Rechts (politiek)

(Zie ook : politiek spectrum)

---

De aanduiding rechts wordt gebruikt om de politieke richting van partijen, personen en organisaties te karakteriseren. De betekenis die eraan wordt gegeven kan van land tot land verschillen, en kan in de loop der tijd veranderen.
De termen links, rechts, centrumlinks, centrumrechts, enzovoort suggereren dat alle politieke partijen vrij eenvoudig gepositioneerd kunnen worden in een spectrum dat varieert van extreem links tot extreem rechts. In de praktijk kan zo'n indeling niet zonder meer op basis van de standpunten gemaakt worden, omdat de betekenissen van "links" en "rechts" altijd afhangen van de context van de betreffende partij of organisatie.
Ook binnen een partij of organisatie onderscheidt men vaak "rechtse" en "linkse" stromingen. De uiteinden daarvan worden met linker- dan wel rechtervleugel aangeduid.

Herkomst van de term

De termen links en rechts in de politiek stammen uit de tijd van de Franse revolutie en verwezen oorspronkelijk naar de positie waarin de verschillende partijen in het parlement zaten (links of rechts van de voorzitter). In het Franse parlement zat de koning rechts tegenover de afgevaardigden. Omdat hij liever zijn (conservatieve) geestverwanten dichtbij zich had zitten, kwamen de conservatieven aan de rechterkant van het parlement terecht. Die indeling is sindsdien gehandhaafd. Zie ook: Wetgevende Vergadering. In Nederland werden tot de Tweede Wereldoorlog alleen de confessionele partijen tot de rechtse partijen gerekend. De traditionele normen werden namelijk vereenzelvigd met de christelijke normen.

Betekenissen van het begrip "rechts"

Zoals boven gesteld is de betekenis van het begrip "rechts" variabel en context afhankelijk. Daarom is geen "absolute" betekenis van het begrip te geven.

Historisch gezien - in de 19de eeuw - duidde rechts op conservatisme, een scherpe reactie tegen de moderne vrijheden en de industriële maatschappij, sterke klemtoon op organisch gegroeide sociale verbanden en machtsposities, respect voor autoriteit en aanvaarding van ongelijkheid. Links daarentegen duidde op een progressieve visie - denk aan de leuze van de Franse revolutie, vrijheid, gelijkheid en broederschap. Bijvoorbeeld in het België van midden 19de eeuw werd de katholieke "partij" (le parti conservateur) aangeduid als "la droite" (rechts) en de liberale "partij" als "la gauche" (links). In de loop van de 19de eeuw werd ook het liberalisme echter (deels) een behoudende kracht, die vooral de belangen van de burgerij verdedigde. Op het einde van de 19de eeuw werd het progressieve denken een nieuw élan gegeven door het opkomende socialisme. Hoe meer het liberalisme ervaren werd als een behoudende kracht, des te meer werd "links" voorbehouden voor het socialisme.

Met andere woorden, rechts staat op de eerste plaats voor conservatieve waarden, bijvoorbeeld ook op ethisch op religieus vlak. In tweede instantie kan ook klassiek liberalisme eventueel als rechts beschouwd worden, in die zin dat het meer aandacht schenkt aan niet-interventie door de overheid en spontane sociale verhoudingen, dan aan de traditioneel liberale aandacht voor universele emancipatie.

Misschien kan die ontwikkeling mee verklaren dat er verschillende visies ontwikkeld zijn op wat rechts is.

• Hans Besseling op het weblog "Het Vrije Volk" definieert rechts als volgt:

"Rechts staat voor: individuele vrijheid en organisatie van charitatieve en andere maatschappelijke activiteiten door particulieren zonder overheidssubsidie, bescherming van bezit en inkomen, marktwerking als stimulans van economische groei, beperking van de staatsinvloed tot het scheppen van de noodzakelijke voorwaarden voor een veilig bestaan van de burgers."
Besseling's definitie slaat dus vooral op de rol die de overheid speelt in de economie, waarbij hij een beperkte invloed van de staat associeert met "rechts".

• Publicist Max Pam definieert rechts (en links) als volgt: Zelf hecht ik trouwens aan de klassieke tegenstelling tussen links en rechts, volgens welke opvatting de confessionele partijen in het parlement ter rechter en de niet-confessionele partijen ter linker zijde zijn geplaatst. Houden wij aan die tegenstelling vast dan is de CDA een rechtse en de VVD een linkse partij. De Christen-Unie is dan uiterst rechts en de SP uiterst links. Dat eerste klopt wel, maar gek genoeg vind ik de SP ook een rechtse partij, vooral als in denk aan Harry van Bommel die op het hoogtepunt van Saddam Hoesseins terreur in zijn eeuwige C&A-pak helemaal naar Bagdad reisde.

Pams definitie heeft dus vooral te maken met het al dan niet innemen van een confessioneel standpunt.

Vaak wordt als rechts beschouwd:

• Streven naar handhaving van, of terugkeer naar oorspronkelijke normen en waarden, zoals deze cultureel zijn ontwikkeld over de eeuwen heen in het desbetreffende land of gebied.
• Veelal nationalistische gevoelens (Vaderlandsliefde).
• Aanhouden van particulier initiatief om welvaart en welzijn te bereiken.

Er kunnen dus twee soorten rechts onderscheiden worden. De eerste is confessioneel rechts dat de nadruk legt op de gezaghebbende rol van de kerk en de waarden van de lichaamsmetafoor. Er is ook een modern rechts, vaak te vinden bij rechts-liberalen, dat de nadruk legt op waarden als "initiatief", "doorzettingsvermogen" en "karakter". Dat is te verklaren uit hun emancipatiestrijd in de 19e eeuw tegen de toen overheersende rechts-conservatieve machten.

Naast deze twee hoofdstromingen is er sinds de jaren '90 een opkomend "Nieuw Rechts". Deze strekking kent vooral aanhang bij de jeugden manifesteert zich onder andere door een opmerkelijke collectivistische ingesteldheid, hetgeen men ook terugvindt bij het historisch fascisme en het socialisme. Sommigen noemen hen ook neofascisten. orbeelden zijn de Duitse partij NPD, het Italiaanse Fiamma Tricolore, en in mindere mate het Franse Front National. De traditionalisme wordt minder belangrijk geacht, en de nadruk ligt op de postmoderne revisie op een autoritair, etnisch, en antiliberaal nationalisme (meestal staatsnationalisme)

Liberaal in het schema links/rechts

Het liberalisme wordt soms als "rechts" en soms als "links" beschouwd.

Het kan beschouwd worden als links in de zin van zijn historische roeping van - in theorie - het emanciperen van alle individuen en het bieden van gelijke kansen aan allen. Het zou rechts genoemd kunnen worden wanneer het - in de praktijk - afkeer van overheidsinterventie verkiest boven implementatie van individuele emancipatie en zo opnieuw terugkeert naar een vorm van recht van de sterkste, een bestendiging van de natuurlijke ongelijkheid van de mensen, zo essentieel voor het conservatisme.

Een wezenskenmerk van het huidige liberalisme is: het beperken van de inmenging van de overheid. Dit principe verzet zich tegen een linkse economische politiek van grote overheidssteun voor economisch zwakkeren, maar ook tegen de rechtse politiek van het handhaven van een traditionele moraal. Dit verklaart hoe het mogelijk is dat de Nederlandse liberale partij VVD gewoonlijk als rechts wordt beschouwd, terwijl in de Verenigde Staten het woord liberal ongeveer hetzelfde betekent als links in het Nederlands.

Partijen die als "rechts" worden beschouwd

"Rechtse" partijen in Nederland

De volgende Nederlandse partijen worden tot rechts gerekend:

• Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD)
• Partij voor de Vrijheid (PVV)
• Trots op Nederland - Lijst Rita Verdonk (TON)
• Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP)
• Lijst Pim Fortuyn (LPF)
• EénNL
• Partij voor Nederland (PvN)

"Rechtse" partijen in Vlaanderen

• Vlaams Belang
• N-VA
• VLOTT
• Lijst Dedecker (LDD)
• Daarnaast zijn er nog binnen de VLD en CD&V rechtse politici actief.

"Rechtse" partijen wereldwijd

• Verenigde Staten: de Republikeinse Partij wordt vaak als "rechts" beschouwd.

Extreem rechts

De term ‘extreem rechts’ wordt meestal gebruikt voor groeperingen die bereid zijn verbaal of mogelijk zelfs fysiek geweld te gebruiken om hun rechtse politieke idealen te verdedigen. De partij Nieuw Rechts wordt vaak als 'extreem rechts' gezien, en door recente uitspraken van Hilbrand Nawijn van de Partij voor Nederland wordt deze partij vaak ook als 'extreem rechts' beschouwd.

• Nieuw Rechts, noemt zichzelf radicaal rechts, wordt vaak als extreem rechts beschouwd
• Nationale Alliantie, een nationalistische partij;
• Nederlandse Volks-Unie;

Referenties

Externe links

• Voor de Nederlandse politiek: Parlement & politiek

Politieke stromingen