Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

William Shakespeare: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
kGeen bewerkingssamenvatting
(verdere herwerking)
Regel 37: Regel 37:
  |onderschrift =
  |onderschrift =
}} was een Engels [[dichter]], acteur en toneelschrijver uit de 16e en vroege 17e eeuw die 400 jaar later nog steeds sterk tot de verbeelding spreekt.  
}} was een Engels [[dichter]], acteur en toneelschrijver uit de 16e en vroege 17e eeuw die 400 jaar later nog steeds sterk tot de verbeelding spreekt.  


<!-- ([[]], ± [[23 april]] [[1564]], [[doop (sacrament)|gedoopt]] [[26 april]] [[1564]] - aldaar, [[]] [[Old Style en New Style|OS]] [[]])-->
<!-- ([[]], ± [[23 april]] [[1564]], [[doop (sacrament)|gedoopt]] [[26 april]] [[1564]] - aldaar, [[]] [[Old Style en New Style|OS]] [[]])-->
Regel 51: Regel 52:
Eens hij in Londen was, onderhield Shakespeare wel banden met Stratford, maar zijn professioneel leven speelde zich volledig af in Londen. Hij schreef en acteerde en was een zakenpartner in een van de belangrijkste acteursgezelschappen van dat ogenblik, ''the [[Lord Chamberlain's Men]]'', opgericht in 1594. Zij speelden aan het hof en in The Globe, hun eigen in 1599 gebouwd theater. Shakespeare deelde ook in de winst van de in 1603 opgerichte [[King's Men]]. Vanaf 1608 gaven ze voornamelijk in de winter ook voorstellingen in het overdekte [[Blackfriar's Theatre]]. In 1597 kocht Shakespeare van zijn opbrengst het grootste huis in Stratford, ''"New Place"''. In 1601 stierf zijn vader, John Shakespeare, en toen ook zijn moeder Mary in 1607 stierf begon Shakespeare meer tijd door te brengen in Stratford. Zijn dochter Judith trouwde in februari 1616, en Shakespeare zelf stierf op 23 april 1616. Hij werd begraven in de Holy Trinity Church in Stratford waar nog voor 1623 een monument voor hem werd opgericht.
Eens hij in Londen was, onderhield Shakespeare wel banden met Stratford, maar zijn professioneel leven speelde zich volledig af in Londen. Hij schreef en acteerde en was een zakenpartner in een van de belangrijkste acteursgezelschappen van dat ogenblik, ''the [[Lord Chamberlain's Men]]'', opgericht in 1594. Zij speelden aan het hof en in The Globe, hun eigen in 1599 gebouwd theater. Shakespeare deelde ook in de winst van de in 1603 opgerichte [[King's Men]]. Vanaf 1608 gaven ze voornamelijk in de winter ook voorstellingen in het overdekte [[Blackfriar's Theatre]]. In 1597 kocht Shakespeare van zijn opbrengst het grootste huis in Stratford, ''"New Place"''. In 1601 stierf zijn vader, John Shakespeare, en toen ook zijn moeder Mary in 1607 stierf begon Shakespeare meer tijd door te brengen in Stratford. Zijn dochter Judith trouwde in februari 1616, en Shakespeare zelf stierf op 23 april 1616. Hij werd begraven in de Holy Trinity Church in Stratford waar nog voor 1623 een monument voor hem werd opgericht.


== Werken ==
== Oeuvre ==
=== Datering ===
Shakespeare produceerde het grootste deel van zijn werk tussen 1586 en 1616, hoewel de exacte data en de chronologie van de stukken die aan hem worden toegeschreven vaak onzeker zijn. Hij wordt gerekend tot de weinige toneelschrijvers die hebben uitgeblonken in zowel de tragedie als de komedie. In zijn stukken combineert hij complexe karakterisering met poëtische grandeur en filosofische diepgang, die hij vaak contrasteert met het inlassen van clowneske scènes.
 
Noch over de exacte data waarop de werken van Shakespeare zijn geschreven, noch over de chronologische volgorde bestaat zekerheid. Van de afzonderlijke toneelstukken is zelfs niet zeker of ze wel aan één bepaald tijdstip toegeschreven zouden ''kunnen'' worden: wellicht is eraan geschreven en herschreven, zodanig dat het ene fragment van een bepaald ogenblik is, terwijl het andere juist een latere toevoeging of verandering betreft. Daardoor is het gebruik van interne aanwijzingen ook maar beperkt mogelijk: een stuk kan een verwijzing bevatten naar een eigentijdse gebeurtenis, en zo kan die verwijzing ruwweg worden gedateerd; maar dat zegt weinig over de rest van hetzelfde toneelspel.
 
Dit heeft veel te maken met de productiewijze van Shakespeares toneelwerk; dit was bedoeld om te worden ''gespeeld'', niet om te worden ''gelezen''. Het waren teksten voor acteurs en via hen voor toeschouwers; niet voor lezers. Publicatie lag dan ook niet voor de hand, en vóór het jaar 1597 is maar een stuk in druk verschenen (''Titus Andronicus'').
 
Toch is ruwe datering in groepen wel mogelijk. In 1598 publiceerde ene [[Francis Meres]] uit Cambridge een soort citatenboek, waarin ook passages uit Shakespeares werk voorkomen: hij noemt daarbij een aantal titels (waaronder het verloren gegane ''Loves labours wonne''). Zo komen we op het spoor van Shakespeares vroegere werk, en door kenmerken te vergelijken, valt vervolgens na te gaan wat er nu ongeveer tot dit vroegere werk behoort.
 
Toen Hemminge en Condell in 1623 hun ''First Folio'' van shakespeares werk uitbrachten, was in die verzameling opgetekende stukken weliswaar een zekere groepering aangebracht, maar die kan ook niet werkelijk uitsluitsel brengen; de groepering vormt geen strikte chronologie.
 
=== Toneelgenres ===
In  de ''[[First Folio]]'' van 1623 werden Shakespeares toneelstukken ingedeeld in blijspelen, treurspelen en historiespelen (in het Engels ''Comedies, Tragedies and History Plays''. Dat is lange tijd traditioneel zo gebleven. In recente wetenschappelijke literatuur over Shakespeare, zoals in de [[Riverside Shakespeare]] 2d edition uit 1997, wordt nog een 4de groep toneelstukken met gemeenschappelijke kenmerken beschreven: die van zijn [[Shakespeares late romances|late "romances"]]. Het waren stukken die Shakespeare later in zijn leven schreef, na zijn grote tragedies.


Vier van deze tragedies worden als Shakespeares grootste werk beschouwd: ''Hamlet'', ''Othello'', ''King Lear'' en ''Macbeth''. Er worden grote thema's in uitgewerkt, respectievelijk wraak die tot waanzin leidt; jaloezie; zelfbegoocheling en verzoening, en tomeloze ambitie. Verreweg het meest becommentarieerd is ''Hamlet'', wellicht juist door de meerduidigheid die ontstaat door de visies en visioenen van de hoofdpersoon. Het stuk kan, ondanks de suggestie die kan worden gewekt door een zo omvangrijke secundaire literatuur, eenvoudig gezien en gelezen worden als een soort [[wraaktragedie]].
===Toneel===
==== Historische stukken ====
In de ''[[First Folio]]'' van 1623 werden de toneelstukken van William Shakespeare gegroepeerd in drie categorieën: 'comedies', 'histories' en 'tragedies'. Deze categorisering is zowat standaard geworden, hoewel sommige critici hebben gepleit voor een vierde categorie, de ''romances''. De historische stukken waren die stukken die gebaseerd waren op het het leven van Engelse koningen. De stukken die oudere historische figuren zoals ''Pericles, Prince of Tyre'', ''Julius Caesar'', en de legendarische ''King Lear'' afbeeldden werden niet opgenomen in deze groep. Macbeth, dat gebaseerd was op een Schotse koning, werd ook aangemerkt als een tragedie en niet als historiestuk. De bron voor het grootste deel van deze historische stukken is de 2e editie van [[Raphael Holinshed]]s ''Chronicle of English history'' uit 1587. Shakespeare wijkt echter van die kronieken af al naargelang het hem uitkomt en concentreert zich meestal op een korte episode uit het leven van deze historische koningen.


De koningsdrama's (de historische stukken) vormen een soort politieke geschiedenis van Engeland, met uiteraard de nadruk op de val en ondergang van koningen. Daarbij worden in feite eigentijdse thema's uit de toenmalige politiek behandeld, die in een historische setting nu eenmaal veiliger te bespreken waren. Voorbeelden van dergelijke kwesties waren: hoever reikt het (goddelijk) recht van een koning, wat is zijn verhouding tot zijn onderdanen, in hoeverre is hij identiek met de staat, in hoeverre valt onrecht te billijken?
[[The First Part of King Henry the Fourth|Henry IV, Part 1]] - [[The Second Part of King Henry the Fourth|Henry IV, Part 2]] - [[Henry V (toneelstuk)|Henry V]] - [[The First Part of King Henry the Sixth|Henry VI, Part 1]] - [[Henry VI, Part 2]] - [[Henry VI, Part 3]] - [[Henry VIII (toneelstuk)|Henry VIII]] - [[The Life and Death of King John|King John]] - [[The Tragedy of King Richard the Second|Richard II]] - [[Richard III (toneelstuk)|Richard III]]


=== Taal en techniek ===
==== Komedies ====
Dit houdt niet in dat Shakespeare partij kiest. Het is vaak zijn techniek om krachten tegenover elkaar te plaatsen, en zo blijft een oordeel uit. Veeleer zijn het de menselijke condities en zwakheden die voorop staan, de dilemma's en de druk der omstandigheden. Personages en plot grijpen daardoor ineen, en worden (ook als ze, zoals vaak het geval was, ontleend zijn aan werk van anderen) gedenkwaardig en uniek.
Shakespeares komedies gaan over liefde en huwelijk in soms sprookjesachtige settings. Zo is het huwelijk in ''A Midsummer Night's Dream'' het belangrijkste thema en het verhaal speelt zich af in 'Fairyland', waar we de liefdesperikelen volgen van  Oberon en Titania, de koning en koningin van Fairyland. Ook ''The Taming of the Shrew'' gaat over liefde en huwelijk, deze keer met de huwbare, maar koppige  koningsdochter Katherine die uiteindelijk haar 'meester' zal vinden in een zekere Petrucio. Shakespeare schrijft meesterlijke komedies met ingewikkelde plots, vreemde personages en onverwachte wendingen, steeds in een onnavolgbare humoristische, poëtische stijl. Sommige van zijn komedies zoals ''Measure for Measure'' en ''All's Well That Ends Well'' vormen een vreemde mix van humor en tragedie, waardoor ze ook al eens als 'problem plays' getypeerd worden.  


Shylock bijvoorbeeld, die geld uitleent, wordt niet afgeschilderd als een boosdoener en woekeraar; in essentie is hij nu juist een geldlener. Koning Lear is een verblind man, die niet voldoende contact had met de realiteit om in te zien dat hij zich niet aan zijn dochters moest uitleveren; maar naast deze tragiek laat hij, zeker in de sterfscène, een ongekende koninklijkheid zien, en zijn laatste monoloog is majesteitelijk. Hamlet is niet zozeer wraaklustig of gek; hij is een gekweld mens. De koningen in de koningsdrama's worden verscheurd door krachten die zij nauwelijks kunnen hanteren, hetzij buiten henzelf, hetzij in hun eigen zwak karakter (''Richard II'').
[[All's Well That Ends Well]] - [[As You Like It]] - [[The Comedy of Errors]] - [[Love's Labour's Lost]] - [[Measure for Measure]] - [[The Merchant of Venice]] - [[The Merry Wives of Windsor]] - [[A Midsummer Night's Dream (toneelstuk)|A Midsummer Night's Dream ]] - [[Much Ado About Nothing (toneelstuk)|Much Ado About Nothing]] - [[The Taming of the Shrew (toneelstuk)|The Taming of the Shrew]] - [[The Tempest]] - [[Twelfth Night]] - [[The Two Gentlemen of Verona]] - [[The Two Noble Kinsmen]] - [[The Winter's Tale]]


Vanaf het vroege werk is het taalgebruik bijzonder beeldend: woordspelingen en metaforen leiden tot een opvallend beeldend vers dat grote bedrevenheid in de taal laat zien, ook de neiging met taal te experimenteren (vooral in het vroege werk), en de auteur al dadelijk onderscheidt van zijn tijdgenoten.
==== Tragedies ====
Shakespeare schreef al tragedies van in het begin van zijn carrière. Een van zijn vroegste was de Romeinse tragedie ''Titus Andronicus'' (ca. 1590), die een paar jaar later werd gevolgd door ''Romeo and Juliet''. Zijn meest bewonderde tragedies schreef hij echter in een periode van zeven jaar, tussen 1601 en 1608. Deze omvatten zijn vier grote tragedies ''Hamlet'', ''Othello'', ''King Lear'' en ''Macbeth'', samen met ''Antony and Cleopatra'', ''Coriolanus'', het minder bekende ''Timon of Athens'' en ''Troilus and Cressida''. Een Shakespeareaanse tragedie zou men kunnen beschrijven als een vijfakter die eindigt met de dood van de belangrijkste personages. Elk van deze stukken draait om één tragische hoofdrolspeler zoals Hamlet, King Lear, Othello en Macbeth die Shakespeare zo levendig beschrijft dat de toeschouwer intens meeleeft met zijn tragische, vaak zelfgekozen lot.  


In het [[Elizabeth I|Elizabethaanse]] toneel was de [[Monoloog|alleenspraak]] een veelvoorkomende conventie. Waar Shakespeare die toepast valt, vooral in het grote werk, de dramatische kracht op die hij zijn monologen ''(soliloquies)'' verleent, en waardoor die alleenspraken vaak in de herinnering voortleven, bijna of zelfs geheel tot clichés in de Engelse taal zijn geworden. Bekende zijn "[[To be or not to be]], that is the question" (''Te zijn of niet te zijn, dat is de vraag'', uit ''Hamlet''); "Tomorrow and tomorrow and tomorrow" (''Morgen en morgen en morgen'', uit ''Macbeth''), "Aye, but to die, and go we know not where" (''Measure for Measure'').<br />De verzoening tussen King Lear en zijn dochter Cordelia levert aangrijpende versregels op als het koninklijke "Pray, do not mock me; / I am a very foolish fond old man", dat na enige tijd overgaat in herkenning van zijn dochter, gevolgd door het berouw: "If you have poison for me, I will drink it."
[[Antony and Cleopatra]] - [[Coriolanus (toneelstuk)|Coriolanus]] - [[Cymbeline (toneelstuk)|Cymbeline]] - [[Hamlet]] - [[Julius Caesar (toneelstuk)|Julius Caesar]] - [[King Lear]] - [[Macbeth (toneelstuk)|Macbeth]] - [[Othello (toneelstuk)|Othello]] - [[Pericles, Prince of Tyre]] - [[Timon of Athens]] - [[Romeo en Julia|Romeo and Juliet]] - [[Titus Andronicus]] - [[Troilus and Cressida]]


=== Overzicht ===
=== Poëzie ===
* '''Tragedies'''
Shakespeare bekommerde zich er niet erg om of zijn werk werd gepubliceerd. Uitzonderingen daarop waren de lange erotische gedichten ''Venus and Adonis'', gepubliceerd in 1593,  en ''The Rape of Lucrece'' dat in 1594 verscheen. Beide gedichten waren opgedragen aan zijn beschermheer, de jonge Henry Wriothesley, 3e graaf van Southampton. Eigenlijk is het enige werk na 1594 waar hij zelf bij de publicatie betrokken was het allegorische gedicht ''The Phoenix and the Turtle'' dat in 1601 in een bloemlezing werd opgenomen. De 154 sonnetten die Shakespeare in de loop van vele jaren had bijeen geschreven werden in 1609 evenmin onder zijn toezicht uitgegeven. Ze behandelen in het algemeen de thema's tijd, liefde, vergankelijkheid en schoonheid. Rondom de sonnetten blijft een waas van mysterie bestaan. Wie was bijvoorbeeld  de 'Dark Lady' die in de expliciet seksuele sonnettenreeks 127 tot 152 wordt toegesproken?
** ''[[Romeo en Julia|The Tragedy of Romeo and Juliet]]'' (1591/1594)
** ''[[Titus Andronicus|The Tragedy of Titus Andronicus]]'' (1592/1593)
** ''[[Hamlet|The Tragedy of Hamlet, Prince of Denmark]]'' (1594/1600)
** ''[[Julius Caesar (toneelstuk)|The Tragedy of Julius Caesar]]'' ([[1599]])
** ''[[Othello (Shakespeare)|The Tragedy of Othello, The Moor of Venice]]'' ([[1604]])
** '' [[King Lear|The Tragedy of King Lear]]'' ([[1605]])
** ''[[Macbeth (tragedie)|The Tragedy of Macbeth]]'' ([[1606]])
** ''[[Timon of Athens|The Life of Timon of Athens]]'' ([[1607]])
** ''[[Antony and Cleopatra|The Tragedy of Antony and Cleopatra]]'' ([[1607]])
** ''The Tragedy of [[Coriolanus (toneelstuk)|Coriolanus]]'' ([[1608]])


* '''Komedies'''
[[Sonnetten van Shakespeare]] - [[The Rape of Lucrece]] - [[The Phoenix and the Turtle]] - [[Venus and Adonis (Shakespeare)|Venus and Adonis]] - [[To be or not to be]] - [[A Lover's Complaint]] - [[The Passionate Pilgrim]]
** ''[[Love's Labour's Lost]]'' (ca.[[1594]])
** ''[[The Comedy of Errors]]'' ([[1591]])
** ''[[The Two Gentlemen of Verona]]'' ([[1591]])
** ''[[The Merchant of Venice]]'' (De koopman van Venetië) (1594/1596)
** ''[[A Midsummer Night's Dream (toneelstuk)|A Midsummer Night's Dream]] '' (Een midzomernachtsdroom) ([[1594]])
** ''[[The Taming of the Shrew (toneelstuk)|The Taming of the Shrew]]'' (De getemde feeks) ([[1594]])
** ''[[All's Well That Ends Well]]'' ([[1598]])
** ''[[As You Like It]]'' ([[1598]])
** ''[[The Merry Wives of Windsor]]'' ([[1599]])
** ''[[Twelfth Night, or What You Will]]'' ([[1599]])
** ''[[Much Ado About Nothing (toneelstuk)|Much Ado About Nothing]]'' ([[1600]])
** ''[[Measure for Measure]]'' ([[1604]])


* '''Historische stukken'''
== Folio- en quarto-uitgaven ==
** ''[[The First Part of King Henry the Sixth]]'' ([[1592]])
** ''[[The Second Part of King Henry the Sixth]]'' ([[1593]])
** ''[[The Tragedy of Richard the Third]], With the Landing of Earl Richmond and the Battle at Bosworth Field'' ([[1593]])
** ''[[The Third Part of King Henry the Sixth]]'' ([[1595]])
** ''[[The Life and Death of King John]]'' ([[1596]])
** ''[[The Tragedy of King Richard the Second]]'' ([[1597]])
** ''[[The First Part of King Henry the Fourth]]'' ([[1597]])
** ''[[The Second Part of Henry the Fourth]]'' ([[1597]])
** ''[[Henry V (toneelstuk)|The Life of Henry the Fifth]]'' ([[1599]])
** ''[[Troilus and Cressida|The History of Troilus and Cressida]]'' ([[1602]])
** ''[[The Life of King Henry the Eighth]]'' ([[1613]]) (in samenwerking met [[John Fletcher]])
 
* '''Romances'''
** ''[[Pericles, Prince of Tyre]]'' ([[1608]])
** ''[[Cymbeline (toneelstuk)|The Tragedy of Cymbeline]]'' ([[1610]])
** ''[[The Winter's Tale]]'' ([[1610]]) of [[1611]]
** ''[[The Tempest]]'' (De storm) ([[1611]])
** ''[[The Two Noble Kinsmen]]'' ([[1613]]?) (in samenwerking met [[John Fletcher]])
 
Naast toneelwerk schreef Shakespeare ook [[lyriek]]: de lange [[gedicht]]en ''[[Venus and Adonis (Shakespeare)|Venus and Adonis]]'', ''[[The Rape of Lucrece]]'' en ''[[A Lover's Complaint]]'', het raadselachtige ''[[Let the Bird of Loudest Lay]]'' (beter bekend onder de apocriefe naam ''[[The Phoenix and the Turtle]]'') en de langste en volgens velen mooiste [[sonnet]]tencyclus van zijn tijd. Ook zou hij aan enkele toneelstukken op naam van andere auteurs enkele scènes hebben bijgedragen, zoals de herziene uitgave van het [[toneelstuk]] ''[[Sir Thomas More]]''.
 
=== Folio- en quarto-uitgaven ===
{{Zie ook|Zie ook [[Bad quarto]]}}
{{Zie ook|Zie ook [[Bad quarto]]}}
In 1623, zeven jaar na Shakespeares dood, werden al zijn stukken (op twee na) uitgegeven in wat nu bekend staat als de zgn. [[First Folio]]-uitgave. Deze bijzonder waardevolle uitgave wordt meestal als basistekst gebruikt. Van achttien stukken bestaan er oudere, zogenaamde quarto-uitgaven, die vaak zonder medewerking van Shakespeare tot stand waren gekomen en waarvan er acht heel corrupt zijn, wellicht omdat ze uit de mond van acteurs werden opgetekend. Toch zijn ook deze quarto's heel interessant voor vergelijkende studies.
In 1623, zeven jaar na Shakespeares dood, lieten zijn collega-acteurs en vrienden John Heminges en Henry Condell 36 stukken uitgeven in wat nu bekend staat als de [[First Folio]]. Zonder hun initiatief was het grootste deel van Shakespeares werk verloren gegaan. Deze uitgave wordt nu door literatuurwetenschappers als basistekst gebruikt. Van achttien stukken bestaan er oudere, zogenaamde quarto-uitgaven, piraatversies van vaak bedenkelijke kwaliteit die zonder medewerking van Shakespeare tot stand waren gekomen. Deze quarto's zijn wel interessant voor vergelijkende studies.
 
[[Folio (boekformaat)|Folio]] en [[quarto (boekformaat)|quarto]] verwijst naar het [[boekformaat]], dat ontstaat door een bedrukt vel papier eenmaal (folio) of tweemaal (quarto) in het midden te vouwen. De rug van het boek is ongeveer 38 cm hoog (folio) resp. 23 cm (quarto).
 
In 2006 werd een First Folio-uitgave van 1623 geveild. De waarde werd door het veilinghuis geschat op 4,3 miljoen euro.
 
* {{en}}[http://dewey.library.upenn.edu/sceti/printedbooksNew/index.cfm?TextID=firstfolio&PagePosition=2 Digitale facsimile van de First Folio, 1623]
* {{en}}[http://prodigi.bl.uk/treasures/shakespeare/search.asp Vergelijking van de Quarto-edities]
 
=== Bronnen ===
Shakespeare verzon slechts zelden het verhaal. De enige stukken met een originele plot zijn ''[[A Midsummer Night's Dream (toneelstuk)|A Midsummer Night's Dream]]'' en ''[[The Tempest]]''. Meestal baseerde hij zich op bekende verhalen. Van ''[[Romeo en Julia]]'' bijvoorbeeld circuleerden in zijn tijd verschillende toneelversies van andere auteurs, en het verhaal was ten minste honderd jaar oud. Voor zijn historische stukken haalde hij zijn inspiratie bij klassieke geschiedschrijvers en Britse kroniekschrijvers, of hij bewerkte oude, bestaande toneelstukken.
 
=== Shakespeare in Nederlandse vertaling/bewerking ===
Van Shakespeare verschenen in de loop der geschiedenis goede vertalingen in de Nederlandse taal. De eerste complete vertaling was van [[Leendert Burgersdijk]] en werd uitgegeven bij Brill te Leiden in 1886. [[Willy Courteaux]] vertaalde het volledige ''Verzameld Werk'' in de jaren tachtig.
 
[[Tom Lanoye]] liet zich voor zijn moderne, gewaagde trilogie ''[[Ten Oorlog]]'' inspireren door Shakespeares koningsdrama's:
 
Citaten ter vergelijking (uit Richard III):


* "Catesby: Te hulp, Lord Norfolk, vlug, te hulp, te hulp!/ De koning doet meer wondren dan een mens/ En stort zich in het heetst van elk gevaar./ Zijn Paard is dood en hij vecht voort te voet/ En zoekt naar Richmond in de muil des doods./ Te hulp, mylord, of alles is verloren.// K.Richard: Een paard, een paard, mijn koninkrijk voor 'n paard." (Willy Courteaux, ''Richard III'', 1966)
== Bronnen ==
Shakespeare baseerde zich meestal op bekende verhalen uit bijvoorbeeld de klassieke literatuur of uit het werk van historici. Zo haalde hij voor historische stukken zijn inspiratie bij klassieke geschiedschrijvers en Britse kroniekschrijvers, of hij bewerkte oude, bestaande toneelstukken. Vaak door hem geraadpleegde bronnen zijn [[Raphael Holinshed]]s ''Chronicles'' en [[Thomas North]]s vertaling van de 'Parallelle levens' van [[Plutarchus]]. ''[[A Midsummer Night's Dream (toneelstuk)|A Midsummer Night's Dream]]'' en ''[[The Tempest]]'' zijn stukken met een originele plot waarvan niet meteen vroegere voorbeelden bekend zijn.


* "Sweet Modder die mij in de wereld scheet:/ De lafheid van je liefde liet mij leven/ Waar echte liefde me gewurgd zou hebben./ Ik vraag je schoon, verlos mij, help mij please,/ Zoals ik jou verlost heb uit jouw lijden./ Ik rijd naar jou en cut je kut aan stukken/ Waarin ik rotten moest, voor ik mocht rijpen.../ A horse! Mijn fokking kroon voor maar één paard." (Tom Lanoye, ''Ten Oorlog'', 1997)
== Betwist auteurschap ==
Hoewel moderne onderzoekers het meestal onzin vinden werd er in de loop der tijden druk gespeculeerd over wie nu de 'echte' auteur van al die stukken wel zou zijn. Meer dan 70 kandidaten werden naar voren geschoven als geloofwaardige auteur. De namen die het meeste door deze 'anti-stratfordians' genoemd werden zijn Francis Bacon, [[Christopher Marlowe]], William Stanley (6th Earl of Derby) en Edward de Vere (17th Earl of Oxford). Telkens werd ervan uitgegaan dat William Shakespeare, die geen universitaire opleiding had genoten en slechts een beperkte kennis van de klassieken had, onmogelijk deze stukken kon hebben geschreven. Inmiddels is dit debat vrijwel volledig geluwd in academische middens, al verschijnt af en toe nog wel een populair boek met een nieuwe theorie over het auteurschap.


Het zal duidelijk zijn dat Courteaux dichter bij het origineel blijft. Tom Lanoye wijkt sterker af, en ''Ten Oorlog'' moet daarom als een [[adaptatie]] beschouwd worden.
== Legendarische Shakespeare-acteurs ==
 
=== Anti-Stratfordians ===
Er bestaat een hele verzameling publicaties die beweren dat Shakespeare helemaal niet de schrijver van de werken is geweest. Als tegenkandidaten worden onder andere [[Francis Bacon (wetenschapper)|Francis Bacon]], [[Christopher Marlowe]], [[Henry Neville]] en [[Edward de Vere]], genoemd. Al deze personen hebben hun aanhangers, en de literatuur waarin allerlei suggesties worden gedaan over deze en allerlei andere kandidaten, bedraagt zeker 5000 boeken, wellicht veel meer. Er bestaan daardoor in de Shakespeareliteratuur twee kampen: de ''Stratfordians'', die geen reden zien om Shakespeares auteurschap af te wijzen, en de ''anti-Stratfordians'', die met zeer vele kandidaten kwamen en komen. Het debat is zeer levendig, en beweegt zich over een scala van onderwerpen: het in de werken aantoonbare [[idiolect]], de aangeroerde onderwerpen en expertises, de fysieke (on)mogelijkheid voor een auteur om naast het schrijven van zijn eigen werk en het vervullen van zijn (ons bekende) werkzaamheden ook nog de stukken van Shakespeare te hebben geschreven, en veel meer.
 
Waarom het juist Shakespeare is wiens auteurschap zo wordt betwist, is op zichzelf onderwerp van debat. Enerzijds kan het komen doordat er over hem weinig bekend is, maar dat geldt voor velen onder zijn bekende tijdgenoten evenzeer. Een aanvullende verklaring zal dan ook wel zijn dat hij juist door de eenzame hoogte waarop zijn werk volgens kritiek en literatuurminnaars staat, nu eenmaal veel aandacht trekt.<br />De zoektocht naar een auteur die "in werkelijkheid" de werken van Shakespeare zou hebben geschreven, begon rond 1852, toen de Amerikaanse Delia Bacon begon aan een uitgebreide poging om aan te tonen dat haar naamgenoot Francis Bacon de schrijver zou zijn geweest. Nadat in 1857 haar boek uitkwam, vond zij navolging en waren de theorieën en tegentheorieën niet langer van de lucht. (Een eerdere poging, uit 1785, van James Wilmot heeft nooit de invloed gekregen die Celia Bacons werk wel ten deel viel.) <ref>Een overzicht van de ''anti-Stratfordian''-ontwikkelingen biedt (onder vele anderen) Bill Bryson, ''Shakespeare. The World as Stage'' (London 2007), het hoofdstuk "Claimants". Een aantal kandidaten, en de argumenten voor en tegen, worden uitgebreid besproken in John Michel, ''Who Wrote Shakespeare?'', London 1996.</ref>
 
== Legendarische Shakespeare-acteurs en -regisseurs ==
Shakespeare zelf nam in zijn tijd zelden de hoofdrol voor zijn rekening. Hij speelde vaak de rol van een minder belangrijk personage. Zo is bekend dat hij in Hamlet de rol van het spook speelde. Bijzonder populaire 19e eeuwse vertolkers waren [[Ellen Terry]] en [[Henry Irving]]. Ook heel wat legendarische acteurs hebben zijn stukken op het witte doek gebracht. De bekendste hedendaagse Shakespeare-vertolkers zijn [[Laurence Olivier]], [[John Gielgud]], [[James McAvoy]], [[Orson Welles]], [[Kenneth Branagh]], [[Emma Thompson]], [[Mel Gibson]], [[Leonardo DiCaprio]], [[Claire Danes]], [[Ian McKellen]] , [[Al Pacino]] , [[Gwyneth Paltrow]], [[Judi Dench]] en [[Joseph Fiennes]].
Shakespeare zelf nam in zijn tijd zelden de hoofdrol voor zijn rekening. Hij speelde vaak de rol van een minder belangrijk personage. Zo is bekend dat hij in Hamlet de rol van het spook speelde. Bijzonder populaire 19e eeuwse vertolkers waren [[Ellen Terry]] en [[Henry Irving]]. Ook heel wat legendarische acteurs hebben zijn stukken op het witte doek gebracht. De bekendste hedendaagse Shakespeare-vertolkers zijn [[Laurence Olivier]], [[John Gielgud]], [[James McAvoy]], [[Orson Welles]], [[Kenneth Branagh]], [[Emma Thompson]], [[Mel Gibson]], [[Leonardo DiCaprio]], [[Claire Danes]], [[Ian McKellen]] , [[Al Pacino]] , [[Gwyneth Paltrow]], [[Judi Dench]] en [[Joseph Fiennes]].


Regel 408: Regel 335:
* Shakespeare zelf is een (bij)personage in de comic-serie [[Sandman (stripverhaal)|Sandman]] van de Britse schrijver [[Neil Gaiman]].
* Shakespeare zelf is een (bij)personage in de comic-serie [[Sandman (stripverhaal)|Sandman]] van de Britse schrijver [[Neil Gaiman]].
* Shakespeare treedt op als personage in de jeugdroman [[De kleine Odessa]] van [[Peter Van Olmen]]. Hij is er voorzitter van de Raad der Onsterfelijken in de schrijversstad Scribopolis.
* Shakespeare treedt op als personage in de jeugdroman [[De kleine Odessa]] van [[Peter Van Olmen]]. Hij is er voorzitter van de Raad der Onsterfelijken in de schrijversstad Scribopolis.
== Nederlandse vertalingen en bewerkingen ==
*De eerste complete vertaling van [[Leendert Burgersdijk]] werd uitgegeven bij Brill te Leiden in 1886.
*[[Willy Courteaux]] vertaalde het volledige ''Verzameld Werk'' in de jaren tachtig van de 20e eeuw.
*[[Tom Lanoye]] liet zich voor zijn moderne, gewaagde trilogie ''[[Ten Oorlog]]'' inspireren door Shakespeares koningsdrama's:


== Externe links ==
== Externe links ==

Versie van 7 jul 2011 18:27

William Shakespeare
William Shakespeare
William Shakespeare
Algemene informatie
Geboren Stratford-upon-Avon, gedoopt op 26 april 1564 (geboortedatum onbekend)
Overleden 26 april 1616 (OS)
Land Verenigd Koninkrijk
Beroep Dichter, toneelschrijver
Werk
Jaren actief ca. 1585–ca.1613
Genre(s) Komedie, tragedie, koningsdrama, romance, poëzie
Stroming Engels renaissancetheater
Bekende werken o.a. Macbeth, Romeo and Julia, Hamlet, Othello en King Lear
rel=nofollow

William Shakespeare (Stratford-upon-Avon, 23 april 1564 – Stratford-upon-Avon, 23 april 1616) was een Engels dichter, acteur en toneelschrijver uit de 16e en vroege 17e eeuw die 400 jaar later nog steeds sterk tot de verbeelding spreekt.


Ondanks het feit dat Shakespeares leven vrij goed gedocumenteerd is, blijft zijn figuur omgeven met mysterie. Sommigen betwijfelen zelfs of deze Shakespeare wel de auteur is van al die onvergankelijke komedies, historische stukken en en tragedies. Hoe dan ook worden zijn stukken nog steeds, zij het vaak in aangepaste, voor onze moderne smaak verteerbare versies opgevoerd. Zelfs mensen die niet echt iets van hem gelezen hebben, zijn vertrouwd met citaten als "To be or not to be, that is the question" (Hamlet), "A horse, a horse, my kingdom for a horse" (Richard III) en ""What's in a name? That which we call a rose, by any other name would smell as sweet" uit Romeo and Juliet. Mogelijk zijn sommige versregels uit zijn sonnetten nog bekender, zoals "Shall I compare thee to a summer's day"; Thou art more lovely and more temperate" uit Sonnet 18 en "My mistress' eyes are nothing like the sun; Coral is far more red than her lips' red" uit Sonnet 130. Zijn tijdgenoot Ben Jonson, zelf een groot toneelschrijver, bracht Shakespeare hulde met deze profetische woorden: "He was not of an age, but for all time."

Leven

Hoewel er rondom zijn persoon heel wat mythes zijn ontstaan weten we over het leven van Shakespeare eigenlijk meer dan over dat van de meeste van zijn tijdgenoten. Hij werd in 1564 geboren in Stratford-upon-Avon, een gezellig stadje in het graafschap Warwickshire. Volgens de traditie zou dat op 23 april hebben plaatsgevonden, wat in 1616 ook zijn sterfdag was. Zijn vader, John Shakespeare, was een boer die zich opwerkte tot handschoenmaker. Hij huwde de katholieke Mary Arden, die uit een oude gerespecteerde middenklassefamilie kwam. Zo werd hij zelf ook een gerespecteerd burger en eigenaar van wat later het geboortehuis van Shakespeare (The Birthplace) zou worden. Hij werd lid van het gemeentebestuur, wethouder (schepen), en zelfs vrederechter. In zijn zucht naar maatschappelijke erkenning ging hij zelfs zo ver om een wapenschild (familiewapen) aan te vragen, iets waarvoor zijn zoon William uiteindelijk in 1596 zou zorgen. Het werd een wapenschild met het motto "Non Sanz droict".

William werd in de lokale grammar school in Stratford geplaatst, waar hij Latijn leerde. We weten niet precies hoe lang hij daar bleef, waarschijnlijk verliet hij al op zijn vijftiende de school en kwam hij daarna als dorpsonderwijzer aan de kost. Het feit dat zijn vader John Shakespeare in 1578 in financiële problemen zat en zijn belastingen niet meer kon betalen zal daar waarschijnlijk wel voor iets tussen gezeten hebben. William werd verliefd en trouwde op zijn achttien jaar, in november 1582, met de acht jaar oudere Anne Hathaway. Anne baarde hem een dochter, Suzanne, op 26 mei van het volgende jaar. Toen kwam op 2 februari 1585 de tweeling, Judith en Hamnet. Hamnet, zijn enige zoon, overleed op elfjarige leeftijd. Zijn dochter Suzanne trouwde met Dr John Hall in 1607 en stierf in 1649. Judith trouwde met Thomas Quiney, en verdween in 1662. Shakespeare hield van zijn dochters. Dat weten we omdat hij hen een ereplaats gaf in zijn testament, dit in het nadeel van zijn vrouw Anne. Deze kreeg slechts zijn "second best bed".

Shakespeare moet in Londen omstreeks 1592 al vrij bekend geweest zijn als acteur en toneelschrijver. Dat jaar haalde de toneelschrijver en academicus Robert Greene in zijn pamflet Groats of Witte immers woedend uit naar de man die hij een "Shake-scene" noemde en "een parvenu van een raaf die zich met andermans veren tooide". Het is het eerste spoor dat we terugvinden van Shakespeare nadat hij in 1585 zijn vrouw in Stratford achtergelaten had. Het is niet duidelijk wat daar de aanleiding toe was, al lijkt het sterk op een vlucht uit Stratford. Mogelijk trok hij mee met een gezelschap van rondreizende acteurs. Er wordt gespeculeerd dat hij moest vluchten voor de toorn van Sir Thomas Lucy op wiens domein hij herten zou gejaagd hebben. Wat er voor de rest in de periode van de 'lost years' (tussen 1578 en 1592) is gebeurd met Shakespeare weten we verder niet. Het enige waar we zeker van zijn is dat hij in 1592 volgens Greene in Londen was en zijn naam al wat betekende in het milieu van toneelschrijvers.

Eens hij in Londen was, onderhield Shakespeare wel banden met Stratford, maar zijn professioneel leven speelde zich volledig af in Londen. Hij schreef en acteerde en was een zakenpartner in een van de belangrijkste acteursgezelschappen van dat ogenblik, the Lord Chamberlain's Men, opgericht in 1594. Zij speelden aan het hof en in The Globe, hun eigen in 1599 gebouwd theater. Shakespeare deelde ook in de winst van de in 1603 opgerichte King's Men. Vanaf 1608 gaven ze voornamelijk in de winter ook voorstellingen in het overdekte Blackfriar's Theatre. In 1597 kocht Shakespeare van zijn opbrengst het grootste huis in Stratford, "New Place". In 1601 stierf zijn vader, John Shakespeare, en toen ook zijn moeder Mary in 1607 stierf begon Shakespeare meer tijd door te brengen in Stratford. Zijn dochter Judith trouwde in februari 1616, en Shakespeare zelf stierf op 23 april 1616. Hij werd begraven in de Holy Trinity Church in Stratford waar nog voor 1623 een monument voor hem werd opgericht.

Oeuvre

Shakespeare produceerde het grootste deel van zijn werk tussen 1586 en 1616, hoewel de exacte data en de chronologie van de stukken die aan hem worden toegeschreven vaak onzeker zijn. Hij wordt gerekend tot de weinige toneelschrijvers die hebben uitgeblonken in zowel de tragedie als de komedie. In zijn stukken combineert hij complexe karakterisering met poëtische grandeur en filosofische diepgang, die hij vaak contrasteert met het inlassen van clowneske scènes.

Toneel

Historische stukken

In de First Folio van 1623 werden de toneelstukken van William Shakespeare gegroepeerd in drie categorieën: 'comedies', 'histories' en 'tragedies'. Deze categorisering is zowat standaard geworden, hoewel sommige critici hebben gepleit voor een vierde categorie, de romances. De historische stukken waren die stukken die gebaseerd waren op het het leven van Engelse koningen. De stukken die oudere historische figuren zoals Pericles, Prince of Tyre, Julius Caesar, en de legendarische King Lear afbeeldden werden niet opgenomen in deze groep. Macbeth, dat gebaseerd was op een Schotse koning, werd ook aangemerkt als een tragedie en niet als historiestuk. De bron voor het grootste deel van deze historische stukken is de 2e editie van Raphael Holinsheds Chronicle of English history uit 1587. Shakespeare wijkt echter van die kronieken af al naargelang het hem uitkomt en concentreert zich meestal op een korte episode uit het leven van deze historische koningen.

Henry IV, Part 1 - Henry IV, Part 2 - Henry V - Henry VI, Part 1 - Henry VI, Part 2 - Henry VI, Part 3 - Henry VIII - King John - Richard II - Richard III

Komedies

Shakespeares komedies gaan over liefde en huwelijk in soms sprookjesachtige settings. Zo is het huwelijk in A Midsummer Night's Dream het belangrijkste thema en het verhaal speelt zich af in 'Fairyland', waar we de liefdesperikelen volgen van Oberon en Titania, de koning en koningin van Fairyland. Ook The Taming of the Shrew gaat over liefde en huwelijk, deze keer met de huwbare, maar koppige koningsdochter Katherine die uiteindelijk haar 'meester' zal vinden in een zekere Petrucio. Shakespeare schrijft meesterlijke komedies met ingewikkelde plots, vreemde personages en onverwachte wendingen, steeds in een onnavolgbare humoristische, poëtische stijl. Sommige van zijn komedies zoals Measure for Measure en All's Well That Ends Well vormen een vreemde mix van humor en tragedie, waardoor ze ook al eens als 'problem plays' getypeerd worden.

All's Well That Ends Well - As You Like It - The Comedy of Errors - Love's Labour's Lost - Measure for Measure - The Merchant of Venice - The Merry Wives of Windsor - A Midsummer Night's Dream - Much Ado About Nothing - The Taming of the Shrew - The Tempest - Twelfth Night - The Two Gentlemen of Verona - The Two Noble Kinsmen - The Winter's Tale

Tragedies

Shakespeare schreef al tragedies van in het begin van zijn carrière. Een van zijn vroegste was de Romeinse tragedie Titus Andronicus (ca. 1590), die een paar jaar later werd gevolgd door Romeo and Juliet. Zijn meest bewonderde tragedies schreef hij echter in een periode van zeven jaar, tussen 1601 en 1608. Deze omvatten zijn vier grote tragedies Hamlet, Othello, King Lear en Macbeth, samen met Antony and Cleopatra, Coriolanus, het minder bekende Timon of Athens en Troilus and Cressida. Een Shakespeareaanse tragedie zou men kunnen beschrijven als een vijfakter die eindigt met de dood van de belangrijkste personages. Elk van deze stukken draait om één tragische hoofdrolspeler zoals Hamlet, King Lear, Othello en Macbeth die Shakespeare zo levendig beschrijft dat de toeschouwer intens meeleeft met zijn tragische, vaak zelfgekozen lot.

Antony and Cleopatra - Coriolanus - Cymbeline - Hamlet - Julius Caesar - King Lear - Macbeth - Othello - Pericles, Prince of Tyre - Timon of Athens - Romeo and Juliet - Titus Andronicus - Troilus and Cressida

Poëzie

Shakespeare bekommerde zich er niet erg om of zijn werk werd gepubliceerd. Uitzonderingen daarop waren de lange erotische gedichten Venus and Adonis, gepubliceerd in 1593, en The Rape of Lucrece dat in 1594 verscheen. Beide gedichten waren opgedragen aan zijn beschermheer, de jonge Henry Wriothesley, 3e graaf van Southampton. Eigenlijk is het enige werk na 1594 waar hij zelf bij de publicatie betrokken was het allegorische gedicht The Phoenix and the Turtle dat in 1601 in een bloemlezing werd opgenomen. De 154 sonnetten die Shakespeare in de loop van vele jaren had bijeen geschreven werden in 1609 evenmin onder zijn toezicht uitgegeven. Ze behandelen in het algemeen de thema's tijd, liefde, vergankelijkheid en schoonheid. Rondom de sonnetten blijft een waas van mysterie bestaan. Wie was bijvoorbeeld de 'Dark Lady' die in de expliciet seksuele sonnettenreeks 127 tot 152 wordt toegesproken?

Sonnetten van Shakespeare - The Rape of Lucrece - The Phoenix and the Turtle - Venus and Adonis - To be or not to be - A Lover's Complaint - The Passionate Pilgrim

Folio- en quarto-uitgaven

Zie ook Bad quarto

In 1623, zeven jaar na Shakespeares dood, lieten zijn collega-acteurs en vrienden John Heminges en Henry Condell 36 stukken uitgeven in wat nu bekend staat als de First Folio. Zonder hun initiatief was het grootste deel van Shakespeares werk verloren gegaan. Deze uitgave wordt nu door literatuurwetenschappers als basistekst gebruikt. Van achttien stukken bestaan er oudere, zogenaamde quarto-uitgaven, piraatversies van vaak bedenkelijke kwaliteit die zonder medewerking van Shakespeare tot stand waren gekomen. Deze quarto's zijn wel interessant voor vergelijkende studies.

Bronnen

Shakespeare baseerde zich meestal op bekende verhalen uit bijvoorbeeld de klassieke literatuur of uit het werk van historici. Zo haalde hij voor historische stukken zijn inspiratie bij klassieke geschiedschrijvers en Britse kroniekschrijvers, of hij bewerkte oude, bestaande toneelstukken. Vaak door hem geraadpleegde bronnen zijn Raphael Holinsheds Chronicles en Thomas Norths vertaling van de 'Parallelle levens' van Plutarchus. A Midsummer Night's Dream en The Tempest zijn stukken met een originele plot waarvan niet meteen vroegere voorbeelden bekend zijn.

Betwist auteurschap

Hoewel moderne onderzoekers het meestal onzin vinden werd er in de loop der tijden druk gespeculeerd over wie nu de 'echte' auteur van al die stukken wel zou zijn. Meer dan 70 kandidaten werden naar voren geschoven als geloofwaardige auteur. De namen die het meeste door deze 'anti-stratfordians' genoemd werden zijn Francis Bacon, Christopher Marlowe, William Stanley (6th Earl of Derby) en Edward de Vere (17th Earl of Oxford). Telkens werd ervan uitgegaan dat William Shakespeare, die geen universitaire opleiding had genoten en slechts een beperkte kennis van de klassieken had, onmogelijk deze stukken kon hebben geschreven. Inmiddels is dit debat vrijwel volledig geluwd in academische middens, al verschijnt af en toe nog wel een populair boek met een nieuwe theorie over het auteurschap.

Legendarische Shakespeare-acteurs

Shakespeare zelf nam in zijn tijd zelden de hoofdrol voor zijn rekening. Hij speelde vaak de rol van een minder belangrijk personage. Zo is bekend dat hij in Hamlet de rol van het spook speelde. Bijzonder populaire 19e eeuwse vertolkers waren Ellen Terry en Henry Irving. Ook heel wat legendarische acteurs hebben zijn stukken op het witte doek gebracht. De bekendste hedendaagse Shakespeare-vertolkers zijn Laurence Olivier, John Gielgud, James McAvoy, Orson Welles, Kenneth Branagh, Emma Thompson, Mel Gibson, Leonardo DiCaprio, Claire Danes, Ian McKellen , Al Pacino , Gwyneth Paltrow, Judi Dench en Joseph Fiennes.

Verfilmingen

Veel van Shakespeares werken zijn (herhaaldelijk) verfilmd. De bekendste hiervan zijn:

De romantische komedie 'Shakespeare in Love' (1998, teksten van Marc Norman en Tom Stoppard, regie: John Madden) bevat vele verwijzingen naar zijn werk.

In Looking for Richard (1996), een documentaire van Al Pacino, probeert hij het stuk Richard III van Shakespeare te ontrafelen. Dit wordt gedaan via een (gedeeltelijke) vertolking van het stuk, en interpretaties van de teksten.

Shakespeare en muziek

Vele componisten werden geïnspireerd door leven en werk van William Shakespeare. Deze lijst geeft aan welke componist wat voor werk heeft gecomponeerd op welk werk van Shakespeare. Deze lijst is niet volledig.

  • Henry V
    • Saverio Mercadante – Opera, La gioventu di Enrico V
    • Ralph Vaughan-Williams – Incidental music
    • William Walton – Filmmuziek
  • The Merchant of Venice
    • Hector Berlioz - Les Troyens
    • Boris Blacher – Der Mohr von Venedig, Ballet in 8 Szenen, op.50
    • Mario Castelnuvo-Tedesco – Opera en Il mercante di Venezia, op.76 – Overture
    • Buhuslav Foerster – Opera (Jessika)
    • Engelbert Humperdinck – Incidental Music
    • Gösta Nystroem – Köpmannen i Venedig
    • Arthur Sullivan – Incidental music
    • Ralph Vaughan Williams – Serenade to Music
    • Johan Wagenaar – Opera
  • Much Ado About Nothing
    • Hector Berlioz – Béatrice et Bénédict, Opera comique
    • Mario Castelnuovo-Tedesco – Overture op.164
    • Erich Korngold – Toneelmuziek
    • Charles Villiers Stanford - Much Ado about nothing, op.76a (The marriage of a Hero), opera
  • Romeo and Juliet
    • Hector Berlioz – Symphonie Dramatique
    • Leonard Bernstein – West Side Story, Musical & Symphonic Dances from …
    • Boris Blacher – Kameropera
    • Charles Gounod – Opera
    • Dmitri Kabalevski – Toneelmuziek
    • Geoffrey Pierson – Overture
    • Sergej Prokofjev – Ballet
    • Joachim Raff – Overture
    • Wilhelm Stenhammar – Toneelmuziek
    • Pjotr Iljitsj Tsjaikovski – Overture
    • Dire Straits - Romeo and Juliet (Pop/Rock)
  • Twelfth Night
    • Mario Castelnuovo-Tedesco – La dodicesima notte, op. 73, Ouverture
    • Alexander Mackenzie – Incidental music
    • Johan Wagenaar, Ouverture Driekoningenavond
  • The Tempest
    • Kurt Atterberg – Toneelmuziek
    • Lennox Berkeley – Incidental music
    • Hector Berlioz - Fantaisie sur la Tempête
    • Arthur Bliss – Incidental music
    • Ernest Chausson - Toneelmuziek voor 'La Tempête' (1888-89)
    • Engelbert Humperdinck – Toneelmuziek
    • Zdeněk Fibich – Symfonisch gedicht ‘Boure’ op. 46
    • Arthur Honegger – La tempête, prelude
    • Frank Martin – Opera & Suite uit de Opera ‘Der Sturm’
    • Gösta Nystroem – Toneelmuziek
    • Joseph Raff – Overture
    • Jean Sibelius – Toneelmuziek op. 119
    • Pjotr Iljitsj Tsjaikovski – Symfonische fantasie ‘Burya’ op. 18
    • Felix Weingartner – Der Sturm: Ouverture & Suite
    • Egon Wellesz – Prosperos Beschwörungen, 5 Symphonische Stücke op. 53

De Engelse jazz-zangeres Cleo Laine nam met haar man en bandleider John Dankworth in 1964 een succesvol album op met de titel Shakespeare and All that Jazz.

Populaire cultuur

Shakespeare en zijn pennenvruchten zijn - behalve nog steeds vertoonde en uitgegeven werken - ook inspiratie voor makers van allerlei vormen media in het heden die een iets andere draai geven aan de persoon en zijn verhalen. Bijvoorbeeld:

Nederlandse vertalingen en bewerkingen

  • De eerste complete vertaling van Leendert Burgersdijk werd uitgegeven bij Brill te Leiden in 1886.
  • Willy Courteaux vertaalde het volledige Verzameld Werk in de jaren tachtig van de 20e eeuw.
  • Tom Lanoye liet zich voor zijn moderne, gewaagde trilogie Ten Oorlog inspireren door Shakespeares koningsdrama's:

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen

Voetnoten

rel=nofollow

Literatuur

  • Shakespeare, William The Oxford Shakespeare - The Complete Works, Clarendon Press Oxford, 1994, ISBN 0-19-818284-8
rel=nofollow


De werken van William Shakespeare
Tragedies:Romeo and Juliet · Macbeth · King Lear · Hamlet · Othello · Titus Andronicus · Julius Caesar · Antony and Cleopatra · Coriolanus · Troilus and Cressida · Timon of Athens
Komedies:A Midsummer Night's Dream · All's Well That Ends Well · As You Like It · Cardenio (verloren gegaan) · Love's Labour's Lost · Love's Labour's Won (verloren gegaan) · Measure for Measure · The Merchant of Venice · The Merry Wives of Windsor · Much Ado About Nothing · The Taming of the Shrew · The Comedy of Errors · Twelfth Night · The Two Gentlemen of Verona
Historische stukken:King John · Edward III (aan Shakespeare toegeschreven) · Richard II · Henry IV, part 1 · Henry IV, part 2 · Henry V · Henry VI, part 1 · Henry VI, part 2 · Henry VI, part 3 · Richard III · Henry VIII
Romances:Pericles, Prince of Tyre · Cymbeline · The Winter's Tale · The Tempest · The Two Noble Kinsmen
Andere werken:Sonnetten · Venus and Adonis · The Rape of Lucrece · The Passionate Pilgrim · The Phoenix and the Turtle · A Lover's Complaint
rel=nofollow
rel=nofollow
Sonnetten van William Shakespeare

1 · 2 · 3 · 4 · 5 · 6 · 7 · 8 · 9 · 10 · 11 · 12 · 13 · 14 · 15 · 16 · 17 · 18 · 19 · 20 · 21 · 22 · 23 · 24 · 25 · 26 · 27 · 28 · 29 · 30 · 31 · 32 · 33 · 34 · 35 · 36 · 37 · 38 · 39 · 40 · 41 · 42 · 43 · 44 · 45 · 46 · 47 · 48 · 49 · 50 · 51 · 52 · 53 · 54 · 55 · 56 · 57 · 58 · 59 · 60 · 61 · 62 · 63 · 64 · 65 · 66 · 67 · 68 · 69 · 70 · 71 · 72 · 73 · 74 · 75 · 76 · 77 · 78 · 79 · 80 · 81 · 82 · 83 · 84 · 85 · 86 · 87 · 88 · 89 · 90 · 91 · 92 · 93 · 94 · 95 · 96 · 97 · 98 · 99 · 100 · 101 · 102 · 103 · 104 · 105 · 106 · 107 · 108 · 109 · 110 · 111 · 112 · 113 · 114 · 115 · 116 · 117 · 118 · 119 · 120 · 121 · 122 · 123 · 124 · 125 · 126 · 127 · 128 · 129 · 130 · 131 · 132 · 133 · 134 · 135 · 136 · 137 · 138 · 139 · 140 · 141 · 142 · 143 · 144 · 145 · 146 · 147 · 148 · 149 · 150 · 151 · 152 · 153 · 154

rel=nofollow

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met William Shakespeare op Wikimedia Commons.

rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=William_Shakespeare&oldid=71175"