Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed
Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Biblia Hebraica Stuttgartensia: verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
(→Edities: bronnen) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (2 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
De '''Biblia Hebraica Stuttgartensia''', of de '''BHS''', is een uitgave van de [[grondtekst]] van de [[Hebreeuwse Bijbel]] op basis van de [[Codex Leningradensis]] B 19A, sinds [[1966]] | De '''Biblia Hebraica Stuttgartensia''', of de '''BHS''', is een uitgave van de [[grondtekst]] van de [[Hebreeuwse Bijbel]] op basis van de [[Codex Leningradensis]] B 19A, sinds [[1966]] gepubliceerd door de [[Deutsche Bibelgesellschaft]] (het Duitse Bijbelgenootschap) in [[Stuttgart]]. Ze is een voortzetting van de ''Biblia Hebraica'' (BHK) uit [[1906]] van de [[hebraïcus]] [[Rudolf Kittel]] (1853–1929). | ||
De Biblia Hebraica Stuttgartensia wordt door [[jodendom|joden]] en [[christendom|christenen]] beschouwd als een betrouwbare bron van de Hebreeuwse en [[Aramees|Aramese]] geschriften (dat wil zeggen het [[Oude Testament]]). Dit is de versie van de Hebreeuwse en [[Aramees|Aramese]] grondtekst die anno 2005 het meest wordt gebruikt door wetenschappers. | De Biblia Hebraica Stuttgartensia wordt door [[jodendom|joden]] en [[christendom|christenen]] beschouwd als een betrouwbare bron van de Hebreeuwse en [[Aramees|Aramese]] geschriften (dat wil zeggen het [[Oude Testament]]). Dit is de versie van de Hebreeuwse en [[Aramees|Aramese]] grondtekst die anno 2005 het meest wordt gebruikt door wetenschappers. | ||
==Tekst en apparaat== | ==Tekst en apparaat== | ||
De tekst is een exacte kopie (op een paar fouten na) van de [[ | De tekst is een exacte kopie (op een paar fouten na) van de [[masoretische tekst]] zoals neergeslagen in de [[Codex van Leningrad]]. De enige opmerkelijke verschillen zijn dat de [[1_en_2_Kronieken|Kronieken]], die in de Codex vóór de [[Psalmen]] staan, naar het eind verplaatst zijn, zoals in andere Hebreeuwse Bijbels. Het boek [[Job (bijbelboek)|Job]] staat vóór [[Spreuken]], zoals in de Codex en in tegenstelling tot in andere Hebreeuwse Bijbels. | ||
In de [[Marge (typografie)|marge]] staat een deel van de [[ | In de [[Marge (typografie)|marge]] staat een deel van de [[masoretische kanttekeningen]], de Masora Parva. Naar de Masora Magna staan wel verwijzingen, maar dit zeer uitgebreide apparaat is niet mee afgedrukt. De Masora Parva zijn gebaseerd op die in de Codex, maar zijn zwaar geredigeerd om ze consistenter en begrijpelijk te maken. Toch zijn er nog hele boeken geschreven om deze kanttekeningen uit te leggen. Sommige kanttekeningen zijn bijvoorbeeld gemarkeerd als ''Sub loco,'' wat wil zeggen dat er een probleem mee lijkt te zijn, vaak dat ze de tekst tegenspreken. De redacteurs hebben nooit een uitleg gepubliceerd van wat de problemen inhielden of hoe ze konden worden opgelost. | ||
Belangrijk zijn de | |||
Belangrijk zijn de ketib/qere aantekeningen; waar de Masoreten een fout vermoedden pasten ze niet de medeklinkertekst aan, maar gaven met de klinkers aan, dat er iets anders moest worden gelezen: | |||
* In Ezechiël 14:14 bijvoorbeeld staat in het Hebreeuws ''Daneel'', de Masoreten plaatsen daar een aantekening dat volgens hen Daniël gelezen moet worden. | * In Ezechiël 14:14 bijvoorbeeld staat in het Hebreeuws ''Daneel'', de Masoreten plaatsen daar een aantekening dat volgens hen Daniël gelezen moet worden. | ||
* Een bekende | * Een bekende ketib/qere is de heilige Naam van God. De medeklinkers [[JHWH]] worden voorzien van andere klinkers, opdat die bij het lezen niet zal worden uitgesproken, maar vervangen door Adonai, Heer. In de BHS worden de klinkers gebruikt van sjema,{{bron?}} "hoort" (van het sjema jisraël: ''hoort o Israël'', ook wel eens de geloofsbelijdenis genoemd). | ||
De [[Nieuwe Bijbelvertaling]] volgt de tekst van de BHS. | Met [[voetnoot|voetnoten]] worden mogelijke correcties op de Hebreeuwse tekst aangegeven. Sommige daarvan zijn gebaseerd op de [[Dode Zeerollen]], hoewel die nog niet geheel gepubliceeerd waren toen de BHS verscheen, de [[Samaritaanse Pentateuch]] en op vroege [[Bijbelvertaling]]en als de [[Septuaginta]], [[Vulgaat]] en [[Pesjitta]]. Soms lukt het niet om tot een begrijpelijke tekst te komen, en doet men een gissing. | ||
De BHS is tegenwoordig de norm voor nieuwe Bijbelvertalingen. De [[Nieuwe Bijbelvertaling]] volgt de tekst van de BHS. | |||
==Geschiedenis== | ==Geschiedenis== | ||
* [[1906]]: Eerste druk van de Biblia Hebraica door Rudolf Kittel op basis van de [[Textus Receptus]] van [[Ben Chajim]]. | * [[1906]]: Eerste druk van de Biblia Hebraica door Rudolf Kittel op basis van de [[Textus Receptus]] van [[Ben Chajim]]. | ||
* [[1925]]: De | * [[1925]]: De Württembergische Bibelanstalt te Stuttgart neemt de Biblia Hebraica over; tweede druk. | ||
* [[1937]]: Derde druk, door Kittel, Eißfeldt, Alt en Kahle geheel bewerkt op basis van de Ben-Ascher-tekst (in de vorm van de Codex Leningradensis van [[1008|1008 n. Chr.]]). | * [[1937]]: Derde druk, door Kittel, Eißfeldt, Alt en Kahle geheel bewerkt op basis van de Ben-Ascher-tekst (in de vorm van de Codex Leningradensis van [[1008|1008 n. Chr.]]). | ||
* [[1955]]: Negende en laatste druk van de Biblia Hebraica | * [[1955]]: Negende en laatste druk van de Biblia Hebraica | ||
| Regel 22: | Regel 24: | ||
* [[1997]]: Vijfde, en laatste gewijzigde druk van de BHS. | * [[1997]]: Vijfde, en laatste gewijzigde druk van de BHS. | ||
In 2004 verscheen het eerste deel van een uitgave van de grondtekst op nieuwe basis, die volgens planning in 2010 | In 2004 verscheen het eerste deel van een uitgave van de grondtekst op nieuwe basis, die volgens planning in 2010 was. Deze heet de [[Biblia Hebraica Quinta]] of ''Vijfde Hebreeuwse Bijbel'' (de BHS wordt gezien als de vierde versie van de ''Biblia Hebraica''). Ook deze uitgave gaat uit van de tekst van de [[Codex van Leningrad]], maar verwerkt ook andere tekstbronnen als de Griekse [[Septuaginta]] en de Bijbelse [[Dode-Zeerollen|geschriften van Qumran]], die van voor-[[masoreten|masoretische]] oorsprong zijn. | ||
== Volgorde == | == Volgorde == | ||
* [[Torah]] - De Wet | * [[Torah]] - De Wet | ||
| Regel 68: | Regel 71: | ||
:21. [[Esther (boek)|Esther]] [אסתר] | :21. [[Esther (boek)|Esther]] [אסתר] | ||
;Overige geschriften | ;Overige geschriften | ||
:22. [[ | :22. [[Daniël (boek)|Daniël]] [דניאל] | ||
:23. [[Ezra (boek)|Ezra]]-[[Nehemia (boek)|Nehemia]] [עזרא ונחמיה] | :23. [[Ezra (boek)|Ezra]]-[[Nehemia (boek)|Nehemia]] [עזרא ונחמיה] | ||
:24. [[I en II Kronieken|Kronieken]] [דברי הימים] | :24. [[I en II Kronieken|Kronieken]] [דברי הימים] | ||
Huidige versie van 2 jun 2015 om 21:38
De Biblia Hebraica Stuttgartensia, of de BHS, is een uitgave van de grondtekst van de Hebreeuwse Bijbel op basis van de Codex Leningradensis B 19A, sinds 1966 gepubliceerd door de Deutsche Bibelgesellschaft (het Duitse Bijbelgenootschap) in Stuttgart. Ze is een voortzetting van de Biblia Hebraica (BHK) uit 1906 van de hebraïcus Rudolf Kittel (1853–1929).
De Biblia Hebraica Stuttgartensia wordt door joden en christenen beschouwd als een betrouwbare bron van de Hebreeuwse en Aramese geschriften (dat wil zeggen het Oude Testament). Dit is de versie van de Hebreeuwse en Aramese grondtekst die anno 2005 het meest wordt gebruikt door wetenschappers.
Tekst en apparaat
De tekst is een exacte kopie (op een paar fouten na) van de masoretische tekst zoals neergeslagen in de Codex van Leningrad. De enige opmerkelijke verschillen zijn dat de Kronieken, die in de Codex vóór de Psalmen staan, naar het eind verplaatst zijn, zoals in andere Hebreeuwse Bijbels. Het boek Job staat vóór Spreuken, zoals in de Codex en in tegenstelling tot in andere Hebreeuwse Bijbels.
In de marge staat een deel van de masoretische kanttekeningen, de Masora Parva. Naar de Masora Magna staan wel verwijzingen, maar dit zeer uitgebreide apparaat is niet mee afgedrukt. De Masora Parva zijn gebaseerd op die in de Codex, maar zijn zwaar geredigeerd om ze consistenter en begrijpelijk te maken. Toch zijn er nog hele boeken geschreven om deze kanttekeningen uit te leggen. Sommige kanttekeningen zijn bijvoorbeeld gemarkeerd als Sub loco, wat wil zeggen dat er een probleem mee lijkt te zijn, vaak dat ze de tekst tegenspreken. De redacteurs hebben nooit een uitleg gepubliceerd van wat de problemen inhielden of hoe ze konden worden opgelost.
Belangrijk zijn de ketib/qere aantekeningen; waar de Masoreten een fout vermoedden pasten ze niet de medeklinkertekst aan, maar gaven met de klinkers aan, dat er iets anders moest worden gelezen:
- In Ezechiël 14:14 bijvoorbeeld staat in het Hebreeuws Daneel, de Masoreten plaatsen daar een aantekening dat volgens hen Daniël gelezen moet worden.
- Een bekende ketib/qere is de heilige Naam van God. De medeklinkers JHWH worden voorzien van andere klinkers, opdat die bij het lezen niet zal worden uitgesproken, maar vervangen door Adonai, Heer. In de BHS worden de klinkers gebruikt van sjema,[bron?] "hoort" (van het sjema jisraël: hoort o Israël, ook wel eens de geloofsbelijdenis genoemd).
Met voetnoten worden mogelijke correcties op de Hebreeuwse tekst aangegeven. Sommige daarvan zijn gebaseerd op de Dode Zeerollen, hoewel die nog niet geheel gepubliceeerd waren toen de BHS verscheen, de Samaritaanse Pentateuch en op vroege Bijbelvertalingen als de Septuaginta, Vulgaat en Pesjitta. Soms lukt het niet om tot een begrijpelijke tekst te komen, en doet men een gissing.
De BHS is tegenwoordig de norm voor nieuwe Bijbelvertalingen. De Nieuwe Bijbelvertaling volgt de tekst van de BHS.
Geschiedenis
- 1906: Eerste druk van de Biblia Hebraica door Rudolf Kittel op basis van de Textus Receptus van Ben Chajim.
- 1925: De Württembergische Bibelanstalt te Stuttgart neemt de Biblia Hebraica over; tweede druk.
- 1937: Derde druk, door Kittel, Eißfeldt, Alt en Kahle geheel bewerkt op basis van de Ben-Ascher-tekst (in de vorm van de Codex Leningradensis van 1008 n. Chr.).
- 1955: Negende en laatste druk van de Biblia Hebraica
- 1966–1967: Nieuwe bewerking, uitgegeven onder de naam Biblia Hebraica Stuttgartensia, door Karl Elliger en Wilhelm Rudolph. Aanleiding voor de naamswijziging was de volledige bewerking van het apparaat (het systeem van voetnoten en verwijzingen), zodat verwisselingen met eerdere versies vermeden konden worden.
- 1997: Vijfde, en laatste gewijzigde druk van de BHS.
In 2004 verscheen het eerste deel van een uitgave van de grondtekst op nieuwe basis, die volgens planning in 2010 was. Deze heet de Biblia Hebraica Quinta of Vijfde Hebreeuwse Bijbel (de BHS wordt gezien als de vierde versie van de Biblia Hebraica). Ook deze uitgave gaat uit van de tekst van de Codex van Leningrad, maar verwerkt ook andere tekstbronnen als de Griekse Septuaginta en de Bijbelse geschriften van Qumran, die van voor-masoretische oorsprong zijn.
Volgorde
Torah - De Wet
- 1. Genesis [בראשית]
- 2. Exodus [שמות]
- 3. Leviticus [ויקרא]
- 4. Numeri [במדבר]
- 5. Deuteronomium [דברים]
Nevi'im - De Profeten
- 6. Jozua [יהושע]
- 7. Rechters [שופטים]
- 8. Samuël [שמואל]
- 9. Koningen [מלכים]
- 10. Jesaja [ישעיה]
- 11. Jeremia [ירמיה]
- 12. Ezechiël [יחזקאל]
- 13. De twaalf profeten [תרי עשר]
Ketuvim - De Geschriften
- Wijsheid
- 14. Psalmen [תהלים]
- 15. Job [איוב]
- 16. Spreuken [משלי]
- De vijf rollen
- 17. Ruth [רות]
- 18. Hooglied [שיר השירים]
- 19. Prediker [קהלת]
- 20. Klaagliederen [איכה]
- 21. Esther [אסתר]
- Overige geschriften
- 22. Daniël [דניאל]
- 23. Ezra-Nehemia [עזרא ונחמיה]
- 24. Kronieken [דברי הימים]
Edities
- Biblia Hebraica Stuttgartensia, Standard Editie, ISBN 978-3-438-05218-6
- Biblia Hebraica Stuttgartensia, Pocket Boek Editie, ISBN 978-3-438-05219-3
- Biblia Hebraica Stuttgartensia, Studie Editie (paperback), ISBN 978-3-438-05222-3
- Biblia Hebraica Stuttgartensia, Wide-Margin Edition, ISBN 978-3-438-05224-7
- Biblia Sacra Utriusque Testamenti Editio Hebraica et Graeca (met Novum Testamentum Graece), ISBN 978-3-438-05250-6
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- Permalink: en.wikipedia.org Wikipedia, de vrije encyclopedie. Paginaversie-ID: 439638721. Opgehaald 9 november 2011 (en)
- Permalink: nl.wikipedia.org Wikipedia, de vrije encyclopedie. Paginaversie-ID: 24413482. Opgehaald 9 november 2011 (nl)
- Permalink: sv.wikipedia.org Wikipedia, de vrije encyclopedie. Paginaversie-ID: 13252879. Opgehaald 9 november 2011 (sv)
- Kelley, Page H & Mynatt, Daniel S. & Crawford, Timothy G.: The Masorah of Biblia Hebraica Stuttgartensia: Eerdmans, 1998 (en)
- Mynatt, Daniel S.: The Sub Loco Notes in the Torah of Biblia Hebraica Stuttgartensia: Bibal Press, 1994 (en)
- Wonneberger, R.: Understanding Biblia Hebraica Stuttgartensia: Biblical Institute Press, 1984 (en)
- Würthwein, Ernst: The Text of the Old Testament, an Introduction to the Biblia Hebraica (2nd edition): SCM Press, 1995 (en)
- C.D. Ginsburg, Introduction to the Massoretico-Critical Edition of the Hebrew Bible (en)