Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Servië
| Република Србија Republika Srbija | ||||||
| ||||||
| Servië | ||||||
| Basisgegevens | ||||||
| Officiële landstaal | Servisch | |||||
| Hoofdstad | Belgrado | |||||
| Regeringsvorm | republiek | |||||
| Staatshoofd | President Aleksandar Vučić | |||||
| Religie | Servisch-orthodox 84,6 % Rooms-katholiek 5 % Islam 3,1 % Protestant 1% | |||||
| Oppervlakte | 77.474 km² [1] (-% water) | |||||
| Inwoners | 7.498.001 (2002)[2] 7.379.339 (2009)[3] () | |||||
| Overige | ||||||
| Volkslied | Bože Pravde | |||||
| Munteenheid | Servische dinar (CSD)
| |||||
| UTC | +1 (zomer +2) | |||||
| Nationale feestdag | 15 februari (Dag van de opstand) | |||||
| Web | Code | Tel. | .rs | SRB | 381 | |||||
| Voorgaande staten | ||||||
| ||||||
| Topografie | ||||||
| Servië | ||||||
Servië (Servisch: Србија, Srbija), officieel de Republiek Servië (Servisch: Република Србија, Republika Srbija), is een land in het zuidoosten van Europa. Het is sinds 5 juni 2006 een onafhankelijke staat, nadat het 85 jaar lang onderdeel was van Joegoslavië en tussen 2003 en 2006 van de confederatie Servië en Montenegro. De hoofdstad van Servië is Belgrado. Servië moet niet verward worden met de Servische Republiek, een deelgebied van Bosnië en Herzegovina.
Geschiedenis
 Zie Geschiedenis van Servië voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De wortels van de huidige Servische staat zijn terug te voeren naar de 7e eeuw en het hertogelijke huis van Vlastimirović. Het Servische koninkrijk werd gevestigd in het gebied dat bekendstond onder de naam Duklja (Latijn: Doclea of Dioclea) in de 11e eeuw. De Servische staat begon in aanzien te groeien onder de leiding van Stefan Nemanja in de 12e eeuw. Zijn zoon Stefan Nemanjić zou later bekend worden als Stefan de Eerstgekroonde vanaf 1220. Zijn nakomeling Stefan Dušan verhief Servië van prinsdom tot koninkrijk in 1346. Na de dood van Stefan Dušan volgden een aantal regeerders die steeds meer land kwijtraakten aan het Ottomaanse Rijk. In 1389 vond er een cruciale slag plaats op het Merelveld (Kosovo Polje). De slag eindigde onbeslist, waarbij Servië verzwakt achterbleef. In 1459 verloor Servië zijn onafhankelijkheid bij de slag om Smederevo. In 1463 volgde Bosnië. Servië viel onder Ottomaans bestuur van 1459 tot 1804, waarna het weer zijn onafhankelijkheid gedeeltelijk terug verwierf.
In 1815 ontstond uit de Tweede Servische Opstand het Vorstendom Servië, een semionafhankelijk vorstendom onder leiding van vorst Miloš Obrenović. Obrenović wist zijn positie erfelijk te maken, en zette de eerste stappen naar onafhankelijkheid. De Obrenovićdynastie verwierf het recht tot belastingheffing van de sultan in ruil voor een vaste jaarlijkse afdracht. Tegen 1830 was Miloš Obrenović hierdoor zo rijk geworden, dat hij bij de sultan in ruil voor leningen (de Turkse schatkist was voortdurend leeg) nieuwe rechten kon verwerven. De hierop volgende periode stond in het teken van strijd tussen de verscheidene machtige families (Obrenović en Karađorđević).
Aan het hoofd van de staat stond de vorst (vanaf 1878 koning), die slechts zeer langzaam een leger kon opbouwen. Na de Russisch-Turkse Oorlog van 1877 verwierf Servië de steden Niš en Pirot. In 1903 kwam het huis Karađorđević definitief aan de macht: koning Alexander Obrenović en koningin Draga werden door officieren vermoord en een raam uit gesmeten. De dynastie Obrenović stierf hiermee uit en Peter I Karađorđević kwam op de troon.
In de Balkanoorlogen kon het Servische leger voor een aanzienlijke gebiedsuitbreiding zorgen, mede ten koste van Bulgarije, Albanië, Bosnië en Turkije. In de loop van de tijd voerde het vorstendom ook steeds meer een buitenlands beleid. Hierbij leunde men sterk op Oostenrijk-Hongarije, tot ongenoegen van een groot deel van de bevolking en de panslavisten. Zij gaven de voorkeur aan een pro-Russisch beleid.
In de Eerste Wereldoorlog werd het land bezet door de Centralen, maar in 1919 ging het Koninkrijk Servië met de nieuw gevormde Staat van Slovenen, Kroaten en Serven op in het Koninkrijk der Serviërs, Kroaten en Slovenen, vanaf 1929 Koninkrijk Joegoslavië geheten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Servië tussen 1941 en 1944 door nazi-Duitsland bezet (tot 1943 met hulp van Italië en Kroatië). Tijdens deze bezetting werd er in Belgrado een marionettenregering aangesteld onder leiding van generaal Milan Nedić (zie ook Servië in de Tweede Wereldoorlog).
Joegoslavië werd in 1945 een federale republiek, die in de jaren negentig langzaam en vaak gewelddadig uit elkaar viel, gedurende en na afloop van de Joegoslavische oorlogen.
Dit leidde tot de situatie dat Servië tussen 1992 en 2006 met Montenegro een federatie vormde (de Federale Republiek Joegoslavië), vanaf 2003 Servië en Montenegro geheten. Op 3 juni 2006 riep Montenegro zijn onafhankelijkheid uit, waardoor Servië als de opvolgingsstaat van de confederatie Servië en Montenegro eveneens een onafhankelijke staat werd. Op 5 juni 2006 verklaarde de Nationale Vergadering van Servië het land Servië als wettelijke opvolger van de voormalige staatsunie.
Op 17 februari 2008 scheidde Kosovo zich af van Servië en riep zichzelf uit tot onafhankelijke staat. Servië erkent deze onafhankelijkheid niet. Wel zijn er besprekingen tussen de Kosovaarse -en Servische autoriteiten onder auspiciën van de EU om de betrekkingen te normaliseren.
Sinds maart 2012 is Servië kandidaat-lid van de Europese Unie en is het land bezig om de nodige stappen te ondernemen om de wetgeving te harmoniseren met de EU standaarden.
Geografie
Fysieke kenmerken
Servië bevindt zich op het Balkanschiereiland, op een kruispunt tussen Centraal-Europa, Zuid-Europa en Oost-Europa. Een deel van het land ligt op de Pannonische vlakte.
Servië heeft geen kustlijn en ligt ingeklemd tussen acht andere landen. Met de klok mee, te beginnen in het noorden, zijn dat Hongarije, Roemenië, Bulgarije, Macedonië, Kosovo (voor zover de lezer dit land erkent, anders Albanië), Montenegro, Bosnië en Herzegovina en Kroatië.
De belangrijkste rivier van Servië is de Donau. Deze 2850 km lange rivier stroomt 588 km over Servisch grondgebied, vooral door het noordelijke deel van het land. Aan dit deel van de Donau liggen onder andere de steden Belgrado en Novi Sad, het heuvelachtige gebied Fruška Gora en het bekende kloofdal de IJzeren Poort. Ook monden er in Servië andere belangrijke rivieren uit in de Donau, zoals de Sava (in hartje Belgrado), de Timiş (nabij Pančevo), en de Tisa (bij het dorp Titel, waar tevens de Begarivier (254 km) zich met de Tisa vermengt). Deze rivieren zijn allemaal bevaarbaar en verbinden Servië met het noorden en westen van Europa (door middel van het Main-Donau-Kanal), met Oost-Europa (via de Tisa-, Timiş-, Bega- en Donau-Zwarte Zee-routes), en Zuid-Europa (via de Sava). Tevens heeft het land vele meren.
De grootste meren in Servië zijn veelal oude armen van Donau en Sava. 's Lands grootste natuurlijke meer is Belo jezero in Vojvodina, met een oppervlakte van circa 25 km². Onder de artificiële stuwmeren is dat in de IJzeren Poortkloof, met een oppervlakte van 163 km² aan Servische zijde (samen 253 km²), het grootste van het land.
Andere bekende stuwmeren zijn het Vlasinameer, in een hoogveengebied in het Zuidoost-Servische gebergte, het Perućacmeer aan de Drina en het stuwmeer in de canyon van de Uvacrivier.
Steden
| Zie lijst van grote Servische steden voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De tien grootste steden van Servië zijn: (exclusief Kosovo)[4]
- Belgrado - 1,233,796 inwoners, nationale hoofdstad
- Novi Sad - 277,522, hoofdstad van Vojvodina
- Niš- 187,544
- Kragujevac - 150,835
- Subotica - 105,681
- Zrenjanin - 76,511
- Pančevo - 76,203
- Čačak - 73,331
- Novi Pazar - 66,527
- Kraljevo - 64,175
Bevolking
Uit een volkstelling, gehouden in 2011, blijkt Servië (exclusief Kosovo) een totale bevolking van 7.186.862 te hebben, wat neerkomt op een gemiddelde bevolkingsdichtheid van 92,8 inwoners per vierkante kilometer.[5] Deze volkstelling sluit Kosovo uit, vanwege het feit dat het zijn eigen volkstelling houdt. Dit aantal komt uit op 1.739.825[6]
Servië wordt al sinds het begin van de jaren negentig geteisterd door een demografische crisis, doordat het sterftecijfer constant hoger ligt dan het geboortecijfer en een vruchtbaarheidscijfer van 1,44 kinderen per moeder, een van de laagste in de wereld.[7] Als gevolg heeft Servië een van de oudste populaties in de wereld met een gemiddelde leeftijd van 42,2 jaar[8] daarbij ligt de snelheid waarmee de bevolking krimpt ook nog heel hoog.[9] Een vijfde van alle huishoudens bestaat uit maar een persoon en een vierde uit meer dan vier personen.[10] De levensverwachting bij de geboorte is 74,2 jaar.[11]
Gedurende de jaren negentig had Servië de grootste vluchtelingpopulatie in Europa[12] Vluchtelingen en staatlozen maakte respectievelijk 7% en 7,5% van de gehele bevolking uit – ongeveer een half miljoen vluchtelingen zochten asiel vanwege de vele Balkanoorlogen, voornamelijk Kroaten en de staatlozen uit Kosovo.[13] Inmiddels wordt geschat dat gedurende deze tijd ongeveer 300.000 (voornamelijk hoogopgeleide) Serven Servië verlaten hebben.[14][15]
Taal en schrift
In Servië worden diverse talen gesproken, waaronder Servisch, Albanees, Hongaars, Roemeens, Kroatisch, Slowaaks, Bulgaars en Roetheens. Het Servisch is de officiële taal van het land; in Kosovo samen met het Albanees en in Vojvodina samen met het Hongaars (zie Hongaarse minderheid in Servië), Roemeens, Kroatisch, Slowaaks en Roetheens.
Servisch is een van de standaardvarianten van het Servo-Kroatisch, behorend tot de zuidelijke groep van de Slavische talen. De taal die in Montenegro wordt gesproken, wordt door de meeste taalkundigen beschouwd als een dialect van het Servisch, officieel heet ze echter Montenegrijns. De Servische standaardtaal is gebaseerd op het Neoštokavisch dialect. In het zuidoosten van Servië wordt ook Torlakisch gesproken, dat als een Servisch-Bulgaars grensdialect gezien kan worden.
Tot ver in de 20e eeuw werd op Joegoslavische scholen het Russisch als tweede taal onderwezen. Inmiddels is deze taal echter vervangen door het Engels, dat in Servië sterk is opgekomen. Vooral in de grote steden spreekt men tegenwoordig wel een woordje Engels. Op het platteland wordt door oudere generaties vaker Russisch of Duits gesproken als eerste buitenlandse taal.
In Servië worden het Latijnse en cyrillische alfabet naast elkaar gebruikt. Op de bewegwijzering zijn vaak beide schriften aanwezig. In het noordelijke Vojvodina overheerst echter het Latijnse alfabet, terwijl in het zuiden en oosten vaak het cyrillisch wordt gebruikt. Het Servisch wordt geheel fonetisch geschreven. Dit betekent dat de uitspraak van een woord niet verschilt van de schrijfwijze.
Religie
De belangrijkste religie in Servië is de Servisch-orthodoxe Kerk. Verspreid over het land zijn er vele orthodoxe kloosters. In Belgrado staat het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld, de Savakathedraal.
In het zuidwesten van Servië hangt de meerderheid van de inwoners de islam aan. In het westen en noorden wonen minderheden katholieken en protestanten.
Overheid en politiek
Staatsinrichting
De Republiek Servië is een parlementaire democratie. Aan het hoofd staat een president. De huidige president van Servië is (sinds 2017) Aleksandar Vučić van de Servische Progressieve Partij (SNS).
De recentste presidentsverkiezingen werden gehouden in april 2017. Tomislav Nikolić, die sinds 2012 aan de macht was, stelde zich niet herkiesbaar voor een tweede termijn. In zijn plaats stelde zijn partijgenoot en zittend premier Vučić zich kandidaat. Vučić verwierf al in de eerste ronde een meerderheid van 55% en werd op 31 mei 2017 ingezworen als president. Hij liet blijken de politieke hervormingen en pro-Europese koers van Nikolić te willen voortzetten, en de samenwerking met zowel de NAVO als Rusland in stand te zullen houden.
De huidige premier van Servië is de partijloze Ana Brnabić, de eerste vrouwelijke premier van het land en openlijk lesbisch. Zij volgde (waarnemend) premier Ivica Dačić van de Socialistische Partij op, die de functie waarnam toen premier Vučić president werd.
Kosovo is een protectoraat van de UNMIK-missie van de Verenigde Naties. Op 17 februari 2008 riep het parlement van Kosovo eenzijdig de onafhankelijk uit, maar deze wordt vooralsnog niet door een meerderheid van de internationale gemeenschap noch door Servië zelf erkend. Het gros van de lidstaten van de Europese Unie en veel andere westerse machten erkennen Kosovo's onafhankelijkheid wel en hebben, tot ongenoegen van Servië en zijn vaste bondgenoot Rusland, niet geaarzeld om diplomatieke relaties met het land aan te knopen.
Servië heeft de ambitie toe te treden tot de Europese Unie. Het land vroeg op 22 december 2009 officieel het lidmaatschap aan en heeft al verklaard dat de Kosovokwestie los van de interesse in toetreding tot de EU moet worden gezien. Op 12 oktober 2011 werd Servië als kandidaat-lid van de Europese Unie erkend[16].
Kosovo
In 2008 heeft Kosovo, een Servische provincie met een meerderheid Albanezen, unilaterale onafhankelijkheid uitgeroepen. Tot nu toe hebben 113 landen Kosovo erkend, 23 van de 28 eu-landen hebben Kosovo erkend. Desalniettemin wilt Servië de onafhankelijkheid van Kosovo niet accepteren, omdat veel Serviërs zich religieus en cultureel gebonden voelen aan Kosovo. De Kosovo-kwestie is een moeilijk onderwerp voor de Serviërs , niet alleen omdat zij voelen dat het belangrijke stuk land 'ingepikt' is door de Albanezen, maar ook omdat dit probleem aangekaart zal worden wanneer Servië de Europese Unie toetreedt. De Europese Unie streeft ernaar om Kosovo een volledig onafhankelijk land te laten worden.
Bestuurlijke indeling
| Zie Bestuurlijke indeling van Servië voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Servië bestaat uit drie regio's:
- de autonome provincie Vojvodina in het noorden;
- de autonome provincie Kosovo in het zuiden, voor zover men die niet erkent als onafhankelijk;
- Centraal-Servië, de rest van het land; dit is geen officiële bestuurlijke entiteit. De hoofdstad Belgrado bevindt zich in dit gedeelte.
De drie regio's zijn weer onderverdeeld in 31 districten en de stad Belgrado.
Verkeer en vervoer
De voornaamste internationale luchthaven van Servië is Nikola Tesla Airport en ligt in het dorp Surčin, ongeveer 12 kilometer ten westen van hoofdstad Belgrado. Ook vanuit tweede stad Niš vertrekken internationale lijnvluchten. De nationale luchtvaartmaatschappij van Servië is Air Serbia (voor 26 oktober 2013 Jat Airways).
Qua openbaar vervoer is de bus veruit het gemakkelijkste en comfortabelste vervoermiddel om mee te reizen. Steden en dorpen worden door meerdere bussen per dag met elkaar verbonden. Er zijn ook internationale connecties naar de omringende landen en verder — maatschappij Eurolines verbindt Belgrado zelfs met Zweden. Het busvervoer is in verhouding wel iets duurder dan de trein, maar de trein rijdt over het algemeen minder frequent en is bovendien langzamer. Het Servische spoor en de treinstellen zijn verouderd, echter wordt er steeds meer geïnvesteerd in nieuwe treinstellen en vernieuwing aan het spoor. Er zijn verbindingen door grote delen van het land.
Er zijn ook internationale treinverbindingen naar Montenegro, Hongarije, Bulgarije, Macedonië en Kroatië. In 2017 is men begonnen (met Chinese hulp) om de spoorlijn Belgrado-Budapest geschikt te maken voor een baanvaksnelheid van 200 km per uur.
Enkele wegen in Servië zijn de E65, E70, E75, E80, E662, E761, E763, E771 en de E851. De E75 is daarvan de belangrijkste snelweg die van het noorden (Subotica, bij de grens met Hongarije) naar het zuiden (Preševo, bij de grens met Macedonië) loopt. Aan een andere snelweg, de E763, wordt inmiddels hard gebouwd: deze zal van de hoofdstad Belgrado lopen naar de havenstad Bar in Montenegro.
Cultuur
Muziek
Als de aartsvader van de Servische muziek wordt wel Stevan Mokranjac (1856-1914) beschouwd. Een van de meest bekende hedendaagse componistes van het land is Ljubica Marić (1909 - 2003). Belangrijk, ook door zijn pedagogisch werk is Dejan Despić (* 1930).
Enkele populaire artiesten in Servië zijn Ceca, Goran Bregović en Željko Joksimović. In 2007 won Marija Šerifović voor Servië het Eurovisiesongfestival met het lied Molitva, wat 'smeekbede' betekent. Op 20, 22 en 24 mei 2008 werd daarom het muziekfestival in de Belgrado Arena in Belgrado georganiseerd.
In Novi Sad vindt ieder jaar in juli het popfestival Exit plaats. Dit festival, dat georganiseerd wordt op het fort van Petrovaradin, geniet ook buiten Servië een groeiende bekendheid. Internationaal bekende artiesten treden er op. In Guča wordt jaarlijks een folkloristisch trompetfestival gehouden. De grootste Servische artiesten hebben hier reeds opgetreden. De Servische televisie zendt de festiviteiten rechtstreeks uit. In 2010 vierde het festival zijn 50-jarig bestaan.
Sport
Voetbal is een van de populairste sporten van het land. De grootste voetbalclubs zijn Partizan Belgrado en Rode Ster Belgrado. Op het wereldkampioenschap voetbal 2006 kwamen de Servische voetballers uit voor het voetbalelftal van Servië en Montenegro, aangezien afgesproken werd om pas na dit WK voor beide landen een apart nationaal voetbalteam te vormen.
Ook tennis is erg populair in Servië. De beroemdste tennisser van het land is Novak Đoković, die geruime tijd op nummer 1 op de wereldranglijst stond. In het vrouwentennis was er de laatste jaren de doorbraak van talenten als Jelena Janković en Ana Ivanović. Laatstgenoemde wist in 2008 de overwinning van het prestigieuze toernooi Roland Garros op haar naam te schrijven.
Andere populaire sporten in Servië zijn basketbal, volleybal, handbal en waterpolo. Het voormalige team van Joegoslavië, dat van Servië en Montenegro en dat van het huidige Servië hebben herhaaldelijk successen behaald in deze sporten.
Bekende Serviërs
| Zie lijst van bekende Serviërs. |
Externe links
- (en) (sr) (it) Officiële website van de Servische regering
- (sr) (en) (fr) (de) Officiële website van Toerisme Servië
Sjabloon:Navigatie bestuurlijke indeling Servië
| Landen in Europa |
|---|
|
Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kosovo · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Macedonië · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland |
.svg){kind=link}
.jpg){kind=link}