Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie en digitaal erfgoed, wenst u prettige feestdagen en een gelukkig 2025

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Staatsprijs van de Sovjet-Unie

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

De Staatsprijs van de Sovjet-Unie (Russisch: Государственная премия, Gosoedarstvennaja premija) was de hoogste niet-militaire onderscheiding in de Sovjet-Unie. De prijs werd ingesteld als Stalin Staatsprijs en tijdens de destalinisatie omgedoopt tot Leninprijs. Pas op 9 september 1966 kreeg de prijs de naam Staatsprijs van de Sovjet-Unie.

De Stalinprijs respectievelijk de Staatsprijs van de Sovjet-Unie dient niet verward te worden met de Stalin-vredesprijs, de latere Internationale Lenin-Vredesprijs (die op 21 december 1949 werd ingesteld en vooral aan niet-Sovjetburgers werd toegekend) en de exclusieve Leninprijs.

In de Sovjet-Unie werd om ideologische redenen geen verschil gemaakt tussen verdienstelijke fysieke en geestelijke arbeid. Beiden werden met prijzen en medailles beloond.[1]

De Stalin Staatsprijs

De voorloper van de Staatsprijs van de Sovjet-Unie, de Stalin Staatsprijs (Russisch: Государственная Сталинская премия, Gosoedarstvennaja Stalinskaja premija), kortweg Stalinprijs genoemd, bestond van 1940 tot 1954. De prijs was ingesteld ter ere van de zestigste verjaardag van Jozef Stalin. De eerste 250 prijzen werden in het voorjaar van 1941 uitgereikt aan wetenschappers, ingenieurs en intellectuelen. Elk van de tientallen Sovjetrepublieken (SSR) en autonome republieken (ASSR) waaruit de Sovjet-Unie was opgebouwd, had in die jaren ook een eigen Stalin Staatsprijs.

In 1946 werd de uitreikingsceremonie twee keer gehouden: in januari voor de laureaten die in 1943 en 1944 werden onderscheiden en in juni van datzelfde jaar voor de laureaten van 1945.

Chroesjtsjov maakte in 1953 een einde aan wat hij als een buitensporige verering van Stalin beschouwde. Stalins portret dat overal te zien was geweest, verdween in wat de "destalinisatie" genoemd wordt en de Stalin Staatsprijs werd niet langer uitgereikt.

Staatsprijs van de Sovjet-Unie

Aangezien deze prijs dezelfde functie had als de latere Staatsprijs van de Sovjet-Unie, werden de diploma's en insignes van Stalinprijswinnaars in de periode na 1966 vervangen door die van de Staatsprijs van de Sovjet-Unie.

Van beide prijzen werd een Ie, 2e en 3e Klasse uitgereikt.

De Staatsprijs van de Sovjet-Unie werd jaarlijks toegekend voor verdienste op het gebied van de natuurwetenschappen, wiskunde, literatuur, beeldende kunst en architectuur aan personen die grote prestaties ter meerdere eer en glorie van de Sovjet-Unie of het socialisme hadden geleverd. Vaak werden de prijzen ook toegewezen aan specifieke projecten in plaats van aan personen.

Versiersel en diploma

Winnaars van de Stalinprijs en van de Staatsprijs van de Sovjet-Unie mochten op de rechterrevers van hun jas een kleine gouden medaille dragen. Deze kleine medailles, er zijn er meer in dit genre, werden boven de andere onderscheidingen gespeld. De medaille was aan een in een gouden beugel gevat rood lint bevestigd.

De laureaat van deze prijs genoot in de Sovjet-Unie veel aanzien. Hij of zij droeg een kleine ronde gouden medaille aan een strookje rood lint binnen een gouden beugel op het rechterrevers van de jas. Deze medaille werd boven de andere medailles, onderscheidingen en orden gespeld. In de Sovjet-Unie werden de onderscheidingen, zeker de kleine medailles van Leninprijs, de Stalin Staatsprijs en Staatsprijs van de Sovjet-Unie of de kleine gouden sterren van een heldenorde als die van een Held van de Sovjet-Unie of een Held van de Socialistische Arbeid bij iedere feestelijke of formele gelegenheid opgespeld. Er was geen alternatief want ook voor de medaille van de Staatsprijs van de Sovjet-Unie was niet in een knoopsgatversiering, baton of miniatuur voorzien.

De zilveren medaille van de Stalinprijsdragers was versierd met de gouden kop van Josef Stalin en een gouden lauwertak. In de periode van de destalinisatie was persoonsverheerlijking taboe. Daarom werd de kop van Stalin vervangen door hamer en sikkel, symbolen van het communisme. De medailles waren na 1966 van goud.

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie door de Staatsprijs van de Russische Federatie.

De Staatsprijs en de ideologie van het regime

In de Sovjet-Unie werd het denken en doen van alle burgers, en dan vooral van schrijvers en kunstanaars, streng door het dictatoriale regime bewaakt. Een schrijver of schilder moest maken wat er van hem of haar werd verwacht. De Sovjet-Unie kende immers een ideologisch onderbouwde staatskunst die "socialistisch realisme" werd genoemd. Om te weten wat door het regime gewaardeerd werd keken kunstenaars naar het werk van de prijswinnaars. De culturele beïnvloeding van de niet-Russische republieken in de USSR werd door de Staatsprijs gemakkelijker gemaakt. Ook daar wist men dankzij de prijzen wat de maatstaf van Moskou was. De Chinese vertalers van Russische literatuur kozen bij de selectie van de te vertalen werken bij voorkeur voor werk van staatsprijswinnaars.

De Stalinprijs had in de socialistische staten een positie die vergelijkbaar was met die van de Nobelprijs in de rest van de wereld.[2]

De overgang van Stalin Staatsprijs naar Leninprijs en Staatsprijs van de Sovjet-Unie

In 1952 werden de Stalin Staatsprijzen als gebruikelijk toegekend en uitgereikt. Het overlijden van Stalin in het voorjaar van 1953 leide ertoe dat er niets meer met de al opgemaakte lijsten van winnaars gebeurde. Pas in 1956 maakte de regering bekend dat de nieuwe Leninprijs de oude Stalinprijs zou vervangen. De Sovjet-Unie doorliep in die jaren een proces van destalinisatie waarin Lenin, de stichter van de Sovjet-Unie nog wel geëerd kon worden maar waarin aan officiële persoonsverheerlijking een einde werd gemaakt.

In 1966 werd bekend gemaakt dat de winnaars van de Stalinprijs hun diploma en medaille mochten inruilen voor diploma en medaille van de Staatsprijs van de Sovjet-Unie.[3]

Laureaten van de Stalin Staatsprijs voor Techniek

Bestand:Diploma Stalinprijs a.jpg
Het aan de laureaten uitgereikte diploma

De lijst is onvolledig.

1941

1942

1943

1944

De namen van de laureaten werden in 1946 bekend gemaakt en de prijs werd ook in dat jaar uitgereikt[5].

1945

De namen van de laureaten werden in 1946 bekend gemaakt en de prijs werd ook in dat jaar uitgereikt[5].

1946

1947

1948

1949

1950

1951

1952

1953

1954

  • Andrej Sacharov ontving de Stalin Staatsprijs 1e Klasse voor natuurkunde, maar eigenlijk voor het bouwen van een Russische waterstofbom. Hij kreeg in 1956 ook de Leninprijs maar in 1980 werden al zijn onderscheidingen hem afgenomen vanwege "antisovjet-activiteiten".
  • V. Aleksandrov, Joe. Bazilevski, D. Zjoetsjkov, I. Lygin, G. Markov, B. Melnikov, G. Prokoedajev, B. Ramejev, N. Troebnikov, A. Tsygankin, Joe. Sjtsjerbakov en L. Larjonova ontvingen de Stalin Staatsprijs 1e Klasse. Zij bouwden een eerste mainframe computer, de "Strela computer", voor de Sovjet Unie. Van dit model werden zeven computers gebouwd.
  • Igor Tamm voor natuurkunde
  • Igor Koertsjatov voor natuurkunde

Laureaten van de Stalinprijs voor Kunst en Cultuur

De lijst is onvolledig.

1941

1942

1943

1944

De namen van de laureaten werden in 1946 bekend gemaakt en de prijs werd ook in dat jaar uitgereikt.

1945

De namen van de laureaten werden in 1946 bekend gemaakt en de prijs werd ook in dat jaar uitgereikt.

1946

1947

1948

1949

1950

1951

1952

Laureaten van de Staatsprijs van de Sovjet-Unie voor Wetenschap en Techniek

1963

1964

1967

1968

  • Pavel Solovjov voor het ontwerpen van machines
  • Birutė Kasperavičienė, Bronislovas Krūminis, Vaclovas Zubras en Ṧmuelis Liubecki voor hun ontwerp van het residentieel microdistrict Žirmūnai

1969

1970

1971

1972

1974

1975

1977

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1987

1989

  • Nikolaj Basov voor natuurkunde
  • Aleksej Fridman en Nikolaj Gorkavi voor hun bijdrage aan wetenschap en technologie. Zij ontwikkelden een methode waarmee de baan van de manen van de planeet Uranus kon worden berekend. De methode was gebaseerd op een theorie over samenhang en botsingen binnen de ring rond een planeet.

1992

1998

Laureaten van de Staatsprijs van de Sovjet-Unie voor Literatuur en Kunst

1946

1948

1950

1951

1961

1966

1967

1968

1970

1986

1971

1974

1976

1977

1978

1979

1981

1983

1986

1987

1988

1991

Toen de Sovjet-Unie uiteenviel, kwam er ook een einde aan de verlening van de Staatsprijs van de Sovjet-Unie.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º (en) Encyclopaedia of Contemporary Russian. Blz. 53. Gezien op 13 december 2015.
  2. º (en) [1]Tuong Vu en Wasana Wongsurawat (red), Dynamics of the Cold War in Asia: Ideology, Identity, and Culture Gezien op 11 januari 2015.
  3. º (en) [2]Tuong Vu en Wasana Wongsurawat (red), Dynamics of the Cold War in Asia: Ideology, Identity, and Culture Gezien op 11 januari 2015.
  4. º http://misis.ru/en/2549
  5. ↑ 5,0 5,1 Из истории о дипломе, удостоверении и Почетном знаке лауреата Сталинской премии.
  6. º Lovell, Julia (2006), The politics of cultural capital, (Honolulu:University of Hawai'i Press) ISBN 978-0-8248-2962-9, 103
  7. º IMMSP - Personal page: Anatoli O. Morozov. immsp.kiev.ua Geraadpleegd op 1 November 2011
  8. º Institute of Metal Physics: Prizes and Awards
rel=nofollow

Q758861 op Wikidata  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)

rel=nofollow
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Staatsprijs_van_de_Sovjet-Unie&oldid=166298"