Aanhalingsteken: verschil tussen versies

Leestekens
	aanhalingstekens ( ", ‘ ’, “ ”, „ ” ); afbreekteken ( - ); apostrof ( ', ’ ); beletselteken ( …, ... ); dubbelepunt ( : ); gedachtestreepje ( –, — ); guillemets ( « » ); haakjes ( ( ), [ ], { }, < > ); komma ( , ); koppelteken ( - ); omgekeerd uitroepteken ( ¡ ) ; omgekeerd vraagteken ( ¿ ) ; punt ( . ); puntkomma ( ; ); schuine streep/schrap/slash ( / ); uitroepteken ( ! ); vraagteken ( ? ); weglatingsstreepje ( - );
Woordscheiding
	spaties ( ) ( ) ( ); interpunct ( · )
Algemene typografie
	ampersand ( & ); apenstaartje/at ( @ ); asterisk ( * ); backslash ( \ ); bullet ( • ); caret/dakje ( ^ ); emoticons ( :-) ); graad ( ° ) ; kardinaalteken ( # ); isgelijkteken (=) ; munteenheid ( ¤, ¢, $, €, £, ¥, ₩ ); obelisk ( †, ‡ ); paragraafsymbool ( § ); alineateken ( ¶ ); prime ( ′ ); procent ( % ); promille ( ‰ ); tilde ( ~ ); trema ( ¨ ); umlaut ( ¨ ); laag streepje/underscore ( _ ); verticaal/pipe/gebroken streep ( \|, ¦ );
Ongebruikelijke typografie
	asterisme ( ⁂ ); lozenge ( ◊ ); interrobang ( ‽ ); ironieteken ; referentieteken ( ※ ); sarcasmeteken

Versie van 22 apr 2018 05:11

Aanhalingstekens zijn leestekens die aan het begin en het einde van een uitspraak of letterlijk citaat (een aanhaling).

Zij worden soms als stijlmiddel gebruikt om aan te geven dat woorden, zinsdelen of tekstgedeelten ironisch, niet letterlijk of in een andere betekenis bedoeld zijn, men zich wil distantiëren van de gebruikte formulering, of commentaar wil geven over het tekstgedeelte tussen aanhalingstekens.

Afhankelijk van nationale conventies kunnen verschillende aanhalingstekens de norm zijn of de voorkeur hebben. Terwijl het gebruik van de aanhalingstekens in sommige talen door spellingsregels is vastgelegd, laten andere talen het voor een groot deel over aan de persoonlijke keuze.

Voorbeelden: „O”, “O”, „O“, « O » of »O«.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{Zijbalk leestekens|„ ”}}
+{{Zijbalk leestekens}}
-'''Aanhalingstekens''' zijn [[leesteken]]s die, meestal in paren, gebruikt worden om aan te geven dat een uitspraak, [[citaat]] of zin letterlijk wordt weergegeven (''aangehaald''). Afhankelijk van de taal en het medium kunnen aanhalingstekens verschillende vormen aannemen.
+'''Aanhalingstekens''' zijn [[leesteken]]s die aan het begin en het einde van een uitspraak of letterlijk [[citaat]] (een [[aanhaling]]).
-Bij een paar is er een openend aanhalingsteken en een sluitend aanhalingsteken. Afhankelijk van nationale conventies kunnen deze bijvoorbeeld getoond worden als '''<nowiki>'</nowiki>'''O'''<nowiki>'</nowiki>''', '''<nowiki>"</nowiki>'''O'''<nowiki>"</nowiki>''', ‘O’, '''„'''O'''”''' , '''“'''O'''”''' of '''«'''O'''»'''.
+Zij worden soms als stijlmiddel gebruikt om aan te geven dat woorden, zinsdelen of tekstgedeelten ironisch, niet letterlijk of in een andere betekenis bedoeld zijn, men zich wil distantiëren van de gebruikte formulering, of commentaar wil geven over het tekstgedeelte tussen aanhalingstekens.
+Afhankelijk van nationale conventies kunnen verschillende aanhalingstekens de norm zijn of de voorkeur hebben. Terwijl het gebruik van de aanhalingstekens in sommige talen door spellingsregels is vastgelegd, laten andere talen het voor een groot deel over aan de persoonlijke keuze.
+{| class="wikitable"
+|'''Voorbeelden''': <big>„O”, “O”, „O“, « O » </big>of<big> »O«</big>.
+|}
+{{meebezig}}
+<!---
 == Gebruik ==
 === Spraak ===
 In het Nederlands worden voor spraak en dialoog in geschreven en gedrukte tekst dubbele aanhalingstekens gebruikt:
-:Jan zei: „Hallo.”
+:Jan zei: „Hallo”.
-De openende aanhalingstekens staan laag, maar kunnen ook hoog staan. Dit is traditioneel de standaardnotatie in het [[Engelse taal|Engels]]:
+Sinds de invoering van de tekstverwerkingsprogramma’s, worden steeds vaker de hoge aanhalingstekens gekozen, die in het Engels de norm zijn, en die vaak in de software als standaard staat aangegeven:
 :Jan zei: “Hallo.”
-Bij gebruik van een schrijfmachine of computer zijn lage aanhalingstekens meestal niet mogelijk en bovendien kan men geen onderscheid maken tussen openende en sluitende aanhalingstekens:
+Wanneer een uitspraak onderbroken wordt, bijvoorbeeld door „zei hij”, dan wordt een sluitend aanhalingsteken gebruikt voor de onderbreking, en een openend aanhalingsteken erna. Komma’s kunnen daarbij nog toegevoegd worden:
-:Jan zei: "Hallo."
+:„Hallo,” zei Jan, „waar ga je naar toe?”
-Wanneer een uitspraak onderbroken wordt, bijvoorbeeld door "zei hij”, dan wordt een sluitend aanhalingsteken gebruikt voor de onderbreking, en een openend aanhalingsteken erna. Komma's kunnen daarbij nog toegevoegd worden:
+Indien in het eerste deel van de uitspraak geen komma voorkomt, wordt na het sluitende aanhalingsteken van dit deel een een komma geplaatst:
-:“Hallo,” zei Jan, “waar ga je naartoe?”
+:„Gisteren”, zei Jan, „was het veel beter weer.”
-Indien in het eerste deel van de uitspraak geen komma voorkomt, wordt na het sluitende aanhalingsteken een komma geplaatst:
+Wordt binnen een aangehaalde tekst een andere tekst aangehaald, dan kunnen enkele (enkelvoudige) aanhalingstekens worden gebruikt:
-:“Gisteren”, zei Jan, “was het veel beter weer.”
+:Jan zei: „An zei ‚Hallo’.”
-Wordt binnen een aangehaalde tekst een andere tekst aangehaald, dan kunnen enkele (enkelvoudige) aanhalingstekens worden gebruikt:
+Het enkelvoudige aanhalingsteken heeft een andere functie dan het weglatingsteken ([[apostrof (leesteken)|apostrof]]). Uiterlijk lijkt het op een aantal andere tekens met verschillende functies.
-:Jan zei: ”Annette zei ‘Hallo’.”
-Het enkelvoudige aanhalingsteken mag niet verward worden met de [[apostrof (leesteken)|apostrof]] ('), hoewel hiervoor dikwijls hetzelfde symbool gebruikt wordt.
+===Als gebaar===
+Sinds de jaren negentig van de twintigste eeuw maken sommige sprekers een gebaar dat de dubbele aanhalingstekens nabootst om te tonen dat ze iemand citeren. Dit gebaar betekent ook in gebarentaal dat men een aanhaling doet.
-Het gebruik van [[guillemet]]s is in het Nederlands zeldzaam:
+=== Aanhalingstekens op schrijfmachines===
-:Jan zei: «Annette zei ‹Hallo›.»
+Op schrijfmachines waren de typografische aanhalingstekens vaak niet aanwezig. Ook in de vroegere computersoftware ontbraken de typografische aanhalingstekens en werd vaak gebruik gemaakt van rechte aanhalingstekens.
-Loopt een citaat over meer dan een alinea, dan kan men elke alinea met een openend aanhalingsteken beginnen. Men ziet dit in het Franse voorbeeld hieronder.
+:<code>Jan zei: "An zei 'Hallo'."</code>
-===Frans===
+Sinds in tekstverwerkingsprogramma’s een functie werd ingebouwd die in plaats van rechte aanhalingstekens typografische aanhalingstekens gebruikt, werd ook in het Nederlands veel gebruik gemaakt van de [[Engels]]e standaardnotatie:
-In het Frans is het gebruikelijk dat een hele conversatie als geheel tussen aanhalingstekens (guillemets) staat, inclusief de enkele woorden die aangeven wie er aan het woord is. Begint er een nieuwe regel terwijl dezelfde spreker aan het woord is, dan begint men weer met guillemets. Neemt een ander het woord dan begint men met een streep. In onderstaande conversatie is dat duidelijk gemaakt door met kleuren aan te geven wat er door wie wordt gezegd.:
+:Jan zei: “An zei ‘Hallo’.”
-:« <font color=red>Maintenant</font>, continua Debray, compulsant son carnet avec la méthode et la tranquillité d’un agent de change, <font color=red>nous trouvons quatre-vingt mille francs pour les intérêts composés de cette somme restée entre mes mains.</font>
-:— <font color=teal>Mais,</font> interrompit la baronne, <font color=teal>que veulent dire ces intérêts, puisque jamais vous n’avez fait valoir cet argent ?</font>
-:— <font color=red>Je vous demande pardon, madame,</font> dit froidement Debray ; <font color=red>j’avais vos pouvoirs pour le faire valoir, et j’ai usé de vos pouvoirs.</font>
-:« <font color=red>C’est donc quarante mille francs d’intérêts pour votre moitié, plus les cent mille francs de mise de fonds première, c’est-à-dire treize cent quarante mille francs pour votre part.</font> »
-== Ironische uitdrukkingen ==
+Veel software biedt de mogelijkheid om te kiezen welke tekens men wil gebruiken als aanhalingstekens.
-Aanhalingstekens worden wel gebruikt bij [[ironie]] of in plaats van het woord "zogenaamd".
-:Wegens zijn „ziekte” hoefde hij niet te werken.
-De aanhalingstekens geven hier aan dat de persoon zei dat hij aan een ziekte leed. In feite duiden de aanhalingstekens op een woord dat de persoon uitsprak.
-De [[Nederlandse Taalunie]] geeft aan dat dit gebruik van aanhalingstekens voorkomt en toegestaan is,<ref>[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/11/dubbele_of_enkele_aanhalingstekens/ Taalunie: mogelijkheid van gebruik aanhalingstekens bij ironie]</ref> maar adviseert toch om het niet te doen omdat aanhalingstekens normaliter een citaat aangeven.<ref>[https://web.archive.org/web/20100122062024/http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/12/aanhalingstekens_bij_ironie Taalunie negatief advies aanhalingstekens bij ironie]</ref>
+Het gebruik van [[guillemet]]s is in het Nederlands zeldzaam:
+:Jan zei: «An zei ‹Hallo›.»
-== Zelfverwijzing ==
+=== Ironische uitdrukkingen ===
+Aanhalingstekens worden wel gebruikt bij [[ironie]].
+:Hij zei dat hij „ziek” was.
+De Taalunie geeft aan dat dit gebruik van aanhalingstekens voorkomt en toegestaan is,<ref>[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/11/dubbele_of_enkele_aanhalingstekens/ Taalunie: mogelijkheid van gebruik aanhalingstekens bij ironie]</ref> maar adviseert echter dat niet te doen omdat aanhalingstekens normaliter een citaat aangeven.<ref>[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/12/aanhalingstekens_bij_ironie/ Taalunie negatief advies aanhalingstekens bij ironie]</ref>
+=== Zelfverwijzing ===
 Aanhalingstekens kunnen gebruikt worden om te verwijzen naar het woord zelf:
 :de letter „a”
-:het woord „beta” is afkomstig van ...
+:het woord „spreken” in het Chinees is ...
-== Foutief gebruik van aanhalingstekens ==
+=== Foutief gebruik van aanhalingstekens ===
-Enkele en dubbele aanhalingstekens worden ook weleens foutief gebruikt voor:
+Enkele en dubbele aanhalingstekens worden ook wel eens foutief gebruikt voor:
-*respectievelijk [[boogminuut|boogminuten]] en [[boogseconde]]n (bijvoorbeeld 40° 20’ 50”)
+*respectievelijk [[boogminuut|boogminuten]] en [[boogseconde]]n (bijv. 40° 20’ 50”)
 *respectievelijk [[voet (lengtemaat)|voet]] en [[duim (lengtemaat)|duim]]
-In beide bovenstaande gevallen gebruikt men [[accent (symbool)|accent]]symbool in plaats van aanhalingstekens: 40° 20′50″. Visueel is er weinig verschil. Eerder gebruikte men de afkortingen: 40 h 20 m 50 s.
+In beide bovenstaande gevallen gebruikt men „prime”-tekens in plaats van aanhalingstekens: 40° 20′50″.
+De standaardweergave voor tijdsaangaven is: 40h 20m 50s.
+Soms wordt ten onrechte de ''accent grave'' (`) gebruikt in plaats van het aanhalingsteken of de apostrof. Dit komt meestal omdat dit teken direct op een [[azerty]] of [[qwerty]]-toetsenbord te vinden is, terwijl men voor de typografische aanhalingstekens vaak een toetscombinatie nodig heeft.
-Soms wordt ten onrechte het [[accent grave]] (`) gebruikt, in plaats van het aanhalingsteken of de apostrof. Dit komt meestal doordat op een [[qwerty]]-toetsenbord dit teken direct op het toetsenbord te vinden is en  de aanhalingstekens alleen door middel van een toetscombinatie kunnen verschijnen. Om dit te voorkomen is de functie ''SmartQuotes'' gerealiseerd, die in veel opmaak- en tekstverwerkingsprogramma's beschikbaar is.
+Om het gebruik van typografische aanhalingstekens op de computer te vereenvoudigen, werd de functie ''SmartQuotes'' ontworpen. Deze functie, die in veel opmaak- en tekstverwerkingsprogramma’s beschikbaar is, vervangt de rechte aanhalingstekens door typografische aanhalingstekens.
-De ''Smart Quotes'' veroorzaken echter ook fouten. Veelvuldig zijn verkeerde aanhalingstekens te zien in teksten als „‘s morgens”. In deze gevallen denkt de software te maken te hebben met een enkel openend aanhalingsteken, terwijl het hier om een [[Apostrof (leesteken)|apostrof]] gaat. De apostrof komt visueel overeen met een enkel ''sluitend'' aanhalingsteken.
+===Typische ''Smart Quotes''-fouten===
+De functie ''Smart Quotes'' veroorzaakt echter ook fouten. Vaak gebruikt men de verkeerde tekens in
+*woorden waarvan het eerste deel weggelaten werd, zoals: ’k, ’n, ’s, ’t.
+*jaartallen waarvan een deel weggelaten wordt, zoals ’64.
+De software zet het getypte teken (<big>'</big>) hier gewoonlijk om in een openend enkel aanhalingsteken (<big>‘</big>). In werkelijkheid gaat het hier echter om een [[Apostrof (leesteken)|apostrof of weglatingsteken]]. Het weglatingsteken komt visueel overeen met een ''sluitend'' enkel aanhalingsteken, zoals dat in het Nederlands gebruikt wordt, en dient dus de vorm van een '''9''' te hebben, niet de vorm van een '''6'''.
-== Unicode ==
+=== Unicode ===
 [[Unicode]] bevat de aanhalingstekens zoals ze in het Nederlands gebruikt worden. Ze hebben kenmerk 201E (openend, ''Double Low-9 Quotation Mark'') en
-D (sluitend, ''Right Double Quotation Mark''). Op Windows-computers kunnen de tekens gemaakt worden.
+D (sluitend, ''Right Double Quotation Mark''). Op Windows-computers kunnen de tekens gemaakt worden door respectievelijk <code>Alt+0132</code> en <code>Alt+0148</code> te gebruiken. De [[HTML-entiteit|HTML-entiteiten]] voor beide zijn: &amp;bdquo; en &amp;rdquo;.
-== Externe link ==
-*[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/11 Dubbele of enkele aanhalingstekens bij een citaat] ([[Nederlandse Taalunie]])
-==Zie ook==
+== Weblinks ==
-*[[Aanhalingstekens (gebaar)]]
+*[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/11 Dubbele of enkele aanhalingstekens] ([[Nederlandse Taalunie]])
 ==Bronnen==
-{{Appendix}}
+{{bron|bronvermelding=
+{{references}}
-{{commons|Quotation mark}}
+}}
-{{woordenboek}}
+--->
-[[Categorie:Leesteken]]
+[[Categorie: Schriftteken]]
-[[Categorie:Typografie]]
+[[Categorie: Typografie]]

Aanhalingsteken: verschil tussen versies

Versie van 22 apr 2018 05:11

Navigatiemenu

Zoeken