Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Staat (politiek)
Een staat is een land met een eigen onafhankelijk bestuur, en met een hiërarchische, politieke organisatie die gezag uitoefent over de plaatselijke bevolking. Het staatsgezag is gelegitimeerd door een vorm van recht, waarvan de naleving wordt afgedwongen met het geweldsmonopolie, het alleenrecht van de overheid op het gebruik van geweld.
In de politicologie wordt aan deze definitie het moderne begrip soevereiniteit toegevoegd, maar in de geschiedenis en antropologie wordt dit niet als wezenskenmerk beschouwd, zodat ook van staten kan worden gesproken vóór de moderne tijd.[1]
Een gebruikelijk synoniem is land, maar dat woord heeft meer betekenissen zoals: stuk landbouwgrond, persoonlijk onroerend goed, tegengestelde van zee. Het komt voor dat een staat (gedwongen of vrijwillig) een deel van zijn machtsmiddelen overdraagt aan een andere staat, of dat staten, via een federaal of confederaal-verband, een deel van hun machtsmiddelen overdragen aan een overkoepelende staat. In het laatste geval worden ze deelstaten van het overkoepelende verband.
Componenten van de staat
De moderne staat is samengesteld uit een aantal specifieke elementen die hem zijn voornaamste karakteristieken geven. Deze elementen zijn (volgens het internationale recht):
Bevolking
De bevolking bestaat uit onderdanen van de staat. Deze onderdanen vormen één of meer volk(eren) of naties. Hoewel we het in de 21e eeuw in de Westerse wereld bijna als vanzelfsprekend beschouwen dat een staat één natie samenbindt en vertegenwoordigt, is dit niet altijd het geval. Er bestaan ook plurinationale staten of meervolkerenstaten. Als een staat één natie samenbindt en vertegenwoordigt, wordt ook wel van een nationale staat of natiestaat gesproken. Het begrip nationaliteit wordt soms gebruikt om aan te duiden dat iemand een onderdaan is van een bepaalde staat, ook al strekt het gezag van deze staat zich uit over meer volken of naties.
Grondgebied
Het grondgebied bepaalt de geografische zone waarin de staat zijn bevoegdheden kan uitoefenen. Hieruit volgt een van de voornaamste zorgen van de staat, namelijk het afbakenen van zijn territorium, zowel ter land, ter zee als in de lucht. Deze bepaling heet ook wel het territorialiteitsbeginsel.
Voor de oude staten stelt het bepalen van grenzen geen problemen. Voor de jongere staten die bijvoorbeeld hun grenzen na de koloniale periode hebben gekregen, of nog recenter wat de ex-Sovjetstaten betreft, is dat echter niet zo voor de hand liggend. Bovendien staan enkele elementen van de afbakening geregeld ter discussie.
Politieke en wettelijke organisatie
De politieke en wettelijke organisatie is bedoeld om het behoud en de continuïteit van de natie op haar grondgebied te garanderen. Deze organisatie vertoont drie kenmerken:
Morele persoonlijkheid
De staat is een entiteit, voorzien van machten en rechten met een eigen en onafhankelijk bestaan t.o.v. zijn leden, en in het bijzonder van zijn bestuurders. De staat is permanent: de veranderingen die opduiken bij zijn samenstelling hebben geen invloed op zijn bestaan, noch op de duur van zijn beslissingen.
Soevereiniteit
 Zie Soevereine staat voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Een staat is soeverein als hij zijn gezag niet ontvangt van een andere sociale organisatie en er geen enkele andere sociale groep bestaat die superieur is aan de staat. De staat is soeverein zowel in het internationale als in het interne bestel. Soevereiniteit kan echter wel vrijwillig worden beperkt. Dit gebeurt door o.a. Niue en de Cookeilanden, die aan Nieuw-Zeeland vragen hun buitenlandse zaken te regelen.
Om zich te doen respecteren heeft de staat het monopolie van de georganiseerde dwang in handen (gerechtsapparaat, politie, leger). Volgens Max Weber wordt de staat trouwens gedefinieerd door het monopolie van de wettelijke toepassing van geweld.
Uitoefening van de machten
Men kan de machten van de staat in twee grote categorieën verdelen:
- De macht om de samenleving te organiseren: de staat kan aan de hand van wettelijke bepalingen de activiteiten van zijn burgers reglementeren.
- De macht om op bepaalde vlakken initiatieven te nemen: zo levert de staat aan de gemeenschap diensten en goederen (deze functie is momenteel belangrijker dan in de 19e eeuw).
Zie ook
- Staten van de Verenigde Staten
- Belgische Staat
- Staat der Nederlanden
- Lijst van landen van de wereld
- Bufferstaat
- Vrijstaat (staatsvorm)
- Stadstaat
Noten
- º M. H. Hansen, A Comparative Study of Thirty City-state Cultures, Kgl. Danske Videnskabernes Selskab
| Staats- en regeringsvormen |
|---|
|
Zoek staat (politiek) op Wiktionary. |