Onder een motto ("beweegreden", afgeleid van het werkwoord movere, bewegen) wordt een korte tekst verstaan, die de bedoeling van iets weergeeft.
- Onder het motto van "we maken plezier", begon het feest.
- In de oorlog gold het motto: horen, zien en zwijgen.
Literair
Literair werk wordt soms voorafgegaan door een motto in de vorm van een (min of meer raadselachtig) citaat. De schrijver geeft hiermee een hint voor de interpretatie van zijn boek. Zo laat Harry Mulisch de roman De aanslag voorafgaan door een regel van Plinius de Oudere: "Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht." Ferdinand Bordewijk, die zijn boek Karakter opdraagt aan zijn kinderen, geeft het als motto: "'A sadder and wiser man / he rose the morrow morn' (De volgende dag stond hij op / als treuriger en wijzer man)" naar Samuel Coleridge.[1]
Wapenspreuk
Strikt genomen zijn leuzen en wapenspreuken in de heraldiek verschillende zaken maar de termen worden vaak door elkaar gebruikt. Een leus staat boven het wapen of op de rand van de wapentent; de wapenspreuk of het motto staat op een bandelier of lint onder het wapen. Onder sommige wapenschilden is een strook aangebracht waarop een motto, devies of wapenspreuk (ook: wapenkreet, kernspreuk; vroeger ghecri genoemd) staat geschreven. Zo staat onder het Nederlandse wapen de tekst: Je maintiendrai.
Deelstaten, regio's en provincies
Steden
Universiteiten
Blazoen bij adellijke families
De meeste Belgische en Europese geslachten voeren een korte wapenspreuk, die vaak de idiologie van de familie krachtig verwoord. Meestal in het latijn, maar andere talen zijn ook gebruikelijk.
Wapenspreuk |
Vertaling |
Familie (Huis)
|
Plus d'honneur que d'honneurs |
Meer eer dan eerbetoon |
Huis Merode
|
Bello et jure senesco |
Door oorlog en recht word ik oud |
Huis d'Udekem d'Acoz
|
Condit opes Virtus |
|
Huis van Rijckevorsel
|
Conservare ac Procedere |
|
Huis Vanden Abeele
|
Deo et labore |
Met God en werk |
Huis Meester de Ravenstein
|
Deo regi Pariae |
|
Huis Mertens de Wilmars
|
Deus ante Omnia |
God voor alles |
Huis de Meester de Betzenbroeck
|
De Gulden middenweg |
|
Huis Vanoudenhoven
|
De l'etre au devenir |
|
Huis Prigogine
|
Ex Castro non ex Castris |
|
Huis de Borchgrave
|
Faille sans Faillir |
|
Huis della Faille de Waerloos
|
Fide et Virtute |
Met trouw en deugd |
Huis Desclée de Maredsous
|
Fortis Fide Fretus |
|
Huis Delvaux de Fenffe
|
Houd Voet bij Stuk |
|
Huis van Dievoet
|
Humilitas |
Nederigheid |
Huis Borromeo
|
Je marche droit |
Ik ga recht |
Huis de Limburg-Stirum
|
Je surmonterai |
|
Huis de Coppens de Houthulst
|
Jus et Fidelitas |
Recht en trouw |
Huis Hayoit de Termicourt
|
Justitiae et Fides |
Voor recht en trouw |
Huis Anciaux Henry de Faveaux
|
Labeur sans relâche |
|
Huis de Hemptinne
|
Laet Vaeren nydt Vaernewyck |
|
Huis de Ghellinck d'Elseghem Vaernewyck
|
Vaar en wijk niet |
|
Huis Vaerwyck
|
Love and Faith |
Liefde en Hoop |
Huis de Snoy d'Oppuers
|
L'Union fait la Paix |
Eendracht maakt de Vrede |
Huis Triffin
|
Maar Zomeren zal't |
|
Huis d'Opsomer
|
Omnia Bene |
Alles goed |
Huis Ruffo di Calabria
|
Plutôt mourir que changer Hennin |
Liever sterven dan Hennin veranderen |
Huis de Hennin de Boussu de Walcourt
|
Popel gsem a popel Budu |
|
Huis de Lobkowicz
|
Post tenebras spero Lucem |
|
Huis de Granges de Surgères
|
Pro aliorum vitae |
|
Huis de Thibault de Boesinghe
|
Pro Deo, Pro Rege, Amor sum |
|
Huis de Hamoir
|
Proximo constans |
|
Huis Beeckmans de West-Meerbeeck
|
Quis me Fortior aut Fidelior |
|
Huis de Broqueville
|
Recht is Lant's Ere |
|
Huis de Lantsheere
|
Renovabitur et orietur viror |
|
Huis Ullens de Schooten Whettnall
|
Rêver l'Impossible |
van het Onmogelijke dromen |
Huis De Landsheere
|
Repos ailleurs |
Rust elders |
Huis de Marnix de Saint-Aldegonde
|
Tres in uno pro Rege |
Drie in een voor de koning |
Huis de Lichtervelde
|
Usque ad Fines |
Tot het einde |
Huis de Gerlache de Gomery
|
Vaincre le Mal par le Bien |
Goed overwint Slecht |
Huis de Lantonnois van Rode
|
Vaincre ou Mourir |
|
Huis du Parc Locmaria
|
Ver non semper viret |
|
Huis Rothschild
|
Vince te ipsum |
Overwin jezelf |
Huis Cogels van Reyneghom
|
Vige ac Vigila |
|
Huis de Callataÿ
|
Virtus victrix in Cruce |
Deugd is de winnaar in het kruis |
Huis de Selys Longchamps
|
Virtute decet non stemmate niti |
|
Huis de Crombrugghe de Schipsdaele
|
Vivo Leo cespite tutus |
|
Huis de Roest d'Alkmade Oem de Moesenbroeck
|
Voor 't Volk |
|
Huis Eyskens
|
Mille verba imago dicit |
Een beeld zegt duizend woorden |
Huis Sleen
|
Ad Musicam Aeternam |
Naar de eeuwige muziek |
Huis Boeykens
|
Amat Victoria Curam |
|
Huis Frère
|
Crescit in arduis |
|
Huis Cardon de Lichtbuer
|
Veni Etinam |
Tot hier ben ik gekomen |
Huis Cardon
|
Eenvoud siert |
|
Huis Coninx
|
Gode Lof |
|
Huis de la Kethulle de Ryhove
|
Het woord getrouw |
|
Huis Van Paemel
|
Arbeid Adelt |
|
Huis Sablon
|
Den Lande en Volke getrouw |
|
Huis Lannoo
|
Eigen Haard is Goud waard |
|
Huis Campo
|
Finis in Fine |
|
Huis Verstraete
|
In Ootmoet Hoog moet |
|
Huis Vanden Berghe
|
Ken Uzelf |
|
Huis Piot
|
Kleine Zaden rijke Oogsten |
|
Huis Bockstaele
|
Nulla Dies sine Nota |
|
Huis Fontyn
|
Omnes quantum Potes juva |
|
Huis Douxchamps Segesser de Brunegg
|
Semper Amor |
Altijd liefde |
Huis Tollet
|
Quaere Lumen |
|
Huis de Bandt
|
Van Oever tot Oever |
|
Huis Carson
|
Vita florosa |
Bloemrijk leven |
Huis AVnderhaeghen
|
Vulnerat et Sanat |
|
Huis de Hemptinne
|
Wees Uzelf |
|
Huis Van Waeyenberge
|
Wit bewaar steeds Uw geheim |
|
Huis Raveel
|
Nihil Metuere |
Vrees nooit |
Huis Lippens
|
Clerici
Overige
Devies vergelijkbaar met een wapenspreuk
Verschillende staten hanteren geen wapenschild, maar hebben wel een motto.
Devies van kloosterordes en congregaties
Devies |
vertaling |
Kloosterorde
|
Ad Majorem Dei Gloria (AMDG) |
tot meerdere glorie van God |
Jezuïeten
|
Ad omne opus bonum paratus |
tot elk goed werk bereid |
Norbertijnen
|
Lijfspreuk
Een motto van een persoon wordt lijfspreuk of credo genoemd, bijvoorbeeld: "Mijn lijfspreuk is: niet zeuren, gewoon doen."
Lijfspreuk |
Titularis
|
Adversis major, par secundis |
Edward Bulwer-Lytton
|
Alles komt terecht |
Robert Fruin
|
Als ich can |
Jan van Eyck
|
Alterius non sit, qui potest esse sui |
Paracelsus
|
Ama nesciri |
Thomas a Kempis
|
Aut bene, aut non |
Petrus Camper
|
Aut Caesar, aut nihil |
Cesare Borgia
|
Bene vixit qui bene latuit |
Wessel Gansfort
|
Caute |
Baruch Spinoza
|
Concedo nulli |
Desiderius Erasmus
|
Constantia et labore |
Christoffel Plantijn
|
Dieu et mon droit |
Richard I
|
Door meten tot weten |
Heike Kamerlingh Onnes
|
Dum spiro, spero |
Franciscus Gomarus
|
Ende dispereert niet |
Jan Pieterszoon Coen
|
Famam extendere factis |
Carolus Linnaeus
|
Fato prudentia minor |
Lamoraal, graaf van Egmond
|
Fiat justitia & pereat mundus |
Ferdinand I
|
Invia virtuti nulla est via |
Hendrik IV
|
Je maintiendrai Châlon |
René van Châlon
|
Je maintiendrai Nassau |
Willem I
|
Justus fide vivit |
Joost van den Vondel
|
Ken uzelf |
Socrates
|
Men hoeft niet op succes te rekenen om tòch te trachten! |
Willem van Oranje
|
Mens cujusque id est quisque |
Samuel Pepys
|
Natura potentior arte |
Titiaan
|
Most people live and die with their music still unplayed. |
Yves Leterme
|
Nec spe, nec metu |
Filips II
|
Nec temere, nec timide |
Gustaaf II Adolf van Zweden
|
Oderint dum metuant |
Caligula
|
Omnibus idem |
P.C. Hooft
|
Palma sub pondere crescit |
Emma der Nederlanden
|
Patere et abstine |
Paus Adrianus VI
|
Plus ultra |
Karel V
|
Pro rege, lege et grege |
Willem I
|
Que sais-je |
Michel de Montaigne
|
Saevis tranquillus in undis |
Willem I en Wilhelmina
|
Sapientia: nul pouvoir, un peu de savoir, un peu de sagesse, et le plus de saveur possible |
Roland Barthes
|
Scio cui credidi |
Blaise Pascal
|
Semper eadem |
Elizabeth I
|
Simplex sigillum veri |
Herman Boerhaave
|
Sursum corda |
Thomas Morus
|
Tandem bona causa triumphat |
Frederik August I
|
Tandem fit surculus arbor |
Maurits van Oranje
|
Viribus unitis |
Frans Jozef I
|
Vitam impendere vero |
Jean-Jacques Rousseau
|
Walk and don't look back |
Patrick Janssens
|
Wonder en is gheen wonder |
Simon Stevin
|
Wovon man nicht sprechen kann, darüber muß man schweigen |
Ludwig Wittgenstein
|
Het motto kan ook een rebus zijn zoals bij Jacques Cœur waarin twee harten zijn opgenomen. Het staat ook onder zijn wapenschild.[2]
Zie ook