Kritiek

Kritiek (Oud-Grieks: κριτής, krités: letterlijk: een rechter/scheidsrechter; iemand die beargumenteerd beoordeelt, analyseert, interpreteert of observeert) is het beoordelen van daden, werken, uitspraken, theorieën enzovoort. In de engere betekenis (zoals in ’kritiek geven’) bedoelt men er een afkeuring mee, hoewel kritiek in het algemeen zeker niet negatief hoeft te zijn. Wie aan kritiek doet is een criticus.

Kritiek bestaat in heel wat domeinen van de menselijke activiteit, zoals kunst, wetenschap, literatuur, politiek, filosofie...

Een apart geval is de historische kritiek, wat eigenlijk meer een onderzoeksmethode is in de geschiedenis.

Als bijvoeglijk naamwoord staat kritiek voor beslissend of hachelijk (zoals in „een kritieke toestand”). Een kritische houding betekent dan weer dat men niet zonder meer iets zonder meer aanvaardt of gelooft, het tegenovergestelde van een naïeve of lichtgelovige houding.

Zie literaire kritiek voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Kunstkritiek (het bekritiseren) is het beoordelen van kunst op basis van bepaalde criteria, dit zijn punten aan de hand van dewelke men de kunst beoordeelt.

Kritiek op kunstvoorwerpen

In literaire en academische context wordt de term vooral gebruikt voor het kritisch beoordelen van boeken, kunstvoorwerpen en dergelijke. Zo zijn er critici (enkelvoud: criticus) die zich voor een specifieke kunstvorm inzetten om de voorwerpen te beoordelen. In deze context is de term ’kritiek’ niet als kwalificatie van het gegevene bedoeld.

Geschreven stukken met daarin een waardeoordeel is op te splitsen in opbouwende kritiek en afbrekende kritiek.

Constructieve kritiek

Constructieve kritiek (ook wel ’positieve’ of ’opbouwende’ kritiek genoemd) is het gegrond en beargumenteerd geven van een mening over het werk van anderen, met als doel het helpen van die ander in het verbeteren van zijn werk. Een bijkomend effect is over het algemeen dat er een positieve omgeving wordt gecreëerd door de positieve grondhouding van de criticus.

Destructieve kritiek

Destructieve kritiek (ook wel ’negatieve’ of ’afbrekende’ kritiek genoemd) is het tegenovergestelde hiervan. Deze kritiek is vaak ongegrond en niet of slecht beargumenteerd. Het feit dat er een negatieve omgeving wordt gecreëerd kan hier zelfs een doel zijn (Argumentum ad hominem).

Negatieve kritiek richt zich op het verleden, terwijl een positieve evaluatie of feedback richt zich op de toekomst. Het maakt niet uit wat er gebeurd is, wat telt is hoe we er iets van geleerd hebben voor de toekomst. Het samen gebruiken van negatieve en opbouwende kritiek levert mogelijk betere resultaten. Het is redelijk om aan te nemen dat wie een fout opmerkt, ook probeert mogelijkheden tot rechtzetting ervan voor te stellen.

Praktische en theoretische kritiek

Praktische kritiek stelt vast dat er iets in de praktijk niet werkt als gevolg van een of andere reden of oorzaak. Vaak zullen de mensen zeggen: „dat kan wel goed in theorie, maar in de praktijk werkt het niet.” Praktische kritiek verwijst meestal naar relevante praktijkervaring, die duidelijk kan maken waarom een bepaalde aanpak niet werkt en dus fout is.

Theoretische kritiek houdt zich bezig met de betekenis van ideeën, inclusief ideeën waarop een praktijk is gebaseerd. Het onderzoekt de samenhang of de betekenis van een theorie, de manier waarop ze overeenkomt met de werkelijkheid, de geldigheid van het doel, en de mogelijke beperkingen van het gehanteerde gezichtspunt. Theorieën kunnen ook worden bekritiseerd vanuit het oogpunt van andere theorieën.

Kritiek op stromingen

Kritiek op stromingen binnen een stroming komt ook voor. Een voorbeeld is de kritiek op het libertarisme of de feministische kritiek op Jürgen Habermas. Die kritiek blijkt eveneens opbouwend of afbrekend te kunnen zijn.

Kritiek op bedrijven of overheden

Men kan kritiek op bedrijven of overheden uiten door middel van protest – een grondrecht; dit gaat vaak gepaard met slogans die de kritiek samenvatten.

 

artikelkiem