Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Psalmen
| Psalmen (תהילים) | ||
| Auteur | David en anderen | |
| Tijd | 1000-150 v. Chr. | |
| Taal | Hebreeuws | |
| Categorie | Poëzie | |
| Hoofdstukken | 150 | |
| Vorige boek | Job (in de Tenach Maleachi) | |
| Volgende boek | Spreuken | |
Het boek der Psalmen (Hebreeuws: תהילים, [sefer] tehilim) is een van de boeken in het Oude Testament. De psalmen zijn liederen, geschreven door verschillende dichters, van wie een deel onbekend. Het boek bevat 150 psalmen.
 Zie ook het artikel psalm voor de gezongen psalm |
Het woord ’tehilim’ komt in de Hebreeuwe bijbeltekst niet voor, maar betekent lofgezang en is daarom een passende Hebreeuwse naam voor dit boek.
Het Nederlandse woords ’psalm’ stamt van het Griekse ψαλμός (psalmos). Dit wordt in de Griekse Septuaginta-vertaling van het Oude Testament als vertaling gebruikt voor het Hebreeuwse woord ’mizmoor’. Het woord psalmos is afgeleid van ψαλτήριον, psalterion, een snaarinstrument. Psalmos betekende dus ook „spreekgezang met snaarbegeleiding”. In de meeste Bijbelvertalingen zijn de psalmen niet berijmd. Ook de oorspronkelijke psalmen in het Hebreeuws hadden geen eindrijm, aangezien de Hebreeuwse of bijbelse poëzie andere stijlmiddelen gebruikt. Het feit dat de psalmen gedichten zijn, werd typografisch vaak maar zeer gedeeltelijk aangeduid. Pas in de nieuwste vertalingen wordt onder andere door witregels duidelijk dat het in de psalmen om poëzie gaat.
De psalmen zijn voor het Nederlandse taalgebied in de zestiende eeuw door Petrus Datheen en in 1773 berijmd door Johannes Eusebius Voet, Hendrik Ghijsen en het genootschap Laus Deo Salus Populo. De berijmde psalmen zijn samengevoegd in het psalmenboek dat soms achter de Bijbelboeken te vinden is, maar meestal als aparte bundel wordt uitgegeven.
Auteurs
Zowel in de joodse exegese als in de christelijke traditie worden veel psalmen toegeschreven aan koning David. Boven veel liederen wordt David dan ook als auteur genoemd, maar men moet bedenken dat deze toevoeging van latere tijd is. De kerkvaders verwijzen dan ook naar ’David’ of naar de ’Profeet’ wanneer ze het boek der psalmen bedoelen, zelfs vaak zonder verwijzing naar vers of psalmnummer, aangezien ze deze als verworven kennis beschouwden. De historisch-kritische exegese heeft deze houding ondergraven en thans wordt de davidische oorsprong van de psalmen net zoals het auteurschap van Mozes met betrekking tot de Pentateuch, de eerste vijf boeken van het Oude Testament, als een relict uit vervlogen tijden beschouwd. Een deel van de psalmen (bijvoorbeeld 3–9, 11–32) begint met de aanduiding dat ze door koning David geschreven zijn. Deze opschriften verwijzen naar gebeurtenissen uit Davids leven zoals die zijn opgetekend in het Bijbelboek Samuel. David werd soms wel ’de liefelijke psalmist van Israël’ genoemd. Sommige andere psalmen (50, 73–83) worden volgens het opschrift toegeschreven aan Asaf, onder Salomo een van de koorleiders in de tempel te Jeruzalem.
In totaal noemt het boek der psalmen zes schrijvers bij name. Enkele zijn nakomelingen van Asaf. Deze psalmen kwamen uiteindelijk op naam van Asaf zelf. De zonen van Korach schreven ook psalmen. Zij vormden een familie van zangers. De schrijvers van het Boek der Psalmen zijn:
- David (73 psalmen)
- Mozes (1 psalm)
- Salomo (2 psalmen)
- Asaf (7 psalmen; zijn nakomelingen schreven 5 psalmen)
- Zonen van Korach (11 psalmen) (één hiervan wordt ook aan Heman toegeschreven)
- Ethan (1 psalm)
De kinderen van Korach, die een belangrijke rol vervulden bij de tempelzangen, waren de zangers van Psalm 42, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 84, 85, 87, en 88.
Van 50 psalmen is niet bekend wie de schrijver ervan was, omdat dit in het opschrift in de betreffende psalmen ontbreekt.
Psalm 14 is vrijwel gelijk aan psalm 53.
Psalm 9 en 10 zijn in werkelijkheid één psalm. Dat blijkt uit het feit dat ze samen een acrostichon vormen.
Psalm 18 komt overeen met II Samuel 22.
Psalmcitaten in het Nieuwe Testament
Er wordt in het Nieuwe Testament 116 maal uit het boek Psalmen geciteerd en honderden malen gealludeerd op patronen uit de psalmen. De Nieuwtestamentische auteurs hanteerden de psalmen als horizon waartegen de Christusfiguur gehouden werd. Vandaar de talloze verwijzingen naar het Oude Testament en de psalmen. Een bekend voorbeeld van de invloed van de psalmen is psalm 22 op de nieuwtestamentische kruisdood van Jezus. De beginregel van deze psalm wordt door Jezus tijdens de kruisiging geciteerd.
Indeling
De psalmen worden in vijf boeken verdeeld. Oorspronkelijk waren dit afzonderlijke boekrollen.
- Het eerste boek bevat 41 psalmen, voornamelijk toegeschreven aan David, met uitzondering van 1, 2, 10 en 33.
- Het tweede boek bevat 31 psalmen (42–72), waarvan er 18 aan David worden toegeschreven, en 1 aan Salomo. De overige zijn anoniem.
- Het derde boek bevat slechts 17 psalmen (73–89).
- Het vierde boek bevat eveneens 17 psalmen (90–106); de 90e wordt aan Mozes toegeschreven.
- Het vijfde boek bevat de overige psalmen (107–150). Van 15 hiervan wordt David als auteur beschouwd, en de 127e wordt aan Salomo toegerekend.
Elk deel wordt met een doxologie (lofverheffing, zoals amen of halleluja) afgesloten. Psalm 150 sluit het Boek der Psalmen af met één grote lofverheffing over het hele Psalmenboek tot eer van God.
De psalmen 120–135 worden het Groot Hallel genoemd, de psalmen 113–118 het Hallel, dat bij de drie grote joodse feesten wordt gezongen.
Nummering
Er is een verschil in ordening en nummering van de psalmen tussen de Hebreeuwse (Masoretische) tekst en de Griekse versie van de Septuagint.
- De Vulgaat houdt de Griekse indeling aan en de Rooms-katholieke Kerk houdt hier aan vast, hoewel in moderne katholieke vertalingen vaak de Hebreeuwse nummering tussen haakjes toegevoegd wordt; in de meest recente, de Willibrordvertaling, wordt de Hebreeuwse telling aangehouden;
- De protestantse kerkgenootschappen hanteren de Hebreeuwse nummering;
- De Oosters-orthodoxe Kerk gebruikt de indeling op basis van de Griekse vertaling.
| Hebreeuwse nummering | Griekse nummering |
|---|---|
| 1–8 | |
| 9–10 | 9 |
| 11–113 | 10–112 |
| 114–115 | 113 |
| 116 | 114–115 |
| 117–146 | 116–145 |
| 147 | 146–147 |
| 148–150 | |
- De Hebreeuwse psalm 9 en 10 zijn in het Grieks samengevoegd in psalm 9;
- De Hebreeuwse psalmen 114 en 115 zijn in het Grieks samengevoegd in psalm 113;
- De Hebreeuwse psalm 116 is in het Grieks gesplitst in psalmen 114 en 115;
- De Hebreeuwse psalm 147 is in het Grieks gesplitst in psalmen 146 en 147.
In dit artikel wordt de Hebreeuwse nummering aangehouden.
Ook de versnummering kan per vertaling afwijken. In veel vertalingen is het opschrift van de psalmen als eerste vers geteld, en in andere vertalingen niet. Het gevolg is dat de nummering van de verzen van sommige psalmen uit de pas kan lopen. De Nieuwe Bijbelvertaling bevat bij de psalmen geen voetnoten om op deze afwijkende nummering te wijzen (in andere Bijbelboeken zijn dergelijke voetnoten in de NBV wel aanwezig). Zie Lijst van afwijkende nummering van Bijbelverzen.
Er is pas sinds enkele decennia opnieuw aandacht voor de structuur van het psalter. Zo overheersen in de eerste helft van het psalter de individueel geformuleerde gebeden, terwijl in het tweede gedeelte vaker een collectief gebed wordt uitgesproken. Vanouds worden de psalmen voornamelijk in genres onderverdeeld:
- naar gebedsvorm: lofpsalm, smeekpsalm, dankpsalm, vloekpsalm
- naar inhoud: koningspsalm, wijsheidspsalm, wetspsalm, sionspsalm
- naar setting: bedevaartspsalm, processiepsalm, intochtspsalm
Een psalm kan in meerdere categorieën thuishoren: zo kan een lofpsalm ook een koningspsalm zijn. Een lofpsalm kan tegelijk ook nog een smeekpsalm zijn en omgekeerd.
Toepassing van dit Boek
De psalmen worden ook nu nog als lofzangen gezongen. In traditionele joodse synagogen worden de psalmen nog in het Hebreeuws gezongen, in christelijke kerken zijn vertalingen in zowel oude als moderne talen in gebruik.
In de hermeneutiek en exegese worden verwijzingen naar de psalmen gebruikt om andere bijbelpassages verklaren.
Daarnaast wordt er ook regelmatig uit het (onberijmde) boek der psalmen gepreekt: meestal worden psalmen dan door een voorganger (bijvoorbeeld een dominee) verklaard of uitgelegd. Ook Jezus onderwees tijdens zijn omwandeling op aarde uit de psalmen.
Weblinks
(en) Psalms, in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: 
)
(en) Psalms, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: )
Vrije mediabestanden over Psalmen op Wikimedia Commons