Sesamstraat

Sesamstraat
Presentatie van twee boeken over Sesamstraat (1981)
Presentatie van twee boeken over Sesamstraat (1981)
Genre	Educatief Jeugd Sketchprogramma
Bedenker(s)	Joan Ganz Lloyd Morrisett
Land	België Nederland
Taal	Nederlands
Gerelateerde series	Sesame Street
Uitzendingen
Start	4 januari 1976
Einde	2018 (productie van nieuwe afleveringen)
Seizoen(en)	41
Netwerk(en)	BRT (1976–1983) NOS (1976–1995) NPS (1995–2010) NTR (2010–heden)
Zender(s)	NPO Zappelin NPO Zappelin Extra
Prijzen
Gouden Televizier-Ring	2010 (Gouden Stuiver)
Website
(en) IMDb-profiel

Sesamstraat is de Nederlandstalige bewerking van het Amerikaanse kinderprogramma Sesame Street. Sesamstraat werd sinds 4 januari 1976 gezamelijk door de Nederlandse publieke omroep en de Belgische Radio- en Televisieomroep uitgezonden en vanaf 1984 alleen door de Nederlandse publieke omroep. In het programma spelen vooral Muppets mee, naast een aantal echte mensen.

Geschiedenis

Op 10 november 1969 begon in de Verenigde Staten Sesame Street, een educatief programma dat kinderen in achterstandswijken spelenderwijs van hun leerachterstand wilde afhelpen.

Dolph Kohnstamm publiceerde in maart 1970 een artikel in Vrij Nederland over de effecten die Sesame Street ook in Nederland zou kunnen hebben. Op 11 juni 1972 werd er als proef een aflevering van de Amerikaanse versie in Nederland uitgezonden, voorzien van commentaar door onder anderen Dick Bruna en Thijs Chanowski.

In 1974 werd door de VARA een proefaflevering gemaakt van de Nederlandse versie, die de (werk)titel Sesamplein meekreeg, met een echt plein als decor. Sesamplein ging uiteindelijk niet door, omdat de NOS en de toenmalige BRT besloten hadden het programma samen te maken. Op 4 januari 1976 werd de eerste reguliere Nederlands-Vlaamse versie van Sesamstraat uitgezonden. De proefaflevering werd op 3 januari 1996 uiteindelijk toch nog uitgezonden en wel ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan van Sesamstraat. Dat jaar werd ook een speciale verjaardagsaflevering gemaakt.

Sesamstraat was gedurende de eerste paar jaar een samenwerkingsproject van de NOS en de BRT, omdat het maken van het programma voor alleen de NOS of de BRT te duur was, mede door de rechten die afgedragen moesten worden aan Children's Television Workshop in New York. De afleveringen bestonden in die tijd voor de ene helft uit nagesynchroniseerd materiaal uit het oorspronkelijke Amerikaanse programma, en voor de andere helft uit origineel Nederlandstalig materiaal. De BRT zette de samenwerking stop in 1983, op het ogenblik dat zij Het Liegebeest begon uit te zenden.

In 1984 vonden er voor het eerst enkele verregaande veranderingen plaats in de bezetting. Piet Hendriks, die vanaf het begin de rol van "opafiguur" had gehad, verliet de serie. Hij werd opgevolgd door Lex Goudsmit. Ook Aart Staartjes trad in dat jaar toe tot de serie. De eerste jaren speelde hij vooral de rol van zuurpruim, maar later veranderde zijn karakter. In oktober 2007 werd bekendgemaakt dat Sesamstraat er in september 2008 twee nieuwe bewoners bij zou krijgen: Angsthaas en Stuntkip. Er was ruimte voor meer bewoners, doordat de duur van het programma werd verlengd van 15 naar 25 minuten. Het zou een jaar duren voor Angsthaas en Stuntkip daadwerkelijk op de buis te zien waren, omdat het tijd vergde om de types te ontwikkelen. Het tweetal werd bedacht door de Nederlandse schrijvers van Sesamstraat, maar de poppen die worden gebruikt komen uit de stal van Jim Henson.

Het karakter van de hoofdrolspelers Pino en Ieniemienie is in de loop der jaren veranderd. Aanvankelijk gedroegen ze zich nog als echte dieren; zo wordt in een van de eerste leaders Pino bijvoorbeeld wakker in een nest en houdt Ieniemienie aanvankelijk erg van kaas en is bang voor katten. Later is dit helemaal verdwenen en zijn ze zich puur als mensenkinderen – maar dan met een dierenuiterlijk – gaan gedragen.

De leader is vanaf het begin steeds om de paar jaar vernieuwd, en ook de tekst is twee keer gewijzigd.

Op 28 juni 2019 maakte omroep NTR bekend dat ze in ieder geval de komende twee jaar geen nieuwe afleveringen meer zouden maken van het programma, omdat ze naar eigen zeggen 'toch al genoeg afleveringen hebben om het jonge publiek, dat zich ongeveer elke drie jaar vernieuwt, te kunnen bedienen'.

Uitzendschema en tijdstip

Sinds 1 oktober 1978 wordt Sesamstraat dagelijks uitgezonden. Aanvankelijk begon het programma om 18.30 uur. In 1979 was de uitzending van maandag tot en met zaterdag via Nederland 1, en op zondag op Nederland 2, waar het programma doorgaans om 18.40 uur begon, als onderdeel van een langere NOS-programmering waarin naast Sesamstraat de programma's Studio Sport en Sprekershoek te zien waren. In 1982 was Sesamstraat de hele week door op Nederland 2 te zien, zij het dat op zondag nog steeds een afwijkend tijdstip gold, namelijk 18.45 uur. Begin 1983 werden de programmaschema's van Nederland 1 en Nederland 2 gewisseld, waardoor Sesamstraat op de zondag naar Nederland 1 verhuisde, met een afwijkende begintijd van 18.15 uur, en op de overige dagen via Nederland 2 te zien was. In 1984 werd de zondaguitzending overgeheveld naar Nederland 2, zodat het programma iedere dag via dezelfde zender te zien was. Toen Nederland 3 in 1988 van start ging, werd Sesamstraat om 17.45 uur via dat net uitgezonden. In 1992 verhuisde Sesamstraat weer terug naar Nederland 1 en begon daar om 18.15 uur. In september 1994 ging het opnieuw terug naar Nederland 3.

Vanaf 2000 was het programma te zien op Z@ppelin, waar het een kwartier eerder (om 18.00 uur) begon. In 2004 werd de begintijd vijf minuten vervroegd. In september 2005 kreeg Z@ppelin tussen 17.10 en 17.55 uur zendtijd op Nederland 3 en was Sesamstraat om 17.35 uur te zien. Op 1 januari 1995 ging het programma mee over naar de NPS, een afsplitsing van de NOS. In 2006 ging Sesamstraat terug naar Nederland 1, dat op dat moment werd gezien als het brede familienet, met een nieuwe begintijd van 17.25 uur. Sinds 1 september 2010 wordt Sesamstraat uitgezonden door de nieuwe omroep NTR, een fusie-omroep tussen de NPS, Teleac en RVU.

In 2009 werd het tijdstip opnieuw vervroegd, nu naar 17.00 uur. Dit was aanleiding tot een 'rel'. Er ontstond in april 2009 enig protest tegen. Zo werd een speciale website opgezet en dreigde Aart Staartjes op te stappen als het tijdstip niet gewijzigd zou worden. Toen Staartjes besefte dat er niets zou veranderen, besloot hij om toch te blijven.

In 2015 werd het programma ook uitgezonden op het digitale kanaal van Zappelin, op de oude uitzendtijd van 18.30 uur. In november 2015 gaf NPO 1 (voorheen Nederland 1) aan plaats te willen maken voor de talkshow Tijd voor MAX en daarom helemaal te zullen stoppen met Sesamstraat, dat voortaan alleen nog via NPO Zappelin Extra en NPO 3 te zien zou zijn. Dit leidde tot veel tegenstand, ook vanuit de politiek, onder meer van D66 en de SP.

Zomerstop

Tot en met 1982 kende Sesamstraat een zomerstop; in de vakantietijd werd het programma niet uitgezonden. De NOS zond in plaats daarvan allerlei vervangingsprogramma's uit, zoals herhalingen van De Fabeltjeskrant in 1979 en in de zomermaanden van 1981 en 1982 van maandag tot en met zaterdag herhalingen van het eerste seizoen van De Bereboot uit 1976, terwijl op de zondag een half uur durende herhaling van TiTa Tovenaar was te zien. Nieuw in die periode waren de uitzendingen van Emilie en van Musti (1980).

Nadat in 1983 de programmaschema's van Nederland 1 en 2 op de schop gingen, bleef Sesamstraat ook in de zomermaanden op de buis.

Indeling programma

Het programma begint met een scène in de straat met het fantasiebeest Tommie (stem en spel: Bert Plagman), de muis Ieniemienie (stem en spel: Catherine van Woerden), de vogel Pino (stem en spel: Renée Menschaar) en/of het biggetje Purk (stem en spel: Judith Broersen) aangevuld met menselijke personages. In deze beginscène komen zaken als sociale omgang aan bod, bijvoorbeeld eerlijk delen, ruzie, vriendschap en verdriet.

De Nederlandse filmpjes worden afgewisseld met nagesynchroniseerde Amerikaanse tekenfilmpjes waarin letters en cijfers geleerd worden en filmpjes met poppen van Jim Henson, beter bekend als de Muppets. Belangrijk onderdeel is ook de belevenissen van Amerikaanse Muppets zoals Bert en Ernie. Het programma bestaat voor 40% uit Amerikaanse items en 60% uit Nederlandse. Er zijn ruim 30 Nederlandse schrijvers die hun bijdrage leveren aan het programma in de vorm van scenario's voor straatscènes, gedichten, liedteksten en voorleesverhalen. De liedjes gezongen door de Nederlandse personages worden gecomponeerd door Henny Vrienten; tot 1999 was Harry Bannink hiervoor verantwoordelijk. Het programma wordt meestal afgesloten door een van de Sesamstraat-acteurs die een verhaaltje (bijvoorbeeld over Dikkie Dik en Isabel & Sverre) voorleest voor een klein groepje kinderen. Het wordt voor de kijkers geïllustreerd met plaatjes die het verhaal uitbeelden, zodat ook voor hen duidelijk wordt waar het over gaat. Dit verhaaltje wordt vaak door een van de kinderen "uitgeblazen" met een toeter.

In de jaren tachtig was er ook met enige regelmaat een optreden van een Nederlandse band in Sesamstraat, die kinderliedjes ten gehore bracht. Onder meer Klein Orkest en Circus Custers gaven acte de présence.

Terugkerende onderdelen

Sesamstraat heeft een aantal onderdelen die vaker terugkeren:

Hedendaags

• Ben ik het?
• Ieniemienies knutselclub
• De vraag van vandaag
• Letter vermist

Niet meer terugkerende onderdelen

• Koken met Rik
• Het wiel van geluk
• Alle cijfers zwemmen in het water

Opnames

In ongeveer zes weken per jaar wordt al het materiaal voor 120 afleveringen opgenomen in studio 2 van het Mediapark in Hilversum. Daarna wordt het decor weer opgeborgen om de studio voor andere programma's te gebruiken. Vaak vragen bezoekers (met kinderen) of ze de straat kunnen bezichtigen, maar aan zo'n verzoek kan dus niet worden voldaan.

De afleveringen worden gedurende het jaar drie maal bij Z@ppelin vertoond. Dit geldt niet voor de afleveringen rond een bepaald tijdsgebonden thema, zoals het sinterklaasfeest; deze komen slechts één keer per jaar op televisie.

Sesamstraat-acteurs

De meeste acteurs spelen onder hun eigen voornaam. Zo speelt Lot Lohr de rol van Lot en Frank Groothof die van Frank.

• Elvan Akyıldız (1997-2018)
• Joekie Broedelet (1988-1991)
• Sien Diels (1976-2012)
• Joyce Clements (1980-1981)
• Mamoun Elyounoussi (2006-2018)
• Lex Goudsmit (1984-1999)
• Frank Groothof (1983-2018)
• Gerda Havertong (Peetje) (1984-2018)

• Piet Hendriks (1976-1984)
• Annet van Heusden (1976-1981)
• Rik Hoogendoorn (1992-2007)
• Rudy Kuhn (1980-1985)
• Gerard Kuster (1982-1987)
• Lot Lohr (1988-2018)
• Esther Prins (1984-1987)

• Paula Sleyp (1982-2010)
• Arjan Smit (2008-2018)
• Aart Staartjes (1984-2018)
• Hakim Traïdia (1985-2018)
• Mieke Verstraete (Magda) (1978-1982)
• Martin van Waardenberg (Buurman Baasje) (2002-2018)

Bekende poppen

Zie de lijst van Muppets voor een uitgebreider overzicht

Amerikaans (met Nederlandse stemmen)		Nederlands
Abby Cadabby Bert en Ernie De Blauwe Meneer Don Music Elmo Graaf Tel Grover Harry Monster Henk Glimlach Jipjips Kermit de Kikker Koekiemonster	Miesje Mooi Mumford Oscar Professor Nobel Prijs Roosevelt Jopie Rosita Sherlock Humburg Simon Sound Teevee Monster Tweekoppig Monster Vergeetachtige Jan Zoë	Angsthaas en Stuntkip Ieniemienie Pino Purk Tommie Troel

Duetten

Sinds 2009 zingen de Sesamstraatbewoners af en toe samen met bekende Nederlanders. Deze speciale gastrollen zijn dan te zien op donderdag- of vrijdagavond. De meeste nummers komen van het originele Sesamstraatalbum Vriendjes Voor Altijd, andere nummers zijn niet te vinden op uitgebrachte albums of zijn speciaal voor het duet geschreven. Sinds november 2010 zijn er ook duetten te zien met Bekende Vlamingen.

Uitzending	BN'er / BV	Sesamstraatbewoner	Lied	Album
29 oktober 2009	Edsilia Rombley	Pino	Stoepkrijt	Vriendjes voor altijd
6 november 2009	Ernst Daniël Smid	Ieniemienie	Zing mij maar na
12 november 2009	Willeke Alberti	Ieniemienie	De boom	Vriendjes voor altijd
20 november 2009	Huub van der Lubbe	Tommie	Trappetje naar de maan
27 november 2009	Trijntje Oosterhuis	Ieniemienie	Zeg zal ik je eens even wat vertellen	Vriendjes voor altijd
3 december 2009	Guus Meeuwis	Pino	Goudvis
11 december 2009	Hind	Pino	Ik weet heus wel waar ik woon	Vriendjes voor altijd
18 december 2009	André van Duin	Pino	Mijn achterkant	Vriendjes voor altijd
8 januari 2010	Pete Philly	Tommie	Onder mijn bed	Vriendjes voor altijd
15 januari 2010	Nick & Simon	Tommie	Kop in de wolken
29 januari 2010	Alain Clark	Tommie	Ik moet in bad	Vriendjes voor altijd
7 november 2010	Wouter Hamel	Ieniemienie	Om de beurt
16 september 2011	Giovanca	Ieniemienie	Blauw & geel
30 september 2011	Miss Montreal	Tommie	Ik kan zingen
14 oktober 2011	Acda en De Munnik	Pino	Laten we schuilen
7 november 2011	Waylon	Tommie	Morgen ben ik jarig	Vriendjes voor altijd
20 januari 2012	Bennie Jolink	Tommie	Dieren van de boerderij
9 november 2012	Caro Emerald	Pino	Wij hebben thuis een gasfornuis	Vriendjes voor altijd
25 januari 2013	Kyteman	Tommie	Waar zit het knopje?	Vriendjes voor altijd

Trivia

Over het programma

• Tijdens de opnames met de poppen is er altijd een reservepop aanwezig, voor het geval er iets misgaat.
• De Sesamstraat bestaat echt, namelijk in Almere en Nijmegen (in een wijk met straten genoemd naar kruiden en specerijen) en in Enschede (genoemd naar het bedrijf Sesam BV dat daar ligt. In Duitsland en Oostenrijk komt de naam Sesamstraße minstens acht keer voor.
• Madurodam organiseerde in 2008 en 2009 de expositie Sesamstraat in Madurodam.
• Op 19 september 2010 is de theatershow Het mooiste van Sesamstraat in première gegaan. De voorstelling toerde tot eind januari 2011 langs de theaters.
• De tweede theatervoorstelling, Elmo is Jarig!, ging op 21 oktober 2012 in première en was tot mei 2014 in Nederlandse en Belgische theaters te zien.
• In 2010 won Sesamstraat na twee keer eerder te zijn genomineerd de Gouden Stuiver voor beste kinderprogramma.
• In 2011 ontstond er ophef toen de jaarlijkse aflevering met Sinterklaas geschrapt werd door de NPO om de verklaringen van Wouter Bos over de bankencrisis uit te zenden.
• Een stereotiepe opvoedersuitspraak was "Eerst Sesamstraat, dan naar bed", toen de uitzending om 18.30 uur was. Later, toen de uitzending een uur werd vervroegd, zijn de kijkcijfers mede sterk gezakt doordat veel ouders niet meer met hun kind konden kijken.

Over de acteurs

• Aart Staartjes wordt ook "meneer Aart" genoemd. Hij draagt een bruin pak met een ridderorde, heeft vaak wat te klagen en kan slecht tegen zijn verlies.
• Martin van Waardenberg heet in de serie "Buurman Baasje", een bijnaam die Tommie de boze buurman uit de Maanzaadstraat gaf toen deze tegen hem zei: "Zeg baasje, kun jij even stoppen met dat lawaai?".
• Mieke Verstraete speelde Magda, de zuster van Piet (Hendriks).
• Gerda Havertong speelt tegenwoordig vaker de rol van Peetje, haar zus, die overduidelijk Surinaams is qua kleding en accent.
• Paula Sleyp heeft een tijdje de Barones gespeeld, een in het paars en grijs geklede dame met een Frans accent, ze noemde meneer Aart stoïcijns "monsieur Baart".
• Rik Hoogendoorn werd in 2007 uit de serie gezet vanwege een conflict met de NPS over de herhalingen en het geld dat de acteurs daarvoor krijgen.

Externe links

• Officiële website
•  Sesamstraat in de Internet Movie Database (en)
  

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

  Citaten van of over Sesamstraat op Wikiquote

Televisieprogramma's van de NPS

Andere Tijden · De Flat van Ali B · De Meiden van Halal · De school van Prem · Dichtbij Nederland · Dunya & Desie · Het Groot Dictee der Nederlandse taal · Groot Kinderdictee der Nederlandse Taal · Het Klokhuis · Het Uur van de Wolf · Holland Doc · Kunststof TV · Met het mes op tafel · NOVA* · Pauw & Witteman*** · Premtime · Raymann is Laat · Sesamstraat · Sinterklaasjournaal · Stellenbosch** · Waltz** · Zembla *: In samenwerking met VARA en NOS       **: In samenwerking met VARA en VPRO       ***: In samenwerking met VARA

Sesamstraat

Acteurs: Elvan Akyıldız · Joekie Broedelet · Joyce Clements · Sien Diels · Mamoun Elyounoussi · Lex Goudsmit · Frank Groothof · Gerda Havertong (Peetje) · Piet Hendriks · Annet van Heusden · Rik Hoogendoorn · Rudy Kuhn · Gerard Kuster · Lot Lohr · Esther Prins · Paula Sleyp · Arjan Smit · Aart Staartjes · Hakim Traïdia · Mieke Verstraete (Magda) · Martin van Waardenberg (Buurman Baasje) Poppenspelers: Lindai Boogerman · Marijke Boon · Judith Broersen · Leo Dijkgraaf · Dirk Grijspeirt · Jogchem Jalink · Theo Joling · Marike Koek · Eric-Jan Lens · Stef van der Linden · Erik J. Meijer · Renée Menschaar · Leo Petersen · Bert Plagman · Martin Pragt · Catherine van Woerden · Daphne Zandberg Poppenspelers: Fran Brill · Leslie Carrara · Kevin Clash · Jim Henson · Richard Hunt · Eric Jacobson · Jerry Nelson · Frank Oz · Martin P. Robinson · David Rudman · Caroll Spinney · Steve Whitmire Personages: Angsthaas en Stuntkip · Ieniemienie · Mano · Pino · Purk · Tommie · Troel Personages: Abby Caddaby · Bert en Ernie · Big Bird · Don Music · Elmo · Graaf Tel · Grover · Harry Monster · Henk Glimlach · Jipjips · Kermit de Kikker · Koekiemonster · Miesje Mooi · Mumford · Oscar · Roosevelt Jopie · Rosita · Sherlock Humburg · Simon Sound · Snuffleupagus · Teevee Monster · Tweekoppig Monster · Vergeetachtige Jan · Zoë Nasynchronisatie: Marjolein Algera · Doris Baaten · Bram Bart · Hein Boele · Hans Boskamp · Bill van Dijk · Paul Haenen · Hans Hoekman · Hellen Huisman · Alfred Lagarde · Lucie de Lange · Stan Limburg · Maria Lindes · Fred Meijer · Hero Muller · Reinder van der Naalt · Cees van Oyen · Peter Piekos · Dick Poons · Sjef Poort · Edward Reekers · Wim T. Schippers · Marlies Somers · Peggy Vrijens · Olaf Wijnants

De Muppets en andere Jim Henson-projecten