Belgische hete herfst

De Belgische hete herfst is een overzichtsartikel over het protest van de Belgische bevolking tegen de besparingsmaatregelen van de federale regering Michel I en de Vlaamse regering Bourgeois I.

Geschiedenis

Eerste protest

Het protest kwam op gang kort na de samenstelling van de Vlaamse regering Bourgeois I. Een van de eerste initiatieven ging uit van de scout Bram Van Haelter die een brief schreef waarin hij aanklaagde hoe de plannen van de regering Bourgeois I de werkingsmogelijkheden van jeugdbewegingen aantasten. Kort daarop sprak zowel de rector van de Universiteit Antwerpen als de VVS zich uit tegen de verhoging van de inschrijvingsgelden in het hoger onderwijs en de universiteiten. Hieraan werd een petitie gekoppeld die binnen 24 uur tijd meer dan 1500 handtekeningen kreeg. Verschillende politieke partijen en middenveldorganisaties sloten zich aan bij het protest. Wanneer minister-president Geert Bourgeois door professor politicologie Carl Devos werd uitgenodigd om de eerstejaarstudenten van de UGent te verwelkomen, werd deze aangesproken door de voorzitter van de Gentse studentenraad met de boodschap dat de studenten geen verhoging van het inschrijvingsgeld wensten, waarop verschillende "schoppenazen" de lucht werden ingestoken als teken dat er niet mocht gespeeld worden met de toekomst van de studenten.

Zowel tijdens de parlementaire debatten in de kamer van Volksvertegenwoordigers en het Vlaams parlement, als in een "opinieoorlog" in de media woedde het debat hevig op zowel ethisch als sociaal-economisch vlak. Op ethisch vlak kwamen minister van binnenlandse zaken Jan Jambon en Federaal Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken onder vuur te liggen en werd er met scherp geschoten op de invoering van een gemeenschapsdienst voor werklozen. Nadat een facebook-status van Theo Francken uit 2011 werd opgerakeld in de media - waarin hij stelde “zich wel wat kan voorstellen bij de economische meerwaarde van de Joodse, Chinese en Indiaanse diaspora, maar minder bij de Marokkaanse, Congolese en Algerijnse” - riep de congolese gemeenschap migranten op om op 19 december thuis te blijven. Initiatiefneemster Hélène Madinda verwacht minstens een half miljoen deelnemers. Minister van Gelijke Kansen Liesbeth Homans lag op haar beurt dan weer onder vuur van de holebi-gemeenschap.

Ook Facebook en Twitter speelden een belangrijke rol in het democratische debat tussen voor- en tegenstanders van de besparingen, waarbij 'groepen' een belangrijke bron van informatie uitwisselen bleken, zo tonen voorbeelden als Slechte Vlamingen en N-VA en media aan.. Ook was er een "wijstakenniet"-actie van zelfstandigenorganisatie Unizo, deze kon echter slechts op de sympathie van iets meer dan 7000 Belgen rekenen.

Betogingen en concentraties

Op 18 september kwam het dan tot een eerste betoging waarbij 14000 politieagenten actievoerde tegen de nieuwe pensioenregeling van de politie naar aanleiding van een arrest van het Grondwettelijk Hof waardoor iedereen binnen de politiediensten tot 62 zou moeten werken. Ondertussen schoot ook het burgerinitiatief Hart Boven Hard uit de startblokken. Op 22 september kwamen zo'n vierhonderd mensen uit diverse sociaal-culturele organisaties hun alternatieve septemberverklaring overhandigen aan minister-president Geert Bourgeois, hiermee wilden ze naar eigen zeggen een positief alternatief aanbieden als antwoord op de besparingspolitiek van de Vlaamse regering. 's Avonds werden er druk bijgewoonde debatten georganiseerd in Antwerpen, Brussel en Gent.

Gelijktijdig met het moment dat minister-president Geert Bourgeois zijn septemberverklaring voorlas werden er geanimeerde gesprekken georganiseerd tussen academici, vertegenwoordigers van de sociale bewegingen en kunstenaars in Brugge, Oostende, Kortrijk, Sint-Niklaas, Turnhout, Mechelen, Leuven en Hasselt. Zonder veel media-aandacht en financiële middelen slaagde het burgerinitiatief erin om de acht culturele centra te vullen, en meer dan dan 1250 organisaties en 14.000 individuen ondertekenden de alternatieve septemberverklaring. Diezelfde dag werd er door de vakbonden van de vrt een optocht georganiseerd naar het Vlaams Parlement. Ook 48 jeugdwerkorganisaties presenteerden een jeugdmanifest tegen de besparingen in de sector. Een dag later bliezen ook de drie vakbonden - ABVV, ACV en ACLVB - een eerste keer verzamelen, meer dan 5000 militanten verzamelden op het Muntplein. Eensgezind klonk het dat ze geen asociaal, onevenwichtig en onrechtvaardig beleid zouden dulden. Ook de politiebonden voerden die dag opnieuw actie tegen de nieuwe pensioenregeling.

Op 2 oktober organiseerden de studenten een eerste mars in het centrum van Brussel, met de leuzen Bespaar niet op onze toekomst! en Bourgeois, Crevits van ons krijg je niets!. Na afloop van de manifestatie werd een delegatie werd ontvangen op het kabinet van bevoegd minister Hilde Crevits. De minister hield hierop vol dat "niet de studiegelden een drempel voor de toegang tot het hoger onderwijs vormde, maar wel de foute studieörientering en dat de besparingen in het onderwijs onvermijdelijk zijn." VVS-voorzitter Bram Roelant liet dan ook verstaan dat er verdere acties van de studenten zouden komen. Voor veel studenten was het onbegrijpelijk dat er wel in F-35 Lightning II gevechtsvliegtuigen kon geïnvesteerd worden, maar er bezuinigd wordt op de toekomst. Op 22 oktober sloten de Gentse scholieren zich aan bij het protest en een dag later de Brusselse.

Op 3 november werd dan weer actie gevoerd aan de Unizo-kantoren in Antwerpen, waar een "DJ Jos"-actie op poten werd gezet. Op 5 november vonden in de studentensteden Gent, Leuven, Antwerpen, Brussel en Hasselt fakkeltochten plaats tegen de verhoging van het inschrijvingsgeld, nadat gebleken was uit een referendum dat 90% van de studenten niet akkoord gaat met de maatregel. De studenten klaagden aan dat ze driemaal getroffen worden aangezien er naast de verhoging van het inschrijvingsgeld, ook het budget voor sociale studentenvoorzieningen zoals studentenrestaurants en koten met 10 procent omlaag gaat en er ook verder bespaard wordt op de omkadering bij de universiteiten en hogescholen.

Daarnaast kwam ook Anonymous die dag op straat en organiseerden ze in Brussel en Luik een Million Mask March. 's Avonds vond er een 24-urenbezetting van het Anneessensplein in Brussel plaats door de drie jongerenvakbonden ACV Enter, ABVV Jongeren en ACLVB FreeZbe waarbij de studenten aansloten.

Nationale manifestatie

Een dag later vond een algemene manifestatie tegen het regeringsmaatregelen plaats. Meer dan 120.000 betogers verzamelden in Brussel aan het Noordstation. Onder de betogers waren er minstens 10.000 uit Antwerpen stad afkomstig. Verschillende actievoerders geraakten echter niet op de locatie wegens capaciteitsgebrek. De belangrijkste punten van kritiek van de vakbonden op de regering zijn dat de besparingen vooral ten laatste zijn van de werknemers, en dan met name de 2,6 miljard besparingen in de gezondheidszorg, de indexsprong van 2% en manipulaties van het indexmechanisme waardoor een gemiddelde werknemer 1066 euro bruto aan koopkracht inboet of tewel minimum 27000 euro netto op een volledige loopbaan, de hervorming van de wet van 96, waardoor er voortaan een imperatieve ipv indicatieve loonnorm is, de invraagstelling van de anciënniteitsbarema's, de aanval op het sociaal overleg en de vrijheid van (loon-)onderhandelen en het optrekken van de pensioenleeftijd tot 67.

Daarnaast hebben ze kritiek op de besparingen in de kinderbijslag die een gemiddeld gezin 230 euro kost en het feit dat er geen indexering van de kinderbijslag plaatsvindt, de verhoging van het inschrijvingsgeld aan hogescholen en universiteiten, de hervormingen van het pensioensparen en de verhoging van het remgeld in de gezondheidszorg. Gemiddeld genomen zou een Belg door al deze maatregelen 336 euro aan koopkracht per jaar inboeten, vooral de lage inkomens zouden het grootste slachtoffer zijn. Zo zien ouderen met een gemiddeld pensioen hun koopkracht met 562 euro afnemen. Deze cijfers werden bevestigd door zowel fiscalist Michel Maus als door hoogleraar economie Gert Peersman van de Universiteit Gent, deze laatste maakte evenwel de bedenking dat het verlies aan koopkracht in realiteit hoger ligt, aangezien er met verschillende andere besparingen geen rekening werd houden.

Het einde van de betoging te Brussel Zuid werd verstoord door onder andere rechts-extremistische groeperingen zoals Nation die de confrontatie met de politie opzochten. Zo werd onder ander Eite Homan - jarenlang de leider van het Aktiefront Nationale Socialisten (ANS) en actief geweest bij de Blood and Honour-afsplitsing Racial Volunteer Force (RVF) - en Karl-Jan Walle - oprichter van de Folksfahne 18 en actief bij Nationale Socialistische Aktie (NSA) - herkend. De beelden van deze rellen gingen de wereld rond. Een solidariteitsactie die werd opgezet voor een auto die vernield was, bracht op slechts enkele uren 12000 euro op. Burgemeester van Antwerpen en N-VA-voorzitter Bart De Wever kondigde aan een indrukwekkende politiemacht op de been te brengen tijdens de betoging in Antwerpen, waarop de vakbonden de burgemeester er aan herinnerde dat de acties op 24 november stakingsaanzegging betroffen en geen betoging. Advocaten stelden zich dan weer de vraag of de focus op de rellen tijdens de nationale betoging een andere agenda verhult.

Ook in het parlement ging het er hevig aan toe, waar de verenigde oppositie van sp.a, PS, Groen, Ecolo en PVDA-PTB de regering het vuur aan de schenen legde met quotes als U belast arbeid zo hard, terwijl er miljarden vermogensdiefstal plaatsvindt (Kristof Calvo), Vindt u het moedig om te kloppen op diegenen die het zwakst zijn (Karin Temmerman) en U creeërt angst bij de bevoking! (Laurette Onkelinx). Pieter Timmermans van werkgeversorganisatie VBO liet zich dan weer minachtend uit op Twitter over de betogers door hen af te doen als De sossenbonden en hun gepeupel.

Nieuwe elementen

Het debat verplaatst zich na het uitbreken van LuxLeaks en toen uitkwam dat Marc Coucke van Omega Pharma op een winst van 1,45 miljard winst, 0 euro belastingen moest betalen op de meerwaarde op aandelen vooral naar de vraag dat de grote vermogens evenredig moeten bijdragen aan de besparingen en op welke manier dit zou moeten. Zo komt de belasting op vermogenswinst opnieuw op tafel, een maatregel waar ook de OESO toe oproept en jaarlijks 2 miljard euro zou opbrengen. Groen en sp.a boden hierop CD&V aan een wisselmeerderheid te vormen betreffende vermogenswinstbelasting goed te keuren. Denktank Poliargus kwam dan weer naar buiten met een studie dat de indexsprong nul euro besparingen zouden opbrengen. Terzelfder tijd komt minister van financiën Johan Van Overtveldt in opspraak nadat blijkt dat hij op een zitting van de Ecofinraad over het dichten van een fiscaal achterpoortje betreffende de fiscale vluchtroutes in de moederdochterrichtlijn vertraagde.

Uit de algemene toelichting bij de begroting blijkt tevens dat de regering er van uit gaat een groot stuk van de indexsprong vermoedelijk 850 miljoen extra winst zouden genereren in plaats dat deze zouden resulteren in bijkomende jobs en uit cijfers van de Hoge Raad van Financiën bleek dan weer dat bedrijven in ons land gemiddeld 25% vennootschapsbelastingen zouden betalen. ACV stelt dan weer dat het bevriezen van een aantal belastingensverminderingen op het niveau van 2013 deze uitholt met 5,7%, een maatregel die "opnieuw de allerzwakste treft.". Ten slotte was er de vaststelling van de vakbonden en parlementaire oppositie dat er vooral jobs sneuvelen in plaats van gecreërd worden. Zo zouden de aapassingen aan de regeling voor tijdskrediet tot 30.000 banen kosten, ook de besparingen op sociale uitkeringen zijn hun een doorn in het oog.

Ook kwam kabinetschef Joy Donné van minister van binnenlandse zaken Jan Jambon opnieuw in opspraak na onthulling in Humo betreffende mogelijke betrokkenheid in een reusachtig corruptieschandaal. Eerder was hij al in opspraak gekomen nadat hij een boete op straat wierp, twee verschillende nummerplaten had op zijn Porsche Carrera en zonder veiligheidsgordels vertrok toen hij Bart De Wever een lift gaf na de regeringsonderonderhandelingen.

Provinciale actiedagen

Op maandag 24 november vond de eerste provinciale staking plaats in de provincies Antwerpen, Limburg, Henegouwen en Luxemburg. Zondagmiddag hierop voorafgaand werd het scheepsverkeer reeds platgelegd in Antwerpen, Gent, en vanaf 17u ook in Zeebrugge. Alfaport, de koepel van Antwerpse Havenbedrijven verwachtte vooraf dat de activiteiten op een laag pitsje zouden staan. Sven Deridder, voorzitter van de Beroepsvereniging van Loodsen, liet weten dat er naar alle waarschijnlijkheid niet veel beweging op de Schelde zal zijn. Ook Het Agentschap Maritieme Dienstverlening sloot zich hierbij aan en melde dat sluisdeuren gesloten bleven. De haven lag zo goed als helemaal plat, er waren vier vaste stakersposten en daarnaast ook enkele mobiele ploegen om elders de werking van bedrijven stil te leggen.

Eveneens in Antwerpen verzamelde in alle vroegte aan het Zuiderpershuis een bont gezelschap van syndicalisten, studenten en mensen uit de sociale en culturele sector namens Hart Boven Hard voor een fietstocht langs de verschillende piketten om de stakers een hart onder de riem te steken. Onder de aanwezigen stand-upcomedian Nigel Williams, professor Jan Blommaert, rapster Slongs Dievanongs, muzikant Abdelkader Zahnoun, rapper Scale van de Sint Andries MC’s, schrijver en voormalig stadsdichter van Antwerpen Joke Van Leeuwen en modeontwerpster Rachida Aziz. Later op de dag werd er eveneens door Hart Boven Hard een fietseling georganiseerd waaraan initieel 600 fietsers deelnamen, een aantal dat gelijdelijk vermeerderde tot 800.

In de regio's Mechelen en Kempen werd er aan verschillende kruispunten gesensibiliseerd onder het motto 'Wij zijn de peer!", later op de dag verzamelden duizenden vakbondsmilitanten, waaronder een grote delegatie uit de zorgsector op de Grote Markt in Turnhout, waar om vijf voor twaalf balonnen werden opgelaten. In Mechelen bliezen Hart Boven Hard en de vakbonden verzamelen in 't Arsenaal. In Limburg werden kruispunten in Paal, Hasselt, Houthalen, Genk, Neerpelt, Sint-Truiden, Tongeren en Dilsen bezet. Zowel bij De Lijn als de NMBS lag het trein-, bus- en tramverkeer grotendeels plat in de betrokken provincies en was er spoorhinder in heel het land.

Op 1 december vinden er provinciale acties plaats in de provincies Namen, Luik, Oost- en West-Vlaanderen. Op 8 december wordt er actie gevoerd in Vlaams- en Waals-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Op 15 december vindt er een landelijke stakingsactie plaats. De liberale politievakbond VSOA ten slotte maakte bekend om op vrijdag 12 december het verkeer in de ochtendspits 1,5u plat te leggen. Daarnaast is er het initiatief Brief aan de overheid, waarmee jongeren en muzikanten hun grieven door middel van een slam bekendmaken aan de overheid.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties