Tramlijn 1 (Haaglanden)

Tramlijn 1 is een HTM-tramlijn tussen Scheveningen en Delft, maar er zijn nog 2 andere lijnen 1 geweest. De huidige lijn 1 is een combinatie van de oudste stadstramlijn in de Benelux, en de oudste streektramlijn in de Benelux. Tevens is het de langste tramlijn van Nederland.

Historie

De eerste elektrische tramlijn 1 ging op 24 november 1905 rijden tussen Station HS en het Bankaplein. Via de Stationsweg, Wagenstraat, Amsterdamse Veerkade, Spui, Lange Poten, het Plein (dat was decennialang het tram knooppunt), Denneweg, Frederikstraat, Nassauplein, en Bankastraat. De lijnkleuren waren 🟨|🟨 (donkergeel|donkergeel). De electrische lijn 1 was de opvolger van paardentramlijn A. Op 1 januari 1927 werd deze lijn 1 omgenummerd in lijn 17. Op de Denneweg en in de Vos in Tuinstraat en in de Javastraat zijn nog enkele muurrozetten van de tram aanwezig in 2024.

1927-1958

De 2e tramlijn 1 ging op diezelfde dag rijden tussen het Staatspoor Station en het Statenkwartier, via het krappe deel van de Laan van Meerdervoort, en de Groot Hertoginnelaan. De lijnkleuren waren 🟧/🟩 (oranje/groen).

Op 18 januari 1943 moest lijn 1 uit het Statenkwartier verdwijnen, op bevel van de Duitse bezetter, en werd daarom over de Valkenboslaan en Zuiderparklaan naar het Soestdijkseplein geleid. Dat was de route van lijn 14, die daarom opgeheven werd.

Op 17 november 1944 werden alle tramlijnen stilgelegd. (Op 5 september was de laatste buslijn al opgeheven)

Op 11 juni 1945 werd lijn 1 opnieuw in gebruik genomen, tussen Zuiderparklaan en Tournooiveld.

Op 27 juni kon het Staatspoor weer bereikt worden.

Op 1 mei 1948 kreeg lijn 1 zijn oude route naar het Statenkwartier terug.

De lijn werd echter steeds minder gebruikt, en daarom op 25 mei 1958 vervangen door buslijn 1. Hoewel er kleine trams reden, dus qua capaciteit was er weinig verschil. Anno 2024 volgt buslijn 24 ongeveer dezelfde route. In 2024 zijn er in het smalle deel van de Laan van Meerdervoort waar deze lijn 1 reed nog enkele muurrozetten aanwezig.

1966-heden

De 3e tramlijn 1 werd op 22 mei 1966 ingesteld tussen de Turfmarkt en Station Delft, ter vervanging van tramlijn I - 1, die kortstondig ook als tramlijn 37 reed. Voor Station Delft werd een keerdriehoek aangelegd.

De oorsprong van deze lijn was de allereerste streek-paardentramlijn (1866) in de Benelux. Deze werd opgevolgd door de stoomtram (1887), en die werd in 1923 weer opgevolgd door de elektrische lijn I - 1, waarbij de I voor Intercommunaal/Interlokaal stond. Dit nummer stond overigens niet op de trams.

Tot in 1940 was het Plein het beginpunt. Op bevel van de Duitse bezetter moesten alle trams van het Plein af, en halsoverkop werd er op de Turfmarkt een "tijdelijk" eindpunt gemaakt. Het Plein zou echter voorgoed tramloos blijven.

Op 12 september 1983 werd het eindpunt Turfmarkt verlaten en lijn 1 verlengd naar Scheveningen, grotendeels via de route van de eerste paarden-stadstramlijn in de Benelux (1864). Via de Koninginnegracht.

Op 26 augustus 1994 werd lijn 1 verlengd naar Delft-Zuid.

Per 3 september 2001 ging lijn 1 via de Jan van der Heijdenstraat, Oudemanstraat, en Station HS rijden.

Op 14 december 2003 nam lijn 1 de route van lijn 8 over, via de Scheveningseweg. Dat is ook de eerste paardentramroute in de Benelux. Lijn 9 ging daarom via de Koninginnegracht rijden.

In 2011 werd lijn 1 voor acht maanden ingekort tot Station Delft, vanwege de bouw van de treintunnel. Er was een bijzondere keerdriehoek over de gracht.

Trivia

• Tramlijn 1 is de enige "stadstram" met een AHOB-spoorwegovergang. De kruising met de Zuiderweg in Rijswijk is uitgevoerd als treinoverweg. Tussen de Hoornbrug en de Vrijenbanse Laan is het interlokale karakter nog wel te merken, al is het minder geworden. Op dit deel rijden de trams soms 60 km. per uur.
• Tramlijn 1 is dus een streektramlijn, maar wettelijk geldt die benaming niet meer; sinds 2024 vallen alle tramlijnen onder de wet lokaalspoor.

Bron

• Railatlas tramlijnen Den Haag en omstreken vanaf 1864, J. Blok & D. v. d. Spek, uitgeverij de Alk, 2009.

Haagse tramlijnen