Nicolaas I

	Nicolaas I
	ca. 820 – 13 november 867
	Zie Lijst van pausen
Periode	858-867
Voorganger	Benedictus III
Opvolger	Adrianus II

Nicolaas I, ook wel Nicolaas de Grote genoemd, (Rome, ca. 820 – Vaticaanstad, 13 november 867) was paus van 24 april 858 tot zijn dood. Hij was een van de belangrijkste pausen van de 9e eeuw en had als Romeins diaken reeds grote invloed op Sergius II en Leo IV. Na het woelige pontificaat van Benedictus III werd hij, met instemming van keizer Lodewijk II, tot paus gekozen en op op 24 april 858 geïntroniseerd.

Hij verstevigde het pauselijke gezag. Sinds het midden van de 8e eeuw hadden de Frankische koningen van de dynastie van de Karolingers als pauselijke beschermende macht gehandeld, wat in feite had geleid tot een politieke afhankelijkheid van het pausdom. Onder Nicolaas begon het pausdom zich te bevrijden van deze afhankelijkheid.

De Frankische koning Lothar II had zijn wettelijk gemalin Theutberga, met wie hij geen kinderen had, verlaten en wou het huwelijk laten ’annuleren’, om met zijn minnares Waldrada te kunnen trouwen. Nicolaas weigerde dit toe te stemmen. Toen het Concilie van Metz zich uitsprak voor een scheiding, verklaarde Nicolaas het concilie voor ongeldig, excommuniceerde drie aartsbisschoppen (waaronder Gunthar van Keulen) in 863 en vernietigde al hun beslissingen. Ondanks de druk van de Karolingers, die Rome belegerden, hield hij vast aan zijn besluit.

In 1630 werd zijn naam door paus Urbanus VIII opgenomen in het Romeins Martyrologium; hij wordt in de Katholieke Kerk als heilige vereerd.

Paus Nicolaas en het graafschap Vlaanderen

Paus Nicolaas bemiddelde in het conflict tussen keizer Karel de Kale en diens dochter Judith van West-Francië die met de eerste graaf van Vlaanderen, Boudewijn I naar Rome waren gevlucht. Hij hief de over hen uitgesproken excommunicatie op. Nicolaas verzoende Judith en Boudewijn met Karel. Op 13 december 863 volgde het officiële huwelijk te Auxerre. Karel was niet aanwezig bij het huwelijk.

Tijdens Nicolaas’ pontificaat werd een begin gemaakt met missie onder de Slavische volkeren. Cyrillus en Methodius kregen de opdracht hiertoe. Deze inzet in Zuidoost-Europa leidde tot spanningen die steeds nijpender werden tussen de Westerse en de Oosterse Kerk in Constantinopel. Het geschil brak openlijk uit Ze braken openlijk uit toen Ignatius, de patriarch van Constantinopel, werd afgezet en de leken-theoloog Photios in zijn plaats werd benoemd tot patriarch. Nicolaas legde een klacht neer bij de Byzantijnse keizer Michael III en stuurde een onderzoekscommissie naar Constantinopel. In een synode in Lateranen (augustus 863) zette hij Photios af en excommuniceerde hem. Een andere bron van conflict was toen Boris I, de eerste christelijke Bulgaarse heerser, zich in 866 aansloot bij Rome. Photios van zijn kant zette de paus af, in september 867 in een synode van Constantinopel, maar Nicolaas stierf datzelfde jaar, zodat er een einde kwam aan het conflict. In 1054 leidde het conflict tussen Rome en Constantinopel, dat reeds bestond sinds Nicolaas, uiteindelijk tot de scheiding tussen de Kerk van Rome en van Constantinopel. Rome noemde de twee historische gebeurtenissen later ’Fotoschisma’ en ’Oosterse schisma’. Vanaf die tijd beschreef de Romeinse bisschop uitsluitend zijn eigen patriarchaat als ’katholiek’.