Johannes à Lasco

Jan Łaski of Johannes a Lasco (1499 – 8 januari 1560) was een Poolse kerkhervormer.

Leven

Jan Łaski werd geboren in een adellijke familie in het stadje Łask. Zijn vader Jaroslaw Łaski zetelde als woiwode (’overste’; een Poolse heersertitel) van de stad Sieradw in de Poolse senaat. Zijn oom, die ook Jan Łaski heette, werd in 1503 koninklijk kanselier, in 1510 aartsbisschop van Gniezno, primaat van Polen en grootkanselier van de Kroon. Deze oom steunde de studies van Jan en zijn oudere broer Hieronymus, eerst in Wenen, en nam hen in 1513/1514 mee naar Rome, waar zij konden studeren terwijl de oom deelnam aan het vijfde concilie van Lateranen. Na het verblijf in Rome studeerde Łaski in Bologna en in 1518/1519 in Padua. Hij studeerde kerkelijk recht, oude literatuur en talen (Latijn, Grieks, Duits en Italiaans).

Jan Łaski werd in 1521 tot priester gewijd. Toen zijn familie haar politieke macht en prestige verloor, ging Łaski in 1523 naar Basel (Zwitserland). Hij werd er een goede vriend van Erasmus en Zwingli.

Begin 1540 trouwde Jan Łaski in Leuven met Barbara, de dochter van een Leuvens koopman, die hij had ontmoet bij de Broeders en Zusters van het Gemene Leven. Hij was dus de eerste Poolse geestelijke die openlijk zijn celibaatsgelofte brak. Om de inquisitie te ontlopen, vluchtte hij midden 1540 naar Oost-Friesland.

In 1542 werd Jan Łaski de voorganger van een protestantse kerk in Emden, Oost-Friesland.

In 1543 werd hij door de regentes van Oost-Friesland, Anna van Oldenburg, benoemd tot opziener van de kerk. Hij bracht ongeveer tien jaar door in Oost-Friesland, waar hij als hervormer werkte en een sterke impuls gaf aan het calvinisme, vooral in Emden.

In de controverse met de doopsgezinden (vooral David Joris en Menno Simons) publiceerde Łaski in 1545 in Bonn zijn eerste geschrift: Defensio adversus Mennonem Simonis.

In 1546 kocht a Lasco van de gravin het voormalige klooster Abbingwehr bij Loppersum voor 4500 rijksdaalders en ging er met zijn groeiende familie wonen.

Zijn positie in Oost-Friesland werd bedreigd door het feit dat keizer Karel V wenste dat Oost-Friesland zou terugkeren naar het katholicisme. Eind september 1549 ging hij in op de uitnodiging van Thomas Cranmer, de aartsbisschop van Canterbury, om in Londen de vluchtelingenkerk te leiden. Hij kwam er in contact met de entourage van de jonge koning Edward VI die de Kerk van Engeland wilde hervormen.

In 1551 excommuniceerde hij George van Parris op beschuldiging van arianisme uit zijn kerkgemeente en liet hem ter dood brengen op de brandstapel.

Toen koningin Mary Tudor (bijgenaamd ’Bloody Mary’) in juli 1553 de troon besteeg, vluchtten de Lasco en een hele groep protestanten naar Kopenhagen. De toegang werd hen door de lutheranen geweigerd omdat zij de Augsburgse Geloofsbelijdenis niet aanvaardden. Zij probeerden in verschillende Brandenburgse havensteden aan de Oostzee te gaan wonen, tot zij uiteindelijk in Emden terecht kwamen.

In 1555 was hij actief in de vluchtelingengemeente in Frankfurt am Main. Het jaar daarop werd hij teruggeroepen naar Polen, waar hij werkte als secretaris van koning Sigismund II en een leider was in de calvinistische reformatie. Hij was een tegenstander van de unitariërs maar streefde naar een goede samenwerking tussen lutheranen, calvinisten en Boheemse broeders. Maar hij was ziek, zijn kracht nam af en hij kon zijn actie niet uitvoeren. Hij stierf in 1560 Pińczów, Polen.

In 1570 werd de Sandomierz Consensus ondertekend door afgevaardigden van de calvinisten, Boheemse broeders en Groot-Polen.

Werken

• Forma ac ratio (1555) – ’Formulieren en rationale’ voor de liturgie van de vluchtelingenkerken in Londen.
• Johannes a Lasco, Opera (Werken), uitgegeven door Abraham Kuyper (Amsterdam: F. Muller, 1866).

Bijbelvertaling

• J. Łaski behoorde tot de groep vertalers van de Brest Bijbel (Biblii brzeskiej):
  Biblia święta, to jest Księgi Starego i Nowego Zakonu, Brześć (Brest) 1563, drukkerij B. Wojewódka.
  (= De Heilige Bijbel, dat wil zeggen de Boeken van het Oude en Nieuwe Verbond, Brest 1563.)

Weblinks

• http://www.meetingpoint.org/jc/jclasco.htm