Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Literaire kritiek

Uit Wikisage
Versie door Zalenvrouw (overleg | bijdragen) op 14 mei 2020 om 15:57 (→‎Kenmerken)
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Literaire kritiek of literatuurkritiek ontstaat zodra iemand min of meer doordacht (en meestal geschreven) reageert op een literaire tekst. Dit kan gebeuren in de vorm van een signalement, een recensie in krant of tijdschrift, een lang kritisch stuk in een tijdschrift of boek.

Kenmerken

Altijd wordt er een waardeoordeel over het boek uitgesproken, dat in het beste geval met argumenten wordt onderbouwd. De argumenten kunnen verschillen, en vaak komen ze in combinatie voor:

  • Esthetische (Is het boek mooi of verrassend geschreven?)
  • Morele (Handelen de personages goed of slecht?)
  • Structurele (Zit het boek logisch in elkaar?)
  • Literair-historische (Zorgt het boek voor vernieuwing?)
  • Emotionele/emotieve (Raakt het boek mij?)
  • Realistische (Is het boek geloofwaardig?)
  • Intentionele (Wat is de boodschap?)
  • Stilistische (Is de stijl en formulering bijzonder/goed?)

Dergelijke kritiek reikt verder dan een samenvatting en een waardeoordeel: ze analyseert en interpreteert het boek en plaatst het in een ruimer kader. Als de klemtoon valt op het werk zelf, spreekt men van ergocentrische kritiek (vergelijk close reading). Wanneer de criticus zich vooral bezighoudt met de persoon en de ideeën van de schrijver, spreekt men van personalistische kritiek. Dit staat in de Nederlandstalige literatuur bekend als de 'Vorm of vent'-discussie.

Geschiedenis

Hoewel er altijd is gesproken over de kwaliteit van literatuur - Aristophanes' komedie De kikkers uit 405 v.Chr. mag gelden als het begin - is de literaire kritiek als genre ontstaan in het Frankrijk en Engeland van de achttiende eeuw. Mondelinge, geïmproviseerde literaire kritiek werd onder meer beoefend in de naoorlogse Duitse Gruppe 47 en in literaire radio- of televisieprogramma's als het Franse 'Apostrophes' (met Bernard Pivot) en het Duitse 'Literarisches Quartett' (met Marcel Reich-Ranicki). In het Nederlandse taalgebied kan worden gewezen op bijvoorbeeld 'Hier is... Adriaan van Dis'.

Een meer recente ontwikkeling is de online literaire kritiek, die in het Nederlands taalgebied wordt vertegenwoordigd door onder andere Recensieweb, 8Weekly en LiterairNederland. De waarde van deze vorm van burgerjournalistiek is ter discussie gesteld door bijvoorbeeld de schrijver Herman Stevens[1] en verdedigd door de aangevallen redacties.[2] Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de digitale literatuurkritiek weliswaar groeit, maar nog niet de reputatie van de kritiek in papieren media kan evenaren.[3]

Zie ook

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º Herman Stevens, "De goede recensent staat niet op het internet", NRC Handelsblad van 12 juni 2007; ook gepubliceerd onder de titel Waarom willen mensen boeken bespreken?.
  2. º Daan Stoffelsen "Pijnlijk dat een schrijver zo over zijn lezers spreekt"; Marieke Withagen, "'Burgerecensenten' voegen zeker iets toe". Beide artikelen werden gepubliceerd in het NRC Handelsblad van 15 juni 2007.
  3. º Jeroen Dera, "De smalle echelons van de online literatuurkritiek, 2014"
rel=nofollow
rel=nofollow
Genres epiek:anekdote · ballade · epos · fabel · gedicht · genre · inleiding · kort verhaal · legende · mythe · novelle · parabel · raamvertelling · reisverhaal · roman · saga · sage · sprookje · thriller · verhaal · vignet · volksballade · volksverhaal
Verloop en verhaallijn:catharsis · cliffhanger · climax · deus ex machina · drie-actstructuur · epiloog · expositie · fabel · plot · plotpoint · proloog · startplotscène · rode draad · scenario · setup · synopsis · verhaallijn
Begin en einde:ab ovo · in medias res · in ultimas res · incipit · openingsscène · openingszin · post rem · terminus
Personage:aangever · alter ego · alteriteit · antagonist · antiheld · bijfiguur · bijrol · booswicht · byroniaanse held · deuteragonist · flat character · held · hoofdpersoon · hoofdrol · karakter · protagonist · round character · tritagonist · typetje · uitverkorene · underdog
Spanning:cliffhanger · spanning
Vertelperspectief en vertelinstantie:afwisselend perspectief · auctoriële verteller · focalisatie · gedramatiseerd · homodiëgetische vertelling · heterodiëgetische vertelling · ik-perspectief · onbetrouwbare verteller · personele verteller · point of view · rhema · voice-over
Motief & thema:abstract en concreet motief · leidmotief · motto · thema · topos
Tijd & ruimte:eenheidsconventie · flashback · flashforward · kalendertijd · mise en abyme · opschuivende tijdlijn · parallel universum · praesens historicum · tijdverruiming · verteltijd · vertelde tijd
Stijl:directe rede · dramatische ironie · indirecte rede · red herring · shooting the messenger · register · stijl · stream of consciousness · suspension of disbelief · show, don't tell · verteltechniek · vrije indirecte rede
Scenario:premissesynopsistreatmentscenariofilmdraaiboekstoryboard
Stijlperiode:middeleeuwen · renaissance · maniërisme · barok · verlichting · sentimentalisme · preromantiek · romantiek · realisme · impressionisme · naturalisme · neoromantiek · symbolisme · expressionisme · constructivisme · dadaïsme · surrealisme · nieuwe zakelijkheid · magisch realisme · existentialisme · vijftigers · modernisme · postmodernisme
Studie:driehoek van Petersen · literaire kritiek · narratologie · topische vragen · verhaalanalyse
rel=nofollow