Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Passiebloem
Zie ook : De Passiebloem (molen), de oliemolen in Zwolle.
| Passiebloem | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bloem en bladeren van een passiebloem (Passiflora edulis forma edulis) die bekend staat om z'n passievruchten. | |||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| geslacht | |||||||||||||||||
| Passiflora L. (1753) | |||||||||||||||||
Passiebloem op  Wikispecies |
Het geslacht passiebloem oftewel Passiflora is een geslacht van meest overblijvende en meestal klimmende planten met ranken in de familie Passifloraceae.
De enige bekende eenjarige soort is Passiflora gracilis. Ook zijn er bomen en struiken onder de passiebloemen. Het natuurlijke verspreidingsgebied van de passiebloemen ligt in Noord-Amerika, op de Cariben en in Midden- en Zuid-Amerika. In Zuid-Amerika komen ze voor van de Andes tot in tropisch laagland. Australië heeft drie bekende soorten die daar van oorsprong voorkomen. Ook in Oceanië en Azië komen van oorsprong passiebloemen voor. Afrika heeft geen passiebloemen die daar van oorsprong voorkomen, hier ligt wel het natuurlijke verspreidingsgebied van het verwante geslacht Adenia. Er zijn ruim 500 soorten bekend.
Naamgeving en traditie
Volgens een legende zou de plant zich om het kruis van Christus hebben gewonden, en zou de naam daarom afgeleid zijn van de ’passie’, d.w.z. het lijden van Jezus Christus. Aangezien de passiebloemen pas in de 16e eeuw in Zuid-Amerika ontdekt zijn, moet deze legende worden afgedaan als vrome fictie.
Wel zouden de Spaanse missionarissen de passiebloemen die zij in Amerika ontdekten, gebruikt hebben ter illustratie van het lijdensverhaal van Jezus Christus. Zij vergeleken de vijf kelk- en de vijf kroonbladeren met tien van de twaalf apostelen: Petrus en Judas zijn uitgezonderd. De drie stampers leken op de spijkers waarmee Jezus Christus aan het kruis werd genageld. De corona leek op de doornenkroon van Christus. De kronkelige ranken leken op een zweep. De drie schutbladeren stelden de drie Maria’s bij het kruis voor. Het blauw van de bloem verwees naar de hemel of naar het blauwe kleed van Maria.
Gebruik
De bladeren van de passiebloem Passiflora incarnata worden in de fytotherapie als kalmeringsmiddel en als slaapmiddel gebruikt. Ze bevatten MAO-remmers als harmine en kunnen ook als drug gebruikt worden. De passievruchten van een aantal soorten zijn eetbaar.
Verdediging
De passiebloemen zijn de waardplanten voor de rupsen van heliconiusvlinders zoals de zebravlinder (Heliconius charitonius) en Heliconius erato. De passiebloemen beschikken over een bijzondere vorm van mimicry om zich tegen de bladaantasting door de rupsen van deze vlinders te beschermen. Om kannibalisme te voorkomen onderzoeken deze vlinders voor het afzetten van de eieren de bladeren eerst op de aanwezigheid van eitjes van soortgenoten, wat de kansen van de rupsen op overleving verkleint. De eieren zijn geel van kleur en rond van vorm. De passiebloemen die door deze rupsen gegeten worden produceren kleine, ronde gele bolletjes op de stengels of bladeren die dienen als nep-eitjes om de vlinders zo te misleiden.
Taxonomie van passiebloemen
Tot voor kort werd de indeling van Ellsworth Paine Killip gevolgd die Passiflora onderverdeelde in 24 ondergeslachten. In 2003 stelden John MacDougal en Christian Feuillet een nieuwe indeling voor, waarbij zij het aantal ondergeslachten terugbrachten tot vier: Astrophea, Deidamioides, Decaloba en Passiflora. Deze ondergeslachten verdeelden zij weer in eventuele supersecties, secties en reeksen (series). Een volledig overzicht van deze indeling vindt men hier.
De volgende soorten zijn hier beschreven
- Passiflora alata
- Passiflora aurantia
- Passiflora biflora
- Passiflora caerulea
- Passiflora citrina
- Passiflora coriacea
- Passiflora edmundoi
- Passiflora edulis met de vormen
- Passiflora foetida
- Passiflora gibertii
- Passiflora herbertiana
- Passiflora incarnata
- Passiflora jorullensis
- Passiflora kermesina
- Passiflora laurifolia
- Passiflora ligularis
- Passiflora loefgrenii
- Passiflora lutea
- Passiflora morifolia
- Passiflora murucuja
- Passiflora organensis
- Passiflora picturata
- Passiflora punctata
- Passiflora quadrangularis
- Passiflora racemosa
- Passiflora rubra
- Passiflora serratifolia
- Passiflora suberosa
- Passiflora subpeltata
- Passiflora tarminiana
- Passiflora tulae
- Passiflora vitifolia
- Passiflora xishuangbannaensis
- Passiflora yucatanensis
Naast de natuurlijk voorkomende soorten zijn er ook veel gekweekte hybriden en andere cultivar:
- Passiflora caerulea 'Constance Elliott' (mutant van Passiflora caerulea)
- Passiflora 'Incense' (Passiflora cincinatta × Passiflora incarnata)
- Passiflora kewensis 'Amethyst' (Passiflora caerulea × Passiflora kermesina, vroeger ook bekend als Passiflora 'Amethyst', Passiflora 'Lavender Lady' en Passiflora 'Star of Mikan')
- Passiflora 'Sunburst' ( Passiflora gilbertiana × Passiflora jorrulensis)
- Passiflora 'Violaceae', ( Passiflora caerulea × Passiflora racemosa)
Naast deze al langer bestaande hybriden zijn er de laatste jaren door het in cultuur komen van soorten als Passiflora gritensis, Passiflora loefgrenii, Passiflora kermesina en Passiflora insignis bijzondere hybriden gekweekt. Voor het eerst is er een passiflora met "gevulde bloemen" (Passiflora 'Wilgen K. Verhoeff').
- Passiflora 'Wilgen K. Verhoeff' (Passiflora insignis × Passiflora mixta)
- Passiflora 'Purple Pendullum' ( Passiflora caerulea × Passiflora loefgrenii)
- Passiflora 'Anastasia' (Passiflora gritensis × Passiflora caerulea)
- Passiflora 'Alexia' (Passiflora gritensis × Passiflora kermesina)
- Passiflora 'Ariane' (Passiflora gritenis × Passiflora loefgrenii)
Passiebloemen in Nederland
In Nederland zijn passiebloemen ook te zien. Passiflora caerulea is in Europa algemeen verkrijgbaar. Dit geldt ook voor de vruchten van Passiflora edulis f. edulis. De Botanische Tuin TU Delft heeft Passiflora edulis f. edulis en Passiflora edulis f. flavicarpa in zijn collectie. In de Botanische Tuin Fort Hoofddijk op het universiteitscomplex De Uithof te Utrecht zijn onder andere Passiflora coriacea, Passiflora foetida, Passiflora rufostipulata en Passiflora trifasciata te zien. In de tropische vlinderkas van Diergaarde Blijdorp is ook Passiflora foetida te zien. In de Burgers' Bush (Burgers' Zoo in Arnhem) is Passiflora serratodigitata te zien. In de Hortus botanicus Leiden is een imposante Passiflora racemosa te bezichtigen. Ook de Vlindertuin Berkenhof bij Kwadendamme heeft passiebloemen. De grootste collectie is echter te zien bij de Passiflorahoeve in Harskamp die de Nationale Plantencollectie Passiflora beheert.
Zie ook
- Passie (doorverwijzing).
Bibliografie
- The American species of Passifloraceae part 1, 1938, Ellsworth Paine Killip, Field Museum of Natural History Publications, online versie
- The American species of Passifloraceae part 2, 1938, Ellsworth Paine Killip, Field Museum of Natural History Publications, online versie
- Passiebloemen, 1996, John Vanderplank, Nederlandse vertaling: Nationale Collectie Passiflora, 1996, ISBN 90-9009722-8
- Passion Flowers, 3rd edition, John Vanderplank, 2000, ISBN 0262720353
- Passionsblumen, Blütenzauber für Jedermann, 1994, Bettina Kickuth & Torsten Ulmer, Druck- & Verlagscooperative´85, ISBN 3-925713-20-4
- Passionsblumen: Eine faszinierende Gattung, 1997, Bettina & Torsten Ulmer, Formosa Verlag, ISBN 3-00-000684-2
- Faszinierende Pflanzenwelt: Passionsblumen, 1999, Bettina & Torsten Ulmer, Formosa Verlag, ISBN 3-934733-01-8
- Passiflora: Passionflowers of the World, 2004, Torsten Ulmer & John M. MacDougal with drawings by Bettina Ulmer, Timber Press, ISBN 0881926485
- Passiflora: Exotische verrassingen in de Lage Landen, Klaas Kingma en Piet moerman, 2001, Terra Lannoo, ISBN 90-5897-038-8
- Farbatlas Passionsblumen/Colour Atlas Passionflowers (tweetalig), 2005, Bettina & Torsten Ulmer, Formosa Verlag, ISBN 3-934733-04-2
- Passiflora xishuangbannaensis (Passifloraceae): A New Chinese Endemic, Shawn E. Krosnick, in Novon 15: 160–163. 2005., online versie
- Passiflora tarminiana, a new cultivated species of Passiflora subgenus Tacsonia, Geo Coppens d'Eeckenbrugge, Victoria E. Barney, Peter Møller Jørgensen, John M. MacDougal, in Novon 11(1): 8–15. 2001, online versie
Externe links
- Uitvoerige website over passiebloemen van Myles Irvine
- Gerrit Graat’s PassifloraSite met verzorging- en kweektips.
- Botanische tuin ’de Passiflorahoeve’, Harskamp
- Engels- en Nederlandstalige passiflorawebsite van Henk Wouters met kweektips, hybriden en veel foto’s
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Passiflora op Wikimedia Commons.
