Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Lente
Lente oftewel voorjaar is één van de vier seizoenen. De lente volgt op de winter en wordt gevolgd door de zomer. De lente begint op het noordelijk halfrond (meestal) op 20 maart en eindigt (meestal) op 21 juni. Op het zuidelijk halfrond begint de lente meestal op 22 september. Tijdens de lente worden in de noordelijker streken van het noordelijk halfrond de bomen veel groener en gaan veel planten bloeien; geleidelijk wordt het warmer en wordt de kans op vorst kleiner.
Naam
Het woord lente is een oude afleiding van lang en heeft betrekking op het lengen van de dagen. De oudste schriftelijke vorm van het woord is lencten.[1] Het is verwant aan het Duitse Lenz (verouderd of poëtisch) en het Engelse lent (waar het de betekenis kreeg van de veertigdagentijd of vastentijd voor Pasen).
Astronomische lente
Bepaling
Het begin en einde van de astronomische lente (20 of 21 maart – 20 of 21 juni) is bepaald op basis van een afspraak. Astronomisch gezien begint de lente als de dag en de nacht even lang zijn. Tijdens de lente worden de dagen steeds langer. Deze lentenachtevening treedt op rond 20 maart op het noordelijk halfrond en rond 23 september op het zuidelijk halfrond. De zon gaat dan door het lentepunt en de dag en de nacht zijn bij benadering even lang. De lente eindigt met de zomerzonnewende (rond 21 juni op het noordelijk halfrond en 21 december op het zuidelijk halfrond). Dat is het moment dat de zon het hoogste aan de hemel staat.
Begin van de lente
Aanvangstijdstippen van de astronomische lente op het noordelijk halfrond van 2001 tot en met 2030:[2][3]
| 2001 | 20 maart | 14:31 | 2007 | 21 maart | 01:07 | 2013 | 20 maart | 12:02 | 2019 | 20 maart | 22:58 | 2025 | 20 maart | 10:02 | ||||
| 2002 | 20 maart | 20:16 | 2008 | 20 maart | 06:49 | 2014 | 20 maart | 17:57 | 2020 | 20 maart | 04:49 | 2026 | 20 maart | 15:46 | ||||
| 2003 | 21 maart | 02:00 | 2009 | 20 maart | 12:44 | 2015 | 20 maart | 23:45 | 2021 | 20 maart | 10:37 | 2027 | 20 maart | 21:25 | ||||
| 2004 | 20 maart | 07:49 | 2010 | 20 maart | 18:32 | 2016 | 20 maart | 05:30 | 2022 | 20 maart | 16:33 | 2028 | 20 maart | 03:17 | ||||
| 2005 | 20 maart | 13:34 | 2011 | 21 maart | 00:21 | 2017 | 20 maart | 11:28 | 2023 | 20 maart | 22:24 | 2029 | 20 maart | 09:01 | ||||
| 2006 | 20 maart | 19:25 | 2012 | 20 maart | 06:15 | 2018 | 20 maart | 17:15 | 2024 | 20 maart | 04:06 | 2030 | 20 maart | 14:51 |
De tijd staat aangegeven in de Centraal-Europese tijd. Op het zuidelijk halfrond begint op deze data de herfst, zie daarvoor het begin van de lente op het zuidelijk halfrond.
Meteorologische lente
Bepaling
Om praktische, maar ook klimatologische redenen begint de meteorologische lente op een vaste datum op 1 maart op het noordelijk halfrond en op 1 september op het zuidelijk halfrond. Deze duurt dan respectievelijk tot 1 juni en 1 december.
Een van de eerste internationale weerorganisaties onder leiding van de Duitse keurvorst Karl Theodor, de Societas Meteorologica Palatina besloot in 1780 om steeds drie opeenvolgende kalendermaanden als één seizoen te beschouwen. Sindsdien duurt de lente dan ook drie maanden.
Weerextremen
Nederland
De koudste lente die door het KNMI in Nederland is geregistreerd sinds 1706 was het jaar 1962. De gemiddelde temperatuur bedroeg 6,5 ℃. Het warmste voorjaar was 2007, met een gemiddelde temperatuur van 11,6 ℃. Normaal is een gemiddelde temperatuur van 8,9 ℃ (dit alles gemeten in De Bilt). Ook de hoeveelheid regen kan in de lente sterk variëren. In 1983 viel het meeste regen van die eeuw, namelijk 289 mm. In 1996 viel slechts 61 mm.[4]
Weerextremen lente in België
| warmste | droogste | minste
regendagen |
zonnigste | koudste | natste | meeste
regendagen |
somberste | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| eerste | 12,3 (2007) | 37,6 (1893) | 23 (1880) | 643,0 (1893) | 4,9 (1837) | 299,7 (1965) | 75 (1979) | 273,1 (1983) | |
| op één na | 11,2 (2009) | 69,0 (1976) | 24 (1893) | 637,2 (1990) | 5,4 (1845) | 283,0 (1851) | 74 (1983) | 326,0 (1891) | |
| op twee na | 11,2 (1993) | 74,6 (1875) | 28 (1875) | 619,0 (1921) | 6,0 (1887) | 276,6 (1988) | 72 (1977) | 335,0 (1889) | |
| op drie na | 11,1 (2003) | 87,6 (1880) | 32 (1990) | 612,7 (1953) | 6,3 (1888) | 276,6 (2001) | 69 (1981) | 342,4 (1970) | |
| op vier na | 11,0 (1999) | 87,9 (1944) | 33 (2010) | 608,0 (1948) | 6,4 (1855) | 271,5 (1878) | 68 (1851) | 356 (1985) | |
| normaal | 9,5 | 196,2 | 52,8 | 545,9 | 9,5 | 196,2 | 52,8 | 545,9 | |
| Bron: KMI, Statistieken voorbije seizoenen voor Ukkel | |||||||||
Feesten en rituelen tijdens de lente
De lente wordt veelal geassocieerd met vruchtbaarheid en voedselproductie. In Europa worden in de lente de eenjarige voedselgewassen gezaaid. Door de effecten van de lente op de natuur wordt de lente vanouds gevierd met vruchtbaarheidssymbolen. Restanten hiervan zijn te zien in symbolen als de meiboom, de paashaas en zijn eieren, en de stok met het haantje bovenaan tijdens Palmpasen.
De componist Igor Stravinsky gaf deze gebruiken in het vermeende prehistorische Rusland vorm in het balletstuk Le sacre du printemps, dat gaat over een mensenoffer tijdens de lente. De Fabergé-eieren zijn beroemd. Ze zijn gemaakt voor de Russische tsaren, de moderne varianten worden in een fabriek gemaakt. De Căluşari en Morris Dance zijn afgeleid van pre-christelijke vruchtbaarheidsrituelen.
In de Griekse mythologie hoort de Horae Eunomia (die ook wel Thallo genoemd wordt) bij de lente, de jeugd en de bloemen. Zij is een dochter van Zeus en Themis. Aphrodite Pandemos is de lentegodin. In Brauron werden lentefeesten gevierd, men danste de ’berendans’, waarbij kinderpriesteresjes gehuld in saffraangele gewaden dansten ter ere van een berin, die volgens de mythe door Orestes en Iphigenieia zou zijn gedood. Degene die aan de lentefeesten van de mysteriecultus van Eleusis hadden deelgenomen, konden hun verdere wijding ontvangen bij gelegenheid van de grote mysteriën in de maand Boëdromion (omstreeks het begin van oktober).
Ostara of Eostre was volgens Jacob Grimm de lentegodin van de Germanen. Hij baseerde zich voor deze veronderstelling op Beda, die de oude Engelse maandnaam Ēosturmōnaþ afgeleidde van Eostre, die hij beschreef als een godin. Het aanbreken van de lente betekende het einde van de Wilde Jacht. Ostara staat voor het oosten, denk ook aan het Duitse Ostern. Ook in Caminel worden elk jaar lentefeesten gevierd en in Schagen is de Paasveetentoonstelling (ook wel Paasvee) bekend en berucht.[5]
Van 4 april tot 10 april vierden de Romeinen de Megalensia ter ere van de vruchtbaarheidsgodin Cybele. Van 12 april tot 19 april vierde men de Cerealia voor de godin Ceres. Op 15 april werd Fordicidia gevierd voor Maia. Ook vierde men van 28 april tot en met 3 mei de Floralia voor de moedergodin Bona Dea (later Maia). Op 14 mei wierpen de Vestaalse maagden 27 biezenpoppen in de Tiber.
Beltane en Walpurgisnacht worden gevierd op 30 april, net als de vrijmarkten tijdens Koninginnedag. Dit is de vooravond van 1 mei, het Engelse May Day of de Dag van de Arbeid. In de Middeleeuwen ontstond in Italië het gebruik om de maand mei toe te wijden aan de Heilige Moedermaagd Maria, ’de Moeder Gods’.
De katholieke traditie kent tijdens de lente de vastenperiode, die begint op Aswoensdag en eindigt met Pasen. De Vasten wordt voorafgegaan door de Vastenavond. Naast Pasen kent de christelijke traditie ook de Goede Week; drie dagen voor het paasweekend, Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Stille Zaterdag. Het christelijke Pasen is geïnspireerd op het joodse Pesach en het vroegere lentefeest,[bron?] hoewel met een nieuwe symboliek rond de kruisiging en wederopstanding van Jezus. Pesach is het joodse vrijheidsfeest of matsefeest of vrijheidsfeest dat in de lente valt.
De Oosters-Orthodoxe Kerk verbindt het woord Pascha met het Griekse werkwoord paschō (dat ’lijden’ betekent). Daarmee gaf men een christelijke betekenis aan Pasen. In het Hebreeuws is ’Pascha’ de naam voor het christelijke paasfeest geworden. De seculiere versie van Pasen wordt gekenmerkt door symbolen van nieuw leven, zoals (gekleurde/geverfde) eieren. Ook de paashaas hoort bij dit feest.
Binnen het hindoeïsme wordt omstreeks Pasen de Holi-Phagwa gevierd. Op Bali wordt Nyepi gevierd, de dag ervoor wordt veel lawaai gemaakt tijdens Ogoh-Ogoh. Ook het Chinees nieuwjaar is een lentefeest, dit wordt gevierd met de draken- en leeuwendansen.
Noroez is het begin van het nieuwe jaar in Iran en Afghanistan en wordt gevierd rond 21 maart, het dateert van voor de komst van de islam. Het is een feest waarvoor de huizen grondig worden schoongemaakt en versierd met bloemen, eieren, slingers en allerlei mooie voorwerpen. Als Hadji Firoez vermomde, zwart geschminkte troubadours met felgekleurde satijnen kleren lopen zingend en dansend door de straten.
Pinksterblom is ook een lentefeest. In China wordt het Qingmingfestival gevierd.
Effect van de lente
op mensen
De dagen in de lente worden ten opzichte van de voorgaande winter langer, en het zonlicht wordt sterker. Dat heeft effect op mensen, omdat de hoeveelheid serotonine en dopamine hoger wordt. Dit zorgt voor een algemeen welbevinden en enige euforie, met name bij natuurvolken die veel buiten zijn. Dat het verlangen naar een partner of seks groter wordt is echter niet bewezen, en is mogelijk alleen te danken aan andere, minder verhullende kleding van de mogelijke partners.
Naast deze positieve effecten treedt ook voorjaarsmoeheid op, dat volgens een onbewezen theorie te wijten zou zijn aan een nog hoge concentratie melatonine.
Traditioneel wordt in Nederland de voorjaarsschoonmaak, of grote schoonmaak gehouden, waarbij het hele huis wordt schoongemaakt.
op planten en dieren
Alle planten, dus ook de landbouwgewassen, beginnen in de lente te groeien na de winterslaap. Ook dieren komen uit hun schuilplaatsen en begin met nestelen. Trekvogels migreren noordwaarts als reactie op de hogere temperaturen. Bij zoogdieren, zoals bijvoorbeeld schapen, worden de jongen vroeg in de lente geboren, zodat ze tegen het eind van de zomer met voldoende reserve het moeilijke winterseizoen ingaan.
Door de toename van het licht, maken planten en bomen nieuwe scheuten en bladeren. Deze ontwikkelen zich uit voedselreserves die zijn opgeslagen tijdens het voorgaande groeiseizoen. In bossen ontwikkelen zich de planten op de bodem het snelst. Deze maken gebruik van de korte periode dat de bodem van het bos nog veel zonlicht ontvangt doordat de bomen nog geen of weinig bladeren hebben.
Vooral bolgewassen ontwikkelen zich snel tijdens de lente. Vanuit de bol kan de plant zeer snel groeien en bloeien. Snel wordt het zaad ontwikkeld, waarna de bladeren bovengronds weer afsterven en de bol in rust blijft tot het volgende lenteseizoen. Voorbeelden hiervan zijn anemonen en narcissen. De expositie in de Keukenhof vindt dan ook alleen plaats tijdens de lente.
In de Alpen en andere gebieden met gletsjers beginnen deze te smelten, waardoor de rivieren zwellen.
Zie ook
- Praagse Lente
- Arabische Lente
- De vier jaargetijden van de Italiaanse componist Antonio Vivaldi
- Pervigilium Veneris
Referenties
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Spring op Wikimedia Commons.
|
Zoek lente op in het WikiWoordenboek. |
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- (en) U.S. Naval Observatory - Earth's Seasons
- KNMI: waarom de lente tegenwoordig meestal op 20 maart begint
- º {{Jacob en Wilhelm Grimm)), lemma ’Lenz’ in: Deutsches Wöeterbuch], 1854.
- º (en) Solstices and Equinoxes: 2001 to 2100 Greenwich Mean Time
- º (en) Earth Seasons
- º KNMI
- º Gewonden tijdens Paasvee Schagen
| Jaargetijden |
|---|