Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Siddoer: verschil tussen versies
(+Stukje vertaald, bewerkt uit http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Siddur&oldid=517727637#History_of_the_siddur) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (3 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Een '''siddoer''' (meervoud: siddoeriem) | Een '''siddoer''' (meervoud: ''siddoeriem'') is een joods gebedenboek. Soms wordt ook het woord '''tefilla''' (Nederlands-[[Jiddisch]]/[[Asjkenaziem|Asjkenazisch]]:) '''tefille''') gebruikt (letterlijk: [[gebed]]). | ||
==Term en beschrijving== | |||
Het woord komt uit het Hebreeuws: {{Heb|סידור}}, ''siddoer'', en betekent ’orde’. Joodse gebedenboeken worden gepubliceerd in het [[Hebreeuws]] zonder of met een bijkomende vertaling. In vele talen, waaronder het Nederlands, zijn siddoeriem beschikbaar. De Hebreeuwse tekst staat op de rechterpagina, en de vertaling (bijvoorbeeld Nederlands) staat links. | |||
Een gemiddelde Hebreeuwse siddoer telt ongeveer 500 pagina’s. Een uitgave met vertaling bevat ongeveer 1000 pagina’s. De Nederlandse siddoer-uitgave van ''[[Jitschak Dasberg|Dasberg]]'' telt 800 pagina’s. Omdat een volledige siddoer vrij omvangrijk is, bestaan er vele speciale uitgaven, die een specifieke reeks gebeden bevatten, bijvoorbeeld voor de [[sjabbat]], of voor doordeweekse dagen. | Een gemiddelde Hebreeuwse siddoer telt ongeveer 500 pagina’s. Een uitgave met vertaling bevat ongeveer 1000 pagina’s. De Nederlandse siddoer-uitgave van ''[[Jitschak Dasberg|Dasberg]]'' telt 800 pagina’s. Omdat een volledige siddoer vrij omvangrijk is, bestaan er vele speciale uitgaven, die een specifieke reeks gebeden bevatten, bijvoorbeeld voor de [[sjabbat]], of voor doordeweekse dagen. | ||
| Regel 5: | Regel 8: | ||
Er bestaan siddoeriem-uitgaven in verschillende tradities of ''[[noesach|noeschaot]]'' (Sefardisch, Asjkenazisch, Jemenitisch,...). | Er bestaan siddoeriem-uitgaven in verschillende tradities of ''[[noesach|noeschaot]]'' (Sefardisch, Asjkenazisch, Jemenitisch,...). | ||
Voor verschillende joodse feest- of gedenkdagen bestaan er eigen siddoeriem. Deze heten ook '''machzorim''' (enkelvoud: machzor). Voor [[Rosj Hasjana]] en [[Jom Kipoer]] zijn speciale machzorim noodzakelijk, omdat deze dagen niet in de gewone siddoer opgenomen zijn. De meeste gewone siddoeriem bevatten ook de belangrijkste gebeden voor de andere speciale dagen, zoals [[Pesach]], [[Sjavoeot]] en [[Soekot]]. | Voor verschillende joodse feest- of gedenkdagen bestaan er eigen ''siddoeriem''. Deze heten ook '''machzorim''' (enkelvoud: ''machzor''). Voor [[Rosj Hasjana]] en [[Jom Kipoer]] zijn speciale ''machzorim'' noodzakelijk, omdat deze dagen niet in de gewone siddoer opgenomen zijn. De meeste gewone siddoeriem bevatten ook de belangrijkste gebeden voor de andere speciale dagen, zoals [[Pesach]], [[Sjavoeot]] en [[Soekot]]. | ||
De naam siddoer is ook verwant aan het woord {{Heb|סדר}} ''seder'' ([ˈsɛdər], „orde”), waarmee de maaltijd op de avond van Pesach wordt bedoeld, die volgens een bepaalde vastgelegde ’orde’ verloopt. | De naam siddoer is ook verwant aan het woord {{Heb|סדר}} ''seder'' ([ˈsɛdər], „orde”), waarmee de maaltijd op de avond van [[Pesach]] wordt bedoeld, die volgens een bepaalde vastgelegde ’orde’ verloopt. | ||
==Geschiedenis== | ==Geschiedenis== | ||
De oudste gedeelten van het joodse gebedenboek zijn het ''[[Sjema|Sjema Jisraël]]'' („Hoor O Israël”) ({{Bijbel|Deuteronomium|6|4}} en volgende), en de priesterlijke zegen ({{Bijbel|Numeri|6|24-26}}), beide uit de Thora. Een reeks van achttien zegeningen (nu negentien), genaamd de ''Sjemonee Esree'' of de ''Amida'' ([[Hebreeuws]], „staand [gebed]”), wordt traditioneel toegeschreven aan de Grote Vergadering in de tijd van [[Ezra (schriftgeleerde)|Ezra]], tegen de tijd het einde van de Bijbelse periode. | De oudste gedeelten van het joodse gebedenboek zijn het ''[[Sjema|Sjema Jisraël]]'' („Hoor O Israël”) ({{Bijbel|Deuteronomium|6|4}} en volgende), en de priesterlijke zegen ({{Bijbel|Numeri|6|24-26}}), beide uit de Thora. Een reeks van achttien zegeningen (nu negentien), genaamd de ''[[Sjemonee Esree]]'' of de ''Amida'' ([[Hebreeuws]], „staand [gebed]”), wordt traditioneel toegeschreven aan de Grote Vergadering in de tijd van [[Ezra (schriftgeleerde)|Ezra]], tegen de tijd het einde van de Bijbelse periode. | ||
Tegen het einde van de periode van de Tweede Tempel werd het gebruik van de achttien gebeden van de ''Sjemonee Esree'', letterlijk „achttien”, min of meer als standaard ingevoerd voor het gebruik tijdens de doordeweekse Amida. De bewoording ervan stond toen nog niet vast, en later werd er zelfs een negentiende bede toegevoegd. | Tegen het einde van de periode van de Tweede Tempel werd het gebruik van de achttien gebeden van de ''Sjemonee Esree'', letterlijk „achttien”, min of meer als standaard ingevoerd voor het gebruik tijdens de doordeweekse Amida. De bewoording ervan stond toen nog niet vast, en later werd er zelfs een negentiende bede toegevoegd. | ||
| Regel 16: | Regel 19: | ||
Gedeelten van de Amida zouden volgens verschillende moderne geleerden afkomstig zijn uit het Hebreeuwse apocriefe werk van [[Wijsheid van Jezus Sirach|Jezus Sirach]]. | Gedeelten van de Amida zouden volgens verschillende moderne geleerden afkomstig zijn uit het Hebreeuwse apocriefe werk van [[Wijsheid van Jezus Sirach|Jezus Sirach]]. | ||
Volgens de [[Talmoed]] werd er niet lang na de vernietiging van de tempel in Jeruzalem een formele versie van de amida aangenomen op een rabbijnse raad in [[ | Volgens de [[Talmoed]] werd er niet lang na de vernietiging van de tempel in Jeruzalem een formele versie van de amida aangenomen op een rabbijnse raad in [[Javne]] onder het leiderschap van rabban [[Gamaliël II]] en zijn collega’s. De volgorde, de algemene inhoud en de begin- en slottekst werd vastgelegd, maar de precieze verwoording lag voor de rest nog niet vast; deze werd overgelaten aan de individuele lezer. | ||
Pas verschillende eeuwen later begon men de teksten formeel vast te leggen. Tegen de Middeleeuwen lagen de gebedsteksten vrijwel vast in de vorm waarin ze tot op heden in gebruik zijn. | Pas verschillende eeuwen later begon men de teksten formeel vast te leggen. Tegen de Middeleeuwen lagen de gebedsteksten vrijwel vast in de vorm waarin ze tot op heden in gebruik zijn. | ||
| Regel 45: | Regel 48: | ||
* Seder [[Halleel]] | * Seder [[Halleel]] | ||
* Moesaf voor [[rosj chodesj]] | * Moesaf voor [[rosj chodesj]] | ||
* Tefilat sjalosj regaliem ( | * Tefilat sjalosj regaliem (Amida voor [[Pesach]], [[Sjavoeot]] en [[Soekot]]) | ||
* Moesaf sjalosj regaliem (Moesaf-Amida voor Pesach, Sjavoeot en Soekot) | * Moesaf sjalosj regaliem (Moesaf-Amida voor Pesach, Sjavoeot en Soekot) | ||
| Regel 55: | Regel 58: | ||
{{Wikisource|he|%D7%A1%D7%99%D7%93%D7%95%D7%A8%D7%99_%D7%AA%D7%A4%D7%99%D7%9C%D7%94|siddoerim| bronnen en uitgeschreven teksten}} | {{Wikisource|he|%D7%A1%D7%99%D7%93%D7%95%D7%A8%D7%99_%D7%AA%D7%A4%D7%99%D7%9C%D7%94|siddoerim| bronnen en uitgeschreven teksten}} | ||
* http://www.sidduraudio.com/ Beluisteren of downloaden | * http://www.sidduraudio.com/ Beluisteren of downloaden | ||
* {{en}}[http://torahjudaism.org/siddur.pdf Siddur] Engelse siddoer, zonder Hebreeuwse tekst. | |||
* {{he}}{{en}}[http://opensiddur.org/wp-content/uploads/2010/10/Siddur-Sefas-Yisroel-v.1.13.1.pdf Siddur Sefas Yisroel], Orthodoxe siddoer, Asjkenazische ritus | |||
* {{he}} [http://www.daat.ac.il/daat/vl/sidur-sfard/sidur-sfard01.pdf Sidur Sfard] Sefardische siddoer zonder vertaling | |||
* {{en}}{{he}}[http://toby.weebly.com/uploads/2/7/4/8/2748917/siddur.pdf Siddur], Karaïtische siddoer. | |||
* [http://www.shiloach.nl/upload/SJABBAT%20SIDDOER.pdf Sjabbat Siddoer], Nederlandstalige Messianistische siddoer, {{en}}[http://servant2000.org/Siddur/!%20SOMM%20Siddur%20Rev%20B%2004%20final%20edition.pdf] ''Nazarener'' Messianistische siddoer | |||
{{Navigatie jodendom}} | {{Navigatie jodendom}} | ||
[[Categorie:Joods gebed]] | [[Categorie:Joods gebed]] | ||
[[Categorie:Liturgisch boek]] | |||
Huidige versie van 13 jan 2013 om 14:59
Een siddoer (meervoud: siddoeriem) is een joods gebedenboek. Soms wordt ook het woord tefilla (Nederlands-Jiddisch/Asjkenazisch:) tefille) gebruikt (letterlijk: gebed).
Term en beschrijving
Het woord komt uit het Hebreeuws: סידור, siddoer, en betekent ’orde’. Joodse gebedenboeken worden gepubliceerd in het Hebreeuws zonder of met een bijkomende vertaling. In vele talen, waaronder het Nederlands, zijn siddoeriem beschikbaar. De Hebreeuwse tekst staat op de rechterpagina, en de vertaling (bijvoorbeeld Nederlands) staat links.
Een gemiddelde Hebreeuwse siddoer telt ongeveer 500 pagina’s. Een uitgave met vertaling bevat ongeveer 1000 pagina’s. De Nederlandse siddoer-uitgave van Dasberg telt 800 pagina’s. Omdat een volledige siddoer vrij omvangrijk is, bestaan er vele speciale uitgaven, die een specifieke reeks gebeden bevatten, bijvoorbeeld voor de sjabbat, of voor doordeweekse dagen.
Er bestaan siddoeriem-uitgaven in verschillende tradities of noeschaot (Sefardisch, Asjkenazisch, Jemenitisch,...).
Voor verschillende joodse feest- of gedenkdagen bestaan er eigen siddoeriem. Deze heten ook machzorim (enkelvoud: machzor). Voor Rosj Hasjana en Jom Kipoer zijn speciale machzorim noodzakelijk, omdat deze dagen niet in de gewone siddoer opgenomen zijn. De meeste gewone siddoeriem bevatten ook de belangrijkste gebeden voor de andere speciale dagen, zoals Pesach, Sjavoeot en Soekot.
De naam siddoer is ook verwant aan het woord סדר seder ([ˈsɛdər], „orde”), waarmee de maaltijd op de avond van Pesach wordt bedoeld, die volgens een bepaalde vastgelegde ’orde’ verloopt.
Geschiedenis
De oudste gedeelten van het joodse gebedenboek zijn het Sjema Jisraël („Hoor O Israël”) (Deuteronomium 6:4 en volgende), en de priesterlijke zegen (Numeri 6:24-26), beide uit de Thora. Een reeks van achttien zegeningen (nu negentien), genaamd de Sjemonee Esree of de Amida (Hebreeuws, „staand [gebed]”), wordt traditioneel toegeschreven aan de Grote Vergadering in de tijd van Ezra, tegen de tijd het einde van de Bijbelse periode.
Tegen het einde van de periode van de Tweede Tempel werd het gebruik van de achttien gebeden van de Sjemonee Esree, letterlijk „achttien”, min of meer als standaard ingevoerd voor het gebruik tijdens de doordeweekse Amida. De bewoording ervan stond toen nog niet vast, en later werd er zelfs een negentiende bede toegevoegd.
Gedeelten van de Amida zouden volgens verschillende moderne geleerden afkomstig zijn uit het Hebreeuwse apocriefe werk van Jezus Sirach.
Volgens de Talmoed werd er niet lang na de vernietiging van de tempel in Jeruzalem een formele versie van de amida aangenomen op een rabbijnse raad in Javne onder het leiderschap van rabban Gamaliël II en zijn collega’s. De volgorde, de algemene inhoud en de begin- en slottekst werd vastgelegd, maar de precieze verwoording lag voor de rest nog niet vast; deze werd overgelaten aan de individuele lezer.
Pas verschillende eeuwen later begon men de teksten formeel vast te leggen. Tegen de Middeleeuwen lagen de gebedsteksten vrijwel vast in de vorm waarin ze tot op heden in gebruik zijn.
De drukkersfamilie Soncino drukten de Siddoer in reeds in 1486. Pas in 1865 werd een siddoer in massa-oplage gedrukt. Reeds in 1538 begon de siddoer te verschijnen met een vertaling in de plaatselijke omgangstaal.
Indeling
De meeste siddoeriem hebben de volgende indeling:
- Sjachariet (ochtenddienst)
- Birkat Hamazon (dankgebed voor na maaltijden)
- Berachot (zegeningen) over voedsel, drinken, geboden)
- Mincha (middagdienst)
- Ma'ariew (avonddienst)
- Kriat Sjema sje’al hamitah (Sjema en andere gebeden voor het slapengaan)
- Seder eruvei tavsjilin
- Seder eruvei techoemin
- Sjir hasjirim (Hooglied)
- Kabbalat Sjabbat (dienst voor het ontvangen van de sabbat, vrijdagavond)
- Ma’ariew voor sjabbat (vrijdagavond)
- Kidoesj en zemirot (liederen) voor sabbat-avond (vrijdagavond)
- Sjachariet voor sjabbat
- Moesaf voor sjabbat
- Kidoesj en zemirot voor de sabbat (zaterdag)
- Mincha voor sjabbat
- Pirkei Avot (Lessen van de vaderen), het Misjna-traktaat Awot (Awos) met wijze spreuken
- Seudas sjlisjis / sjalosj seudos: liederen voor de derde maaltijd
- Toevoegingen bij Ma’ariew voor zaterdagavond
- Seder Halleel
- Moesaf voor rosj chodesj
- Tefilat sjalosj regaliem (Amida voor Pesach, Sjavoeot en Soekot)
- Moesaf sjalosj regaliem (Moesaf-Amida voor Pesach, Sjavoeot en Soekot)
Zie ook
Externe links
(he) siddoerim op Wikisource
- http://www.sidduraudio.com/ Beluisteren of downloaden
- (en) Siddur Engelse siddoer, zonder Hebreeuwse tekst.
- (he) (en) Siddur Sefas Yisroel, Orthodoxe siddoer, Asjkenazische ritus
- (he) Sidur Sfard Sefardische siddoer zonder vertaling
- (en) (he) Siddur, Karaïtische siddoer.
- Sjabbat Siddoer, Nederlandstalige Messianistische siddoer, (en) [1] Nazarener Messianistische siddoer
| Jodendom |  |
|---|
|
Algemeen: Joden • Geschriften: Thora • Tenach • Misjna • Talmoed • Tosefta • Literatuur • Halacha • Ketoeba • Religieuze plichten en gebruiken: Kasjroet • Briet • Gebed • Mitswa • Sjabbat • Tsedaka • Tijd en kalender: Feestdagen • Maanden • Jaartelling • Geschiedenis • Gebouwen: Tempel • Synagoge • Personen: Rabbijn • Chazan • Andere: Mystiek • Kabbala • Mythologie • A tot Z |