Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Macbeth (toneelstuk)
Macbeth is de kortste tragedie van de Engelse toneelschrijver en dichter William Shakespeare. Het tussen 1603 en 1607 geschreven werk is deels gebaseerd op de waargebeurde geschiedenis van de Schotse koning Macbeth van Schotland (1005 - 1057), die op de troon kwam door in 1040 bij Elgin in Schotland koning Duncan I van Schotland te doden.
Macbeth werd geschreven tijdens het koningschap van Jacobus I van Engeland die als Jacobus VI al koning van Schotland was voor hij de Engelse troon besteeg. Door zich op de Schot Macbeth te richten bracht Shakespeare op deze manier hommage aan de Schotse afkomst van Jacobus I. Ook de figuur van Banquo in het toneelstuk is een verwijzing naar de historische Banquo, van wie de familie van Jacobus I beweerde af te stammen. Shakespeares voornaamste bronnen voor deze tragedie zijn de kronieken van Holinshed (Holinshed's Chronicles)[1] uit 1587. In deze geschiedenis van Engeland, Schotland en Ierland staan de verhalen over de koningen Macbeth, Duff en Duncan waarmee ook Shakespeares tijdgenoten vertrouwd zullen zijn geweest. Zo komt de scène met de drie heksen op de heide vrij letterlijk uit deze bron.
Personages
- Duncan I van Schotland - Koning van Schotland
- Malcolm III van Schotland - Duncans oudste zoon
- Donalbain - Duncans jongste zoon
- Macbeth - Generaal in het leger van koning Duncan I, Thane (titel) van Glamis.
- Lady Macbeth - Macbeths vrouw
- Banquo - Macbeths vriend en generaal in het leger van koning Duncan I
- Fleance - De zoon van Banquo
- Macduff - Thane van Fife
- De drie Heksen - (Nornen/ schikgodinnen)
- e.a.
Synopsis
Macbeth is Shakespeares kortste en bloederigste tragedie. Hij vertelt hierin het verhaal van de moedige Schotse generaal Macbeth die van drie heksen de voorspelling te horen krijgt dat hij op een dag koning van Schotland zal worden. Verteerd door ambitieuze gedachten en aangezet door zijn vrouw doodt Macbeth koning Duncan en neemt bezit van de troon. Hij wordt een tirannieke heerser, overmand door angst en schuldgevoel en is verplicht om zelfs nog meer te doden om zichzelf te beschermen tegen ontmaskering. Het bloedbad leidt Macbeth en zijn meedogenloze vrouw naar krankzinnigheid en dood.
De openingsscène speelt zich af tijdens een hevig onweer op de heide. Op een open plek tussen donder en bliksem spreken de drie Heksen af dat hun volgende ontmoeting met Macbeth zal zijn. In de volgende scène rapporteert een gewonde sergeant aan koning Duncan dat zijn generaals, Macbeth en Banquo, net de legermachten van Noorwegen en Ierland hebben verslagen. Macbeth wordt daarop alvast geprezen voor zijn moed en heldendaad.
Als Macbeth met zijn vriend Banquo terugkeert van de slag ontmoeten zij drie heksen die voor elk van hen een of meer voorspellingen in petto hebben. Zo krijgt Macbeth te horen dat hij Thane van Cawdor zal worden en later zelfs koning. Aan Banquo wordt voorspeld dat hij zelf geen koning zal worden, maar dat zijn nageslacht het wel zover zal brengen. Als de eerste voorspelling voor Macbeth al snel in vervulling gaat, wordt zijn ambitie gewekt. Aangespoord door zijn eerzuchtige vrouw beraamt hij een gewiekst plan om Duncan te doden. Duncans zoons Malcolm en Donalbain weten bijtijds te ontkomen naar Engeland, evenals de trouw gebleven Macduff, de Thane van Fife. Daarop wordt Macbeth zelf koning.
Al spoedig wordt Macbeth gekweld door wroeging en slapeloosheid. Zijn vrouw spoort hem echter aan standvastig te blijven. Indachtig de voorspelling aan Banquo, besluit hij ook deze om het leven te brengen. Tijdens de aanslag weet Banquo's zoon Fleance echter te ontkomen, waardoor Macbeth in onzekerheid blijft. Vervolgens wordt Macbeth tijdens een banket bezocht door de geest van Banquo en begint hij zijn verstand te verliezen. Ook zijn vrouw heeft te lijden onder de wroeging en begint te slaapwandelen.
Macbeth besluit een nieuw bezoek te brengen aan de heksen om te horen of zij nieuwe voorspellingen voor hem in petto hebben. Zij roepen op zijn verzoek een aantal geesten op. Deze misleiden hem door hem te zeggen dat hij niet verslagen zal worden "tot het grote woud van Birnam tegen hem zal opmarcheren" en dat "niemand die uit een vrouw geboren is hem zal kunnen verslaan". Ook waarschuwen de geesten hem om op te passen voor Macduff. Aangezien deze laatste ontkomen is, ziet Macbeth geen andere uitweg dan nog meer bloed te laten vloeien. Hij laat Macduffs vrouw en kinderen vermoorden.
Als Macduff dit nieuws verneemt, besluit hij, gesteund door Malcolm en de Engelse graaf Siward, met een leger op te trekken tegen Macbeth. In het bos bij het kasteel Dunsinane besluiten zij zich te camoufleren met takken. Inmiddels wordt Macbeth verder in het nauw gebracht. Hij verneemt eerst het nieuws over de dood van zijn vrouw (mogelijk door zelfmoord?) en daarna dat het bos zich inderdaad in de richting van het kasteel lijkt te begeven. Het leger rukt op. In de hierop volgende slag vindt een confrontatie plaats tussen Macbeth en Macduff. De eerste is als gevolg van de laatste voorspelling vol zelfvertrouwen, tot Macduff hem zegt dat hij niet op natuurlijke wijze geboren is, maar voortijdig via een keizersnede ter wereld is gekomen. Daardoor is hij in strikte zin niet uit een vrouw 'geboren'. Macbeth weet nu dat zijn laatste uur geslagen heeft. In het tweegevecht dat volgt wordt Macbeth door Macduff onthoofd.
In de slotscène wordt Malcolm gekroond tot de rechtmatige koning en keert de vrede in Schotland weer.
Adaptaties
Het stuk is diverse malen verfilmd en in televisieseries bewerkt. Bekende verfilmingen zijn die van Orson Welles uit 1948 en van Roman Polanski uit 1971. Akira Kurosawa maakte een Japanse versie van het verhaal van Macbeth met de titel Troon van bloed (1957). Bepaalde elementen uit het stuk, waaronder de voorspelling door de drie heksen, werden gebruikt in de derde reeks van de Britse komische televisieserie Blackadder uit 1987. Het bijgeloof rond het stuk vormt bovendien een running gag in de aflevering 'Sense and Senility' van die reeks.
Een opera van Giuseppe Verdi, gebaseerd op het stuk en met een libretto van Francesco Maria Piave, dateert uit 1847.
'Macbeth' geniet traditioneel onder toneelspelers een zekere beruchtheid, omdat diverse producties van het toneelstuk werden geplaagd door ongelukken en tegenslag. Het bijgeloof onder Engelse acteurs gaat zelfs zo ver, dat men aan het stuk refereert als 'the Scottish play' in plaats van het bij de eigen naam te noemen.
Externe link
Bronnen en referenties
- º Ook wel "The Chronicles of England, Scotland and Ireland" genoemd
| De werken van William Shakespeare |
|---|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Macbeth op Wikimedia Commons.