Partij van de Arbeid (Nederland)

Partij van de Arbeid
Afbeelding gewenst
Personen
Partijvoorzitter	Lilianne Ploumen
Partijleider	Job Cohen
Fractieleider Tweede Kamer	Job Cohen
Fractieleider Eerste Kamer	Marleen Barth
Delegatieleider Europees Parlement	Thijs Berman
Mandaten
Zetels in Tweede Kamer	30 / 150
Zetels in Eerste Kamer	14 / 75
Zetels in het Europees Parlement	3 / 25
Geschiedenis
Opgericht	9 februari 1946
Fusie van	SDAP, VDB en CDU
Algemene gegevens
Actief in	Nederland
Richting	Links/Centrum-Links
Ideologie	Sociaaldemocratie
Jongerenorganisatie	Jonge Socialisten
Wetenschappelijk bureau	Wiardi Beckmanstichting
Internationale organisatie	Socialistische Internationale
Europese fractie	Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten
Europese organisatie	Partij van de Europese Sociaaldemocraten
Website	nu.pvda.nl

De Partij van de Arbeid of PvdA is een Nederlandse landelijke politieke partij. De signatuur van de PvdA is progressief en sociaaldemocratisch. De partij is internationaal onderdeel van de Partij van de Europese Sociaaldemocraten. Job Cohen is sinds 2010 de politiek leider en Lilianne Ploumen is sinds 2007 de partijvoorzitter.

De Partij van de Arbeid werd op 9 februari 1946 opgericht en is een fusie van drie partijen: de Sociaal Democratische Arbeiders Partij, de Vrijzinnig Democratische Bond en de Christelijk-Democratische Unie. De partij is sinds de oprichting onafgebroken vertegenwoordigd geweest in de Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal en de partij heeft aan dertien kabinetten deelgenomen gedurende zes aaneengesloten periodes. Willem Drees, Joop den Uyl en Wim Kok waren minister-president namens de Partij van de Arbeid.

Momenteel heeft de PvdA 30 zetels in de Tweede Kamer, waar Job Cohen sinds 2010 fractievoorzitter is. PvdA'er Gerdi Verbeet is sinds 2006 voorzitter van de Tweede Kamer. De PvdA heeft 14 zetels in de Eerste Kamer, waar Marleen Barth sinds 2011 fractievoorzitter is. De PvdA heeft 3 zetels in het Europees Parlement, waar Thijs Berman delegatieleider is.

Signatuur

De Partij van de Arbeid is een progressieve en sociaaldemocratische politieke partij.

Op het partijcongres van 29 januari 2005 werd een 'beginselmanifest' aangenomen. Daarmee nam de partij afscheid van het oude beginselprogramma van 1977, waarin de nationalisatie van belangrijke industrieën, banken en verzekeringsmaatschappijen werd bepleit. Het nieuwe 'beginselmanifest' spreekt van het recht op 'de zekerheid van een fatsoenlijk bestaan', waardoor iedereen 'volwaardig aan de samenleving kan deelnemen'.

Geschiedenis

Oprichting

De Partij van de Arbeid werd op 9 februari 1946 opgericht als voortzetting van de vooroorlogse Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP), de Vrijzinnig Democratische Bond (VDB) en de Christelijk-Democratische Unie (CDU). De PvdA wilde een 'doorbraakpartij' zijn, een gedachte die tijdens de Tweede Wereldoorlog was gevormd. Liberalen, sociaaldemocraten en christendemocraten, die in het verzet tegen de Duitse bezetting hadden samengewerkt, wilden één partij vormen en niet onderling strijd leveren. Lijfspreuk van de PvdA werd al snel: 'zachte heelmeesters maken stinkende wonden'.

Een aantal ontevreden SDAP'ers richtte op 11 mei 1946 als reactie op de vorming van de PvdA de Oude SDAP (OSDAP) op, die echter begin jaren '50 weer ter ziele ging. In de praktijk bleek de PvdA echter te links voor veel van de voormalige leden van de VDB, met als gevolg de oprichting van de VVD in 1948.

1946 - 1965

In de periode 1946 tot en met 1958 vormde de PvdA samen met de KVP de zogenaamde 'brede-basiskabinetten' (rooms-rode coalitie). Vanaf 1948 bekleedde de sociaaldemocraat Willem Drees het premierschap. De kabinetten onder zijn leiding legden de basis voor de sociale voorzieningen van de verzorgingsstaat.

Na 1958 kwam de PvdA tot de vorming van het kabinet-Cals in 1965 in de oppositie terecht. Deze periode werd gekenmerkt door een terugloop in kiezers voor de partij.

1965 - 1989

Vanaf 1965 probeerde de beweging Nieuw Links de koers en de organisatie van de partij te wijzigen. Jongeren en vrouwen kregen een grotere rol in de organisatie en er kwam meer aandacht voor thema's als milieubescherming, feminisme en solidariteit met de Derde Wereld. De vernieuwing was tegen het zere been van een aantal prominenten, waaronder Willem Drees jr. die in 1970 DS'70 oprichtte.

Vanaf 1970 werd al nauw samengewerkt met de progressieve partijen PPR en D66. De samenwerking was de basis voor een gezamenlijk verkiezingsprogramma in 1972, onder de naam Keerpunt '72. De drie partijen vormden vervolgens samen met ARP en KVP het kabinet-Den Uyl. Na de verkiezingen van 1977 kwam de PvdA ondanks een winst van tien zetels echter weer in de oppositie terecht. Na verkiezingen in 1981 werd met CDA en D66 het tweede kabinet-Van Agt gevormd, maar dit was geen lang leven beschoren. Tot 1989 maakte de PvdA daarna geen deel uit van de regering. In 1986 werd Joop den Uyl opgevolgd door oud-FNV-voorzitter Wim Kok als politiek leider.

1989 - 2002

Na de verkiezingen in september 1989 trad de PvdA toe tot het derde kabinet Lubbers. Maatregelen om de WAO aan te pakken leidden in de zomer van 1991 tot een interne crisis, waarna partijvoorzitter Marjanne Sint opstapte. Ze werd opgevolgd door Felix Rottenberg.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen 1994 leed de PvdA een verkiezingsnederlaag, maar werd ze tot ieders verrassing wel de grootste partij. De twee "paarse" kabinetten Kok-I en II van PvdA, VVD en D66 waren de eerste kabinetten sinds de invoering van het algemeen kiesrecht zonder confessionele partijen. De sociaal-liberale koers stond internationaal bekend als de Derde Weg, en vond navolging bij de Britse regeringen onder leiding van Tony Blair en de Amerikaanse regeringen onder leiding van Bill Clinton. Tijdens deze regeerperioden werden progressieve wetten betreffende het homohuwelijk en euthanasie doorgevoerd.

2002 - heden

Een half jaar voor de verkiezingen van 15 mei 2002 leek er electoraal nog geen vuiltje aan de lucht, maar de snelle opkomst van Pim Fortuyn en een turbulente verkiezingscampagne leidde uiteindelijk tot de grootste verkiezingsnederlaag in de historie van de PvdA: de partij haalde 23 zetels. Zelfs vóór de vergroting van de kamer tot 150 zetels in 1956 was de PvdA-fractie nog nooit zo klein geweest. De beoogde opvolger van Kok, Ad Melkert, trad daags na de verkiezingen af als partijleider en vertrok enkele maanden later uit de Tweede Kamer.

In november 2002 kozen de leden van de partij Wouter Bos tot nieuwe lijsttrekker en partijleider in een intern referendum. Hij nam de leiding in de fractie over van interim-fractievoorzitter Jeltje van Nieuwenhoven. Onder Bos werd op 22 januari 2003 bijna het gehele geleden verlies van mei 2002 weer goedgemaakt. De PvdA werd met 42 zetels de tweede partij van Nederland, na het CDA met 44 zetels.

Na de verkiezingen werden coalitie-onderhandelingen gevoerd tussen PvdA en CDA, maar die ketsten af, waarna CDA, VVD en D66 het kabinet-Balkenende II vormden. De PvdA belandde vervolgens in de oppositie.

Na de aanvankelijke winst van drie jaar eerder leed de partij met lijsttrekker Wouter Bos bij de Tweede Kamerverkiezingen 2006 net als in 2002 opnieuw een groot electoraal verlies. Het verlies ging deze keer gepaard met een ongekend grote winst voor de SP. Hoewel prognoses enkele maanden eerder erop duidden dat de PvdA 50 à 55 zetels zou halen, kwam de partij uit op 33 zetels. Met CDA en ChristenUnie vormde de PvdA vervolgens het vierde kabinet-Balkenende. Daarop kwam de partij in een crisis terecht, waarbij op 25 april 2007 eerst voorzitter Michiel van Hulten wegens een verschil van mening over een rapport waarin de verkiezingsnederlaag werd geanalyseerd. Daarna trad ook het voltallige bestuur af. Voormalig partijvoorzitter Ruud Koole trad aan als interim voorzitter. In september 2007 werd in een ledenraadpleging Lilianne Ploumen als nieuwe voorzitter gekozen. Zij versloeg zes medekandidaten, waaronder voormalig minister en Kamerlid Jan Pronk. Een jaar later werd de in februari 2007 aangestelde PvdA-minister Ella Vogelaar uit haar functie van Minister van Wonen, Wijken en Integratie ontheven nadat de PvdA-top het vertrouwen in haar had opgezegd. Op 20 februari 2010 stapte de PvdA uit het kabinet.

Voor de Europese Parlementsverkiezingen 2009 werd Thijs Berman gekozen tot lijsttrekker, hij versloeg oud-campagneleider Jacques Monasch, voormalig Tweede Kamerlid Kris Douma en oud-wethouder Hannah Belliot. Op 15 maart 2009 stemde het partijcongres in met de kandidatenlijst voor deze verkiezingen. Met 12,1% van de stemmen behaalde de Partij van de Arbeid 3 zetels in de Europees Parlement. Naar de oorzaak van de scherpe daling van het aantal zetels liep een intern onderzoek, onder leiding van Sharon Dijksma.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen 2010 behaalde de PvdA 30 zetels. Eerder trad Wouter Bos af om meer tijd met zijn gezin door te brengen en schoof Job Cohen naar voren als lijsttrekker. Hij werd de enige kandidaat en als dusdanig gekozen tot lijsttrekker. De PvdA steeg in de peilingen van ongeveer 20 zetels onder Bos naar 34 zetels onder Cohen. Cohen werd een tijd lang zelfs de favoriete premierskandidaat van alle lijsttrekkers. Toen Cohen in enkele debatten op economisch gebied zwakker bleek dan verwacht, verschoof de opinie echter, omdat de economie een belangrijk punt in de campagne was. Desondanks bleef de partij het relatief goed doen in de peilingen. De PvdA werd echter niet de grootste partij; dit werd de VVD van Mark Rutte, met 31 zetels. Toen onderhandelingen voor een rechts kabinet mislukten, werd een paars-plus kabinet (bestaande uit de 'oude' paarse partijen VVD, PvdA en D66 aangevuld met GroenLinks) onderzocht. Deze poging strandde ook door meerdere meningsverschillen. Rutte en Cohen concludeerden beiden dat de meningsverschillen te groot waren. Een poging tot een centrum-rechts kabinet bestaande uit VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV werd onderzocht en lukte, hieruit volgde het kabinet-Rutte waarna de PvdA de grootste oppositiepartij werd.

Organisatie

Partijbestuur

Het huidige partijbestuur werd op 12 december 2009 gekozen. Het bestaat uit:

Dagelijks bestuur:

• Lilianne Ploumen - voorzitter
• Bert Otten - vicevoorzitter
• Marije Laffeber - internationaal secretaris
• Bouke Arends - penningmeester

Overige leden:

• Gaby van den Biggelaar
• Marja Bijl
• Mohammed Essafi
• Marco Florijn
• Johanna Haanstra
• Dig Istha
• Fouad Sidali

Toegevoegde leden (met adviserende stem):

• Job Cohen - politiek leider PvdA en fractievoorzitter Tweede Kamer
• Marleen Barth - fractievoorzitter Eerste Kamer
• Thijs Berman - lid van de Nederlandse delegatie in Europees Parlement
• Monika Sie Dhian Ho - directeur Wiardi Beckman Stichting
• Rick Jonker - voorzitter Jonge Socialisten

Vrouwen, jongeren en ouderen

In 1995 werd de vrouwenorganisatie Rooie Vrouwen in de PvdA in de partij geïntegreerd, in eerste instantie onder de naam Rosa-vrouwen-project. Vanaf 2000 werd dit het PvdA-vrouwen-netwerk (PVN). Samenwerking met vrouwen uit andere partijen is gebundeld in het Politiek Vrouwen Overleg (PVO). Een andere vrouwenactiviteit van de Partij van de Arbeid is het Multi Etnisch Vrouwennetwerk (MEV).

De Jonge Socialisten in de PvdA (JS) is de politieke jongerenorganisatie die is verbonden met de PvdA. Voor ouderen is er de Landelijke Adviesgroep Ouderen (LAO).

Internationaal

De delegatie van de PvdA in het Europees Parlement maakt deel uit van de fractie van de Partij van de Europese Sociaaldemocraten (PES), een samenwerkingsverband van bijna alle Europese sociaaldemocratische partijen. De Partij van de Arbeid maakt daarnaast deel uit van het mondiale netwerk van sociaaldemocratische partijen, de Socialistische Internationale (SI).

Neveninstellingen van de PvdA zijn: de Alfred Mozer Stichting (AMS), ter ondersteuning van zusterpartijen in Oost-Europa en de Evert Vermeer Stichting (EVS), gericht op internationale samenwerking.

De PvdA is mede-oprichter van het Nederlands Instituut voor Meerpartijendemocratie, een organisatie van zeven Nederlandse politieke partijen die democratiseringswerk steunt in 17 landen.

Wetenschappelijk bureau

Het wetenschappelijk bureau van de PvdA is de Wiardi Beckman Stichting. De stichting stelt zich ten doel een brug te vormen tussen wetenschap en de sociaaldemocratie. Zij is vernoemd naar Herman Bernard (Stuuf) Wiardi Beckman, een voormalig lid van de Eerste Kamer, die in de Tweede Wereldoorlog omkwam. Dit wetenschappelijk bureau heeft onder andere als initiatief de WBS Werkplaats. De WBS wordt geleid door Monika Sie Dhian Ho.

Ledenblad

Het ledenblad van de PvdA heet Rood. De Wiardi Beckman Stichting geeft daarnaast het blad Socialisme & Democratie uit.

Feiten en cijfers

Zetels in de Tweede Kamer

1946 - 29 1948 - 27 1952 - 30 1956 - 34 (aantal Kamerzetels: 100) 1956 - 50 (aanpassing: Kamerzetels naar 150) 1959 - 48 1963 - 43 1967 - 37 1971 - 39 1972 - 43 1977 - 53

1981 - 44 1982 - 47 1986 - 52 1989 - 49 1994 - 37 1998 - 45 2002 - 23 2003 - 42 2006 - 33 2010 - 30

Leden

Jaar	Aantal leden	Jaar	Aantal leden	Jaar	Aantal leden	Jaar	Aantal leden
1946	114.558	1967	130.960	1988	96.722	2009	56.507
1947	108.813	1968	116.736	1989	96.600	2010	54.504
1948	117.244	1969	107.005	1990	91.784	2011	55.549
1949	109.608	1970	98.671	1991	79.059
1950	105.609	1971	96.337	1992	73.807
1951	111.885	1972	94.229	1993	69.464
1952	111.351	1973	97.787	1994	68.053
1953	112.823	1974	103.140	1995	64.523
1954	119.561	1975	100.524	1996	60.907
1955	124.641	1976	95.548	1997	61.720
1956	142.140	1977	109.659	1998	61.600
1957	142.849	1978	121.274	1999	60.621
1958	137.778	1979	118.522	2000	57.374
1959	147.047	1980	112.929	2001	58.426
1960	142.853	1981	109.557	2002	57.374
1961	138.829	1982	105.486	2003	60.062
1962	139.375	1983	101.724	2004	61.935
1963	138.567	1984	99.347	2005	61.111
1964	142.426	1985	100.979	2006	61.913
1965	140.389	1986	103.760	2007	62.846
1966	134.476	1987	101.019	2008	59.327

Bron: PvdA - ledentallen (Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen)

Fractievoorzitters in de Tweede Kamer

Lijst van fractievoorzitters van de PvdA in de Tweede Kamer

Partijvoorzitters

Lijst van partijvoorzitters van de PvdA

Electoraat

Hoewel de aanhang van politieke partijen niet meer vaststaat en verkiezingsuitslagen behoorlijk kunnen schommelen heeft de PvdA een kernaanhang onder de sociaal zwakkeren, arbeiders, allochtonen en lagere middenklasse. De aanhang concentreert zich in de grote steden, in enkele middelgrote steden (waaronder Nijmegen), en in de drie noordelijke provincies. De gemeente waar de PvdA bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 procentueel de meeste stemmen haalde was Amsterdam (35,20%). Minder aanhang heeft zij in Noord-Brabant en Limburg.

Volksvertegenwoordigers en bestuurders

Regering

Zie lijst van bewindslieden voor de PvdA voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Tweede Kamer

Zie: huidige samenstelling Tweede Kamerfractie PvdA

Zie: alle (voormalige) Tweede Kamerleden voor de PvdA

Zie: Kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen 2010

Eerste Kamer

Zie: huidige samenstelling Eerste Kamerfractie PvdA

Zie: alle (voormalige) Eerste Kamerleden voor de PvdA

Europees Parlement

Sinds de Europese Parlementsverkiezingen van 2009 zitten de volgende drie politici namens de PvdA in het Europees Parlement:

• Thijs Berman - voorzitter PvdA-delegatie
• Emine Bozkurt
• Judith Merkies

Ten opzichte van de Europese Parlementsverkiezingen van 2004 verloor de PvdA vier zetels. De PvdA maakt in het Europees Parlement deel uit van de fractie van Partij van de Europese Sociaaldemocraten.

Zie ook lijst van PvdA-Europarlementariërs voor de periode 2004-2009

Zie ook Kandidatenlijst voor de Europese Parlementsverkiezingen 2009

Provincies

Gedeputeerde Staten

Commissaris van de Koningin:

• Groningen - Max van den Berg
• Drenthe - Jacques Tichelaar
• Flevoland- Leen Verbeek

Gedeputeerden:

• Groningen - 3 van de 6 leden
• Friesland - 2 van de 5 leden
• Drenthe - 2 van de 4 leden
• Flevoland - 1 van de 4 leden
• Gelderland - 1 van de 5 leden
• Noord-Holland - 2 van de 6 leden
• Zeeland - 1 van de 4 leden

Provinciale Staten

• Groningen - 12 van de 43 zetels
• Friesland - 12 van de 43 zetels
• Drenthe - 13 van de 41 zetels
• Overijssel - 9 van de 47 zetels
• Flevoland - 7 van de 39 zetels
• Gelderland - 10 van de 53 zetels
• Utrecht - 8 van de 47 zetels
• Noord-Holland - 11 van de 55 zetels
• Zuid-Holland - 10 van de 55 zetels
• Zeeland - 6 van de 39 zetels
• Noord-Brabant - 8 van de 55 zetels
• Limburg - 8 van de 47 zetels

Gemeenten

In Nederland zijn circa 100 burgemeesters van PvdA-huize. Enkele bekende namen zijn Eberhard van der Laan ( Amsterdam), Ahmed Aboutaleb (Rotterdam), Aleid Wolfsen (Utrecht), Peter van der Velden (Breda), Peter Rehwinkel (Groningen) en Rob van Gijzel (Eindhoven).

De PvdA levert na de gemeenteraadsverkiezingen van 2010 1251 gemeenteraadsleden en 194 wethouders (stand april 2010).

Waterschappen

Bij de waterschapsverkiezingen in november 2008 kon voor het eerst op lijsten in plaats van op personen gestemd worden. De PvdA deed in een groot aantal waterschappen mee en behaalde 60 van de 502 beschikbare zetels. In een aantal waterschappen maakte de PvdA deel uit van de groen-rode coalitie Water Natuurlijk die 100 zetels behaalde.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• Website PvdA
• PvdA Europees Parlement
• PvdA Europanetwerk
• Beginselprogramma 1977
• Beginselprogramma 2005

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Partij van de Arbeid op Wikimedia Commons.

Partij van de Arbeid

Politieke partijen in Nederland

Nederlandse socialistische, communistische en sociaaldemocratische partijen

Sociaal-Democratische Bond / Socialistenbond (1881-1900) · Sociaal Democratische Arbeiders Partij (1894-1946) · Sociaal-Democratische Partij / Communistische Partij Holland / Communistische Partij Nederland (1909-1991) · Socialistische Partij (1918-1928) · Revolutionair-Socialistische Partij (1929-1935) · Onafhankelijke Socialistische Partij (1932-1935) · Revolutionair-Socialistische Arbeiderspartij (1935-1940) · Pacifistisch Socialistische Partij (1957-1991) · Democratisch Socialisten '70 (1970-1983)

Partij van de Arbeid (1946-heden) · Socialistische Partij (1971–heden) · GroenLinks (1991-heden)

Nederlandse socialistische, communistische en sociaaldemocratische partijen

Sociaal-Democratische Bond / Socialistenbond (1881-1900) · Sociaal Democratische Arbeiders Partij (1894-1946) · Sociaal-Democratische Partij / Communistische Partij Holland / Communistische Partij Nederland (1909-1991) · Socialistische Partij (1918-1928) · Onafhankelijke Socialistische Partij (1932-1935) · Revolutionair-Socialistische Arbeiderspartij (1935-1940) · Pacifistisch Socialistische Partij (1957-1991) · Democratisch Socialisten '70 (1970-1981?)

Partij van de Arbeid (1946-heden) · Socialistische Partij (1971–heden) · GroenLinks (1991-heden)

Progressieve samenwerking in Nederland in de jaren '70

Deelnemers: Partij van de Arbeid · Democraten '66 · Politieke Partij Radicalen · Pacifistisch Socialistische Partij
Samenwerking: Schaduwkabinet-Den Uyl · Kabinet-Den Uyl · Keerpunt '72 · Progressieve Volkspartij

Na 1977: lokale progressieve samenwerkingslijst · GroenLinks