Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Gelijkspanning
Gelijkspanning is een elektrisch potentiaalverschil tussen twee punten, dat in de tijd stabiel blijft. Dit in tegenstelling tot wisselspanning, waarbij het potentiaalverschil meestal met een vaste frequentie wisselt als functie van de tijd.
Gelijkspanning wordt opgewekt in bijvoorbeeld een batterij en zonnecel (fotovoltaïsche cel). Wisselspanning wordt meestal opgewekt door rotatie zoals bij een dynamo of generator.
(V=volt, t=tijd).
Wisselspanning is relatief eenvoudig om te zetten naar gelijkspanning door middel van een diodebrug en een aantal condensatoren. Om gelijkspanning daarentegen om te zetten naar een stabiele wisselspanning is meer complexe elektronica nodig.
Toepassing
Gelijkspanning is een iets efficiëntere manier van energietransport dan wisselspanning, vanwege het skineffect dat optreedt bij wisselstroom. Gelijkspanning is echter niet om te zetten met een transformator, waardoor het gebruik ervan beperkt wordt tot lagere spanningen. Enkele toepassingen:
- Accu's (bijvoorbeeld auto's) geven een gelijkspanning af en worden met een gelijkstroom weer opgeladen.
- De treinen in Nederland en België rijden op gelijkstroom.
- Een opgeladen batterij of accu geeft een gelijkspanning.
Gevaren
Er kleven enige gevaren aan gelijkspanning. Als er sprake is van het aanraken van een voorwerp onder gelijkspanning zullen de spieren verkrampen waardoor het slachtoffer niet los kan laten, een vorm van elektrocutie.
Dit wordt gevisualiseerd in Charlie Chaplin films wanneer voor de grap een deurkruk onder spanning wordt gezet.
Bij wisselspanning heeft het slachtoffer een schokreactie en zou men op het moment van fasedoorgang kunnen loslaten, ware het niet dat dit moment te kort is. Beide stromen boven een bepaalde sterkte zijn levensbedreigend.
Ook zijn de vonken van gelijkstromen langduriger. Een voorbeeld hiervan is bliksem. De contacten van relais en schakelaars die gelijkstroom schakelen moeten hiervoor speciaal ontworpen worden.
Ook de zwerfstromen van gelijkspanning zijn veel schadelijker.
Let op: Het gevaar is niet de spanning, maar juist de stroomsterkte wat dodelijk kan zijn. Bij een stroom van 60 mA door een mensenhart kan het hartritme verstoren en zelfs het hart stoppen. Niet alleen het hart maar ook andere delen van het menselijk lichaam kunnen ongewenste situaties veroorzaken. Bij het met de handpalm aanraken van een ontblote kabel kunnen de handspieren samenknijpen en is het vrijwel onmogelijk om de kabel weer los te laten. Ook bestaat het gevaar dat men brandwonden oploopt indien er de weerstand van de huid groot is en toch een bepaalde stroom loopt.
Een schrikdraad heeft bijvoorbeeld een hoge spanning (2000 tot 10.000 volt) staan, maar kan maar een hele lage stroom leveren. Door deze lage stroom is een schrikdraad niet dodelijk terwijl er toch hoge spanning op staat.
DC
De Engelse afkorting voor gelijkspanning is DC. Dit staat voor Direct Current.