Spooktram

Spooktrams zijn trams die op een openbare weg tegen het verkeer of tegen de rijrichting in rijden. Vooral vroeger kwam dit wereldwijd veel voor.

Vooral daar waar er (te) weinig ruimte is/was, of de frequentie van een tram vrij laag is/was, werd er vaak voor enkelspoor gekozen, of was het zelfs noodzakelijk. Vaak zonder vrije baan, dus in het midden of aan één kant van een weg, en dus tevens op de weg of er gevaarlijk dicht naast. Als het inderdaad aan de zijkant is, of in het midden van een (zeer) krappe straat, rijden de trams dus in minstens één richting op ramkoers tegen het (auto)verkeer in.

Bij een halte of een rood verkeerslicht of rood seinlicht staan de trams dus letterlijk in de weg. Het spoor kan ook op een fysiek afgescheiden baan liggen, maar alleen gescheiden door een streep komt ook voor. Vaak is er dan ruimte genoeg voor autoverkeer in twee richtingen er naast, maar op andere plaatsen kunnen de auto's soms moeilijk of niet elkaar passeren als er een tram is; dat geldt nog meer als het gaat om een auto en een vrachtauto, of als twee vrachtauto's elkaar willen passeren. Er kan éénrichtingsverkeer ingesteld zijn, uitgezonderd trams (en soms ook fietsers).

Wisselplaatsen op straat kwamen ook veel voor, waarbij de links rijdende tram opeens even uitwijkt naar rechts. Of niet, indien de wisselplaats ook links bereden wordt. En in linksrijdende landen kan het andersom zijn. Het komt nog voor, maar veel minder dan vroeger. In Wallonië kwamen zij veel voor.

Vooral op interlokale lijnen kwam en komt dit spookrijden voor; vooral in Duitsland, Polen, en België. In België kwam het veel voor, kilometers lang, op het ooit 5000 km. lange NMVB-tramnet (Buurtspoorwegen/"Boerentram"). Maar daar is bijna niets van over.

In Duitsland en Polen en andere landen is het ook sterk afgenomen, maar toch zijn er nog heel wat korte en lange trajecten.

Een overzicht:

België

Op de moderne Kusttramlijn, ook een voormalige NMVB-lijn, komt het nog voor op een krappe ophaalbrug in Zeebrugge. Richting Knokke rijdt de tram spook. Maar deze omleiding wordt weinig gebruikt. In Oostende kan er een spooktram rijden door de Sportstraat en pal naast de Nieuwpoortse Steenweg, bij de werkplaats. Beide locaties zijn niet voor passagiers. Bij calamiteiten (ongeval, spoorvernieuwing) kan een Kusttram altijd spookrijden, maar dan op het andere spoor (tegenspoor). Ook dat kan gevaarlijk zijn, vooral als er geen vrije baan is. In Oostende kwam het tot 2000 ook voor in de IJzerstraat, en tot 2019 was het mogelijk in de Fregatstraat en de Lijndraaierstraat. Het spoor is nog wel aanwezig in 2024 in de laatste twee straten, maar onbruikbaar.

Antwerpen:

• Ommeganckstraat. Éénrichtingsverkeer, maar niet voor tramlijn 11. Ter hoogte van het bondsgebouw was er tot ca. 2000 de mogelijkheid om even uit te wijken naar het andere spoor, als er iets in de weg stond. Dan was het dus spooktram. Lijn 11 rijdt tot 2025 niet.

Brussel:

• in de Hertoginnestraat rijdt lijn 81 spook.
• In de Hertogstraat ligt ook "spook-spoor", maar niet voor lijndienst. Wel rijden hier soms museumtrams, vanuit trammuseum Woluwe.
• Bij halte Pogge (stelplaats Schaarbeek).
• Belgradostraat: Dit spoor liep voorheen door aan beide kanten. Dit restant heeft geen bovenleiding meer, maar is nog wel aangesloten via de remise.
• Rue Nicolas Doyen. Geen lijndienst. Hier deels 3 sporen, waarvan 2 opstelsporen.
• Op het terrein van stelplaats Haren.

Charleroi De zogenaamde "lichte metro" van Charleroi, eigenlijk meer een sneltram, rijdt in Anderlues een stukje spook op de Rue des Deportes. Tot 2017 was dat ook zo in de Rue de la Station. Er zijn moderne seinlichten in historische vorm. Dit is een deel van de voormalige SNCV/NMVB-lijn 90 naar La Louviere.

Op de museumtramlijn Lobbes - Thuin (deel van voormalige SNCV/NMVB-lijn 92 naar Anderlues) rijden er spooktrams op de Rue de L'abbaye in Lobbes, en op de Avenue de la Couture in Thuin. Er zijn ouderwetse seinlichten. Er is wel een beetje meer enkelspoor in Wallonië, vooral in Anderlues, maar dat is (tegenwoordig) op vrije baan. De enige actieve beveiliging (waarschuwing) is de beroemde tweetonige claxon, die vroeger dus overal dag en nacht gebruikt werd in België. Ook de nieuwste Kusttrams hebben dit signaal.

Op de geplande maar afgeblazen sneltramlijn Hasselt - Maastricht was er een optie waarbij de tram een stukje zou spookrijden.

Nederland

Amsterdam: Amstelstraat. Regulier in gebruik door tramlijn 14. Hier is een uitzonderlijk stukje enkelspoor; uitzonderlijk vanwege de in/uitrit van een parkeergarage.

Den Haag: remisespoor op Harstenhoekplein.

Diemen: Naast de Provincialeweg, en op het GVB terrein.

Rotterdam: remisespoor Kootsekade, en remisespoor Hillegondastraat (éénrichtingsverkeer voor auto's)

Duitsland

• Bad Wildbad: S-bahn-tram vanuit Karlsruhe (ca. 45 km. verderop) rijdt hier spook!

• Berlijn (Rosenthal)
• Brackel (Dortmund) U-bahn rijdt spook!
• Cottbus (Madlow)
• Ellerstadt (Rhein-Haardt-Bahn)
• Eppelheim (Heidelberg)
• Gotha
• Großsachsen (unieke ring-sneltramlijn verbind Mannheim, Weinheim en Heidelberg)
• Hessisch--Lichtenau (Regiotram Kassel)
• Kassel (Hessenschanze)

• Kirchheim (Heidelberg)(éénrichtingsverkeer voor auto's)
• Kirschnitztalbahn (toeristische lijn)(spooktram in Bad Schandau en Sebnitz)
• Linkenheim-Hochstetten (bij Karlsruhe) S-bahn rijdt spook!
• Lünen (bij Dortmund) U-bahn rijdt spook!
• Naumburg (Poststraße)(museumlijn)

• Strausberg (tramlijn 89 Strausberg Bahnhof - Strausberg Lustgarten)
• Waltershausen (Thüringerwaldbahn)
• Wickede (Dortmund) U-bahn rijdt spook!
• Woltersdorf (tramlijn 87 Rahnsdorf - Woltersdorf)
• Zwätzen (Jena)

Frankrijk

• De toeristische Tramway de Montblanc rijdt in het centrum van Saint Gervais Mont Blanc spook.

Polen

(K)= Behorende tot het enorme streektramnet in en om Katowice.

• Katowice (K): korte stukken op lijn 14.
• Lutomiersk (buiten gebruik)(tram vanuit Lodz).
• Ozorkow (buiten gebruik)(tram vanuit Lodz).
• Ruda Slaska (K) (op lijn 9 en lijn 18 aan de noordkant en aan de zuidkant van de hoofdspoorlijn. Lijn 18 is opgeheven, en de sporen zijn alleen nog op oude Streetview beelden te zien (en op YouTube).
• Sosnowiec (K) Lijn 24.
• Swiętochlowice (K) lijn 17.
• Zabrze (K) Lijn 3.
• Zgierz (tramlijn 45 vanuit Lodz).

Hongarije

• De eerste tram-train van Hongarije rijdt sinds 2021 op straat in Hodmezovasarhelvi.

Japan

• In Ino, en vooral in Asakura (2 wisselplaatsen in een krappe straat)(in beide plaatsen behorende tot de langste tramlijn van Japan, vanuit Kochi).

Kroatië

• Osijek (lijn 2).

Letland

Daugavpils:

• Cietoksna iela

• Spook langs een rotonde bij Vienibas iela

• Voor en na viaduct over spoorlijn op 18. november iela.

• Andreja Pumpura iela

• Ventspilz iela

Italie

• Triëst (in en buiten de stad)(bergtramlijn)

Oekraine

• Jevpatorija
• Konotop (lijn 2, onverharde weg)

Oostenrijk

• De trams van Stern und Hafferl rijden in Gmunden spook door de zéér krappe Kuferzeile.

Portugal

• Colares (museumtram van Sintra)
• Porto (antieke trams)
• Lissabon (antieke trams)

Roemenië

• Arad: t.h.v. Calea luliu Maniu nr.112 kan een tram schuin spook rijden bij oversteken naar de remise toe; zonder beveiliging! En op (snel)weg(!) 79/E671 ook twee stukjes. Één keer bij de kruising met weg 7E, en één keer schuin tegen het verkeer in, zonder beveiliging. En in het centrum op Bulevardul Revolutiei. En ook op Strada Fat Frumos. En daar vlakbij op Calea Aurel Glaicu; schuin tegen het verkeer in, zonder beveiliging; op de Strada Padurii is dat ook zo.
• Ghioroc: de interlokale tramlijn uit Arad rijdt in dit dorp spook.
• Rasinari: museumtramlijn richting Sibiu rijdt spook. In Sibiu was dat vroeger ook het geval, op de DJ106A. Tot 1967 reed de tram naar station Sibiu. In 2009 liep het "spook-spoor" nog tot Strada George Bacovia. In 2012 is het nog verder ingekort tot bij het Hilton Hotel.

Rusland

• Pyatigorsk

Spanje

• Soller (antieke trams)
• Port de Soller (idem)

Tsjechië

• Jablonec. Streektram uit Liberec.

• Olomouc:

-Sokolska -Pavlovicka

Verenigd Koninkrijk

• Birkenhead (museumlijn).
• Croydon: Station Road, Tamworth Road.
• Llandudno (Great Orme kabel-tramlijn; de enige buiten de USA).
• Manchester Heaton Park (museumlijn)(tevens het enige restant van het vroegere trambedrijf)
• Nottingham: Shipstone Street, deels Noel Street, Terrace Street.
• Sheffield: Granville Street (deels).

Verenigde Staten

• Fort Smith, Arkansas. Museumlijn.
• Little Rock, Arkansas. Retro-trams.
• Tampa, Florida. Retro-trams.