Rugby (balspel)

De rugbyer Chris Robshaw,
spelend voor de Harlequins (Engeland).

Rugby als sporttak is een benaming die van toepassing is op twee verschillende balspelen met veel overeenkomsten:

• Rugby Union
  • het team bestaat uit vijftien spelers
  • de scrum is een belangrijk onderdeel: een groep van iedere partij probeert elkaar in voorovergebogen houding weg te duwen om de bal te veroveren
  • line out: achter elkaar opgestelde spelers proberen de bal te veroveren die van de zijlijn wordt ingegooid

• Rugby League
  • het team bestaat uit dertien spelers
  • de scrum komt veel minder voor
  • line out is geen spelonderdeel

Beide vormen zijn populair in Groot-Brittannië, Frankrijk, Australië en Nieuw-Zeeland. Rugby Union is de nationale sport in Wales, Nieuw-Zeeland en landen in de Stille Oceaan zoals Tonga, Fiji en Samoa. Het wordt ook veel gespeeld in Argentinië, Roemenië, Zuid-Afrika, Ierland en Italië. Rugby League is de nationale sport van Papoea-Nieuw-Guinea en wordt ook in veel van bovenvermelde landen beoefend.

In beide vormen draait het spel om het bezit van en het scoren met de ovaalvormige bal, en de regel dat de bal niet voorwaarts mag worden gepassed. Terrein mag alleen worden gewonnen door met de bal te lopen of hem vooruit te trappen.

Varianten

Naast deze vormen zijn andere spelvormen van rugby ontwikkeld. Deze worden over het algemeen alleen in toernooiverband gespeeld en zijn ontwikkeld vanuit het oogpunt rugby aantrekkelijker te maken voor een groter publiek.

Belangrijke voorbeelden zijn:

• Seven-a-side of rugby sevens
• Ten-a-side
• Touch rugby

Van deze varianten is seven-a-side de belangrijkste. Deze vorm wordt over de gehele wereld in toernooiverband gespeeld, waarbij zeer veel toeschouwers worden getrokken.

Seven-a-side wordt gespeeld met zeven spelers per team op een gewoon rugbyveld. De scrum bestaat uit drie spelers per team waarbij pushing in principe verboden is. Line outs worden in dezelfde gevallen toegepast als bij Rugby Union. Seven-a-side kenmerkt zich voornamelijk door snel en dynamisch spel waarbij men zal proberen dode spelmomenten te voorkomen door de bal vanuit elke situatie waar mogelijk toch af te geven aan medespelers.

In 2009 is deze variant verkozen om vanaf 2016 deel uit te maken van de Olympische Spelen. In 1924 was de laatste keer dat op de Olympische Spelen rugby op het programma stond.

Touch rugby is een variant waarbij intensief fysiek contact wordt voorkomen. In plaats van de gebruikelijke tackle, wordt een speler getikt. Over de gehele wereld zijn intussen teams en competities opgericht voor deze vriendelijke rugbyvariant.

Een variant op de sport rugby is het spel dat plaatselijk wel werd gespeeld in Nederland, en kwalleballen werd genoemd, gebruikte inplaats van een bal een zandzak. Dit ging er veelal hardhandiger en ruiger aan toe dan rugby er aan toe gaat.

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van het rugby voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het begin van de geschiedenis

Bepaalde studies tonen aan dat de voorvader van het rugby soule of sioule is, dat een zeer oud spel is dat al vanaf de Middeleeuwen in Frankrijk werd gespeeld. Soule heeft gemeenschappelijke kenmerken met het rugby, zoals knappan in Wales, hurling in Ierland en calcio in Italië. Deze spelen werden aan het einde van de achttiende eeuw echter niet meer populair, in tegenstelling tot folk voetbal dat haar plaats vond in de Engelse colleges.

Het balspel werd op het terrein van het voornaamste college van de stad Rugby uitgevonden (Engeland). De legende zou willen dat gedurende een voetbalmatch rond 1823, William Webb Ellis, leerling van de Rugby School en toekomstige pastoor, de bal in zijn armen droeg en bij de tegenstanders ging scoren terwijl de traditionele voetballer dit met de voet deed.

Football versus voetbal

In werkelijkheid is de oorsprong van rugby veel ingewikkelder. Elk college had zijn eigen regels en het spel aan de voet en de hand waren frequent. Het gebaar van William Webb Ellis, om met de bal in zijn handen te lopen, in een fase van het spel die het niet toeliet, heeft geleidelijk de regels van Rugby doen evolueren. De verspreiding van de sport werd geholpen door het verschijnen van de spoorwegen, waardoor de colleges niet meer geïsoleerd waren en sportevenementen mogelijk werden.

Om de wedstrijden goed te laten verlopen moesten er serieuze regels komen. De verschillende colleges hanteerden verschillende regels, en de wedstrijden werden gespeeld volgende de regels van de ontvangende partij. Dit leidde tot onenigheid tussen tussen de mensen die met de voet speelden en diegene die alleen met de handen speelden. Beweerd werd dat het spelen met de voet veel te gevaarlijk was. Uit deze controverse ontstonden uiteindelijk de Voetbal Vereniging en het Rugby-voetbal.

Rugby-voetbal werd meer in de Rugby scholen gespeeld en het is daarom dat de regels van Rugby-voetbal opgeschreven werden in 1846 door de leerlingen. De achtste december 1863 werden de definitieve regels opgeschreven in Cambridge door oude leerlingen en zo is het Rugby-voetbal ontstaan.

De eerste rugbybond

In 1871, om zich definitief van het voetbal en "De Voetbal Vereniging" te onderscheiden, werd de eerste nationale rugbybond gecreëerd: de Rugby Voetbal Unie (RFU). In dit jaar wordt ook de eerste officiële match gespeeld: Schotland vs. Engeland in Edinburgh.

Geleidelijk zou de RFU verschillende regels goedkeuren om het spel te verbeteren, zoals de afschaffing van bepaalde gevaarlijke slagen, de pass met de handen in 1875, en de vermindering van het aantal spelers van twintig tot vijftien in 1877. Rugby werd, nadat het aanvankelijk gereserveerd was voor de elite, beetje bij beetje toegankelijk voor alle sociale lagen.

In 2007 telt men ongeveer 3,5 miljoen mensen die lid zijn van een club.

Rugby in Nederland

Op 24 september 1918 werd de eerste officiële Nederlandse Rugbyvereniging opgericht: de Delftsche Studenten Rugby-Club. In 1919 werden twee nieuwe teams opgericht, de Amsterdamse Studenten Rugby Vereniging (ASRV) en de Groningsche Studenten Rugby Club (GSRC) Forward. Deze twee teams en DSR-C vormden samen op 7 september 1920 de Nederlandse Rugby Bond. Later werd de Rotterdamse club RSSV het vierde lid van de Rugby Bond.

De eerste Nederlandse Rugby Bond was echter geen lang leven gegund. Na het vertrek van Zuid-Afrikaanse studenten tegen het eind van 1923 werd GSRC Forward opgeheven. Niet lang daarna stopten ook Rotterdam en Amsterdam. Alleen DSR-C bleef bestaan, maar dat was niet voldoende om de Nederlandse Rugby Bond te redden. Die werd in 1923 opgeheven.

Pas in 1932 waren er weer voldoende rugbyclubs om opnieuw een Nederlands Rugby Bond op te richten. Dit gebeurde op 1 oktober 1932 te Amsterdam.

Tegenwoordig zijn bij de NRB ongeveer 83 clubs aangesloten.

De Nederlandse competitie begint in september en eindigt in mei. Vanaf mei tot en met juni worden toernooien en andere activiteiten georganiseerd. De competitie is bij de heren onderverdeeld in 5 klassen. De Ereklasse is de hoogste klasse. Rugbyclub Hilversum uit Hilversum is de huidige landskampioen bij de Heren.

Nederland wordt internationaal vertegenwoordigd door de volgende Nationale Selecties: Nederland XV heren, Nederland XV dames, Nederland Onder 20, Nederland Onder 19, Nederland Onder 18, Nederland Onder 17 en een heren en een dames Sevens selectie. Daarnaast bestaat er een Nationaal Studententeam en een Nationaal Militair Team.

Sinds 1975 wordt deze sport in Nederland ook door vrouwen gespeeld. Rugby dames- en meisjesteams zijn over het hele land te vinden. Het nationale damesteam rugby union heeft in tegenstelling tot de mannen al meegedaan aan eindrondes van het wereldkampioenschap. De Damescompetitie is onderverdeeld in de Ere en Eerste Klasse. Amsterdamse AC is de huidige Dames Landskampioen.

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Rugby op Wikimedia Commons.