienstige, levensbeschouwelijke of onderwijskundige grondslag en uitgaande van een stichting
- Confessioneel onderwijs, op godsdienstige of levensbeschouwelijke grondslag: protestants-christelijk, rooms-katholiek, joods, islamitisch, hindoeïstisch, gereformeerd, reformatorisch, evangelisch en interconfessioneel (oecumenisch).
- Algemeen bijzonder onderwijs (ook wel neutraal bijzonder onderwijs), op onderwijskundige grondslag maar ook mogelijk in combinatie met de levensbeschouwelijke grondslag:
- Montessori-onderwijs
- Daltononderwijs
- Jenaplanonderwijs
- Freinetonderwijs
- Leonardoschool
- Vrijeschool
- Ervaringsgericht onderwijs
- Ontwikkelingsgericht onderwijs
- Gisdo
- Democratisch onderwijs
- Sudbury-onderwijs
- Iederwijs
- Nutsonderwijs, onderwijs dat onafhankelijk is van enige levensbeschouwelijke of maatschappelijke stroming
- Samenwerkingsscholen, combinatie van openbaar en bijzonder onderwijs
Aantallen en aandelen
In het schooljaar 2005-2006 waren de leerlingen en vestigingen als volgt over de verschillende richtingen verdeeld:
| Klasse | Leerlingen | Vestigingen | |||
|---|---|---|---|---|---|
| Aantal | Aandeel | Aantal | Aandeel | Grootte * | |
| Openbaar onderwijs | 477.500 | 30,8% | 2.393 | 33,5% | 200 |
| Bijzonder onderwijs, w.o. | 1.071.900 | 69,2% | 4.741 | 66,5% | 226 |
| - Algemeen bijzonder en samenwerkingsscholen |
100.100 | 6,5% | 434 | 6,1% | 231 |
| - Confessioneel bijzonder, w.o. | 971.900 | 62,7% | 4.307 | 60,4% | 226 |
| --- Katholiek[1] | 522.800 | 33,7% | 2.098 | 29,4% | 249 |
| --- Protestants-christelijk | 377.400 | 24,4% | 1.860 | 26,1% | 203 |
| --- Reformatorisch | 27.900 | 1,8% | 120 | 1,7% | 233 |
| --- Gereformeerd | 21.500 | 1,4% | 129 | 1,8% | 166 |
| --- Interconfessioneel | 10.200 | 0,7% | 40 | 0,6% | 255 |
| --- Islamitisch | 9.200 | 0,6% | 47 | 0,7% | 195 |
| --- Hindoeïstisch | 1.500 | 0,1% | 5 | 0,1% | 309 |
| --- Evangelisch en Ev. Broedergemeente |
1.000 | 0,1% | 6 | 0,1% | 163 |
| --- Joods | 400 | 0,0% | 2 | 0,0% | 187 |
| TOTAAL | 1.549.500 | 100,0% | 7.134 | 100,0% | 217 |
| Bron: Jaarboek onderwijs in cijfers 2007, Centraal Bureau voor de Statistiek | |||||
* Gemiddeld aantal leerlingen per vestiging
Dagindeling
Een basisschool heeft een vaste dagindeling van maandag tot en met vrijdag. Hoewel scholen redelijk vrij zijn om de schooltijden zelf te bepalen, starten de lessen op de meeste scholen rond 08:30 uur. In de loop van de ochtend wordt er een pauze gehouden waarin de kinderen buiten spelen op het schoolplein. Tussen de middag gaan de kinderen of naar huis om te lunchen of blijven op school over en eten op school, vaak onder begeleiding van leerkrachten of ouders. 's Middags gaan de kinderen voor het tweede dagdeel tot ongeveer 15:15 uur naar school.
In Nederland zijn de leerlingen meestal vrij op woensdagmiddag. De leerkrachten gebruiken deze tijd voor onderwijsinhoudelijke zaken.
Schoolvakanties
Basisscholen kennen diverse schoolvakanties:
Het schooljaar begint ergens in augustus en loopt tot ergens in juli. Jaarlijks wordt landelijk een vakantie-rooster per regio gemaakt. Nederland is in drie regio's verdeeld: het Noorden, het Midden en het Zuiden van Nederland.
Na schooltijd gaan kinderen die niet naar huis kunnen i.v.m. werkzaamheden van ouders soms naar een buitenschoolse opvang.
Faciliteiten
Soms beschikt een basisschool over een eigen schoolbibliotheek, mediatheek of documentatie-centrum. Vrijwel alle scholen beschikken over een gymzaal (dicht)bij de school voor het vak gymnastiek of lichamelijk oefening.
Organogram
Basisscholen hebben een MR. Hierin zijn leerkrachten en ouders vertegenwoordigd en wordt beleid medebepaald.
Hulpouders
Op veel scholen in Nederland voeren ouders ondersteunende taken uit, zoals klassemoeder, leesouder, hoofdluiscontrole, begeleiden van excursies of andere uitstapjes en activiteiten.
Voetnoten