Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie en digitaal erfgoed, wenst u prettige feestdagen en een gelukkig 2025

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Metro: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(→‎Kenmerken: Essen.)
 
(18 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven)
Regel 31: Regel 31:
{{Legenda|#CDC3CC|Geen metro}}
{{Legenda|#CDC3CC|Geen metro}}
}}
}}
Een '''metro''' (ook wel '''ondergrondse''' of '''stadsspoorweg''') is een vorm van [[openbaar vervoer|openbaar]] [[spoorweg]]vervoer binnen [[stedelijk gebied]]<ref name="BFV">{{de}}[https://www.bahn-fachverlag.de/shop/fachbuecher/systemwissen-staedtische-schienenbahnen/ Systemwissen Städtische Schienenbahnen], geraadpleegd op 2023-07-10.</ref> die gebruikmaakt van een bijna overal conflictvrije baan. Dat betekent dat de lijn meestal is aangelegd in een [[tunnel]] ("ondergrondse" of "moltrein") of op een [[viaduct]] en zodoende bijna alleen ongelijkvloerse kruisingen kent.<ref>{{en}}[https://www.ppiaf.org/documents/1917 Private Sector Participation in Light Rail–Light Metro Transit, initiatiief van ''https://ppp.worldbank.org''] {{pdf}} pagina XVII, geraadpleegd op 2023-08-17.</ref> De metro kenmerkt zich meestal door een hoge rij[[frequentie]] en een grote reizigerscapaciteit en houdt zowel wat betreft snelheid als stationsafstand en gewicht van het [[rollend materieel]] het midden tussen [[trein]] en [[tram]].
Een '''metro''' (ook wel '''ondergrondse''' of '''stadsspoorweg''') is een vorm van [[openbaar vervoer|openbaar]] [[spoorweg]]vervoer binnen [[stedelijk gebied]]<ref name="BFV">{{de}}[https://www.bahn-fachverlag.de/shop/fachbuecher/systemwissen-staedtische-schienenbahnen/ Systemwissen Städtische Schienenbahnen], geraadpleegd op 2023-07-10.</ref> die gebruikmaakt van een (bijna) overal conflictvrije baan. Dat betekent dat de lijn meestal is aangelegd in een [[tunnel]] ("ondergrondse" of "moltrein") of op een [[viaduct]] en zodoende bijna alleen ongelijkvloerse kruisingen kent.<ref>{{en}}[https://www.ppiaf.org/documents/1917 Private Sector Participation in Light Rail–Light Metro Transit, initiatiief van ''https://ppp.worldbank.org''] {{pdf}} pagina XVII, geraadpleegd op 2023-08-17.</ref> De metro kenmerkt zich meestal door een hoge rij[[frequentie]] en een grote reizigerscapaciteit en houdt zowel wat betreft snelheid als stationsafstand en gewicht van het [[rollend materieel]] het midden tussen [[trein]] en [[tram]].


== Geschiedenis ==
== Geschiedenis ==
Regel 50: Regel 50:
* Het gericht zijn op (inter)stedelijk gebied,
* Het gericht zijn op (inter)stedelijk gebied,
* Het rijden met elektrisch materieel,
* Het rijden met elektrisch materieel,
* Het hebben van een eigen baan, tevens een zoveel mogelijk kruisingsvrije baan,
* Het hebben van een eigen baan, tevens een (bijna) kruisingsvrije baan,
* Het rijden met een hoge tot zeer hoge frequentie. Maar in Nederland is de frequentie door alle bezuinigingen vaak niet erg hoog.  
* Het rijden met een hoge tot zeer hoge frequentie; soms om de 80 seconden. Maar in Nederland is/was de frequentie door alle bezuinigingen soms om het kwartier.
 
De term metro wordt echter te pas en te onpas gebruikt:
 
* Zo heeft Charleroi géén volwaardig metronet, maar het wordt vaak (ook officieel) wel metro (legèr) genoemd. Er rijden korte sneltrams, deels op straat.
 
* Rotterdam heeft ook geen volwaardig metronet, omdat het niet geheel kruisingvrij is.
 
* In Berlijn zijn er zogenaamde "Metro-linien"; opgewaardeerde tramlijnen, èn buslijnen. Ondanks die opwaardering rijden die trams soms niet op vrije baan.
 
* Diverse Duitse steden gebruiken het begrip U-bahn ook voor zogenaamde Stadbahnen. Dat zijn eigenlijk sneltramlijnen. Zij rijden deels onder de grond, maar dus ook bovengronds. Vooral op vrije baan, al dan niet met wegkruisingen, maar op straat komt ook voor. Zelfs op enkelspoor tegen het verkeer in ([[spooktram]])!
 
* In Essen, Duitsland, is het helemaal bizar, want daar rijden voertuigen die zijn overgenomen van de Docklands Light Railway (een kruisingvrije lightrail) op tramlijnen die ook op straat rijden, enkelspoor op vrije baan hebben, hoge perrons midden op straat hebben, maar deels ook ondergronds rijden en daarom U-bahn genoemd worden.
 
* De Tyne & Wear Metro heeft 8 bewaakte overwegen, en is dus niet conflictvrij. Onbewaakt voetpad komt zelfs ook voor. Bij 2 overwegen zijn er slagbomen, omdat daar ook goederentreinen rijden (op dezelfde sporen!).
 
* De metro do Cariri en de Metro de Teresina in Brazilië rijden met diesel-lightrail-treinen op  gelijkvloerse enkelsporige spoorlijnen. Er zijn overwegen met en zonder slagbomen.
In Fortaleza is er ook een dergelijke "metro", maar dan ook op dubbelspoor, en deels op viaducten. In alle drie de gevallen is de frequentie ook bijlange niet conform een echte metro, maar voor de begrippen daar is het heel wat, en een hele verbetering.
 
* In Californië is er treinnetwerk dat Metrolink heet.
 
* In Los Angeles rijdt Metrorail, met 2 echte metrolijnen en 4 semi-metro/lightrail-lijnen. Daarnaast zijn er buslijnen die Metro Busway genoemd worden.
 
* Diverse steden/netwerken/vervoerbedrijven in de wereld hebben zelfs buslijnen die "Metrobus" genoemd worden. In Nederland is er een plan voor een lijn tussen Haarlem en Amsterdam. 
 
* In Little Rock, Arkansas, rijden alleen retro-trams, ook op straat. En er rijden natuurlijk ook bussen; maar het heet allemaal Rock Region Metro.
 
* In de regio Manchester rijdt de Manchester Metrolink, een sneltram-systeem.
 
* Tussen Birmingham en Wolverhampton rijdt de Metro West Midlands; ook dat is eigenlijk een sneltram.
 


=== Wielen ===
=== Wielen ===
Regel 57: Regel 87:


=== Voeding ===
=== Voeding ===
De eerste Londense metro reed met een [[stoomlocomotief]]. De speciale stoomlocomotieven waren wel voorzien van koud water waarmee de stoom gecondenseerd kon worden. Daarnaast waren er vrij veel plaatsen in open lucht waar volop gestookt kon worden. Tegenwoordig rijden alle metro's op elektriciteit, veelal 750V [[gelijkspanning]]. In [[Italië]], [[Spanje]] en [[Azië]] worden metro's veelal gevoed door een [[bovenleiding]]. Om bouwkosten bij tunnelbouw te besparen wordt meestal in plaats van bovenleiding gebruikgemaakt van een derde rail. Meestal wordt het systeem toegepast waar een sleepstuk aan de onderkant langs gaat. Bij oudere systemen wordt de [[elektrische stroom|stroom]] ook weleens afgenomen aan de zijkant of bovenkant van de [[derde rail]]. Bij de Londense metro is er ook een speciale vierde rail voor de retourstroom die normaliter door de rails gaat.
De eerste Londense metro reed met een [[stoomlocomotief]]. De speciale stoomlocomotieven waren wel voorzien van koud water waarmee de stoom gecondenseerd kon worden. Daarnaast waren er vrij veel plaatsen in open lucht waar volop gestookt kon worden. Tegenwoordig rijden alle echte metro's op elektriciteit, veelal 750V [[gelijkspanning]]. In [[Italië]], [[Spanje]] en [[Azië]] worden metro's veelal gevoed door een [[bovenleiding]]. Om bouwkosten bij tunnelbouw te besparen wordt meestal in plaats van bovenleiding gebruikgemaakt van een derde rail. Meestal wordt het systeem toegepast waar een sleepstuk aan de onderkant langs gaat. Bij oudere systemen wordt de [[elektrische stroom|stroom]] ook weleens afgenomen aan de zijkant of bovenkant van de [[derde rail]]. Bij de Londense metro is er ook een speciale vierde rail voor de retourstroom die normaliter door de rails gaat.
De [[metro van Glasgow]] was oorspronkelijk getrokken door een kabel.
De [[metro van Glasgow]] was oorspronkelijk getrokken door een kabel.


=== Gehandicapten ===
=== Gehandicapten ===
Een metro heeft bijna altijd een vrijwel gelijkvloerse instap. Of een metro te gebruiken is door rolstoelgebruikers, hangt dan ook vooral af van de vraag of het perron met een [[lift (transport)|lift]] bereikbaar is. Volgens de moderne inzichten moet het perron altijd met een rolstoel bereikbaar zijn, maar dat is lang niet overal het geval. Op sommige -meestal zeer diep gelegen- stations is het gebruikelijk dat alle reizigers de lift gebruiken, maar vaak moeten de reizigers daarna en daarvoor nog een paar trappen op of af.
Een metro heeft bijna altijd een vrijwel gelijkvloerse instap. Of een metro te gebruiken is door rolstoelgebruikers, hangt dan ook vooral af van de vraag of het perron met een [[lift (transport)|lift]] bereikbaar is. Volgens de moderne inzichten moet het perron altijd met een rolstoel bereikbaar zijn, maar dat is lang niet overal het geval. Op sommige -meestal zeer diep gelegen- stations is het gebruikelijk dat alle reizigers de lift gebruiken, maar vaak moeten de reizigers daarna en daarvoor nog een paar trappen op of af. De oude systemen/stations waren (en vaak is dat nog zo) niet berekend op invaliden en ouderen,"want die bestonden vroeger niet". Het alsnog inbouwen van liften e.d. is natuurlijk een kostbare zaak, en dat gebeurd dan ook geleidelijk. In Rotterdam is dat echter allang voltooid.  


=== Dienstregeling ===
=== Dienstregeling ===
Regel 179: Regel 209:
* [http://wetten.overheid.nl/cgi-bin/deeplink/law1/title=Metroreglement Metroreglement uit www.wetten.nl]{{dode link|datum=november 2017 |bot=InternetArchiveBot }}
* [http://wetten.overheid.nl/cgi-bin/deeplink/law1/title=Metroreglement Metroreglement uit www.wetten.nl]{{dode link|datum=november 2017 |bot=InternetArchiveBot }}


{{Appendix}}
{{Commons|Metro}}
{{Commons|Metro}}
{{woordenboek|metro}}
{{woordenboek|metro}}
 
{{Appendix}}
{{authority control|TYPE=0|Wikidata=Q115755619}}
[[Categorie:Metro| ]]
[[Categorie:Metro| ]]
{{authority control|TYPE=0|Wikidata=Q115755619}}

Huidige versie van 11 okt 2024 om 04:45

Metro
Lijn 9 van de Parijse metro
Lijn 9 van de Parijse metro
Aandrijving elektromotor
Periode sinds tweede helft 19e eeuw
Snelheid tot ca. 120 km/h
Beschikbaarheid openbaar vervoer
Infrastructuur rails
Doelgroep stedelijk en regionaal vervoer
rel=nofollow
Trein van de City & South London Railway, in 1890 de eerste ondergrondse elektrische spoorweg ter wereld en nu onderdeel van de Londense metro
De tweede ondergrondse stedelijke spoorweg ter wereld, de Tünel, opende in 1875 in Constantinopel, het huidige Istanboel, Turkije. Het is een kabelspoorweg.
Bovengronds station (Longze) van de metro van Peking
Metro van New York
Kaart van de Metro van Parijs
Metronetwerken in de wereld[1]:

██ Metro in één stad

██ Metro in twee of meer steden

██ Metro in aanleg

██ Geplande metro

██ Geen metro

Een metro (ook wel ondergrondse of stadsspoorweg) is een vorm van openbaar spoorwegvervoer binnen stedelijk gebied[2] die gebruikmaakt van een (bijna) overal conflictvrije baan. Dat betekent dat de lijn meestal is aangelegd in een tunnel ("ondergrondse" of "moltrein") of op een viaduct en zodoende bijna alleen ongelijkvloerse kruisingen kent.[3] De metro kenmerkt zich meestal door een hoge rijfrequentie en een grote reizigerscapaciteit en houdt zowel wat betreft snelheid als stationsafstand en gewicht van het rollend materieel het midden tussen trein en tram.

Geschiedenis

De eerste metro ter wereld reed in Londen; de lijn werd op 10 januari 1863 geopend. Deze eerste metro, in het Verenigd Koninkrijk Underground genoemd, werd getrokken door een stoomlocomotief. De overstap naar elektriciteit werd al snel gemaakt omdat de stoom en het roet de stations en de reizigers bevuilden. Op het Europese vasteland reed de eerste metro in 1875 in Istanboel, de hoofdstad van het Ottomaanse Rijk.[4] Daarna volgde in 1896 de metro van Boedapest en eveneens in 1896 de metro van Glasgow. In 1900 ontstond de metro van Parijs.

Etymologie

De eerste ondergrondse spoorlijn in Londen kreeg de naam Metropolitan Railway ("grootstedelijke spoorweg"), naar de maatschappij die de lijn bouwde. De andere lijnen, alle gebouwd door particuliere bedrijven, kregen andere namen. Het hele Londense systeem is nu in handen van één enkel bedrijf, Transport for London; daarbinnen is Metropolitan Line de oudste lijn van het systeem.

De Londense Metropolitan volgde het voorbeeld van Parijs, waar de stadsspoorweg Chemin de Fer Métropolitain werd genoemd, kortweg métro.[5] Zo ontwikkelde de term zich van eigennaam tot de benaming van het vervoermiddel; eerst als 'stadsspoorweg' en later als 'ondergrondse in een grote stad'.

De benaming metro, in tegenstelling tot het Frans meestal zonder accent op de e en met de klemtoon op de eerste lettergreep, is internationaal bekend, maar er zijn andere benamingen, per taal en soms per stad verschillend. Zo spreekt men in New York over de subway (maar in de Amerikaanse hoofdstad Washington weer van metro), in de Duitstalige landen van U-Bahn (Unabhängige Bahn[2]) en in Japan "chikatetsu" (地下鉄, letterlijk vertaald "metaal onder de grond"). In Nederland werd aanvankelijk van "stadsspoorweg" gesproken, maar dat begrip wordt vaak alleen nog in wetteksten gebruikt. Het Afrikaans heeft een eigen benaming voor metro ontwikkeld: moltrein, hoewel Zuid-Afrika en Namibië zelf geen ondergrondse hebben.

Hoewel het woord metro zijn oorsprong in Londen vindt, zullen de Londenaren dat woord zelf nooit gebruiken, afgezien van Metropolitan Line voor één van de spoorlijnen van het netwerk. De officiële Londense benaming van het hele netwerk is Underground, en in de volksmond zegt men the Tube. (Enigszins technisch onderlegde Britten gebruiken het woord tube liever alleen voor de dieperliggende lijnen met een geboorde tunnel met ronde doorsnede.[6] De Metropolitan Line en de District Line hebben ondiep liggende, gegraven rechthoekige tunnels en mogen eigenlijk geen tubes heten.)

Kenmerken

De belangrijkste kenmerken van metro-systemen zijn:[7][8][9]

  • Het gericht zijn op (inter)stedelijk gebied,
  • Het rijden met elektrisch materieel,
  • Het hebben van een eigen baan, tevens een (bijna) kruisingsvrije baan,
  • Het rijden met een hoge tot zeer hoge frequentie; soms om de 80 seconden. Maar in Nederland is/was de frequentie door alle bezuinigingen soms om het kwartier.

De term metro wordt echter te pas en te onpas gebruikt:

  • Zo heeft Charleroi géén volwaardig metronet, maar het wordt vaak (ook officieel) wel metro (legèr) genoemd. Er rijden korte sneltrams, deels op straat.
  • Rotterdam heeft ook geen volwaardig metronet, omdat het niet geheel kruisingvrij is.
  • In Berlijn zijn er zogenaamde "Metro-linien"; opgewaardeerde tramlijnen, èn buslijnen. Ondanks die opwaardering rijden die trams soms niet op vrije baan.
  • Diverse Duitse steden gebruiken het begrip U-bahn ook voor zogenaamde Stadbahnen. Dat zijn eigenlijk sneltramlijnen. Zij rijden deels onder de grond, maar dus ook bovengronds. Vooral op vrije baan, al dan niet met wegkruisingen, maar op straat komt ook voor. Zelfs op enkelspoor tegen het verkeer in (spooktram)!
  • In Essen, Duitsland, is het helemaal bizar, want daar rijden voertuigen die zijn overgenomen van de Docklands Light Railway (een kruisingvrije lightrail) op tramlijnen die ook op straat rijden, enkelspoor op vrije baan hebben, hoge perrons midden op straat hebben, maar deels ook ondergronds rijden en daarom U-bahn genoemd worden.
  • De Tyne & Wear Metro heeft 8 bewaakte overwegen, en is dus niet conflictvrij. Onbewaakt voetpad komt zelfs ook voor. Bij 2 overwegen zijn er slagbomen, omdat daar ook goederentreinen rijden (op dezelfde sporen!).
  • De metro do Cariri en de Metro de Teresina in Brazilië rijden met diesel-lightrail-treinen op gelijkvloerse enkelsporige spoorlijnen. Er zijn overwegen met en zonder slagbomen.

In Fortaleza is er ook een dergelijke "metro", maar dan ook op dubbelspoor, en deels op viaducten. In alle drie de gevallen is de frequentie ook bijlange niet conform een echte metro, maar voor de begrippen daar is het heel wat, en een hele verbetering.

  • In Californië is er treinnetwerk dat Metrolink heet.
  • In Los Angeles rijdt Metrorail, met 2 echte metrolijnen en 4 semi-metro/lightrail-lijnen. Daarnaast zijn er buslijnen die Metro Busway genoemd worden.
  • Diverse steden/netwerken/vervoerbedrijven in de wereld hebben zelfs buslijnen die "Metrobus" genoemd worden. In Nederland is er een plan voor een lijn tussen Haarlem en Amsterdam.
  • In Little Rock, Arkansas, rijden alleen retro-trams, ook op straat. En er rijden natuurlijk ook bussen; maar het heet allemaal Rock Region Metro.
  • In de regio Manchester rijdt de Manchester Metrolink, een sneltram-systeem.
  • Tussen Birmingham en Wolverhampton rijdt de Metro West Midlands; ook dat is eigenlijk een sneltram.


Wielen

Technisch zijn er twee soorten metro's: metro's op spoorrails en metro's op luchtbanden. De metro op gewone rails is de bekendste en oudste vorm. De bandenmetro's zijn echter in opkomst, vooral in steden in Frankrijk zoals Parijs, Rijsel, Lyon en Marseille, maar ook steden op het Amerikaanse continent.

Voeding

De eerste Londense metro reed met een stoomlocomotief. De speciale stoomlocomotieven waren wel voorzien van koud water waarmee de stoom gecondenseerd kon worden. Daarnaast waren er vrij veel plaatsen in open lucht waar volop gestookt kon worden. Tegenwoordig rijden alle echte metro's op elektriciteit, veelal 750V gelijkspanning. In Italië, Spanje en Azië worden metro's veelal gevoed door een bovenleiding. Om bouwkosten bij tunnelbouw te besparen wordt meestal in plaats van bovenleiding gebruikgemaakt van een derde rail. Meestal wordt het systeem toegepast waar een sleepstuk aan de onderkant langs gaat. Bij oudere systemen wordt de stroom ook weleens afgenomen aan de zijkant of bovenkant van de derde rail. Bij de Londense metro is er ook een speciale vierde rail voor de retourstroom die normaliter door de rails gaat. De metro van Glasgow was oorspronkelijk getrokken door een kabel.

Gehandicapten

Een metro heeft bijna altijd een vrijwel gelijkvloerse instap. Of een metro te gebruiken is door rolstoelgebruikers, hangt dan ook vooral af van de vraag of het perron met een lift bereikbaar is. Volgens de moderne inzichten moet het perron altijd met een rolstoel bereikbaar zijn, maar dat is lang niet overal het geval. Op sommige -meestal zeer diep gelegen- stations is het gebruikelijk dat alle reizigers de lift gebruiken, maar vaak moeten de reizigers daarna en daarvoor nog een paar trappen op of af. De oude systemen/stations waren (en vaak is dat nog zo) niet berekend op invaliden en ouderen,"want die bestonden vroeger niet". Het alsnog inbouwen van liften e.d. is natuurlijk een kostbare zaak, en dat gebeurd dan ook geleidelijk. In Rotterdam is dat echter allang voltooid.

Dienstregeling

Een metro voert in veel steden een zeer frequente dienst uit, bijvoorbeeld een keer per 5 minuten, maar elke 80 seconden komt ook voor, en in Nederland komt ook elke 15 minuten voor. [10] Een dienstregeling is er wel, maar wordt door de meeste reizigers niet gebruikt. Zij gaan op een willekeurig moment naar het station, want er komt doorgaans een metro binnen enkele minuten. Over het algemeen wordt de dienstregeling buiten de spits meer geraadpleegd, daar de metro's dan minder frequent gaan.

Speciale metro's

Bestand:Schwebebahn ueber Strasse.jpg
Wuppertaler zweefbaan

Monorail

Hoewel de eerste monorails al midden 19e eeuw gebouwd werden, liet de toepassing voor stedelijk openbaar vervoer tot de jaren 1960 wachten, met name Japan was een van de pionierende landen. De Wuppertaler Schwebebahn, een monorail in Wuppertal (1901) vormt hierop een zeer vroege uitzondering. Deze staat niet op de rail maar hangt eraan, de baan slingert boven de weg of de rivier de Wupper. Hierdoor kent de Schwebebahn geen gelijkvloerse kruisingen en mag het systeem een metro en een monorail genoemd worden. In de 21e eeuw zijn er onder meer monorail-metrolijnen aangelegd in diverse steden in China, maar ook in Bangkok en São Paulo.

Lichte metro

Een lichte metro is een OV-systeem dat net als een metro via rails personen kan vervoeren. Door verschillende organisaties worden ze niet tot de "echte/zware" metro gerekend omdat ze een kleinere (dus lichtere) capaciteit hebben. Een lichte metro heeft (gelijk aan lightrail) kleinere voertuigen, maar kruist (gelijk aan een metro) meestal geen ander verkeer. Bekende voorbeelden zijn onder meer de Semi-metro/pre-metro/lichte metro van Charleroi, VAL-metro in de regio Rijsel/Lille en de DLR in Londen. Ook de Dorfbahn Serfaus, hoewel dat eigenlijk een minimetro is, is in Europa uniek doordat de treinen zweven op luchtkussens.

Metrosystemen

Benelux

In de Benelux zijn er drie steden met een metronetwerk:

Naam Land Plaats Startjaar Netwerklengte Passagiers (per week)
Amsterdamse metro Vlag van Nederland Nederland Amsterdam 1977 52,2 km 2.380.000[11]
Brusselse metro Vlag van België België Brussel 1976 38 km 3.180.000[12]
Rotterdamse metro Vlag van Nederland Nederland Rotterdam 1968 101 km (excl. RandstadRail) 1.850.000[13]

De metro heeft relatief laat zijn intrede in de Lage Landen gedaan. Dat kwam vooral door de geringere omvang van de steden, het bestaan van een uitgebreid tramnetwerk en de vrij goede bereikbaarheid, waardoor er lange tijd geen noodzaak was voor een duur en ingrijpend vervoermiddel als de metro. Pas door de snelle groei van de steden in de twintigste eeuw en de spectaculaire opkomst van de auto vanaf de jaren 50, waardoor de bereikbaarheid snel verslechterde, ontstond de behoefte aan een snel en betrouwbaar stadsvervoermiddel voor de wat grotere afstanden: de metro.

Semi-metro of lightrail

Het aanleggen van een metronetwerk vond men vaak een te kostbare aangelegenheid. Daarom werden in een aantal steden ongelijkvloerse trambanen aangelegd, in België meestal premetro genoemd. Deze zijn te vinden in:

Naam Land Plaats Startjaar Netwerklengte
Antwerpse premetro Vlag van België België Antwerpen 1975 11,5 km*
Brusselse premetro Vlag van België België Brussel 1969/1972 12 km*
Métro Léger de Charleroi Vlag van België België Charleroi 1976 35,3 km
Haagse semimetro Vlag van Nederland Nederland Den Haag 1976 3 km*
RandstadRail Vlag van Nederland Nederland Den Haag / Zoetermeer 2006 60 km

*Lengte van het deel in tunnels en/of op viaducten.

Verdere plannen voor andere steden werden niet ontwikkeld vanwege de enorme kosten en overlast voor omwonenden die de bouw met zich meebrengen. De term semimetro werd door de gemeente Den Haag al in 1975 verboden, en dus door ambtenaren niet meer gebruikt.

Sneltram

In Utrecht werd in plaats van een spoorlijn gekozen voor een sneltram: de Utrechtse sneltram. Het 9,8 km lange deel van lijn 51 door Amstelveen was tot 2019 een typisch voorbeeld van een sneltramtraject. (Nu ook, maar nu heet het geen metro meer). Ook delen van het Rotterdamse metronetwerk (Alexanderpolder, en lijn E, en de Hoekse lijn) zijn uitgevoerd als sneltram, maar worden toch metro of/en RandstadRail genoemd. Op deze delen zijn er diverse overwegen; géén conflictvrije baan dus. Lijn E en de Hoekse lijn zijn deels voormalige spoorlijnen.

In Charleroi wordt het wel metro of metro legèr (lichte metro) genoemd, maar gaat het om korte sneltrams, die niet overal tunnels, viaducten of vrije baan hebben, en soms ook overwegen/gelijkvloerse kruisingen hebben. Één traject is zelfs een "ouderwetse" enkelsporige tramlijn, maar toch wordt alles metro genoemd.

Er zijn zelfs steden die een "metrobus" lijn of netwerk hebben; dat heeft dus niks met een railsysteem te maken; het is een soort nep-metro.

Hybride

Het RandstadRail-netwerk tussen Den Haag, Rotterdam en Zoetermeer is deels ook te beschouwen als een sneltram of interurban, voor de delen met spoorwegovergangen (RET metro-lijn E). Daarnaast is het deel vanaf de tramtunnel in Den Haag naar Zoetermeer vergelijkbaar met een metrotraject, omdat de sporen zijn gescheiden van al het overige verkeer dankzij tunnels en viaducten. Wettelijk gezien vallen de trajecten vanaf Station Laan van Nieuw Oost Indië in Den Haag naar Zoetermeer en Rotterdam en ook de 'Krakeling' in Zoetermeer onder lokaal spoor. RandstadRail sluit in Den Haag via de Netkous aan op het Haagse tramnetwerk en in Rotterdam via het Statenwegtracé op de Rotterdamse metro.

Andere landen

Veiligheid

Nederlandse regelgeving

In Nederland diende de uitvoerder van een metrodienst zich te houden aan het Metroreglement uit 1981. Dit is gebaseerd op de bepalingen over stadsspoorwegen in de Locaalspoor- en Tramwegwet uit 1900. Deze is per 1 december 2015 afgeschaft.[14]

Spoorongevallen

In vergelijking met andere – bovengrondse – vervoerswijzen heeft metrovervoer een goede reputatie op het gebied van spoorongelukken. Het metrovervoer is onderworpen aan strikte veiligheidsvoorschriften, met opgelegde procedures en onderhoud om risico's te minimaliseren. Frontale botsingen zijn zeldzaam als gevolg van het gebruik van gescheiden spoorbanen, en de – relatief – lage snelheden verminderen het optreden en de ernst van kop-staartaanrijdingen en ontsporing. Brand is ondergronds een ernstiger gevaar, zoals bleek bij de brand in station King's Cross in Londen in november 1987, toen 31 mensen omkwamen. Metronetten worden daarom over het algemeen zo gebouwd dat op meerdere plaatsen evacuaties mogelijk zijn.

Valpartijen

Hoge perrons (vaak 1 meter of meer) vormen een veiligheidsrisico, ook al omdat mensen die op de sporen terechtkomen, moeite hebben om op het perron te klimmen. Ook is er een risico op zelfdoding door treinsuïcide. Op sommige metrolijnen worden daarom perrondeuren aangebracht om dit gevaar te verminderen.

Criminaliteit

Metrostations zijn openbare ruimten waar veel mensen samenkomen, waardoor ze te maken kunnen krijgen met veiligheidsproblemen. Kleine criminaliteit zoals zakkenrollerij en bagagediefstal, maar ook misdrijven met geweld en aanrandingen komen voor, zowel in drukke treinstellen als in de stations en gangen.

Bestand:Bilbao Metro 05 2012 2399.jpg
Toegangspoortjes in de Metro van Bilbao.

Beveiligingsmaatregelen omvatten cameratoezicht, bewakers en treinbegeleiders, meestal ook met de bedoeling zwartrijders te weren of te betrappen. Aanvullend worden tourniquets of poortjes gebruikt om de toegang te controleren, en eventueel detectiepoorten om wapens op te sporen. In de Metro van Peking is de veiligheidscontrole te vergelijken met die van de luchthavens.

De ernstigste gevallen betreffen terreuraanslagen met soms vele slachtoffers. Bekende drama’s waren onder meer:

Overstromingen

Een risico is dat van overstroming, zoals meermaals bleek tijdens de natte zomer van 2021: op 20 juli verdronken daarbij In de metro van Zhengzhou (China) 14 reizigers;[15] op 25 juli liepen tunnels onder in de Metro van Londen,[16] en op 1 september in de Metro van New York,[17] Wetenschappers zien een verband tussen extreme regenval en klimaatverandering, en waarschuwen voor de kwetsbaarheid van ondergrondse lijnen.[18]

Zie ook

Externe links

Portaal Openbaar vervoer

Wikimedia Commons  Vrije mediabestanden over Metro op Wikimedia Commons

Zoek metro op Wiktionary.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º www.urbanrail.net
  2. ↑ 2,0 2,1 (de) Systemwissen Städtische Schienenbahnen, geraadpleegd op 2023-07-10.
  3. º (en) Private Sector Participation in Light Rail–Light Metro Transit, initiatiief van https://ppp.worldbank.org PDF-document pagina XVII, geraadpleegd op 2023-08-17.
  4. º Geschiedenis van het openbaar vervoer in Istanboel volgens de website van de IETT. IETT Gearchiveerd van het origineel op 2010-09-24 Geraadpleegd op 11 juni 2009
  5. º METRO - (ONDERGRONDSE SPOORBAAN), geraadpleegd op 2023-08-03.
  6. º Tube-lines is een term die vaak gebruikt wordt in vaktijdschriften en spoorhobbybladen. De metrotreinen geschikt voor tube-trajecten verschillen ook uiterlijk van vorm en binnenruimte met de bredere "subsurface"-treinen. Zelfs de vloerhoogte is aanmerkelijk lager. Zelfs voor de leek is er een duidelijk verschil.
  7. º Metro, geraadpleegd op 2022-12-27.
  8. º (en) What is a metro? A subway? An underground?, geraadpleegd op 2022-12-27.
  9. º (en) , F. Birol en JP. Loubinoux Railway Handbook 2017
  10. º https://nieuwsblad.be/cnt/gko2o7dem.
  11. º Meer mensen met metro dan met tram door Noord/Zuidlijn, www.nrc.nl; 26 september 2018
  12. º Modernisering van de metro. MIVB (2020) Gearchiveerd van het origineel op 2021-05-26
  13. º Jaaroverzicht en kerncijfers 2018, RET
  14. º Besluit bijzondere spoorwegen. Wet- en regelgeving op Overheid.nl (1 december 2015) Geraadpleegd op 25 oktober 2023
  15. º Overstromingen door regen in China, reizigers vast in ondergelopen metro's. RTL (Nederland) (21 juli 2021) Gearchiveerd van het origineel op 2021-09-07 Geraadpleegd op 6 september 2021
  16. º Wateroverlast in Londen door noodweer: straten en metrostations ondergelopen (26 juli 2021) Gearchiveerd van het origineel op 2021-09-07 Geraadpleegd op 6 september 2021
  17. º Naweeën tropische storm Ida zetten New Yorkse straten en metrotunnels onder water, meer dan 30 doden. vrtnws.be (2 september 2021) Gearchiveerd van het origineel op 2021-09-02 Geraadpleegd op 6 september 2021
  18. º (en) Zhengzhou subway flooding a warning for other major cities. Science (29 juli 2021) Gearchiveerd van het origineel op 3 september 2021
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Metro&oldid=368991"