Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Schotland
| Scotland Alba | ||||||
| ||||||
| Schotland | ||||||
| Basisgegevens | ||||||
| Officiële landstaal | Engels, Schots-Gaelisch, Schots | |||||
| Hoofdstad | Edinburgh | |||||
| Regeringsvorm | constitutionele monarchie | |||||
| Staatshoofd | Charles III | |||||
| Regeringsleider | Humza Yousaf (SNP) | |||||
| Religie | protestants, rooms-katholiek | |||||
| Oppervlakte | 78.772 km² | |||||
| Inwoners | 5.313.600 (2011) (65/km²) | |||||
| Overige | ||||||
| Motto | In My Defens God Me Defend | |||||
| Volkslied | geen officieel volkslied, The Flower of Scotland, Scotland the Brave, Scots Wha Hae | |||||
| Munteenheid | pond sterling (GBP)
| |||||
| UTC | 0 (zomer +1) | |||||
| Web | Code | Tel. | .uk | GBR | 44 | |||||
| Topografie | ||||||
| Schotland | ||||||
Schotland (Engels en Schots: Scotland, Schots-Gaelisch: Alba) is een voormalig koninkrijk en constituerend land van het Verenigd Koninkrijk. Het omvat het noordelijk deel van het eiland Groot-Brittannië en grenst in het zuiden aan Engeland. Schotland kent een eigen rechtsstelsel, vlag, bankbiljetten en binnenlands bestuur en vormt een constituerend land binnen het Verenigd Koninkrijk.[1] Schotland telt ruim 5,3 miljoen inwoners. De hoofdstad van Schotland is Edinburgh.
Op 18 september 2014 werd een referendum gehouden dat moest beslissen of Schotland zou deel blijven uitmaken van het Verenigd Koninkrijk. Van het electoraat stemde 55% tegen afscheiding.[2]
Algemeen
Naam
De naam Schotland is afgeleid van de Latijnse naam Scoti die door de Romeinen gebruikt werd om de Gaelische bevolking in wat nu Schotland en Ierland heet aan te duiden ter onderscheid van de Picten. De Scoti wisten hun macht in het huidige Schotland uit te breiden en vermengden zich met de Pictische bevolking. Vanaf de elfde eeuw werd de term 'Scotia' gebruikt voor Schotland ten noorden van de rivier de Forth. Vanaf de late middeleeuwen kreeg de term zijn huidige betekenis.
Nationale symbolen
De nationale vlag van Schotland - bekend als de Saltire of het Andreaskruis - werd (volgens de legende) al in de negende eeuw gebruikt en zou daarmee de oudste nationale vlag ter wereld zijn. Sinds 1606 maakt de vlag deel uit van de Union Jack. Er bestaan tal van officiële en onofficiële nationale symbolen, waaronder de distel, het nationale bloemenembleem, de onafhankelijkheidsverklaring uit 1320 (Declaration of Arbroath), het textielpatroon tartan dat vaak van clan tot clan verschilt en de Lion Rampant-vlag.
Flower of Scotland wordt vaak beschouwd als het volkslied van Schotland en wordt gespeeld bij bijvoorbeeld voetbal- en rugbywedstrijden waarin het nationale team speelt. Scotland the Brave wordt gebruikt voor het Schotse team bij de Gemenebestspelen. Sinds Schotland een eigen Parlement heeft, is er een bredere discussie ontstaan. Andere kandidaten voor het volkslied zijn: Highland Cathedral, Scots Wha Hae en A Man's A Man for A' That.
Sint-Andreasdag (30 november) is een nationale feestdag en is sinds 2007 een Bank holiday. Burns' Night (op of rond 25 januari) wordt uitbundiger gevierd. Tartan Day is een recente nieuwkomer uit Canada.
Geschiedenis
 Zie Geschiedenis van Schotland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De geschiedenis van Schotland begint ongeveer 14.000 jaar geleden toen de eerste mensen de regio van het huidige Schotland binnentrokken toen de ijstijd ten einde kwam. Er zijn veel objecten uit de steentijd, bronstijd en ijzertijd gevonden, maar weinig geschreven bronnen zijn bewaard gebleven.
De geschreven geschiedenis van Schotland begint met de komst van het Romeinse Rijk in Britannia - het huidige Engeland, Wales en de Schotse Laaglanden. Ten noorden lagen gebieden die bewoond werden door de Picten, het gebied stond bij de Romeinen bekend als Caledonië. Aangezien Schotland aan de rand van Europa ligt, werd lange tijd aangenomen dat de elementen van beschaving maar langzaam naar het land kwamen. Recent onderzoek heeft aangetoond dat enkele ontwikkelingen eerder en geavanceerder in de Schotse samenleving doordrongen dan aanvankelijk gedacht. De zee was hierin een belangrijke schakel.
Vanwege de geografische oriëntatie van Schotland en zijn sterke afhankelijkheid van handelsroutes over zee had het land veel contacten met Scandinavië, de Baltische staten, Ierland, Frankrijk en de Lage Landen. Na de Acts of Union, waarbij Schotland en Engeland verbonden werden in het Koninkrijk Groot-Brittannië, de Schotse verlichting en Industriële revolutie werd Schotland een van de commerciële, intellectuele en industriële centra van Europa. Na de Tweede Wereldoorlog stortte de industriële sector in, waardoor Schotland extra hard werd getroffen. In de laatste decennia beleeft Schotland een culturele en economische renaissance, veelal vanwege een herleving in de financiële sector, de vondst van olie onder de Noordzee en het beperkte zelfbestuur.
Bestuurlijke indeling
| Zie Bestuurlijke indeling van Schotland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Voor het lokaal bestuur is Schotland onderverdeeld in 32 raadgebieden (Engels: council areas). Deze onderverdeling is ingevoerd in 1996.
Van 1975 tot 1996 was het land onderverdeeld in regio's.
De traditionele indeling in graafschappen (counties) blijft echter zeer populair in het spraakgebruik en wordt ook nog gebruikt door de post.
Voor ceremoniële doeleinden is het land verdeeld in Lieutenancy areas die ongeveer, maar niet helemaal, met de graafschappen overeenstemmen.
Geografie
| Zie Geografie van Schotland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Het vasteland van Schotland beslaat ongeveer een derde van de totale landmassa van Groot-Brittannië, dat ten noordwesten van Continentaal Europa ligt. De totale oppervlakte van het land is 78.772 km².[3] De enige landgrens die Schotland heeft, is met Engeland en is 96 kilometer lang en loopt van de rivier de Tweed aan de oostkust tot de Solway Firth aan de westkust. Ten westen van Schotland ligt de Atlantische Oceaan en ten oosten de Noordzee. Ierland ligt op slechts 30 kilometer van het schiereiland Kintyre verwijderd, terwijl Noorwegen 305 kilometer naar het oosten ligt en de Faeröer 270 kilometer naar het noorden.
De huidige grenzen van Schotland zijn grotendeels tot stand gekomen bij het Verdrag van York uit 1237 tussen Schotland en het Koninkrijk Engeland[4] en het Verdrag van Perth uit 1266 tussen Schotland en Noorwegen.[5] Uitzonderingen hierbij zijn het eiland Man dat in de veertiende eeuw werd verloren aan Engeland en tegenwoordig een Brits Kroonbezit is; de Orkney- en Shetlandeilanden, die in 1472 van Noorwegen werden overgenomen en Berwick-upon-Tweed dat in 1482 door de Engelsen werd veroverd.
Het geografisch middelpunt van Schotland ligt een paar kilometer van het dorpje Newtonmore in Badenoch.[6] Met 1344 meter boven zeeniveau is de top van Ben Nevis het hoogste punt van het land, terwijl de rivier de Tay met 190 kilometer de langste rivier is.[7][8]
Geologie en geomorfologie
| Zie Geologie van Schotland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Gedurende de ijstijden in het Pleistoceen was Schotland in zijn geheel bedekt door een ijskap en het landschap is aanzienlijk veranderd door de ijskappen. Vanuit een geologisch oogpunt bestaat het land uit drie verschillende gebieden:
Hooglanden
De Hooglanden liggen ten noorden en westen van de Highland Boundary Fault, die loopt van Arran tot Stonehaven. Dit gedeelte van Schotland is voornamelijk opgebouwd uit oud gesteente uit het Cambrium en Precambrium, die naar boven werden gedrukt tijdens de Caledonische orogenese. Het wordt doorsneden door stollingsgesteente van een recentere periode, waarvan de overblijfselen de huidige gebergten als de Cairngorms en de Cuillins vormen. Een belangrijke uitzondering zijn de lagen van Old Red Sandstone bij de kust van de Moray Firth, die talloze fossielen herbergen. De Schotse Hooglanden zijn in het algemeen bergachtig en de grootste hoogtes van de Britse Eilanden zijn er te vinden.
Eilanden
Schotland heeft meer dan 790 eilanden, die in vier hoofdgroepen worden onderverdeeld: Shetlandeilanden, Orkney-eilanden, de Binnen-Hebriden en de Buiten-Hebriden.
Central Lowlands
De Central Lowlands zijn een riftvallei, die vooral uit formaties uit het Paleozoïcum bestaat. Veel van de sedimenten hebben een belangrijke economische waarde, aangezien hier de kolen en ijzer uit de grond werden gehaald die de Industriële revolutie in Schotland mogelijk hebben gemaakt. In het verleden was er ook vulkanisme in dit gebied. Arthur's Seat in Edinburgh is een overblijfsel van zo'n vulkaan. Dit gebied is relatief laag gelegen, hoewel heuvels als de Ochils en Campsie Fells vlakbij liggen.
Steden
De tien grootste steden in Schotland zijn:
| Stad | inwoners 5 april 1991 |
inwoners 29 april 2001 |
inwoners 2006/2007 | |
|---|---|---|---|---|
| Engelse naam | Schotse-Gaelische naam | |||
| Glasgow | Glaschu | 658.379 | 629.501 | 580.690 |
| Edinburgh | Dùn Èideann | 400.632 | 430.082 | 463.510 |
| Aberdeen | Obar Dhèathain | 182.133 | 184.788 | 183.467 |
| Dundee | Dùn Dè, Dùn Dèagh | 157.808 | 154.674 | 175.000 |
| Paisley | Paislig | 73.925 | 74.170 | 74.048 |
| East Kilbride | Cille Bhrìghde an Ear | 70.579 | 73.796 | 81.000 |
| Livingston | Baile Lèibhinn | 47.000 | 56.000 | 63.100 |
| Inverness | Inbhir Nis | 50.000 | 55.000 | 46.110 |
| Hamilton | Hamaltan | 49.988 | 48.546 | 49.267 |
| Cumbernauld | Comainn nan Allt | 49.507 | 49.664 | 49.541 |
Meren
Er zijn talloze zoetwatermeren in Schotland, waaronder Loch Lomond en Loch Ness.
| Zie ook de Lijst van lochs in Schotland |
Klimaat
| Zie Klimaat in Schotland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Demografie
| Zie Schotten (volk) voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Taal
Vrijwel alle inwoners van Schotland spreken tegenwoordig Engels. Veel Schotten spreken ook Laagland-Schots, een Germaanse taal verwant aan het Engels, die verschilt van het Standaardengels. Circa 70.000 mensen, voornamelijk van de westelijke eilanden, spreken nog steeds als moedertaal Schots-Gaelisch.
Historisch gezien is Schotland verdeeld in twee culturele gebieden: het zuidelijker gelegen Laagland waar voornamelijk Engels gesproken werd en de nog ten dele Gaelisch-sprekende Hooglanden in het noorden.
Religie
67% van de Schotse bevolking is religieus. Veel Schotten zijn protestants.[bron?] De meerderheid van de religieuze Schotten voelt zich thuis bij de protestantse Kerk van Schotland. De presbyteriaanse Kerk van Schotland heeft ongeveer 600.000 leden, wat ongeveer 12% van de bevolking is. Het aantal mensen dat zich presbyter noemt is vele malen groter. Ongeveer 800.000 mensen zijn katholiek. 0,9% (ongeveer 47.822 mensen) van de bevolking is moslim. Verder woont er een nog kleinere minderheid die joods, hindoe, sikh of boeddhist is. Het grootste boeddhistische tempelcomplex van West-Europa bevindt zich in Eskdalemuir.
Natuur
Er zijn twee Nationale Parken in Schotland:
Bezienswaardigheden
Botanische tuinen
- Benmore Botanic Garden
- Dawyck Botanic Garden
- Glasgow Botanic Gardens
- Logan Botanic Garden
- Royal Botanic Garden Edinburgh
Kastelen
Enkele kastelen in Schotland zijn:
- Balmoral Castle
- Balvenie Castle
- Blair Castle
- Castle of Mey
- Craigmillar Castle
- Culzean Castle
- Dirleton Castle
- Dunvegan Castle
- Edinburgh Castle
- Eilean Donan Castle
- Hermitage Castle
- Stirling Castle
- Tantallon Castle
- Urquhart Castle
| Zie ook de lijst van kastelen in Schotland |
Cultureel
Bekend zijn:
- de Highland Games, traditionele volksspelen
- de Schotse volksdansen
Typisch Schotse kleding is:
Musea
Musea bevinden zich vooral in de grotere plaatsen. National Galleries of Scotland is een aantal musea in Edinburgh.
Muziek
Schotse muziek wordt vooral gespeeld met de doedelzak. De folkloristische muziek van Schotland is geworteld in de Gaelische of Keltische traditie, terwijl die op de eilanden meer is beïnvloed door de Scandinavische cultuur. De dorpen in de afgelegen gebieden van de Highlands organiseerden samenkomsten of "cèilidhean", waar muziek, dans en poëzie voor amusement zorgden. (Cèilidh, meervoud cèilidhean, betekent letterlijk 'bezoek'.) Rondtrekkende muzikanten waren altijd welkom.
Gastronomie
Er zijn typisch Schotse gerechten, zoals haggis, gemaakt van de maag van een schaap of een runderdarm, Scotch egg (vogelnestje) en Scottish tablet (een soort borstplaat). De belangrijkste dranken zijn bier en whisky.
Economie
Schotland leeft vooral van aardoliewinning in de Noordzee, visvangst en schapenteelt. Andere belangrijke takken zijn de moderne technologie, whisky en toerisme. De Hooglanden hebben vooral extensieve veeteelt en zijn zeer dunbevolkt.
Energie
In 2015 genereerde Schotland 59% van zijn elektriciteit met duurzame bronnen.[9] Volgens de energieplannen van het Schotse bestuur zal in 2020 100% van de elektriciteit duurzaam opgewekt worden en in 2030 50% van het totale energiegebruik (inclusief transport).[10][11]
Politiek
Schotland maakt deel uit van het Verenigd Koninkrijk, levert 9,1% van de parlementszetels in Londen, hoewel het slechts 8,7% van de Britse bevolking uitmaakt. Nochtans is er in Schotland een sterke separatistische partij actief, de Scottish National Party, die in acteur Sean Connery een sterke bondgenoot heeft.
Zoals reeds vermeld, was het Parlement van Schotland afgeschaft in 1707. Toen Labour de Britse verkiezingen won in 1997, werd er een referendum gehouden in Schotland om dit weer in te voeren, wat de Schotten accepteerden met 75%. Het werd heringevoerd in 1999.
Het Schots Parlement (The Scottish Parliament) telt 129 zetels, welke sinds de parlementsverkiezingen van 2016 als volgt verdeeld zijn:
- 63 Scottish National Party (separatistische sociaaldemocraten)
- 31 Scottish Conservative and Unionist Party (unionistische conservatieven)
- 23 Scottish Labour Party (federalistische sociaaldemocraten)
- 6 Scottish Green Party (separatistische groenen)
- 5 Scottish Liberal Democrats (federalistische sociaal-liberalen)
De voorzitter van het Parlement, Ken Macintosh, was een lid van de Labour Party, maar is niet-partijgebonden door de traditie.
Eerste minister (First Minister) is Humza Yousaf van de Scottish National Party. Hij volgde in 2023 Nicola Sturgeon op.
Hoewel het Verenigd Koninkrijk formeel een eenheidsstaat is, heeft de Britse regering een aanzienlijk aantal bevoegdheden 'uitbesteed' aan Schotland. Het gaat concreet om gezondheidszorg, onderwijs, lokaal bestuur, sociale zaken, huisvesting, ruimtelijke ordening, toerisme en economische ontwikkeling, verkeer (wegen, bussen en havens), justitie en binnenlandse zaken, politie en brandweer, milieu, natuur, monumenten, landbouw, bosbouw, visserij, sport, cultuur, statistiek en bevolkingsregisters.
Door de Britse regering 'gereserveerde' bevoegdheden waar Schotland geen invloed op heeft, zijn grondwettelijke zaken, buitenlands beleid, defensie en nationale veiligheid, belastingen en muntzaken, immigratie en nationalisatie, energiebeleid, gemeenschappelijke markt, handel en industrie, spoorwegen en verkeerswetgeving, werkgelegenheid, sociale zekerheid, kansspelen, databescherming, ethische kwesties en gelijkekansenbeleid. De Schotlandwet uit 1998 bepaalt dat alle bevoegdheden die niet expliciet gereserveerd zijn bij Schotland liggen.
Referendum over onafhankelijkheid
| Zie Referendum over de onafhankelijkheid van Schotland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Sinds de verkiezingszege van de Scottish National Party in mei 2011 (de SNP won de meerderheid van de zetels in het Schots Parlement) is het streven naar afscheiding van het Verenigd Koninkrijk nieuw leven ingeblazen. De toenmalige Schotse eerste minister en SNP-leider Alex Salmond beloofde vóór 2016 (officieel het eind van zijn ambtstermijn) een referendum te houden over onafhankelijkheid. Dit streven had succes. Op 15 oktober 2012 werd een overeenkomst getekend tussen Salmond en de Britse premier David Cameron voor zo'n referendum in de herfst van 2014. De vraag in het referendum was "Moet Schotland een onafhankelijk land zijn?", te beantwoorden met 'ja' of 'nee'. De datum voor het referendum werd uiteindelijk vastgesteld op 18 september 2014. Het referendum stond open voor alle in Schotland wonende burgers van de Europese Unie en van het Gemenebest, met een minimale leeftijd van zestien jaar.[12] Daags na het referendum bleek 55% van de kiezers tegen onafhankelijkheid te zijn.
Sinds het referendum is de SNP de dominante partij in de Schotse politiek geworden. In de Britse Lagerhuisverkiezingen 2015 werd de partij de derde grootste partij in het geheel van het Verenigd Koninkrijk. Zij behielden de mmerderheid in de Schotse regering in de Schotse Verkiezingen van 2016.
Op 23 juni 2016 stemde Schotland, anders dan Engeland en Wales, in het referendum over het lidmaatschap van het Verenigd Koninkrijk van de Europese Unie voor handhaving van het lidmaatschap van de Europese Unie. Door de uitslag van het voornoemde referendum lijkt de kans op een nieuw referendum over de onafhankelijkheid van Schotland een stuk groter geworden. Eerste minister Nicola Sturgeon verklaarde daags na het bekend worden van de op handen zijnde Britse uittreding uit de EU dat de kans op een nieuw Schots referendum "zeer groot" was.[13]
Verkeer en vervoer
Trein
Het Schotse spoorwegnet wordt door verschillende maatschappijen bediend. ScotRail is de grootste; het verzorgt de meeste "binnenlandse" diensten, alsmede de nachttreinen naar Londen. Andere spoorverbindingen met Engeland worden verorgd door East Coast en Virgin Trains.
De meeste grotere plaatsen in Schotland zijn op het spoorwegnet aangesloten. De belangrijkste stations zijn Glasgow Central, Glasgow Queen Street en Edinburgh Waverley. Tussen Glasgow en Edinburgh liggen drie spoorlijnen, met een vierde in aanbouw. In de grootstedelijke gebieden van Glasgow en Edinburgh rijden lokale treinen. Glasgow heeft een metrolijn.
Bus
Landelijk openbaar vervoer per bus wordt onder andere verzorgd door Scottish Citylink. Royal Mail onderhoudt een postbusdienst door het hele land, die ook kleine en afgelegen gehuchten aandoet. In de grote steden zijn er lokale busmaatschappijen.
Ferry
Schotland heeft een bootverbinding met Noord-Ierland. Het was vanuit België een paar jaar lang rechtstreeks te bereiken met de boot onder de lijn Rosyth (stadje boven Edinburgh)-Zeebrugge met Superfast Ferries. Deze dienst is in september 2008 gestaakt, maar is door Norfolkline in mei 2009 hervat. Op 15 december 2010 werd ook deze dienst gestaakt voor passagiers. Er is wel nog vrachtvervoer tussen de twee havens.[14]
Skye is tegenwoordig bereikbaar via een brug, maar de meeste eilanden zijn alleen per ferry te bereiken. De bewoonde eilanden aan de westkust zijn bijna allemaal te bereiken met de ferry's van Caledonian Macbrayne, ook wel CalMac genoemd.
Northlink Ferries vaart naar Orkney (90 minuten) en de Shetlandeilanden (12 uur), onder andere vanaf Aberdeen. Andere veerdiensten naar Orkney (alleen van april tot oktober):
- Pentland ferries
- John O' Groats Ferries
Wegen
De belangrijkste wegen in Schotland zijn:
- M8 tussen Renfrewshire, Glasgow en Edinburgh
- M74 tussen Glasgow en Carlisle, Engeland
- M9 tussen Edinburgh and Stirling
- M90/A90 tussen Edinburgh, Fife, Perth, Dundee, Aberdeen en Fraserburgh
- M80 tussen Glasgow en Stirling
- M77/A77 tussen Glasgow en Kilmarnock, Ayr en Stranraer
- A1 tussen Edinburgh en Londen
- A9 tussen Stirling, Inverness en Thurso
Sport
Voetbal in Schotland:
Bekende Schotten
- Tijdens de industriële revolutie waren veel bekende uitvinders, ingenieurs en technici van Schotse afkomst
- Tony Blair, politicus
- Billy Boyd, acteur
- Gordon Brown, politicus
- Robert Burns, dichter
- Gerard Butler, acteur
- Sean Connery, acteur
- Billy Connolly, komiek
- Alex Ferguson, voetbaltrainer
- Chris Hoy, baanwielrenner
- Mark Knopfler, zanger
- David Livingstone, zendeling en ontdekkingsreiziger
- Amy Macdonald, muzikante
- James McAvoy, acteur
- Ally McCoist, profvoetballer
- Ewan McGregor, acteur
- Andy Murray, tennisser
- Derek Ogilvie, medium
- Gordon Ramsay, topkok
- Adam Smith, econoom
- Jackie Stewart, Formule 1-coureur
- David Tennant, acteur
- KT Tunstall, muzikante
- James Watt, uitvinder
- William Wallace, strijder tegen de Engelse overheersing
- Bon Scott, Angus Young, Malcolm Young (AC/DC)
- Jim Kerr, zanger
Zie de categorie Schots persoon voor een overzicht van de artikelen over Schotse personen.
Diversen
Schotland staat bekend om:
- Haggis, vleesgerecht
- Whisky
- Tweed, specifiek Harris Tweed
- Loch Ness en het monster "Nessie"
- Highland pony, een inheems ponyras
- Hogmanay, het oudejaarsavondfeest
- Robert Roy MacGregor, volksheld
- William Wallace, strijder tegen de Engelse overheersing
- Een aantal mooie lange wandelpaden, zoals de West Highland Way en de Great Glen Way
- De noordelijkst gelegen palmbomen ter wereld in het plaatsje Scourie
- De Munros
Zie ook
Externe links
- (nl) Visit Scotland, de officiële reisgids van Schotlands Nationaal Bureau voor Toerisme.
Bronnen, noten en/of referenties
|
 | Bestuurlijke indeling van het Verenigd Koninkrijk: landen en regio's |
|---|
|
Regio's van Engeland: East of England · East Midlands · Londen · North East · North West · South East · South West · West Midlands · Yorkshire and the Humber |
.jpg){kind=link}
